Funkcja turystyczno-uzdrowiskowa Żegiestowa

Violetta Nawrot

FU N K C JA T U R Y STY C ZN O -U ZD R O W ISK O W A Ż E G IE ST O W A 1 LA FONCTION TO U R ISTIQ U E ET C ELLE TH ÉR A PEU TIQ U E DE ŻEG IESTÓ W

T H E FU N CTIO N OF ŻEG IESTÓ W AS A T O U R IST C EN TRE AND H EA LTH RESO RT

W pracy podjęto próbę określenia funkcji turystyczno-uzdrowiskowej Żegiestowa, jed­ nego z 39 statutowych uzdrowisk polskich. Podstawę analizy stanowią mierniki doty­ czące: zagospodarowania turystycznego, udziału badanej funkcji w organizacji przes­ trzeni Żegiestowa, ruchu turystycznego oraz zatrudnienia w usługach turystycznych.

1. WSTĘP

C elem prezentow anej pracy je s t udow odnienie hipotezy stw ierdzającej peł­ nienie funkcji turystyczno-uzdrow iskow ej przez Żegiestów . W eryfikację tej hi­ potezy przeprow adzono na podstaw ie określenia stopnia w ykształcenia funkcji tuiystyczno-uzdrowiskowej, zasięgu jej oddziaływania przestrzennego i o wska­ zanie roli ruchu uzdrow iskow ego w całkow itym ruchu turystycznym .

2. METODA BADAŃ

M ateriały niezbędne do przeprow adzenia w eryfikacji postaw ionej hipotezy zebrano w w yniku kw erendy terenow ej przeprow adzonej w lecie 1992 r. na ob­

1 Artykuł opracowano na podstawie pracy magisterskiej pt. Funkcja turystyczno-uzdrowis- kowa Żegiestowa wykonanej przez autorkę na seminarium z geografii turyzmu w Katedrze Geogra­ fii Miast i Tuiyzmu UŁ w 1993 r. Promotor pracy - dr E. Dziegieć, opiekun - dr hab. A. Matczak.

szarze Ż egiestow a i A ndrzejów ki. D ostarczyła ona pełnej inform acji o zagos­ podarow aniu turystycznym i paraturystycznym (w ykonano zdjęcie użytkow ania ziem i w Żegiestow ie w skali 1:10 000), w ielkości, strukturze i pochodzeniu te­ rytorialnym uczestników ruchu turystycznego rejestrow anego m etodą hotelow ą oraz o stanie i strukturze zatrudnienia ludności m iejscowej w obsłudze turys­ tów. M ateriały te zostały uzupełnione badaniem sondażowym przebyw ających w Żegiestow ie turystów (120 ankiet) oraz stałych m ieszkańców Żegiestow a (80 ankiet). A nalizę zebranego m ateriału przeprow adzono w oparciu o 4 m ier­ niki funkcji turystycznej: stopień zagospodarow ania turystycznego, udział fun­ kcji turystyczno-uzdrow iskow ej w organizacji przestrzeni badanego obszaru, w ielkość oraz cechy ruchu turystycznego (jego sezonow ość, zasięg przes­ trzenny, cechy populacji biorącej udział w ruchu turystycznym ) oraz zatrudnie­ nie w usługach turystycznych.

3. WYNIKI BADAŃ

3.1. POW STANIE UZDROW ISKA

Żegiestów , ja k o m iejscow ość turystyczno-uzdrow iskow a rozw inął się na bazie w ystępujących tutaj źródeł m ineralnych. Dzięki ich leczniczym w łaści­ w ościom w zrastała renom a m iejscow ości jak o uzdrowiska, a co za tym idzie liczba kuracjuszy, w śród których byli nie tylko m ieszkańcy najbliższych okolic, ale rów nież W arszaw y i Pesztu. W 1877 r. oddano pierw szy Dom Zdrojow y, później łazienki, urządzono zieleńce, wytyczono ścieżki i aleje spacerow e za­ gospodarow ano plaże Popradu. Szczególne nasilenie przyjazdów notow ano od 1923 r., kiedy to na m ocy ustawy uzdrowiskowej m iejscow ość tę zaliczono do zdrojow isk o charakterze użyteczności publicznej.

W latach 1924-1929 podjęto zakrojoną na szeroką skalę akcję rozbudow y uzdrow iska. Planow a rozbudow a Żegiestow a nastąpiła na nowym m iejscu. Dzięki tej now atorskiej koncepcji pow stało niejako zupełnie now e uzdrow isko (Ż egiestów Zdrój C entrum ), bez szpecącej zabudow y w iejskiej. W okresie m ię­ dzyw ojennym pow stały dw ie nowe dzielnice uzdrow iska - Poprady, i w latach trzydziestych Ł opata Polska, której zabudow a najbardziej odsunęła się od głów nej arterii kom unikacyjnej, przesuw ając się w strefę w arunków bardziej korzystnych pod względem cech bioklim atycznych. D w udziestolecie m iędzy­ w ojenne było okresem najw iększego rozwoju Żegiestow a dzięki czem u stało się ono jednym z czołow ych uzdrow isk polskich. W alory przyrodnicze i dość wysoki standard zagospodarow ania zaczęły przyciągać nie tylko kuracjuszy, ale także turystów . Po II w ojnie światowej nastąpił w zrost turystycznej bazy uspołecznionej i dotyczy on głów nie zakładowych ośrodków w ypoczynko­

wych, w których znajdow ało się w 1970 r. ok. 75% w szystkich m iejsc. B ez­ pośrednio po w ojnie ruch turystyczno-w ypoczynkow y rozw ijał się bardzo po­ w oli. Dopiero od 1950 r. rozpoczęły się przyjazdy letników, kuracjuszy i w cza­ sow iczów . Jednak w iększość osób rejestrow anych w dom ach wypoczynkow ych FW P i zakładów pracy (ok. 63% ) korzystało z w czasów leczniczych.

G eneza funkcji turystycznej Żegiestow a je s t ściśle zw iązana z działalnością uzdro w isk o w ą dopiero na tej bazie rozw inęła się funkcja w czasow o-w ypo- czynkowa. O becnie w Żegiestow ie m ożna wyróżnić dw ie odrębne jednostki osiedlow e - Żegiestów W ieś i Żegiestów Zdrój (ry s.l), dla którego charakte­ rystyczne są 3 dzielnice uzdrow iskow o-w czasow e: Zdrój-C entrum , Poprady i Ł opata Polska. C echą charakterystyczną Żegiestow a Zdroju je s t architektura o charakterze m iejsko-uzdrow iskow ym .

~ f f A A A A A A

---Jj

> i / A WIEŚ A A A A

/7 ^ A A A A A A A

Rys. I . Szkic sytuacyjny Żegiestowa ( K r u c z e k , W e s e l i 1987) Dessin 1. L'esquisse de situation de Żegiestów ( K r u c z e k , W e s e l i 1987)

3.2. ZAGOSPODAROWANIE TURYSTYCZNE

Żegiestów leży na trasie linii kolejowej T arnów -M uszyna z odgałęzieniem w M uszynie do Krynicy i Leluchow a (granica państwa). Posiada on bez­ pośrednie połączenia z m iejscow ościam i położonym i w zdłuż 7 linii kolejo­ wych. N ajdłuższa linia przebiega na trasie Żegiestów —C zęstochow a—Łódź— G dynia (850 km). O m aw iana m iejscow ość posiada dość du żą ilość połączeń w obrębie woj. now osądeckiego i obszarów ościennych, która w ydaje się być zadow alająca. Zdecydow anie gorzej przedstaw ia się sytuacja, je śli chodzi o po­ łączenia dalekobieżne, których ilość je s t znikom a. Żegiestów nie m a bezpoś­ rednich połączeń z ca łą P olską północno -w schodn ią północno-zachodnią i za­ chodnią. Turyści, którzy przybyw ają z tych obszarów , zm uszeni są do korzys­ tania ze stacji pośrednich takich, jak: W arszaw a czy Kraków.

U zupełnieniem połączeń kolejowych je st drugorzędna droga łącząca N owy Sącz, poprzez m iejscow ości uzdrow iskow e doliny Popradu, z Krynicą. Z m iejs­ cow ego przystanku PKS w ciągu doby odjeżdża 17 autobusów , z których zaled­ w ie 3 w relacji dalekobieżnej (powyżej 50 km) - Łódź, Tarnów , Kraków. Ko­ m unikacja PKS je s t słabo rozw inięta i nie stanowi uzupełnienia kolei.

N ajbardziej istotnym elem entem zagospodarow ania turystycznego je s t baza noclegow a. Żegiestów dysponuje 1008 m iejscam i noclegow ym i, które rozkła­ dają się na ośrodki w czasow e (55,1% ), sanatoryjne (33% ), kw atery pryw atne (7,4% ) oraz m otel (4,5% ). W ielkość bazy noclegowej w poszczególnych obiek­ tach je st bardzo zróżnicow ana (tab. 1).

U zupełnieniem bazy noclegow ej je s t motel „H ubertus” oraz kw atery pry­ w atne. W łaściciele kw ater zlokalizow anych w w olnostojących dom ach pryw at­ nych na terenie Żegiestow a W si i w Popradach, udostępniają 75 m iejsc nocle­ gowych.

W skaźnik gęstości bazy noclegow ej w yrażony stosunkiem liczby m iejsc noclegow ych do pow ierzchni Żegiestow a je s t wysoki. N a 1 km 2 przypada tu 67,6 m iejsca noclegow ego (44 m iejsca uw zględniając bazę całoroczną). Dla porów nania w przypadku Szczaw nicy w skaźnik ten wynosi 48 m iejsc na 1 km2. Ż egiestów należy zaliczyć do m iejscow ości o rozwiniętej funkcji turystycznej. W skaźnik D eferta wynosi dla Żegiestow a 109. J a c k o w s k i (1981) uznaje dla woj. now osądeckiego w artość w skaźnika powyżej 70 za bardzo wysoką. W tym św ietle m iejscow ość charakteryzuje się wysokim stopniem rozwoju funkcji turystycznej.

Baza noclegow a Ż egiestow a to w przew ażającej części baza całoroczna (66,5% ), na k tó rą składają się sanatoria i większość ośrodków wczasowych. W stosunku do ogółu m iejsc noclegow ych (1008), m iejsca w ykorzystyw ane tylko w sezonie stanow ią 33,5% .

N ależy podkreślić, że Żegiestów dysponuje stosunkow o d użą b azą nocle­ gową, je śli chodzi o ilość łóżek, jedn akże jej struktura je st m ało zróżnicow ana.

T a b e l a I Obiekty sanatoryjne i wczasowo-pobytowe w Żegiestowie ( 1992 r.)

Les objets de sanatoriums et de loisirs à Żegiestów (1992)

Nazwa, właściciel obiektu

Liczba miejsc noclegowych Liczba miejsc gastronomicznych ogółem % ogółem % Sanatoria 333 35,7 356 34,2

- „Dom Zdrojowy” PP Zespołu 188 20,2 200 19,2

Uzdrowisk Krynicko-Popradzkich

- „Wiktor” FWP Krynica 145 15,5 156 15,0

Domy wczasowe 555 59,5 615 59,1

- „Słoneczna” (s) UW Kraków 110 11,8 100 9, 6

- „Ciżemka” Krakowskie Zakłady

Garbarskie 95 10,2 95 9,1

- „Wanda” (s) FWP Zarząd Okręgu

Krynica 87 9,3 80 7,7

- „Elżka” Odlewnia Żeliwa - Zawiercie 66 7,1 60 5,8

- „Żorlina” WAT Warszawa 54 5,8 50 4,8

- „Zosia” Zakłady Wytwórcze Apara­

tury Wysokiego Napięcia Warszawa 46 4,9 100 9,6

- „Rydz” Huta Zawiercie 42 4,5 70 6,7

- „Zosieńka” Mirakulum Kraków 40 4,3 60 5,8

- „Maksówka” Sądeckie Zakłady

Elektrowęglowe 15 1,6 _

Motel „Hubertus” 45 4,8 70 6,7

Ogółem 933 100,0 1 041 100,0

(s) - obiekt sezonowy.

Ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie inwentaryzacji bazy noclegowej.

D om inują tu obiekty sanatoryjne i w czasowe. W przeszłości była to przede w szystkim tzw. baza „zam knięta” . O becnie ośrodkam i nadal zarządzają zakłady pracy oraz różnego rodzaju instytucje, jednak że zm ienił się charakter użytko­ w ania tych obiektów . Z m iejsc noclegow ych m ogą korzystać nie tylko osoby zw iązane bezpośrednio z danym zakładem , będącym w łaścicielem obiektu noc­ legowego, ale także w szyscy chętni turyści chcący w ypoczyw ać na terenie Że­ giestow a. W yjątek stanow ią obiekty sanatoryjne, do których w ym agane je s t skierow anie lekarskie oraz W ojskow y Dom W ypoczynkow y „Ż orlina” .

Pojem ność bazy gastronom icznej Żegiestow a w 1992 r. w ynosiła 1313 m iejsc konsum pcyjnych. N a liczbę tę w w iększości składają się m iejsca w sto­ łów kach obiektów noclegow ych (79,3% ). N ie p ełn ią one funkcji restaura­ cyjnych, ale generalnie m ożna j e uznać za ogólnodostępne, gdyż m ogą z nich

korzystać tzw. turyści „z zew nątrz” . N a badanym obszarze funkcjonują tylko 2 sam odzielne placów ki gastronom iczne, są to restauracje „Poprad” i „Zdrojo- w a”dysponujące łącznie 194 m iejscami konsum pcyjnym i (14,8% ogółu). U zu­ pełnieniem bazy gastronom icznej są 4 kaw iarnie zlokalizow ane przy obiektach noclegow ych (78 m iejsc konsum pcyjnych). Baza żyw ieniow a Żegiestow a w 81,71 % je s t bazą całoroczną.

Porów nanie bazy noclegow ej (1008 m iejsc w sezonie) z gastronom iczną (1313 m iejsc) w skazuje na zadow alającą liczbę m iejsc konsum pcyjnych. N a I m iejsce w bazie noclegow ej przypada 1,3 m iejsca w bazie żyw ieniow ej (K rościenko 3,2; C isną 1,3). T rzeba jed nak zaznaczyć, że baza gastronom iczna Ż egiestow a reprezentow ana je s t przede wszystkim przez stołówki obiektów noclegow ych, restauracje reprezentow ane są zaledw ie przez 2 placów ki, a pun­ któw tzw. „m ałej gastronom ii” na badanym obszarze nie m a wcale.

Do grupy urządzeń um ożliw iających korzystanie z w alorów turystycznych Ż egiestow a należy zaliczyć szlaki turystyczne, 2 ogólnodostępne boiska spor­ tow e, ponadto pijalnię wody m ineralnej „A nna” oraz zagospodarow any Park Zdrojow y. W ystępują tu rów nież najprostsze urządzenia usługow e oraz nie­ liczne placów ki handlow e. Baza tow arzysząca Żegiestow a je s t skrom na i nie zaspokaja potrzeb m ieszkańców , a tym bardziej przybyw ających tu turys­ tów.

3.3. UŻYTKOW ANIE ZIEMI JAKO MIERNIK FUNKCJI TURYSTYCZNEJ

U żytkow anie ziem i je s t m iernikiem o charakterze pow ierzchniow ym , któty pozw ala określić w ielkość i strukturę terenów turystycznych.

Z aledw ie 5% obszaru Żegiestow a przypada na tereny zainw estow ane. U słu­ gi turystyczne do których zaliczono tereny zajm ow ane przez obiekty turys­ tyczne stanow ią 0,9% pow ierzchni Żegiestow a oraz 18,6% je g o terenów zain­ w estow anych. Do obszarów turystycznych należałoby jed n ak dodatkow o w li­ czyć tereny zieleni i rekreacji, które generalnie służą turystom . W ów czas u- dział terenów usług turystycznych w zrośnie do 24% obszaru zainw estow anego (tab. II).

Porów nując udział pow ierzchni zajętej przez usługi turystyczne w obrębie terenów zainw estow anych w Żegiestow ie i w innych m iejscow ościach, które m ają w ykształconą funkcję turystyczną, w artość 18,6% je s t w yższa niż w D usznikach (11,5% ), Polanicy (16,0% ) czy K udow ie (8,9% ). Taki stan nale­ żałoby jed n ak w iązać z faktem, iż Żegiestów je s t w sią stosunkow o słabo zagos­ podarow aną, o dużym pow ierzchniow ym udziale lasów i łąk (81,2% ). Pod w zględem pow ierzchni terenów usług turystycznych Żegiestów (13,79 ha) ustę­ puje zarów no Dusznikom (22,2 ha), ja k i Polanicy (32,9 ha).

T a b e l a 11 Struktura użytkowania ziemi w Żegiestowie (1992)

La structure dc l'exploitation de la terre à Żegiestów (1992)

Formy użytkowania ziemi Wielkość w ha

Udział w powie­ rzchni miasta w %

Struktura terenów za­ inwestowanych w % Tereny zainwestowane 74,32 5,1 - mieszkaniowe 17,18 1,2 23,1 - usługowe 7,24 0,5 9,7 - turystyczne 13,79 0,9 18,6 - komunikacyjne 32,12 2,2 43,2 - zieleni i rekreacji 3,99 0,3 5,4 Tereny wolne 1 405, 79 94,1 - użytki zielone 175,26 11,7 - sadownictwo i ogrodnictwo 6,14 0,4 - łąki i pastwiska 303,24 20,3 - lasy 908,98 60,9 - wody 8,15 0,5 - nieużytki 4,02 0,3 Tereny inne 12,17 0,8 Ogółem I 492,28 100,0 100,0

Ź r ó d 1 o: opracowanie własne na podstawie zdjęcia użytkowania ziemi

Przeprow adzona analiza zdjęcia użytkow ania ziem i pozw oliła w yróżnić w Ż egiestow ie 3 jednostki funkcjonalne (rys. 2). Funkcja uzdrow iskow a rozw i­ nęła się w C entrum Zdroju, gdzie znajduje się „Dom Zdrojow y”, Park Z drojo­ wy, łazienki m ineralne i pijalnia wód. N a Łopacie Polskiej rozw inięta je s t fun­ kcja w ypoczynkow o-uzdrow iskow a, o czym św iadczy zlokalizow ane tu sana­ torium w raz z ujęciem w ody m ineralnej, ośrodki wczasow e, tereny spacerow e i plaża nad Popradem. Żegiestów W ieś i Poprady p ełnią funkcje m ieszane. U sytuow ane są tu budynki m ieszkalne, w pobliżu których znajdują się użytki rolne, rów nież usługi odpow iadające potrzebom stałych m ieszkańców (pla­ ców ki handlow e, szkoła), a także obiekty noclegow e. Prowadzi się tu rów nież w ynajem kw ater. Funkcja m ieszkaniow a m iesza się więc z wypoczynkową. Ba­ dany obszar otaczają tereny leśne, bardziej lub m niej przystosow ane do pene­ tracji turystycznej.

Fakt istnienia dzielnicy uzdrowiskowej i w ypoczynkow o-uzdrow iskow ej, w yraźnie w yodrębniających się pod względem funkcjonalnym i fizjonom icz- nym, św iadczy o roli, ja k ą funkcja turystyczno-uzdrow iskow a odgryw a w orga­ nizacji przestrzeni Żegiestowa.

Rys. 2. Struktura funkcjonalno-przestrzenna Żegiestowa (opracowanie własne na podstawie terenowego zdjęcia użytkowania ziemi)

Dessin 2. La structure fonctionellc et spatiale de Żegiestów (élaboration propre basée sur la photographie de terrain de l'exploitation de la terre)

3.4. RUCH TU RY STY CZN Y

W prezentow anym opracow aniu ruch turystyczno-uzdrow iskow y podzie­ lono na ruch w czasow o-pobytow y i kuracyjny. W okresie ostatnich 5 lat ruch turystyczno-uzdrow iskow y system atycznie m alał. W 1988 r. w ynosił 11 510 o- sób. W ciągu 4 lat ruch turystyczny spadł o 31% i w 1991 r. w ynosił 7 932 oso­ by. A naliza w ielkości i struktura ruchu turystyczno-uzdrow iskow ego pozw ala stw ierdzić, że w ruchu pobytowym niew ielką przew agę stanow ią osoby przeby­ w ające w ośrodkach w czasow ych. G rupa ta obejm uje 54,6% ogólnego ruchu turystycznego. Biorąc pod uwagę udział poszczególnych form ruchu w ogól­ nym ruchu turystycznym należy zauważyć, że udział ruchu w ypoczynkow o-po- bytow ego w 1991 r. zm niejszył się w stosunku do roku 1988 z 62,1% do

54,6% . W zrósł natom iast udział ruchu uzdrow iskow ego z 37,9% do 45,4% . O dnosząc zjaw isko do lat ubiegłych m ożna zauważyć, żc ogólny spadek ilości turystów w płynął na to, iż coraz bardziej znaczącą rolę zaczyna odgryw ać w Ż egiestow ie ruch sanatoryjny.

W yraźny spadek liczby w czasow iczów ja k i kuracjuszy wiąże się z zam ­ knięciem w ciągu ostatnich lat kilku obiektów noclegow ych, a ponadto z m ale­ ją c ą zam ożnością społeczeństw a. Aspekt ten ma większe znaczenie dla w czaso­ w iczów , gdyż ponoszą oni znacznie w iększe opłaty aniżeli kuracjusze. W skaźnik funkcji oparty o w ielkość ruchu turystycznego wynosi 8 tys. osób.

W Żegiestow ie uw idacznia się zjaw isko sezonow ości (szczególne nasilenie przyjazdów w okresie wakacji i ferii), odnoszące się do ruchu w ypoczyn- kow o-pobytow ego a nie uzdrow iskow ego, który dzięki w ystępującym zasobom balneologicznym trw a przez cały rok (rys. 3).

LICZBA O SÓ B

MIESIĄCE

Rys. 3. Sezonowość ruchu turystycznego w 1991 r. (opracowanie własne na podstawie ksiąg meldunkowych) Dessin 3. La caractère saisonnier du mouvement touristoque en 1991

(élaboration propre basée sur les données des livres des voyageurs)

Ze specyfiką bazy noclegow ej zw iązany je st fakt, iż generalnie w ruchu tu­ rystycznym uczestniczą osoby w wieku średnim i nieco starszym (3 1 -4 0 ; 5 1 - 60 lat), w przypadku ośrodków wczasow ych także dzieci w wieku szkolnym , co

je s t zw iązane z organizow anym i przez te ośrodki turnusam i kolonijnym i. N aj­ m niej liczną grup ą odw iedzającą Żegiestów są ludzie młodzi. Jest to zw iązane przede w szystkim z uzdrowiskowym charakterem m iejscow ości (m niejszą za­ chorow alnością ludzi m łodych), a także z nierozw iniętą na tym terenie turys­ ty k ą krajoznaw czą i kw alifikow aną, a ponadto z brakiem bazy nam iotow ej, k tórą często preferuje m łodzież z racji tanich kosztów pobytu.

A naliza pochodzenia terytorialnego kuracjuszy w skazuje na duży zasięg przestrzennego oddziaływ ania Ż egiestow a (rys. 4). W spółczynnik koncentracji przybiera w artość średnią i wynosi 0,57. G eneralizując m ożna stw ierdzić, że Żegiestów m a zasięg ogólnokrajowy. Kuracjusze przyjeżdżają tu niemalże z ca­ łej Polski (47 w ojew ództw ). N ależy jed n ak pam iętać, ze pacjenci w w iększości przypadków m ają niew ielką m ożliw ość wyboru m iejsca leczenia, k ieru ją się oni tam, gdzie profil leczniczy odpow iada ich schorzeniom .

W przypadku uczestników ruchu w ypoczynkow o-pobytow ego zaznacza się w yraźna koncentracja obszarów , z których przybyw ają turyści. W spółczynnik koncentracji wynosi 0,91. Zanotow ano przyjazdy z 27 w ojew ództw , ale ponad 40% w czasow iczów pochodzi z woj. katow ickiego i ponad 20% z krakow ­ skiego. N iew ątpliw ie taki rozkład je s t zw iązany z pochodzeniem gestorów oś­ rodków w czasow ych. W tej form ie ruchu turystycznego zasięg oddziaływ ania Ż egiestow a m a charakter regionalny.

W spółczynnik koncentracji m iejsc zam ieszkania uczestników ogólnego ru­ chu turystyczno-uzdrowiskowego w Żegiestowie wynosi 0,69 i świadczy o dość znacznym ich skupieniu przestrzennym. Do Żegiestow a turyści przybyw ają nie­ mal z całego kraju. Szereg jed n ak w ojew ództw charakteryzuje się udziałem m niejszym niż 1% w ogólnym ruchu turystycznym . Pow oduje to, że ich zna­ czenie m aleje na korzyść w ojew ództw , z których pochodzi w iększość turystów. W rezultacie m ożna w yodrębnić kilka regionów , z których przyjeżdża naj­ w ięcej osób (krakow skie, łódzkie, w arszaw skie, katowickie, częstochow skie, tarnow skie).

A nalizując pochodzenie terytorialne turystów w edług odległości od m iejsca stałego zam ieszkania należy zauważyć, że w iększość osób przyjeżdża z w oje­ w ództw położonych w odległości do 2 0 0 -3 0 0 km, o czym zapew ne decyduje niew ielka odległość. D użą część stanow ią też osoby przybyw ające z odległości 3 0 0 -4 0 0 km, co z kolei pokryw a się z wielkimi aglom eracjam i (łódzką, w ar­ szaw ską). S ą to regiony odznaczające się wysokim stopniem urbanizacji i u- przem ysłow ienia. C echą charakterystyczną ludności m iejskiej je s t w iększa ruchliw ość w przestrzeni w stosunku do obszarów w iejskich. W śród korzysta­ jący ch z wypoczynku dom inow ali m ieszkańcy dużych m iast (powyżej 100 tys.

m ieszkańców ), którzy stanow ili 2/3 badanej populacji. Znaczący w ydaje się rów nież fakt uprzem ysłow ienia, gdyż zanieczyszczenie środow iska przez prze­ m ysł w dużej m ierze w pływ a na w iększą zachorow alność oraz na konieczność w yjazdu w ypoczynkow ego.

Rys. 4. Mapy pochodzenia terytorialnego turystów w Żegiestowie w 1992 r. A - ruch sanatoryjno-uzdrowiskowy, B - ruch wypoczynkowo-pobytowy,

C - ogólny ruch turystyczny

Dessin 4. Les cartes de T'origine territoriale des touristes à Żegiestów en 1992 A - mouvement dans les sanatoriums et les stations climatiques, B - mouvement

3.5. ZA TRUDNIENIE M IESZKAŃCÓW ŻEGIESTOW A

O znacznym rozw oju funkcji turystycznej świadczy poważny odsetek lud­ ności (56,2% ) zatrudnionej w usługach turystycznych (osoby pracujące w o- biektach noclegow ych). G rupa osób pośrednio zw iązanych z obsługą ruchu tu ­ rystycznego w rzeczyw istości je s t jeszcze większa. Jeśli do przyjętej wartości doliczym y chociażby pracujących w placów kach gastronom icznych, wówczas w ielkość zatrudnienia w usługach turystycznych w zrośnie prawie do 60%. W a r s z y ń s k a , J a c k o w s k i (1978) w skazują, że m iejscow ość pełni funkcję tu ry sty czn ą jeśli w turystyce pracuje przynajm niej 50% wszystkich za­ trudnionych. Tak przyjęte kryterium pozw ala stw ierdzić, że turystyka pełni wy­ jątk o w o don iosłą rolę w życiu Żegiestow a i jeg o m ieszkańców. O pełnionej przez badaną m iejscow ość funkcji turystycznej dodatkow o św iadczy fakt, iż w ystępuje tu zjaw isko sezonow ego zatrudnienia w usługach turystycznych (średnio o 10% osób więcej niż przeciętnie w roku), a ponadto zatrudnienia osób m ieszkających poza Żegiestow em , którzy stanow ią aż 44% ogółu zatrud­ nionych w turystyce.

4. ZAKOŃCZENIE

Przeprow adzone badania potw ierdzają w iarygodność postaw ionej hipotezy, która jednoznacznie w skazuje, że Żegiestów pełni funkcję turystyczno-uzdro- w iskow ą. Przejaw em pełnionej funkcji je s t ruch turystyczny, który w 1991 r. osiągnął w ielkość 8 tys. osób, ponadto zasięg przestrzennego oddziaływ ania uzdrow iska do którego kuracjusze przybyw ają z całej Polski. O znacznym roz­ w oju funkcji tuiystycznej św iadczy też poważny odsetek ludności zatrudnionej w turystyce (56,2% ) oraz udział terenów zajm ow anych przez usługi turys­ tyczne w obszarach zainw estow anych Żegiestow a (18,6% ). O roli ja k ą badana funkcja odgryw a w organizacji przestrzeni m iejscow ości św iadczy też fakt ist­ nienia dzielnicy uzdrow iskow ej i wypoczynkow o-uzdrow iskow ej.

Środow isko przyrodnicze Ż egiestow a odznacza się wysokim i w aloram i uz­ drow iskow ym i i turystycznym i. M ankam entem je s t w zrastające jeg o zanie­ czyszczenie, które m a w yjątkow e i zasadnicze znaczenie dla leczenia sanato­ ryjnego. A by na om aw ianym terenie m ógł nadal rozw ijać się ruch turystyczny, a zw łaszcza uzdrow iskow y, należy ja k najszybciej zadbać o środow isko. P rze­ de w szystkim podjąć budow ę system u kanalizacyjnego i oczyszczalni ścieków , przeprow adzić gazyfikację m iejscow ości oraz prow adzić w łaściw ą gospodarkę odpadam i.

PIŚMIENNICTWO

Atlas uzdrowisk polskich, 1990, Warszawa-Wroclaw.

J a c k o w s k i A., 1981, Typologia funkcjonalna miejscowości turystycznych (na przykładzie woj. nowosądeckiego), „Rozprawy habilitacyjne”, nr 53, Kraków.

K r u c z e k Z., W e s e l i A., 1987, Uzdrowiska karpackie, Kraków.

O l s z e w s k a B., 1989, Funkcja turystyczno-wypoczynkowa Mrągowa, „Acta Universitatis Lodziensis”,Turyzm, z. 5.

Sądecczyzna Południowo-Wschodnia, 1987, „Prace historyczne”, z. 60, Kraków.

W a r s z y ń s k a J., J a c k o w s k i A., 1979, Podstawy geografii turyzmu, PWN, Warszawa.

Mgr Violetta Nawrot Wpłynęło:

ul. Staffa 12 m. 76 15 czerwca 1994 r.

95-100 Zgierz

RÉSUMÉ

Le travail qu'on présente a pour but de prouver que Żegiestów accomplit la fonction touristique et thérapeutique. On a opéré la vérification de cette hypotèse en déterminant de degré de formation de la fonction touristique et thérapeutique, l'étendue de l'influence spatiale et l'indication du rôle du mouvement thérapeutique dans le total du mouvement touristique.

Le examens faits sur le terrain en 1992 ont confirmé la crédibilité de l'hypotèse, qui démontre que Żegiestów accomplit sans aucun doute sa fonction thérapeutique et climatique. Le mouvement touristique atteste cette fonction. Il a atteint en 1991 la grandeur de 8000 personnes. L'analyse des traits de ce mouvement permet de constater que parmi les personnes se reposant à Żegiestów une légère prépondérance constituent les personnes séjournant dans les centres de repos (54,6%). La participation du mouvement thérapeutique dans le total du mouvement touristique égalait en 1991 45,4%. Grâce à la possibilité de prendre des bains curatifs, les curistes viennent 5 Żegiestów pendant toute l'année. Le caractère saisonnier ne concerne que les centres de repos et les logements privés.

L'étendue spatiale de l'influence exercée par Żegiestów démontre, que les curistes viennent à Żegiestów de toutes les régions de la Pologne. Cependant cette influence a le caractère plutôt local.

Le pourcentage considérable de la population occupée dans le tourisme et la participation des terrains occupés par les services (18,6% des terrains investis) atteste le développement de la fonction touristique du village. En témoigne aussi le quartier curatif, ou l'on peut faire une cure et se reposer.

Żegiestów peut être compté parmi les localités aux fonctions touristiques bien développées. L'indice de Defert le confirme aussi. Pour Żegiestów il égale 109. Selon A. Jackowski, l’indice dé passant 70, au cas de la voïevodie de Nowy Sącz, est très élevé.

A la lumière de ces faits Żegiestów se distingue par le haut degré du développement de sa fonction touristique.

SUMMARY

I'he objective o f the presented work is to prove the hypothesis assuming that Żegiestów performs the tourist function and the function o f a health resort. The verification o f this hypothesis was carried out on the basis o f the degree o f development o f the town's function o f a tourist centre and a health-resort., the radius o f its spatial influence and the part o f the health-resort traffic in the total tourist traffic.

Field research conducted in summer 1992 confirmed the hypothesis, which unmistakably shows that Żegiestów performs the function o f a tourist centre and a health resort. A symptom o f this function is tourist traffic, which in 1991 reached 8000 people. An analysis o f the traffic's characteristics showed that among the people resting in Żegiestów, a small majority were the people staying in holiday houses (54.6%). The part o f the health-resort traffic in the total tourist traffic in 1991 was 45.4%.

Due to balneological treatment available in Żegiestów, tourists' arrivals are recorded all year round. The seasonal charactcr is visible only in holiday houses and private rooms to let. The radius o f the spatial influence o f this health-resort proves that patients from all over the world come to Żegiestów. However, in general, the town's spatial influence is rather regional.

A noticeable development o f the tourist function is also proved by a considerable percentage o f population (56.2%) employed in tourism, as well as the part o f areas used for tourist services in the Żegiestów areas which have been invested in (18.6%). The function o f a tourist centre and a health-resort is crucial for the spatial organization o f the town, which is proved by the fact that there exist both a health-resort and a holiday district.

Żegiestów should be counted as one o f the places o f well-developed tourist functions, which is confirmed by Defert's factor — 109 for Żegiestów. According to A. Jackowski the factor value o f over 70 for N owy Sącz voivodship is very high. In this light Żegiestów is characterised by a highly developed tourist function.