|an Gurba
H. [Наталія] В. Блажевич i in., К о л е к ц ії Н а у к о в и х ф о н д ів
І н с т и т у т у а р х е о л о г іїН А Н У к р а їн и . К а т а л о г , р е д . Н. [Наталія] А. Сон і in.
Київ 2 0 0 7 , 356 s., 245 ryc. w tekście, 16 tabl. wielobarwnych1
W ydany katalog zbiorów archeologicznych In sty tu tu A rcheologii N A N U krainy w Kijowie m a za zadanie p oznanie zainteresow anych badaczy ze zgrom adzoną w Instytucie ogrom ną, św ietnie zorganizow aną bazą źródłow ą, je d n ą z najw iększych w E uropie (por. H. Б. Бурдо, М. Ю. Відейко 2008, s. 52). Skatalogow ane m a teriały p o ch o d zą przede w szystkim z b a d ań te re n o wych prow adzonych przez p racow ników In sty tu tu na terenie U krainy, M ołdow y oraz obw odów K ursk i W o roneż Federacji Rosyjskiej. Przew ażają w nich m a te ria ły uzyskane po II w ojnie światowej. N a p o czątk u w oj ny niem iecko-radzieckiej w iększość zbiorów In sty tu tu przekazano do M uzeum H istorycznego w Kijowie, skąd znaczna część została zrabow ana przez N iem ców (С. Д збан овськи й 1947, s. 186). Część najcenniejszych kolekcji zaginęła n ato m iast w czasie ew akuacji In sty tutu do Ufy (В. M. K opnycoba 2007, s. 34).
We Wstępie N. B. B urdo i N. A. Son przedstaw iły historię g ro m ad zen ia zbiorów, p ra c n a d ich in w en ta ryzacją oraz zasady o p raco w a n ia katalogu.
U łożone w układzie chro n o lo g iczn y m hasła k a talogu - złożonego z sześciu rozdziałów , w zasadzie zgodnych z p o d ziałem In sty tu tu n a W ydziały - zaw ie rają następujące dane:
- n r kolejny działu, nazw a obiek tu (stanow iska), n r kolekcji (często z odsyłaczem do innego działu). W obrębie działów i p o d d ziałó w obow iązuje układ chronologiczny:
- p rzy n ależn o ść a d m in istracy jn a stanow iska (wg sta n u w czasie p ro w ad zen ia badań);
- nazw a ekspedycji badaw czej, nazw isko a u to ra i rok b adań;
- rodzaj o b iek tu i c h ara k ter badań; - p o d staw o w y in w en tarz kolekcji;
1 W tekście brak odnośników do tabl. 2-16
- odsyłacz do spraw ozdania lub w stępnego o p ra c o w an ia złożonego w A rch iw u m N aukow ym In sty tu tu z n u m e re m akt;
- p odstaw ow e d an e bibliograficzne.
Rozdział I Zabytki archeologiczne z drogocennych metali opracow ała I. S. W itry k (s. 11-30). Kolekcja ta pow stała dopiero w latach dziew ięćdziesiątych XX w. W cześniej zabytki tej g ru p y depo n o w an o w M uzeum H istorycznych K osztow ności U krainy - O ddziale M u zeum H istorii Ukrainy. 107 pozycji D ziału obejm ują zabytki o d srebrnych w yrobów późnej epoki brązu do czasów rozkw itu sztuki scytyjskiej włącznie. Znajdujące się w Dziale zbiory num izm atyczne, liczące ok. 30 000 egzemplarzy, w ym agają odrębnego opracow ania.
O p raco w an y p rzez N. B. B urdo rozdział II reje stru je 328 zbiorów zabytków z U k rain y i M ołdow y, podzielonych n a kolejne jed n o stk i chronologiczne: paleolit (s. 31-37), m ezolit (s. 37-42), k u ltu ry neolitu (surska, b o h o -d n iestrz ań sk a, w sp ó ln o ta k u ltu ry dnie- przań sk o -d o n ieck iej, ceram iki dołkow o-grzebykow ej, eneolit K rym u, dolnego P o d n iep rza i Przyazow ia, try p o lsk a z rozbiciem n a etapy, usatow ska, G um el- nica-B olgrad-A ldeń; s. 42-89), epo k a b rązu (rep re zen to w an a m .in. przez k u ltu ry : g ro b ó w jam ow ych, śro d k o w o d n iep rzań sk ą, g ro b ó w katakum bow ych, trzciniecką, kom arow ską, lebiedow ską, m arianow ską, biełogrudow ską, g ro b ó w zrębow ych, sabatinow ską, b o n d aric h a ń sk ą - s. 89-106)2. Spora ilość zabytków p u b lik o w an a jest w katalo g u p o raz pierwszy.
I. W. Karaszewycz, J. H. K arnauch, W. M . K orpusow a i N. O. Son są au to ram i Rozdziału III podzielonego na zbiory zabytków epoki w czesnego żelaza (s. 108-135)
2 W ydany poprzednio katalog obejm ujący m ateriały epok kam ienia i brązu (H. Б. Бурдо i in. 1991) nie jest już aktualny.
Recenzje, o m ó w ie n ia , p o le m iki - Reviews, discussion, polem ics
i antyku p ó łn o cn eg o N ad czarn o m o rza (s. 135-156). W części pierw szej rozdziału zestaw iono alfabetycznie wg nazw m iejscow ości 111 kolekcji kultur: Wysockiej, kim m eryjskiej, czarnoleskiej, m iłogradzkiej, kyzył-ko- bańskiej, scytyjskiej i sarm ackiej. Za podstaw ę p o d z ia łu drugiej części obejm ującej 93 zbiory, przyjęto zasa dę p ań stw o w o -tery to rialn ą (Olbia, Tira, Bosfor).
R ozdział IV p rzy g o to w an y przez N. W. Błażewycz (s. 157-224) obejm uje zestaw ienia 365 (? 323) k o lek cji zabytków ep o k i w czesnych Słow ian, tj. pierw szej p o ło w y I tysiąclecia (kultury: zarubiniecka, Poieneęti- Łukaszew ka, zubrycka, kijow ska, czerniachow ska, p raska, pieńkow ska, ty p u Ł uka-R ajkow iecka, w ołyn- cew ska, sałtyw ska), Rusi Kijowskiej i średniow iecza, to jest okres o d p rz e ło m u er do XVII w., a w w yp ad k u zbiorów kijow skich, k tó ry m pośw ięco n o o so b n ą część rozdziału (s. 213-224), do XX w.
Rozdziały V і V I p rez en tu ją zb io ry o szerokiej c h ro nologii o d p aleo litu p o p ó ź n e średniow iecze. W ro z dziale V - O. A. D enysow a zestaw iła 330 kolekcji u zy skanych w w y n ik u b a d a ń p rzep ro w ad zo n y ch przez 17 w ielkich ekspedycji In sty tu tu na teren ac h p la n o w a nych now ych inw estycji budow lanych, w w iększości m elioracyjnych, z lat 1951-1995. 141 zbiorów p o c h o dzi z eksploracji k u rh a n ó w z czasów o d n eo litu do średniow iecza w łącznie (s. 225-286). Z n aczn a część m ateriałó w z ty ch b a d a ń znajduje się w zbiorach p la ców ek w spółpracujących z In sty tu tem .
L . W. Paw lenko op raco w ała rozdział V I zesta w iający 312 kolekcji m ateriałó w z b a d a ń zw iadow czych p row adzonych n a obszarze U krainy, M ołdow y oraz o b w odów K ursk i W oroneż Rosyjskiej Federacji (s. 287-340). W katalo g u uło żo n e są wg ekspedycji i lat b a d ań . Polskiego bad acza najbardziej - ze w zględu n a
bliskie sąsiedztw o przebiegające przez szeroki pas p o g ran icza E uropy Środkow ej i W schodniej - in te re sow ać b ęd ą m ateriały z teren ó w U k rain y Z achodniej (obw odów lw owskiego, rów ieńskiego i w ołyńskiego) z b ad a ń prow adzonych przez Z. S. B erezanską, W. I. Kanywca, M. J. R udynskiego i innych. Szczególnie in teresujące nas kolekcje z te re n u U krainy Z achodniej znajdują się je d n a k w przew ażającej ilości w zbiorach In sty tu tu S łow ianoznaw stw a N A N U krainy (w cześ niej lwowskiej Filii In sty tu tu A rcheologii, In sty tu tu A rcheologii S łow ianoznaw stw a A N USRR); U n i w ersytetu im . Iw ana F ranki we Lwowie oraz M uze ów K rajoznaw czych w m iastach obw odow ych. Część tych zbiorów sygnalizow ana była w w ydaw anych p o d ogólną redakcją D m y tra J. Telegina, in fo rm ato rach 0 stanow iskach archeologicznych poszczególnych o b w o d ó w całej U k rain y {Довідник з археології України) 1 w trz y to m o w y m w ydaw nictw ie А рхеологічні па м ’я т к и П р и к а р п а т т я і В олині (por. J. G u rb a 1983;
1984; 1996). Z ainteresow ani badacze czekają n a o p ra cow anie i dla tych zbiorów katalogu p o d o b n eg o do kijow skich kolekcji.
W ydaw nictw o zao p atrzo n o w niezb ęd n e sk o ro w i dze: stanow isk (s. 349-351), przynależności k u ltu ro - w o-chronologicznej stanow isk (s. 349-351), nazw isk 238 au to ró w b a d a ń 3 (s. 352-355) oraz w ykaz zastoso w anych w publikacji skrótów (s. 356).
K orzystanie z katalo g u zaw ierającego podstaw ow e in form acje o ch arakterze oraz p o c h o d z e n iu zg ro m a dzonych i u porządkow anych kolekcji ułatw i zain tere sow anym badaczo m p o ru sza n ie się w śró d p rzeb o g a tych zbiorów Instytutu.
O becnie trw ają p race n a d przygotow aniem elek tronicznej wersji katalogu.
Literatura
G u r b a Jan
1983 Irec.l O. P. Černýš [red.] Archeołohicni pam ja tky Prykarpattja i Volyni kam janoho viku, Kyïv 1981. Spraw ozdania A rcheologiczne 34, s. 285-287. 1984 /г е с ./1 .1. Svešnikov, Ju. M. Nikolčenko, Dovidnyk
z archeołohii Ukrainy, Rovenška oblasť. Kyïv 1982. Spraw ozdania A rcheologiczne 35, s. 291-292. 1996 /rec./ M. M. Kučinko, H. V. Ochrimenko,
Archeo-lohićni pam ja tk y Volyni, wyd. II, Łuck 1995. Spra w ozdania A rcheologiczne 48, s. 228-230. Б у р д о H. [Н аталія] Б., В і д е й к о М. [М іхайло] Ю. 2008 Трипільська культ ура. Спогади про золот ий вік. Харків. Б у р д о Н. [Наталія] Б. і in. 1991 Каталог колекций Н аучных фондов. Ч. І. Ка менный век - энеолит; Ч. IL Эпоха бронзы. Препринт. Киев. Д з б а н о в с ь к и й Є. [О.] 1947 Іст ит ут археології А Н УРСР у 1944 році. Археологія l,s . 183-186. К о р п у с о в а В. [Валентина] М. 2007 Лазар Мойсейович Славін - директор Інст и т ут у Археології Академ ії Н аук України. Архе ологія 1: 2007, s. 31-39. D o c . d r /а п G u rb a I n s ty tu t A r c h e o lo g i i U M C S w L u b lin ie PI. M . C u r ie - S k lo d o w s k ie j 4 2 0 - 0 3 ! L u b lin
3 Dziwi pom inięcie w wykazie autorów badań nazwiska Jana Chochorow skiego, badacza - w espół z Siergiejem A. Sko rym - Ryżanówki (por. s. 15,24, tabl. 1).
