no” czy „Dêbina”. Poniewa¿ jednak posiadane informacje zosta³y pozyskane w ró¿nych okresach i przy pomocy ró¿-nych metod badawczych, zatem s¹ niejednoznaczne i czê-sto mog¹ byæ odmiennie interpretowane jak np. obrazy budowy wewnêtrznej i powierzchni zwierciad³a solnego dla wysadów „Lubieñ”, „£aniêta” czy „Damas³awek”, b¹dŸ sama forma wysadu (np. wysad „Dams³awka”).
Wœród 23 wybranych struktur solnych na szczególn¹ uwagê zas³uguje 7 form, które spe³niaj¹ wymogi techniczne dla budowy podziemnych zbiorników wêglowodorów (mak-symalna g³êbokoœæ zalegania zwierciad³a solnego i minimal-na mi¹¿szoœæ serii solnej przewidzianej do zagospodarowania wynosz¹ 1000 m). Oceniono stopieñ rozpoznania budowy geologicznej tych wysadów i przeprowadzono ranking ich przydatnoœci dla tej formy przysz³ego zagospodarowania.
Najbardziej korzystne warunki do budowy zbiorników podziemnych oferuje wysad „RogóŸno” (du¿a powierzch-nia — 12 km2, p³ytko zalegaj¹ca sól: 325–427 m i znaczne jej zasoby — 8,61 mld t, doœæ gruba czapa solna i dobre rozpoznanie struktury), pomimo z³o¿onej budowy wewnêtrz-nej i licznych piêter wodonoœnych w czapie, nadk³adzie i oto-czeniu formy. Problem stanowi spore z³o¿e wêgla brunatnego w nadk³adzie, które mo¿e byæ w przysz³oœci eksploatowane. Kolejn¹ pozycj¹ jest spory wysad „Damas³awek” (pow. 16,5 km2
), doœæ dobrze rozpoznany geologicznie, o nieco g³êbszym zaleganiu soli (446–539 m), znacznych jej zaso-bach (17,7 mld t) i grubej czapie. Problemem jest zawod-nienie czapy (doœæ dobrze poznane dziêki badaniom zró¿nicowania utworów czapy) i kontakt wzajemny wód wszystkich 4 piêter wodonoœnych, co mo¿e zagra¿aæ wzmo¿onym ³ugowaniem utworów pnia solnego przez odnowione wody w czapie.
Jako trzeci¹ i czwart¹ strukturê uznano bliŸniacze wysady „£aniêta” i „Lubieñ”, o podobnych parametrach zalegania zwierciad³a solnego (235–442 m), gruboœci cza-py i stylu budowy wewnêtrznej. Podobne s¹ te¿ problemy hydrologiczne, zwi¹zane z obecnoœci¹ zawodnienia w
cza-pie. Oba wysady maj¹ dokumentacje zasobowe (odpo-wiednio 2,1 i 4 mld t). Wiêkszy wysad „£aniêta” (pow. 9,5 km2) oferuje przy przysz³ym lepszym rozpoznaniu wiêcej mo¿liwych stref wystêpowania jednorodnej m³odszej i starszej soli kamiennej.
Strukturami perspektywicznymi, ale bardzo s³abo poznanymi, s¹ stosunkowo niewielkie (pow. 8–9 km2) wysady „Goleniów” i „Izbica Kujawska”, z których pierw-szy cechuje doœæ prosta budowa, lecz g³êbsze (blisko 890 m) zaleganie nawierconego kompleksu m³odszej i starszej soli kamiennej. W strukturze „Izbica” sól zalega nieco p³ycej (224–557 m). Oba wysady wymagaj¹ jednak prze-badania niemal od podstaw.
Niewielki (pow. 0,5 km2
, zasoby — 0,5 mld t) wysad „Dêbina”, mimo korzystnych parametrów geologicznych (strop soli na g³êb. 169–215 m) nie jest kwalifikowany jako potencjalny obiekt dla magazynowania ze wzglêdu na eks-ploatowane w jego bezpoœrednim s¹siedztwie z³o¿e wêgla brunatnego „Be³chatów”.
Literatura
CZAPOWSKI G., KASIÑSKI J. R., KRZYWIEC P., POLECHOÑSKA O., TOMASSI-MORAWIEC H., WRÓBEL G., BURLIGA S. & WILKOSZ P. 2005 — Ocena z³ó¿ solnych w rejonie Pomorza i Kujaw pod k¹tem ich przydatnoœci do eksploatacji metod¹ otworow¹. IKS Solino S.A., Inowroc³aw.
DADLEZ R. 1989 — Epikontynentalne baseny permu i mezozoiku w Polsce. Kwart. Geol., 33: 175–198.
DADLEZ R. (ed.) 1998 — Mapa tektoniczna kompleksu cechsztyñsko-mezozoicznego na Ni¿u Polskim w skali 1 : 500 000. Pañstw.Inst. Geol. DADLEZ R., MAREK S. & POKORSKI J. (red.) 1998 — Atlas pale-ogeograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku w Polsce w skali 1 : 2 500 000. Pañstw. Inst.Geol.
GARLICKI A. & SZYBIST A. 1988 — Charakterystyka przemys³u solnego w Polsce i jego mo¿liwoœci produkcyjne z uwzglêdnieniem rozszerzenia zasobów o sól wystêpuj¹c¹ jako surowiec towarzysz¹cy w z³o¿ach innych kopalin. Zadanie w ramach tematu CPBR nr 1.7.12.B, AGH, Kraków.
KRZYWIEC P. 2006 — Tektonika solna na Ni¿u Polskim — wnioski z interpretacji danych sejsmicznych. Prz. Geol., 54: 303–304.
Tektonika solna na Ni¿u Polskim — wnioski z interpretacji danych sejsmicznych
Piotr Krzywiec*
Permsko-mezozoiczny basen polski tworzy³ wschodni seg-ment systemu epikontynentalnych basenów osadowych zachod-niej i œrodkowej Europy. Osady permu (³¹cznie z mi¹¿szymi cechsztyñskimi ewaporatami) i mezozoiku, zdeponowane w osio-wej czêœci basenu zwanej bruzd¹ œródpolsk¹, osi¹gnê³y gruboœæ wielu kilometrów. W póŸnej kredzie–paleogenie bruzda œródpol-ska uleg³a inwersji.
W trakcie rozwoju pomorskiego i kujawskiego seg-mentu bruzdy œródpolskiej du¿e znaczenie mia³a tektonika solna (np. Soko³owski, 1966; Dadlez & Marek, 1974; Tar-ka, 1992; Burliga, 1996; szczegó³owe omówienie i szerszy spis literatury por. Po¿aryski, 1974; Krzywiec, 2002a,b, 2004). Wystêpowanie mi¹¿szych cechsztyñskich ewapora-tów doprowadzi³o do wystêpuj¹cego w regionalnej skali zjawiska mechanicznego odspojenia mezozoicznej
pokry-wy osadowej od precechsztyñskiego pod³o¿a. Zjawisko to zwi¹zane by³o z powstaniem uskoków, fa³dów oraz podu-szek i diapirów solnych (ryc. 1), genetycznie zwi¹zanych ze strefami uskokowymi w obrêbie pod³o¿a precechszty-ñskiego (ryc. 2; Krzywiec, 2002a,b, 2004).
W oparciu o wyniki interpretacji danych sejsmicznych z obszaru bruzdy œródpolskiej mo¿na wnioskowaæ o regio-nalnym uk³adzie uskoków w pod³o¿u podcechsztyñskim, któ-re zdeterminowa³y rozwój i inwersjê tego basenu osadowego (ryc. 1; Krzywiec, 2006a, b; Krzywiec i in., 2006). Aktyw-noœæ tektoniczna w obrêbie pod³o¿a cechsztynu bezpoœrednio wp³ywa³a równie¿ na powstawanie i rozwój ró¿nego rodzaju struktur solnych. Ekstensja pod³o¿a doprowadzi³a — pocz¹wszy od triasu — do zainicjowania rozwoju szeregu poduszek solnych. W niektórych fragmentach bruzdy, w obrêbie mezozoicznej pokrywy osadowej, powstawa³y pery-feryjne (tj. po³o¿one poza stref¹ maksymalnej subsydencji) strefy uskokowe. W segmencie kujawskim (rejon K³odawy) 303
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 4, 2006
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 0-975 Warszawa; piotr.krzywiec@pgi.gov.pl
intensywna ekstensja i uskokowanie pod³o¿a doprowadzi³y do powstania w póŸnym triasie diapiru solnego, który eks-trudowa³ na dno basenu i zosta³ zasypany przez m³odsze osady (Krzywiec, 2004). W trakcie póŸnokredowej inwersji struktury solne w obrêbie bruzdy œródpolskiej uleg³y reakty-wacji tektonicznej, zarówno w zwi¹zku z mobilnoœci¹ pod³o¿a (unoszenie bloków pod³o¿a wzd³u¿ uskoków odwróconych) jak i z dzia³aniem w obrêbie pokrywy osado-wej regionalnych naprê¿eñ kompresyjnych. Kompresyjnej
reaktywacji uleg³ system struktur solnych
Draw-no–Cz³opa–Szamotu³y oraz wysad „Goleniów” (Krzywiec, 2004, 2006a,b). W peryferyjnej czêœci bruzdy powstawa³y poduszki solne, których ewolucja by³a zwi¹zana z etapem inwersji i wywo³anym ni¹ lateralnym przep³ywem soli.
Analiza danych sejsmicznych dostarczy³a równie¿ informacji na temat kenozoicznej reaktywacji wybranych struktur solnych. W obrêbie strefy struktur solnych Draw-no–Cz³opa notujemy ekstensyjn¹ reaktywacjê stropowych czêœci tych struktur solnych. Analogiczne zjawisko, po³¹czone z istotn¹ lokaln¹ subsydencj¹ i depozycj¹ wêgli brunatnych zarejestrowane zosta³o ponad wysadem sol-nym „Damas³awek” (Krzywiec i in., 2000).
Literatura
BURLIGA S. 1996 — Implications for early basin dynamics of the Mid-Polish Trough from deformational structures within salt deposits in central Poland: Kwart. Geol., 40: 185–202.
DADLEZ R., MAREK S. & POKORSKI J. (red.) 1998 — Atlas paleoge-ograficzny epikontynentalnego permu i mezozoiku w Polsce w skali 1 : 2 500 000. Pañstw. Inst. Geol.
DADLEZ R. & MAREK S. 1974 — General Outline of the Tectonics of the Zechstein–Mesozoic Complex in Central and Northwestern Poland. Biul. Inst. Geol., 274: 11–140.
KRZYWIEC P. 2002a — Mid-Polish Trough inversion — seismic examples, main mechanisms and its relationship to the Alpine–Carpa-thian collision. [In:] G. Bertotti, K. Schulmann, S. Cloetingh (ed.), Continental Collision and the Tectonosedimentary Evolution of Fore-lands. Europ. Geosc. Union Stephan Mueller, Sp. Publ. Ser., 1: 151–165. KRZYWIEC P. 2002b — Oœwino structure (NW Mid-Polish Trough) — salt diapir or inversion-related compressional structure? Geol. Quart., 46: 337–346. KRZYWIEC P. 2004a — Triassic evolution of the K³odawa salt struc-ture: basement-controlled salt tectonics within the Mid-Polish Trough (central Poland). Geol. Quart., 48: 123–134.
KRZYWIEC P. 2006a (w druku) — Triassic–Jurassic evolution of the NW (Pomeranian) segment of the Mid-Polish Trough — basement tectonics vs. sedimentary patterns. Geol. Quart., 50.
KRZYWIEC P. 2006b (w druku) — Structural inversion of the Mid-Polish Trough (NW and central segments) — lateral variations in timing and structural style. Geol. Quart.,50.
KRZYWIEC P., WYBRANIEC S. & PETECKI Z. 2006 (w druku) — Budowa tektoniczna pod³o¿a bruzdy œródpolskiej w oparciu o wyniki analizy danych sejsmiki refleksyjnej oraz grawimetrii i magnetyki. Pr. Pañstw. Inst. Geol. KRZYWIEC P., JAROSIÑSKI M., TWAROGOWSKI J., BURLIGA S., SZEWCZYK J., WYBRANIEC S., CZAPOWSKI G., ZIENTARA P., PETECKI Z. & GARLICKI A. 2000 — Geofizyczno-geologiczne badania stropu i nadk³adu wysadu solnego Damas³awek. Prz. Geol., 48: 1005–1014.
LOCKHORST A. (ed.) 1998 — NW European Gas Atlas, GIS application on CD. British Geol., European Union. Survey, Bundesanstalt fhr Geowiss. und Rohstoffe, Danmarks og Gronlands Geol. Unders., Nederlands Inst. voor Toegepaste Geowet., Pañstw. Inst. Geol.
PO¯ARYSKI W. (ed.) 1974 — Budowa geologiczna Polski. Tektonik,a t. 4. Wyd. Geol.
TARKA R. 1992 — Tectonics of some salt deposits in Poland based on mesostructural analysis. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 137:1– 43.
SOKO£OWSKI J. 1966 — Rola halokinezy w rozwoju osadów mezo-zoicznych i kenomezo-zoicznych struktury Mogilna i synklinorium mogile-ñsko-³ódzkiego. Pr. Inst. Geol., 50:, 1–112.
304
Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 4, 2006
TRIAS CECHSZTYN
JURA
KREDA KREDA
rów Siekierek solna Janowcapoduszka wysad solnyDamas³awka solna Szubinapoduszka solna Koronowapoduszka
system rowów Poznañ - Oleœnica struktura
Chojnic 0 1 2 3 4 10km TWT [sec] SW NE 0 1 2 3 4 TWT [sec] A A’
Ryc. 2. Regionalny profil sejsmiczny, lokalizacja patrz ryc. 1
A A’ SZCZECIN POZNAÑ BYDGOSZCZ TORUÑ £ÓD GORZÓW WLKP. ZIELONA GÓRA 0 100km A’ KOSZALIN POZNAÑ BYDGOSZCZ TORUÑ GDAÑSK A A’ KOSZALIN SZCZECIN POZNAÑ BYDGOSZCZ TORUÑ £ÓD WARSZAWA GDYNIA GDAÑSK GORZÓW WLKP. ZIELONA GÓRA 16 00'° 17 00'° 18 00'° 15 00'° 14 00'° 54 00'° 53 30'° 53 00'° 52 30'° 52 00'° 54 30'° 19 00'° 20 00'° 21 00'° 0 100km
hipotetyczne strefy uskokowe w pod³o¿u precechsztyñskim poduszki solne
czêœciowo przebite struktury solne w pe³ni przebite struktury solne
struktury antyklinalne A A’regionalny profil sejsmiczny (patrz ryc. 2.)
¬
Ryc. 1. Lokalizacja hipotetycznych stref uskokowych w
pod³o¿u precechsztyñskim (grube czarne przerywane linie; wg Krzywiec i in., 2006, Krzywiec 2006a) na tle mapy tektonicznej kompleksu cechsztyñsko–mezozoicz-nego Ni¿u Polskiego (wg Dadlez & Marek, 1998; Lock-horst, 1998, zmodyfikowane i uproszczone)
