Uwagi o słowotwórstwie czasowników w gwarach Polski centralnej

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I s FOLIA LINGUISTICA 16, 1987

A nna S tr o k o w e k a

UWAGI O SŁOWOTWORSTWIE CZASOWNIKÓW W GWARACH POLSKI CENTRALNEJ

R o z p r o s z o n e p o l i t e r a t u r z e j ę z y k o z n a w c z e j u w a g i n a t e m a t s ł o ­ w o t w ó r s t w a c z a s o w n i k ó w w g w a r a c h p o l s k i c h z w i ę ź l e u j m u j e M. Ku­ c a ł a w " E n c y k l o p e d i i w i e d z y o j ę z y k u p o l s k i m " ' . Z t e k s t u t e g o w y n i k a , że p o z a o d d aw na z n a n ą o p o z y c j ą f o rm a n t ó w -ow aó // -yw a ć, z k t ó r y c h p i e r w s z y c h a r a k t e r y z u j e d i a l e k t y p o ł u d n i o w o - z a c h o d n i e j P o l s k i , d r u g i z a ś j e s t ty p o w y d l a M azow sza i t e r e n ó w j e g o e k s ­ p a n s j i , o r a z w y s t ę p o w a n i a p ó ł n o c n o p o l s k i e g o t y p u k u p a i , za jm a ó b r a k j e s t z n a c z n i e j s z y c h r ó ż n i c w ty m z a k r e s i e . W s k a z u j e s i ę b o ­ wiem p o n a d t o t y l k o n a p r z y r o s t e k - n ą - , " k t ó r e g o c z ę s t e b r a k w f o r m a c h c z a s u p r z e s z ł e g o : k o p ia , p o p c h l i [ . . . ] i t p . , z d r u g i e j s t r o n y t r a f i a j ą s i ę f o r m y : s a p n ą ł , w y g n ą ł ‘ w y g i ą ł 3" . Z i n n y c h z a ­ g a d n i e ń z w r a c a s i ę uwagę n a m o ż l i w o ś ć i n t e n s y w n i e j s z e j n i ż w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m p r e f i k s a c j i c z a s o w n i k a ( s p o p r z e u m s a a ) p r z y j e d n o c z e s n y m p o w s z e c h n y m w g w a r a c h w y s t ę p o w a n i u f o r m a c j i t y p u s t a ć , n a l e i c . Dwie p o z o s t a ł e r ó ż n i c e , t u w y m i e n i a n e , t j . o p o z y ­ c j e p r z e d r o s t k ó w o s - // r o z - o r a z t y p w eń d ę, z e ń d f m a j ą s w o j e ź r ó d ł o w r o z w o j u f o n e t y c z n y m g w a r . Na t y c h sam ych z a s a d a c h można b y j e s z c z e d o d a ć o b o c z n o ś ć 2 - // a - ( s r r ó u ić , & l ? j i e ć ) i s z c z ą t ­ kowo p o ś w i a d c z o n e o d - // - o t - . Z d r u g i e j s t r o n y p o w s z e c h n i e w i a d o ­ mo, ż e s ł o w o t w ó r s t w o w d i a l e k t a c h n i e p o l e g a n a o d r ę b n y m w s t o ­ s u n k u d o j ę z y k a o g ó l n o p o l s k i e g o z a s o b i e f o r m a n t ó w , l e c z n a innym i c h w y k o r z y s t a n i u . S t ą d t e ż w s t ę p n e b a d a n i a m a t e r i a ł o w e g w ar w z a k r e s i e o m a w ian e g o z a g a d n i e n i a w y d a j ą s i ę c e l o w e , ' g d y ż mogą d o ­ p r o w a d z i ć do w y ł o n i e n i a z e s p o ł u p r o b le m ó w w a r t y c h s z c z e g ó ł o w e g o o p r a c o w a n i a .

W n i n i e j s z y m a r t y k u l e r o z p a t r z o n o m a t e r i a ł y d o t y c z ą c y c z a s o w ­ n i k a , z e b r a n y w t o k u z e s p o ł o w y c h b a d a ń n a d g w a r a m i O k r ę g u B e ł - o c h a t o w s k l e g o , c z ę ś c i o w o u z u p e ł n i o n y m a t e r i a ł a m i w ł a s n y m i a u t o r ­ k i ze w s i ł ę c z y c k i c h i w y j ą t k o w o ł o w i c k i c h . Z a b i e g t e n w y d a j e s i ę u p r a w n i o n y , g d y ż , j a k w i a d o m o , g w a r y ł ę c z y c k o - s i e r a d z k i e s t a ­ n o w i ą z e s p ó ł d o ś ć j e d n o l i t y , a r ó ż n i c e m i ę d z y n i m i z d a j ą s i ę m i e ć c h a r a k t e r r a c z e j i l o ś c i o w y n i ż j a k o ś c i o w y . N i e c o u w a g i p o ś w i ę c i ć t r z e b a n a p o c z ą t e k z a g a d n i e n i u g r o m a ­ d z e n i a m a t e r i a ł u . J e s t c e c h ą c h a r a k t e r y s t y c z n ą w s z y s t k i c h p o l ­ s k i c h k w e s t i o n a r i u s z y g w a r o w y c h , że p r o b l e m a t y c e c z a s o w n i k a p o ­ ś w i ę c a s i ę w n i c h s t o s u n k o w o m a ł o m i e j s c a . J e ś l i s i ę z a ś o n a p o ­ j a w i a , t o z r e g u ł y d o t y c z y f l e k s j i b ą d ź t e ż l e k s e m y c z a s o w n i ­ kowe z a p l a n o w a n o t u d l a w y d o b y c i a o k r e ś l o n y c h c e c h f o n e t y c z n y c h . S t ą d t e ż k a ż d y e k s p l o r a t o r p o m i j a d r u g o r z ę d n e z p u n k t u w i d z e n i a c e l u p y t a n i a e l e m e n t y s t r u k t u r y w y r a z u . I t a k n p . k o n t y n u a n t l ' T o i l u s t r u j ą o d p o w i e d z i p r z e - o- p e i l i j napełłam s ig i t p . P r z e j -ś c i e та- ÿ r e - n o t u j e s i ę w w y r a z a c h r e d l i ć , o b red la ć, p rze re d -l i s i ę i t d . P r z y k ł a d ó w m o ż n a b y c y t o w a ć w i e l e . N a w e t p y t a n i a z z a ł o ż e n i a sw e g o d o t y c z ą c e p r o b l e m a t y k i s ł c w o t w ó r s t w a c z a s o w n i k a n i e z a w s z e p r z y n o s z ą w s z y s t k i e p o ż ą d a n e p r z y s z c z e g ó ł o w y m o p r a ­

c o w a n i u i n f o r m a c j e . D l a u s t a l e n i a bow iem i z o g l o s y t y p u zajm ać n i e z b ę d n e j e s t o p a r c i e s i ę n a f o r m a c h z a w i e r a j ą c y c h t e m a t XI t e g o c z a s o w n i k a . J e d n a k p r z y b r a k u f o rm p r a e s e n t i s u j ę t y c h w k o n t e k s t y p o j a w i a s i ę t r u d n o ś ć z u s t a l e n i e m a s p e k t u t e g o c z a s o ­ w n i k a . C y t a t y : na d ru g i roz za%mam ć i t e krovy i on sow ie d en zaima dva miskańa p o z w a l a j ą p r z y p u s z c z a ć , że j e s t on o b o j ę t n y n a t ę k a ­ t e g o r i ę . W n i n i e j s z y m o p r a c o w a n i u w y k o r z y s t a n o w i ę c w b a r d z o s z e r o k i m z a k r e s i e w s z y s t k i e z a p i s y l u ź n e , f r a g m e n t y rozm ów , e l e ­ m e n t y d e f i n i c j i p o d a w a n e p r z e z i n f o r m a t o r ó w i t p . T ak z g r o m a d z o ­ ny m a t e r i a ł j e s t d o ś ć o b f i t y ( p r z e j r z a n o o k o ł o 4 - t y s i ę c y h a s e ł ) ,

2 Wykaz p u n k tó w : 71 - G a j e w n i k i , pow. Ł a s k , 72 - L d z a ń , pow. Ł a s k , 74 - P r a s z k i , pow. B r z e z i n y , 81 - M ą k o l i c e , pow. B e ł c h a t ó w , 82 - M i l e j o w i c e , pow. P i o t r k ó w , 83 - B e r e s i e M a ł e , pow. B e ł c h a t ó w , 88 - W ie w iec , pow. P a j ę c z n o . Nu­ m e r a c j a j a k w p r a c y M. K a m i ń s k i e j , Gwary P o l s k i c e n t r a l n e j , Wro-

c ła w -W ars zaw a-K raków 1968. W p . 72 z b i e r a ł a m m a t e r i a ł o s o b i ś c i e . C y t a t y o - p a t r z o n e l i t e r a m i p o c h o d z ą z gwar ł ę c z y c k i c h . В » B i e l i c e , pow. K o ł o , Boi = B o lu m in , pow. S k i e r n i e w i c e , Bor = B o r u c i c e , pow. Ł ę c z y c a , Ch = C hochołów , pow. K u t n o , GP - G ó r k i P ę c ł a w s k i e , pow. Ł ę c z y c a , Ł = Ł a g u s z e w , pow. Ł p w ic z , Mę = M ę t le w , pow. Ł ę c z y c a , N » Nowe, pow. K u t n o , S = S p y c y m i e r z , pow. P oddę­ b i c e . L o k a l i z a c j a w e d łu g s t a r y c h p o d z i a ł ó w a d m i n i s t r a c y j n y c h .

a l e n i e s t e t y p r z y p a d k o w y i n i e j e d n o r o d n y . S k ł a n i a t o do d u ż e j o - s t r o ż n o ś c i i n i e p o z w a l a n a w y p r o w a d z e n i e j e d n o z n a c z n y c h w n i o s ­ ków . Z n a k o m i t a w i ę k s z o ś ć p r z e j r z a n e g o m a t e r i a ł u t o f o r m a c j e z g o d n e co d o budowy s ł o w o t w ó r c z e j , z n a c z e n i a i r e k c j i c z a s o w n i k a z j ę ­ z y k i e m o g ó l n o p o l s k i m . W ś ró d p o z o s t a ł y c h z n a c z n ą i l o ś ć s t a n o w i ą t a k i e , k t ó r e p r z e d s t a w i a j ą s o b ą r a c z e j p r o b l e m l e k s y k a l n y n i ż s ł o w o t w ó r c z y , - p o r . n p . połęgaw ić ' p o g i ą ć k o s ę p r z e z n i e u m i e j ę t ­ n e k l e p a n i e ' . W j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m b r a k p r z y m i o t n i k a łęgow y, sam p r o c e s s ł o w o t w ó r c z y j e s t j e d n a k o c z y w i s t y i r e g u l a r n y , p o r . połakom ić s i ę . N a j c z ę ś c i e j d o t y c z y t o c z a s o w n i k ó w u t w o r z o n y c h od p o d s t a w s ł o w o t w ó r c z y c h n a z y w a j ą c y c h e l e m e n t y k u l t u r y m a t e r i a l n e j w s i , n p . w i d z i e , a i e r l i ć , włókować, wykamować i t d . O s t a t n i a w r e ­ s z c i e g r u p a t o c z a s o w n i k i , k t ó r e w y k a z u j ą r z e c z y w i s t e o d r ę b n o ­ ś c i w z a k r e s i e g o s p o d a r o w a n i a i n w e n t a r z e m ś r o d k ó w s ł o w o t w ó r c z y c h j ę z y k a p o l s k i e g o . S k u p i a j ą s i ę o n e w dwu k r ę g a c h : l ) budow a c z a ­ so w n ik ó w i m p e r f e k t y w n y c h i 2 ) p r e f i k s a c j a c z a s o w n i k a . I . P o d o b n i e j a k w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m c z a s o w n i k i n i e d o k o n a ­ ne m ożna p o d z i e l i ć n a p r o s t e (e ie a , j e ś ć i t d . ) i deryw ow ane . Wy­ k ł a d n i k a m i s u f i k s a l n y m i n i e d o k o n a n o ś c i s ą p r z y r o s t k i - a - , - j a - , - w a - , -o w a - ( w t ó r n i e -uwa-) /I -yw a-. Z a k r e s i c h w y s t ę p o w a n i a j e s t n i e c o i n n y n i ż w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m .

N a j m n i e j o d r ę b n o ś c i w y k a z u j e f o r m a n t - j a - . Z a p i s a n o w o g ó l e n i e w i e l e f o r m a c j i z t y m p r z y r o s t k i e m i z r e g u ł y d o t y c z ą o n e c z a s o w n i k ó w p i e r w o t n e j k o n i u g a c j i i e Ц i o , k t ó r e m a j ą r d z e ń j e d - n o s y l a b o w y z a k o ń c z o n y n a i , a w i ę c t y p : n a -, p r z e - , o - , wy- b i ­ ja ć , - p ija ć , -w ija o , r z a d z i e j -m ija ć. Z a k r e s w y s t ę p o w a n i a t e j f o r m a c j i p o w i ę k s z a j ą dwa c z a s o w n i k i z n a n e z g w a r m a ł o p o l s k i c h , t j . d a ja ć ( :d a ć ) p o ś w i a d c z o n e t y l k o w y j ą t k o w o o r a z -e ta ^ a ć , p o r . tSa Ьуцо fe ta ia ó [ 7 2 ] , fc a e śe fe ta ^a u o [ 74] , ćSeba fc a e fe ta ia ó [81 ] , fe ta ia ó d /o dńa [ 8 2 ] , do седо i a bende fs t a \a u [ в з ] , f e ta ia ó [m, n ] d /o dńa fe ta -^ a li [ в ] , vyetaiaua p in ta [ 7 4 ] . Obydwa mogą t a k ż e w y s t ą p i ć z f o r m a n t e m -w a r . Z powodu b r a k u k o m p l e t u z a p i s ó w t r u ­

d n o u s t a l i ć , c z y f u n k c j o n u j ą o n e o b o c z n i e w t y c h sam ych w s i a c h , c z y t e ż w z a j e m n i e s i ę w y k l u c z a j ą . N i e m a l i d e n t y c z n e k o n te k s ty d o ­ w o d z ą , że z n a c z e n i o w o s ą t o ż s a m e , p o r . d a ia ć kunom [ 7 l ] / / do - vaa kunom [ 8 2 ] , x a l i i n a sta ia u y v те все [ 7 1 J , p a lta naetovauy [ N ]. Z a k r e s f o r m a n t u -wa-, c h o ć n i e w i e l k i , ś w i a d c z y j a k b y o n i e c o w i ę k s z e j p r o d u k t y w n o ś c i . Ł ą c z y s i ę on g ł ó w n i e z c z a s o w n i k a m i d a ­

w n e j k o n i u g a c j i i e II г о , p o r . do- , o b -, n a -, p o -, p rze -lew a ć , p r z y - , za-grzewaó ( io iem zagzyvauam zu p e ), n a -, o - spo-dziew aó e i ę , iuzdeake n a ÿiva l'i douńi to śe offiva%y f y u s tlii [ в з ] , epo^ivaé śe [ 7 2 ] ( p o d ­ s ta w o w e sp o d zia ć s i ę z a p i s a n o w [ в о г ] £fco by śe аро^оц ), z owiewać: za ô iv o %iś [ 7 2 ] , pośmiewaó s i ę : oj.ćec śe pośmivo% ~ХИ°РУ f o se v ik a x X°~ jjom [ 7 2 ] , poeiewaó: co j t o poso^o i p o śiv o , to i e z j.ego vuasne [ в о г ] , pvzedaw ai: pSedoval'i p la c e [ 7 2 ] , obgńiwać: ve śro tk u obgńiva%o [ 7 2 ] , obuwać; begymy ob^uayć i obuvad ś e , z g o d n e z j ę z y k i e m o g ó l n o p o l s k i m okuwać, o b -, p r z y - , 8zywaó, p o z a ty m z f o r m a n t e m -ew a- p o j e d y n ­ c z e c z a s o w n i k i : d o jrzew a ć ( o z b o ż u ) , omlewać: om lyval'i [ n ] , г о я- dniewać s i ę : a iu s se rozdnivauo [ M ę ] . L i c z n i e t e ż w y s t ę p u j ą r o z ­ m a i t e c z a s o w n i k i r o z - , p r z e - , u - , wy- suvać, k t ó r e s t a n o w i ą p a r y d o o d p o w i e d n i c h d o k o n a n y c h f o r m d a w n e j k o n i u g a c j i п е //п о . P r z y r o s t e k -wa - n o t u j e m y p o z a ty m w k i l k u c z a s o w n i k a c h bez - p r e f i k s a l n y c h , k t ó r e o d p o d s t a w o w y c h p r o s t y c h r ó ż n i ą s i ę n i e o - p o z y c j ą a s p e k t o w ą , l e c z k r o t n o ś c i ą . S ą t o : o g ó l n o p o l s k i e : bywać: na zayoje zóeźyyka ty z byvaua, una ta g j asno ś f i ć i [ 7 2 ] o r a z siewać: p a e te m o k é iv a l'i do iodua [ 7 2 ] , p o ś w i a d c z o n e , t e ż w [ в о г ] , [ м , s ] i szywać: k o b ity same syvauy [8 8 ] . Z g o d n i e z z a s a d ą , że v e r b a d u r a - t i v a i i t e r a t i v e z a k o ń c z o n e n a -a ó m i a ł y w r d z e n i u s a m o g ł o s k ę d ł u g ą , u i n f o r m a t o r ó w d o b r z e z a c h o w u j ą c y c h g w a r ę w y s t ę p u j ą o d ­ p o w i e d n i o k o n t y n u a n t y s a m o g ł o s e k d ł u g i c h . J e ś l i r d z e ń j e s t a s y l a - b i c z n y (omlewać), d ł u g a s t a j e s i ę s a m o g ł o s k a w f o r m a n c i e -ewa-. W z w i ą z k u z ty m w a r t o p o d k r e ś l i ć , że w d a ja ć i w s ta ja ć , o i l e mi w i a d o m o , n i e t y l k o n a b a d a n y m t e r e n i e s a m o g ł o s k a r d z e n n a r e a l i ­ z o w a n a j e s t z a w s z e j a k k o n t y n u a n t k r ó t k i e j . W p r z e c i w i e ń s t w i e do w y ż e j w y m i e n i o n y c h f o r m a c j e z s u f i k s e m - a - s ą b a r d z o c h a r a k t e r y s t y c z n e d l a b a d a n e g o t e r e n u i w y k a z u j ą s z e r s z y z a k r e s w y s t ę p o w a n i a n i ż w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m . S u f i k s - a - i m p e r f e k t y w i z u j e p r z e d e w s z y s t k i m c z a s o w n i k i n a l e ż ą c e do b y ­

ł e j k o n i u g a c j i - i - , p o r . dokuczać ( :dokuczyć) ia g im bede dokucao [ 8 3 ] , oba la ć ( o b a lić ) p m jń e i e i uobolo śe ze s ta r o ś c i [ 8 1 ] , obracac (.-o b ró cić) parobek to kouko obraaou [ 7 1 ] , kamiń n a ^ o ś i , ~ o ś śe Xobracaua [32 ] i t p . , o t u l a ć / / o b tu la ć ( .- o tu lić ' n a d a ć k s z t a ł t b o c h ­ n a ' ) kopana - to śe na ń i *optulaąo [ n ] , [ s ] , o ta c za c ( : o to c zyć t . s ’.) otaoauo go śe (eh leb ) [ в з ] , opytac ( : o p y lic ’ o p ie c3) , t e ż wypylac ( :wypyl!ić ‘ t . s 3) ( ż e b y ) opyl'id to sum “ оруцаое, "оруцасе “opyyaium [ 7 4 ] , Jypyla śe go [ n ] , owadzaó s ię (.-owadzia s i ę ) t e ż uwadzaó s i ę ( :uwadzić s i ę ) , puutno ( k o s y ) śe s k s y ś fy o i ^ovo'jauo śe [ B o i ] , n i c i śe

uvo^auy [ 7 2 ] , po sadzać (.-posadzić), ao %to розово i p o sivo to j.ez iego vuasne [ в о г ] , p osta w ia ć ( :postawió) mleko śe postavo na śśadue [ s ] , postaval'im na śśadue

[

n

],

pow ierzać (,-p o w ie rd ć ), ju r y byuy povercane [ 72 J , powtórzaó (p o w tó rzy ć ), poftu& ać ty ła l o t l [ 8 8 J , podłączać (:pod- łą c z y c ) poduonća-j.om (v o d e ) [ 8 l ] , podznaczać (:podznaczyć) podznacfam eotie v y k r o i [81 ] , p rze g ra b ia ć (.-p rzeg ra b ić) pSegratiauo śe te summę [ c h ] , t e ż wygrabiać ( : w y g ra b ić) wygrano śe gratiamy [ в ] , zgropfći ée vyraÉauo [ 8 3 ] , p rze k rę c a ć l u b p rze krą c a ć (.-p rze k rę c ić ) zakuuśńik'i za kuoeKi śe brauo i psekryncauo, zeby byuy s ty v n e , na p ersy s o r t suy [ 7 2 ] , do p o t- kovy pŚykruncauo śe g r e fy [ 8 2 ] , pśykroncać [ 8 1 , 88 ] pśykronco śe ś r u - bamy [ в ] , wykrącać (.-w ykręcić) brauo śe prumyk'i suony, vykroncauo śe snopeaP'i [ 7 1 , 8 2 , B o i ] , wkrącać (.-w kręcić) ńetopeSe V uśy se fk ro n c a - iom [ 7 4 ] , śruby byuy co śe pśykroncaąo [83 ] , obkrącać, kamińe śe op- kroncauy [ в ] , sk rą c a ć ( : s k r ę c i ć ) do spuoza śe skronca [71 ] , s k ^ .iia u o śe [ 7 4 ] , przem ien ia ć (.-przem ienić) pśemińo śe (upraw y) [ ? l ] , p rze va - la ć (.-p rze p a lić ) kumposty - gnoie pśepalane [ 7 4 ] , p rze ra b ia ć (.-przero­ b ić ) pserobo te robote [ м ] , p rze szk a d za ć ( : p r z e s z k o d z ić ) ńe pseskogoj ту [ в ] , t e ż w z n a c z , p r z e n o ś n y m ' s t r a s z y ć ' zaćyno str a śń e v s e s - ko^ać [ в о г ] , p rzyb a cza ć s ię (: p rze b a c zy ć ) pśyboco mi śe [ 7 2 ] , p r z y d e ­ p ta ć s i ę ( : p r z y c i e p l i ć s i ę ) p śyćep lo śe [ 7 2 ] , p rzy c ze p ia ć ( ; p r z y c z e p ić ) sfo zń im byu pśyćepany [ 8 l ] , p rzy ła sk a w ia ć s i ę ( p o d s t a w a n i e z a p i s a n a ) f вуз tk o s tfo z e ń e śe pśymeśko, pśyuaskavo se | _ B o l . ] , p r z y s tr a ja ć (.-przy­ s t r o i ć ) p sy stro ^ a l'i g o rse ty [ 8 8 ] , rozpądzać (:r o z p ę d z ić ) roevongal'i пав [ в в ] , ro z r e d la ć ( : r o z r e d lić ) reduym r o z r e d la ti [ 7 4 ] ro zrz u c a ć (.-roz­ r z u c ić ) rozźuco# viduamy i psyorovou [ 8 2 ] , rozw alać (:r o z w a lić ) rniui ro zv a lo [ c h , 7 4 ] , ro zva ża ć (.-rozważyć) *ozvoêom sotie ta k [ в ] , sk rćc a d ( -.sk ró cić), t e ż skrodzac, ig e na sage to skruca sqtie, ekrugal'i. (d ro g ę) bes p o le [ в о г ] , skrugane [ g p ] , sk rą ża ć (.-skrą żyć ), v s e ta k to do ~ o śa ń o ... ta k skrązauo se [ ? 1 ] , po tśiva u o śe na p ię ta k u , ta k śe sk rą - zauo ( s i c ) [ в о г ] , sk u rza ć (.-skurzyć) %otku za c sku£o [ 8 2 ] , epajać (-.sp o ić ) spoiauo se t e d e s k i [ ß o r ] , sp ła c a ć ( : s v ł a c i ć ) spuocou ( r o ­ d z e ń s t w o ) [ в о г ] , upłacac 11 . s J te a byuo upuocać [ 7 2 ] , spulchnia.- ( : sp u lc h n ia ) to se Xa*° k a r to fle , n o . . . spulxńo śe renćiio [81 ] , s r u - cać (.-eru c ić) sruco ze selle [ 8 2 , 7 4 ] t e ż : zrucać, zruca zumby [ 7 4 ] bydlok " o k r a ik i zruco [ 7 2 ] , zeby ńe zrucou [ m ] , uświadamiać ( u ś w ia ­ domić ) uśfadumać drugigo [ 8 8 ] , u t r a f i a ć ( : u t r a f i ć ) Ćśa byuo u tr o fa ć ia g byu v a tr [ 7 2 ] , utw arzać (-.utworzyć) utfo za u o śe takóm vserve [ в ] , wpuszczać ( : w p u ścic) bole f suup fpuscane, bell<i na popsek [74 ] , t e ż wypuszczać (.-w ypuścić) z y i i c e vypusca^om [ e i ] , wsadzać (.-wsadzić)

po-mingy boxyqlli śe fsoaayo [ 8 2 J , wynawiaâ ( p o d s t a w a n i e z a p i s a n a ) j i - ś e i VyncrôajçOm [ B o l ] , wykańczać ( ; w ykończyć) v y ko n o a lt ( o s z y c i u ) [ в з ] , wymłacać (.-wym łócić) p r o s tu fk e ée vymuocauo [ 8 2 ] , wyprowadzać { ^ p r o ­ w a d zić) ńe by de vyprovozaô [ Б J , t e ż zaprowadzać (: zaprow adzić) zapro-

vajjo śe {na p a stw isk o ) [ в в ] , w y ra ja ć s i ę {:w y r o ić s i ę ) psco^y se vyrojca - iom, в tego zaplyygu vyj'oÿom [ 7 2 ] , wyruchać { :w yruszyć) j.ak ée ne v y r u - ёуц , to zoka leg Ьуц, bo ńe vyru ja n y dobie [ 7 x ] , w y s tr a ja ć {: w y s t r o i ć ) v g o to v izn e byuy w yetro^ane [ 7 2 ] , w zbraniać {:w abronić) puzrii ХЦ°РУ zb ru - ńajiy [ 7 2 ] , t e ż zabraniaó, te r o zabruńaiom { r o b ić daoh ze słom y) [ ß l ] , zachwaoać ( p o d s t a w a n i e z a p i s a n a ) za%faca%o śe t e n itk ę [ s ] - , zachwa­ s z c z a ć { :zachw aścić) pyz za k fo sco śim » [ B o i ] , zapalać {s z a p a l ic ) f peau śe zapolauo [ B o r ] , za p a rza ć ( ; za p a rzy ć ) rumanek zapaSa-^um [ 8 2 ] , za ­ p e r z a ć {:z a p e r z y ć ) p y i zapyéo zimę [ g p ] , za p ła n ia c {:z a p ło d n ić ) lu ^e sa­ mi zapfioAa^om krovy [ N ] , za p u szc za ć s i ę ( : za p u śc i o ) p y é se zapusco [ Ch ] , z a s t r z e l a ć { : z a s t r z e l i ć ) ś f i ń e nemcog zaśÓ ylo^ [ ß o r ] , z a sza ze p ia c {.'za­ s z c z e p ić ) zaScypo zra zy [ 7 2 , S , в ] , zapraszać (:za p r o s'ic ) la to ś t y S t e j e ć i me ta n zapraŚa^om [ ß l ] , z a s ł a n ia ć { : z a s ł o n i ć ) i o d sła ­ n ia ć {.-o d sło n ić) zaeuońo śe i ~otsuońo [ 7 4 ] , zaśw teoac (:za św ie c ia ) la ta r k ę za é fia a V i [ 7 2 ] , za ra b ia ć {:z a r o b ić ) pscouy zarołlaiom dal'i ( k la ­ tk ę wosku ) [ 7 2 ] , z a ś c iu b ia ć { .-za śc iu b ić ) ś p le n t śe zaśćutiayo [ 7 4 ] , za ­ w alać { :z a w a lić ) rovy zavolal'im [ В ] , zw alać {: z w a lic ) krubeg zymby

avo lo [ 7 2 ] , smarazozacf (.-sm arszczya) i o to ta k smarsaauam, zm ie la ć ' s p ł y ­ c a ć ' ( p o d s t a w a n i e z a p i s a n a ) tymy puuźńentamy zmelcąio śe [ 7 2 ] , zma­ w iać s i ę {.-zmówić s i g ) to o ń i śe tam zmaval'i i i e z g i t i tu do t a t y [ 8 3 ] , z łą c z a ć s i ę { : z łą c z y ć s i ę ) muśa%a śe z^oncać s tem spuuzem [ 7 2 ] , z g łę ­ b ia ć { :z g łę b ić ) tó e ć i roz zggemłJo śe ( o o r c e ) [ G P ] i i n n e .

R ó w n ie ż i t u p o j a w i a j ą s i ę c z a s o w n i k i b e z p r e f i k s a l n e , k t ó r e n i e s t a n o w i ą p a r a s p e k t o w y c h d l a o d p o w i e d n i c h c z a s o w n i k ó w p o d s t a ­ w o w y c h , l e c z r ó ż n i ą s i ę . o d n i c h k r o t n o ś c i ą . S ą t o s ch y lą c s i ę ( ; c h y lić s i ę ) ХУ la ó śe ńe moéna [ 8 3 ] , łą c zą c s i ę {.-łączyć s i ę ) droga ze éoeem śe uon&tua [ c h ] , maczać ( : m oczyć). T en o s t a t n i w y s t ę p u j e z u p e ł n i e w y j ą t k o w o , g d y ż t a k j a k w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m maczać ma z w y k l e w y s p e c j a l i z o w a n e z n a c z e n i e ' z a n u r z a ć w p ł y n i e ' , n i e j e s t w i ę c o d p o w i e d n i k i e m s e m a n t y c z n y m moczyć. T o t e ż n a c a ł y m t e r e n i e mówi s i ę : len moÓyti. W p . [ 7 2 ] z a p i s a n o j e d n a k ve vo$e go moaati. O t y m , ż e n i e j e s t t o f o r m a p r z y p a d k o w a , ś w i a d c z y z a p i s w [ ł ] potem go śe ve vośje итоаацо ' w y m o c z y ł o ' . P o z a t y m : ra b ia ć { : r o b ić ) pjlutna sami ro b a ti [ s ] , m olęzgać s i ę {:m olężdżyc s i ę ) ' o o g n i u , p a l i ć s i ę b a r d z o s ł a b o ' molęzjfyyo śe po tro S k u . . . in o śe molęzgo [ в ] , mełac

( .- m e lió ę m i e l i ć z a m . m leć ) myuaó [ 8 8 ] , p o r . t e ż : v z a m a j Ae v y - туцаур ее dob&e [71 ] , p o w s z e c h n e s t r z e l a ć ( : s t r z e l i ć ) n a t Soeum za e yń i s ć y la ć 8 karatiina [ 7 2 ] , szk ó d zia ó (.-szk o d z ić ), тиха Aig Ae Skuÿaua [72] o r a z kupać ( :k u p ić ) , k t ó r e j e d n a k w y s t ę p u j e d o p i e r o n a p ó ł n o c o d Ł o d z i , p o r . źydy kupauy [ s ] , Ae ku p a ti jfZeba [ c h ] , kupaua [ в ] . Od c z a s o w n i k ó w r u c h u n i e u k i e r u n k o w a n e g o : je ż d ż a ć ( : j e ź d z i ć ) вот, oo ■fceïjjajçOm llilk a ra zy [ 8 3 ] , m il'ia ia go zuape, bo to i e s Sos, to ieSjfa^om [ ö l ] , ńe kce mi śe tam %ez$ać [в 3 ] , iiz jjo s tu i " i z ^ o s [ 7 2 ] , ^ i a j o - uym tam, te r o j,uz Ae Zizgom [72 ] , tr a x t - oo lu£e ^ii^a ^o m , soea oo innygo [ в ] , ieSjjal'i do nos [ s ] , ga n ia ć ( : g o n ić ) vyguni to gpe byduo gońajfpm [ s ] , skakać ( : s k o c z y ć ) zaby ekokaÿpm ie lu n e [ 7 l ] , o r a z la ta ć ( .- le o i e ć ) m otyl'ice do e fa t^ a lota\pm [ 7 l ] .

L i c z n i e p o ś w i a d c z o n e s ą j e d n a k t a k ż e f o r m y p r e f i g o w a n e o d t e ­ g o c z a s o w n i k a : p l e - , ob-, Vy-, z a -, z - , oblatać, to te l'iede obla- taiom [ 8 l ] , Aeroe pielotaiom te ват у [ 8 l ] , “ozmaite ptolli pSylotaiom [ ł ] , paźfiZ e ńe jc a u o v y lo ta é [ 7 2 ] , рёедип - Seby voda zlotaua [ c h ] i w z n a c z e n i u p r z e n o ś n y m : ooetllim za ła ta [ 7 l ] . Do w y k a z u n i e w ł ą ­ czam dwu h i p o t e t y c z n y c h c z a s o w n i k ó w , t j . * k rę n ia ć i * m ie o ia ć , b o w iem n i e u d a ł o s i ę n i g d y z a p i s a ó b e z o k o l i c z n i k ó w , z a ś r o z s i a n e p o c a ł y m t e r e n i e z a p i s y t y p u efioaua, krynoauo ee m ożna t e ż u w a ż a ć z a r e z u l t a t w y r ó w n a n i a a n a l o g i c z n e g o d o t y p u m usiał. T w o r z e n i u c z a s o w n i k ó w t e j g r u p y t o w a r z y s z y a l t e r n a c j a s p ó ł g ł o s e k p r z e d n i o - j ę z y k o w y c h m i ę k k i c h d o t w a r d y c h l u b s t w a r d n i a ł y c h o r a z o b o c z n o ­ ś c i s a m o g ło s k o w e w y n i k a j ą c e z e w z d ł u ż e n i a s a m o g ł o s k i r d z e n n e j . Po c z ę ś c i o b s e r w u j e m y t u ś l a d y a l t e r n a c j i s t a r y c h , w y w o d z ą c y c h s i ę j e s z c z e z a p o f o n i i , t j . o : ô , e .- ê . P i e r w s z a z n i c h w z w i ą z k u z p r z e j ś c i e m n a danym t e r e n i e s t p . E ^ o i s ł a b ą , w z a s a d z i e j u ż n i e w y s t ę p u j ą c ą w ś r ó d g ł o s i e l a b i a l i z a c j ą s t p . $ j a k b y s i ę l i ­ k w i d u j e . C a ł e o b c i ą ż e n i e f u n k c j o n a l n e s k u p i a s i ę n a o p o z y c j i p r z y r o s t k ó w . W now ych c z a s o w n i k a c h (ekróoao, szkó d zia ó) w m i e j ­ s c e o ä ) p o j a w i a s i ę u . C i e k a w e s ą r d z e n i e z s a m o g ł o s k ą n o s c w ą . J a k w i a d o m o , p o w y r ó w n a n i a c h a n a l o g i c z n y c h w d o b i e ś r e d - n i o p o l s k i e j u s t a l i ł a s i ę z a s a d a , ż e s a m o g ł o s k a ę w y s t ę p o w a ł a w c z a s i e t e r a ź n i e j s z y m i p r z e s z ł y m , z a ś f w b e z o k o l i c z n i k u i t r y ­ b i e r o z k a z u j ą c y m . W b a d a n y m m a t e r i a l e j e d n a k r e g u l a r n o ś ć t a k a s i ę n i e r y s u j e , g d y ż w ł a ś n i e w f o r m a c h b e z o k o l i c z n i k a f p o j a w i a s i ę w s z e r s z y m n i ż w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m z a k r e s i e . S u f i k s - a - w y s t ę p u j e t a k ż e w d e r y w a t a c h o d d a w n e j k o n i u g a

-c j i , e / / o , p o r . p o b ie ra ć, p o r . b'eze ее śir p a i uadńe ее porfiro na goeće [ 7 l ] , u b ie ra ć s i e : ia g vy śe u tfiro ta [ 7 2 ] , u ciek a c: ućiko na p je g ty [ 7 2 ] , u p la ta ć : u p latane a gruby# v i t k u f [ 7 l ] , o p le ta ó : suu- manłći do pecyno jZ-eba ''o p le ta n e kozyńem [ 7 2 ] , o b - i wy- rywaś: ńe o b ryvei my [ 7 4 ] , jfa&om rynĆno, ryncamy ée vyryvauo [71 ] , umierać: pëyX ojiuo naved guodriom émeréom umerać [ 7 2 ] , ro ztw ie ra ć : ńe r o e tfir e j. [ g p ] , ro zp o śc ie ra ć: roepośćirauo ée na t y rośe [ 7 2 ] , ro zc ie r a ć : v ry n - aax śe prauo, na b a t i i i śe ro ść ira u o [ 8 2 ] , (u )s p ie r a ć s i ę : to śe ta k sp ir o [ B o i ] , wy-, z a - m iatać: vymatauem te n vyyg el i t p . , w ystrzegać s i ę : vy sc e g e i ée [ 8 2 ] , z a - , u - p in a ć s ię : v g o rse ty to śe upinauy pa- ńe, zvykua baba ńe, ze eie ka ć : kapustę z e ś e k a ti [ 7 2 ] , w y ra sta ć ( n a c a ­ łym t e r e n i e w y s t ę p u j e p o d s t a w a w y-ro ść): memoua vy ro e to [ 7 2 ] , j ï u - ś ć ik v y ra sta z jz e v a [ в з ] i t p . , p r z y - , wy- zaprzągać: dokont ée ńe zapsoi)ga do vo za , a ia k śe z a p s y n ^ e .. . [ 7 2 ] , zapsuygńi do voza [ 8 2 ] , d y s e l, co ée péypéoygo kuńe [ 7 4 ] i t d . , a t a k ż e i n n e , z n a n e z j ę z y ­ k a o g ó l n o p o l s k i e g o . Gwarową f o r m ą j e s t zajm ać ( .-za ją ć ) i i n n e c z a s o w n i k i p r e f i k s a l n e z ty m r d z e n i e m , p o r . zaim ei krovy [ 8 2 ] , z a j - mać [ 7 4 , 7 2 , B o r , C h , Ł ] , zdyjmxua [ м ] , zdymo [ в о г ] , vyj^mal'i [ n , G p ] , vyimauo śe ty n ï i n z vody [ в з ] , psyjmalli [ 7 2 ] , ńe pseimou śe [ 8 2 ] .

R ó w n ie ż i w t e j g r u p i e w y s t ą p i ł a n i e w i e l k a l i c z b a c z a s o w n i k ó w b e zp r e f i k s a l n y c h , r ó ż n i ą c y c h - s i ę od p o d s ta w o w y c h i t e r a t y w n o ś c i ą , n i e a s p e k t e m . S ą t o : b ie ra ć : zurave ( ż u r a w i n y ) do masta rferal'i [ 7 2 ] , tieraua [ 7 1 3 , d zie ra ć : p iz e j i r a l 'i , io duza <jirouym [ 7 2 ] , v i e - kać: to śe solle x l ßP pękano [83 ] , u noz ńe tfe k a ti [7 2 ] , pekaua j i e n [ 7 4 ] , prządać: psondauam [ S ] / / peendauo śe [ B ] , psyndauan [ N ] , p o r . t e ż r z e c z o w n i k psondacka ' p r z ą d k a ' [81 j , trz ą sa ć : ć ś g s a li ta k [ m ] , p y t le oeosane, co ^o té iv a u o śe na ń ix [ B o i ] , pasać: p a s tu je po- s a l i [ в ] , poso śe byduo [ ß o r ] , poeouem krovy [ 7 2 ] , padać: ia m o podauo na te źime [ в ] o r a z c ie k a ć , a l e t y l k o w z n a c z e n i u p r z e n o ­ śnym : m otyl'ice ćekaiom [ s ] . W r d z e n i a c h w y s t ę p u j ą o b l i g a t o r y j n e a l t e r n a c j e s p ó ł g ł o s k o w e i s a m o g ł o s k o w e .

C z a s o w n i k i n i e d o k o n a n e u t w o r z o n e od k o n i u g a c j i n e Ц no za po m o c ą p r z y r o s t k a - a - s ą n a o g ó ł z g o d n e z j ę z y k i e m o g ó l n o p o l ­ s k i m ( t y p : dźwigać: dźwignąć, pękać: pęknąć, za ty ka ć : zatknąć i t d . ) .

R e g u l a r n a s ł o w o t w ó r c z o , l e c z c i e k a w a s e m a n t y c z n i e j e s t form a odcykać ( :odecknąć) borću^y otcykaium vosnom [ B o i ] , g d y ż c z a s o w n i k i o z n a c z a j ą c e n a g ł ą z m i a n ę s t a n u n i e mogą z n a t u r y r z e c z y m ie ó o d ­ p o w i e d n i k ó w n i e d o k o n a n y c h . Na uwagę z a s ł u g u j e t e ż b e z p r e f i k s a l n e nurzać, "o f t i z z daju podo i morzo, gauuźe pouame [72 ] .

I s t n i e j ą p a r y : spachać; spachn^a ' c z y ś c i ć z i a r n o m i o t e ł k ą p o r ę c z n y m w i a n i u ' , o p to k a ć i op to kn ą ć i t p . N i e s ą o n e j e d n a k z b y t l i c z n e . R a c z e j p r z e c i w n i e , o b s e r w u j e s i ę p r o d u k t y w n o ś ć f o r m a n t u - n ą - w y s p e c j a l i z o w a n e g o w t w o r z e n i u c z a s o w n i k ó w w y r a ż a j ą c y c h a - k c j ę m o m e n t a l n ą , w ty m t a k ż e o d p o d s t a w o n o m a t o p e i c z n y c h , p o r . etra a h n ą ć s i ę : strajpiyu śe kuń [ 7 4 ] , v y n jid u a Ż ela zn e, bo ja g b y se stro x ~ nuu, to by go ńe utśymou [ 7 2 ] , b ły s n ą ć s i ę , b u jn ą ć s i ę , przydepnąć, wy- jx>fnąó s i ę , w ydzierzgnąa s i ę , rąbnąć ’ u p a ś ć ' , t e ż ' u d e r z y ć ' , f r y g - nąć ' r z u c i ć ' , f i m ą ć , p o r . i byuy tatce vzeaurjka, ia k ta k k ó tiity f i - r%y, to to 8}f0, n itk a duugo [ 7 l ] , szurnąć, p o r . ńebosoyk ta ta ś u r - nou do etodouy [ 7 2 ] , 8io k n q ć ' z a w o ł a ć : s i o 1 p o r . krovy pazem, \agem śoknou na ńego ( b o c i a n a ) , to u ć ik L72 J . Od k o n i u g a c j i a t e - m a t y c z n e j u t w o r z o n y j e s t c z a s o w n i k jadać.

Z n a c z n ą p r o d u k t y w n o ś c i ą o d z n a c z a s i ę t a k ż e n a b a d a n y m t e r e ­ n i e f o r m a n t -owa-, w t ó r n i e t e ż -u u a - p o d wpływem f o r m p r a e s e n - t i s . R o z d z i e l i ć i c h s i ę . n i e d a , p o n i e w a ż w y s t ę p u j ą w t e j s a i r e j w s i i u t y c h sa m y ch i n f o r m a t o r ó w .

C z a s o w n i k i d e w e r b a l n e : boluwać ( : b o le ć ) guova mńe boluvo [ 7 2 ] , dogadować (.-dogadać) ,poj.e%eta do Maroku kamińe tam kopać, dogadoval'i my [ 8 8 ] , dopytować s i ę (.-dopytać s i ę ) my śe dopytoval'i [ 7 2 ] , ja d Iow la ć ( .- je ś ć ) surovyx ( j a b ł e k ) ńe ^adu^e [ 7 2 ] , n a klep /o w /a ć (-.naklepaó)

n a klep u ie iom ( k o s ę ) [ 8 3 ] , naspadlov/aa (.-naspadać) ia g naspaduie [ e i ] , nawołować (-.nacwołac) kśonjj navo^ovou [ 8 8 ] , obsuszowaé ( :ó b s u - 8 zy ć ) Tieubaee opsuśoval'i [ 7 2 ] , o b strzelo w a ć s ię (-.ó b s tr z e la ć ) « o p ść śe lo - v a f i śe [ 7 2 ] , obsypować (.-obsypać) "opsypyvace "opsypovauy [ 8 2 ] , ob- trzaekuw ać (:o b tr z a s k a ć ) oepamy "opcsaskuvauo śe [ 7 4 ] , owiązować ( : owią­ z a ć ) suumum ~ovązovać [ 8 8 ] , opisow ać (.-o p isa ć ) [ m ] , odłamowao (.-od­ łamać) żarna oduamovaô [ 8 8 ] , odrąb Iow la ć (: odrąbać) skarym bel śe uod- rombu%e [ 7 l ] , odśpiewowac (:o d sp iew a ć) u o tsp iv o v a l'i [ c h ] , o dziabo- wać (:o d zia b a o ) Sjapkxm ее "o^abovauo [ 8 2 ] , podmuchować ( :podmuohai ) * o t spodu podmujovauo [ 7 2 ] , podychuwać ( ; podychaa) tr o j e podyxu-

vom [ 7 2 ] , poruchuwac s i ę (:poruahać s i ę ) v tiedraję śe poruxuvo

[ 7 2 ] , p o św ist! ow/ас (.-pośw istaó) p o ś fi e tu i e [ 8 2 ] , podoruwać (:p o d - o r a ć ) podoruvauo śe [ 8 2 ] , podskakuvac (.-podskoczyć), potskakuvccuo ś e , ta g zeby aby ńe zmors [ 7 2 ] , podzbieruw ać (:p o d zb ie ra ć ) podztieracka pod- ztieruvaua [ 7 4 ] , przejmować s i ę (.-przejm aó) pśe£movać śe [81 , 8 2 , 8з]> przepłukuw ać ( .-przepłukać) psepuukuval'i gorlii [ 7 2 ] , przetrzym uvaé ( p r z e ­

trzym ać) s k s y n k i i p a ck i pSetSymuvaVi na meskarlu [ 7 4 ] , przew iduuać / /

ргя ewidować (.-p rzew id zieć) péeiSiduvou [ 7 2 ] , pëevidovaua [ B o l ] , p r z y - śpiewować (; p rzy śpiew ać) peyépevoval'i [в 3 ] , przywiązować / / -wigzować (.-przyw iązać) kose pSyvyzovauo ée do k o śie k a pesćyńim [ 8 2 ] , porvueeuUem psyvçzovany [ 7 2 ] , pëyvgzovauo ée [ g p ] , rozdmuahuwać ( :rozdmuchać) r o z - d im juval'i [ 7 2 ] , rozmieezuwać (.-rozm ieszać) rozA ieuvay boéo [ 7 2 ] , r o z ­ pakować s i ę (.-rozpęknąć s i ę ) ohleb говруукоооц ée [ 7 2 ] , ro zo rl owjad (.-ro zo ra é ) ro zo ru ie ée i zagańo [ 7 1 , 7 2 , B o r ] , przyorować (:p rzyo ra ć ) ro zzu co ^ viduamy i pëyorovou [ 8 2 ] , r o z tr z e p I owiać ( : r o z tr z e p a ć ) ro éü e- p u ie ée gnui [ 8 l ] , etrzymować (:e trzy m a ć ) винте péyôienyï tyćkamy i uu~ riy etsymovauy [ 7 1 , Ł , B o r , B o l ] , utrzymować (.-utrzym ać) utéymovaVi [ s j , ekupować (.-ekupić) ekupovauy [81 ] , okapi ow/ać ( : okapać) ia k po­ goda to "o ka p u ie [ 7 1 ] , weypować (.-weypać) fsy p o v a l'i [ B o i ] , wyćw ier- kuwać (:w yćw ierkać) druec vyôfyrkuvou [ 7 2 ] , wydnuchuwać (.-wydmuchać) vydmuxuvou [ 8 1 ] , wydzióbować (.-w ydzióbać) p ta tfi vyjubovauy [ 7 2 ] , wy- ginować ( : wy g in ą ć ) [ g p ] , wdtubować (-.wdtubać) to téeba byuo vduubovaé

[ 7 2 ] , wygamować (.-wygarnąć) vygam ovou [ 8 8 ] , wygwizduwać (-.wygwiz­

d a ć) boguvolo vygéizduvaua [ 7 2 ] , wyjmować / / wyjmuwaé ( : wyjmać) vyfrnu- vou [ 7 4 ] , vyÿrvva l'i [ 7 l ] , wyekakować (.-wyskoczyć) vyekakovauy [ s ] , wypadować (.-wypadać) źre tiin c e (zemby) ńe rosnom, à p u źń i mu vypadu£om [ 8 1 ] , wypytować s i ę (.-wypytać s i ę ) vyp yto va l'i ée %o to [ 8 8 J , wyrębu- wać (.-wyrąbać) vyrym buvati [ 7 2 ] , oyeypuwać (.-wysypać) vyeypuvau [ 7 4 ] , wytrsymuwaa (:wy trzym a ć) t r e ś c i f e e ńe vyfëymuvauo [ 7 4 ] , za g iń tow la ć ( : z a g in ą ć ) y i s to za g in u ie [ 7 2 ] , zakupowaa / / -uwać ( :za k u p ić ) zakupo- Val'i v u tk e [ 8 8 ] , zakupuvou, co [ 7 2 ] , ziapuwać ( :z ta p a ć ) zцари- va ć [ - 7 4 ] , zgamować (-.zgarnąć) pauoyk to zgam ovou z y to uadńe [ 8 l ] , zgęgowacf (-.zgęgać) gąśur zgyijguie g y ś i [ 7 2 ] , zrębuwać (-.zaćpać) zrem- buval'i d r v a le , r o tiil'i rembe [ 7 4 ] , związować (:zw ią za ć ) porvue^ym zSqzo- vauo ее вците [8 2 ] , zvqzoval'i t e s f i \ o t k a [ в в ] , su отит osoÉistum z-ię- zovane [ в в ] , zobaozować ( :zo b a c zyć ) zobacuie, eoméat zobacovou / do u la l tag na « o etro [ 7 2 ] , zobacovauo ś e , су źorka tfa r d a v e , %ustoue [ 8 2 ] , znajduwać e ię (.-zn a le źć) tam znańduvaua ée lampka [ 7 2 ] .

j a k w i d a ć , z n a c z n a w i ę k s z o ś ć t y c h c z a s o w n i k ó w t w o r z y s i e o d p o d s t a w , k t ó r e w t e i r . a c i e I I m a j ą p r z y r o s t e k - a . N a l e ż a ł o b y z b a ­ d a ć t o z a g a d n i e n i e d o k ł a d n i e j , g d y ż w d i a l e k c i e m a ł o p o l s k i m l i c z ­ n i e r e p r e z e n t o w a n e s ą r ó w n i e ż c z a s o w n i k i p o c h o d n e od daw nych t e ­ matów n a - i ( t y p u : 1 rozkraczow ać s i ę ) . Gdyby s i ę p o k a z a ł o , ż e z a ­ p i s a n y w g w a r a c h s i e r a d z k i c h s t a n p o t w i e r d z a s i ę n a z n a c z n i e s z e r s z y m m a t e r i a l e , m o g ło b y s i ę t o w i ą z a ć z p r z e j ś c i o w y m p o ł o ż e ­ n i e m t y c h g w a r m i ę d z y d i a l e k t e m m a ł o p o l s k i m ' a w i e l k o p o l s k i m . Ten

' 4 o s t a t n i b ow iem , j a k s i ę w y d a j e na p o d s t a w i e p r a c y W. S m ie c h a , t w o r z y ł i m p e r f e k t y w a p r z e d e w s z y s t k i m za pomocą p r z y r o s t k a - a a . Na badanym t e r e n i e m ogły s i ę w i ę c z a z n a c z y ć o b y d w ie t e n d e n c j e . N i e k t ó r e c y to w a n e w y ż e j p r z y k ł a d y n p . ńe j-adu^e, pśepraSuj.e 1. s g . s p r a w i a j ą n i e m a l w r a ż e n i e h i p e r p o p r a w n e g o u n i k a n i a t y p u : kupać. F o r m a n t -ować t w o r z y t a k ż e c z a s o w n i k i d e n o m i n a l n e . F u n k c j ę t ę u w aż a s i ę z a p r y m a r n ą d l a o m a w i a n e g o p r z y r o s t k a . Tak u t w o r z o ­ n e c z a s o w n i k i b e z p r e f i k s a l n e s ą n i e d o k o n a n e , o i l e z a ś w y s t ę p u j ą z p r z e d r o s t k a m i , m a j ą a s p e k t d o k o n a n y . Typ t e n j e s t p r o d u k t y w n y z a r ó w n o w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m , j a k i w g w a r a c h , p o r . bałykować ' c h o d z i ć n a b a ł y k u , t j . n a c z w o r a k a c h ' , bajukować ' t . s . ' , haro­ wać s i ę : ie ć o tli śe bydom barovac [ 7 2 ] , bleahować ' k ł a ś ć p ł ó t n o n a b l e c h u w c e l u w y b i e l e n i a ' : puutno na b i l ń i k v y n o é ilï, to śe b l'ijo - vauo [ 7 2 ] , bronować, buduuać, chlorkować: klo rko v a l'i a le to j i a u o [ 7 2 ] , frycow ać: fryaova^y go ( p o n i e w a ż p o r a z p i e r w s z y b r a ł u d z i a ł w ż n i w a c h j a k o k o s i a r z ) , (o )kło so w a ć ' m ł ó c i ć t y l k o p o k ł o s a c h ' , kultywarować: ku ltyva ru £ e k u lty m to r y m [ ö l ] , kupować, latow ać e i$ : k ro - va ée latuj-e, łaskować: te muotśe %u£ ze eobom ńe uaskuiom [ 7 2 ] , maglo­ wać, miśkuwać, ' k a s t r o w a ć ' , nocować, (0- , o b -) skórować ' z d j ą ć s k ó r ę , t j . k o r ę ' , s (o -)p iło w a ć , ofiarow ać: me m at\a ojfa ro va ^a do Сц- sto xo vy [ 7 1 ] , pompować, (r o z -) parcelow ać, rudować ' k a r c z o w a ć ' sp rę ­ żynować, ezkodować: zaiynce Ve le ne śkodovauy L 7 2 ], awachować: s fo k s f a - X uie [ ł ] , tańcować, taktować: prouadńik im ta k tu je ryykon [ 7 l ] , u ża - łowac s ię : vuio mńe se usouovou i te c e fk e zrobiu [ s l , użytkow ać, wago- wać s i ę ' w a h a ć s i ę ' : ia g ma co ź zrobić1. . . a może ńe, to śe vagu^e [ 72j, ( z - u - ) wałkować ' m a g l o w a ć ' , ( z-)w łókow ać, (wy) karczować, (и у )к а -

strow ać, (wy)m amuvać s ię : kury my śe vymamuvauy [ в ] , (u y) murować, (z)m endlować ' u s t a w i ć s n o p y w m e n d l e ' i i n n e . Z d a r z a j ą s i ę t e ż s t r u k t u r y d w u f o r m a n t o w e , n p . okrezować ' z a ł o ż y ć k r e z ę ' [ M ] , wy- mechować: mexym vymexovou [ 7 4 ] , wyrzędować s ię : vyiyndoval'i вг дц^едо [ 7 4 ] . Od w y r a ż e n i a p r z y i m k o w e g o u t w o r z o n e j e s t pcrazować, p o r . porazovad, bo śe po razu vuucy LM], a od p o d s t a w y d ź w i ę k o n a ś l a d o w - c z e j ciukrować ' o g ł o s i e d z i k i c h g o ł ę b i ' , p o r . ć u k r u ftfi- bo tag by$e ćukrovo% na $£evińe [ 7 2 ] . Tak j a k w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m z f o r m a n t e m -ować w y s t ę p u j ą w y r a z y z a p o ż y c z o n e i i c h d e r y v a t y ,

^ W. Ś m i e c h , R ozw oj fo r m c z a s u t e r a ź n i e j s z e g o c z a s o w n ik a w j ę z y k u p o l s k i m , Łódź 1967.

n p . hodować, ezlaohtow ać, szykować (z)likw id o w a ć , przeparadouaé s ię : pu- eovy vy£azdove, to śe pHeparadovou [ 81 ] .

W g w a r a c h s i e r a d z k i c h u d e r z a s t o s u n k o w o m a ł a i l o ś ć f o r m a c j i n a -ywaó. W i d o c z n e t o j e s t w p o r ó w n a n i u z g w aram i ł ę c z y c k i m i , d o b r z e z n a n y m i z w ł a s z c z a n a p o d s t a w i e b o g a t e j m a t e r i a ł o w o p r a c y M. S z y m c z a k a . W Sieradzkiem c z a s o w n i k i z f o r m a n t e m -ywaó w y­ s t ę p u j ą u n a j s t a r s z e g o p o k o l e n i a g ł ó w n i e j a k o d u b l e t y m a j ą c e o - p a r c i e w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m . N i e w i d a ć j e d n a k p r o d u k t y w n o ś c i t e g o f o r m a n t u . W b a d a n y m m a t e r i a l e w y s t ą p i ł y t y l k o i t e r a t y w n e kopywaó, w iqzyvae, pochmurzywai s i ę , poostrzyw ać, wytrząsywać. B r a k t e ż f o rm h i p e r p o p r a w n y c h , j a k i e s p o t y k a s i ę w g w a r a c h ł ę c z y c k i c h n a p ó ł n o c od Ł o d z i t y p u gotywaó, kupywać, hodywać.

I I . P r e f i k s a c j a c z a s o w n i k a . Na f a k t o d m i e n n e j n i e k i e d y o d j ę ­ z y k a o g ó l n o p o l s k i e g o p r e f i k s a c j i c z a s o w n i k ó w w g w a r a c h p o l s k i c h z w r a c a j ą uwagę w s z y s c y a u t o r z y s z c z e g ó ł o w y c h o p r a c o w a ń gw arow ych. S z c z e g ó l n i e d u ż o p r z y k ł a d ó w t e g o t y p u p r z y t a c z a W. C y r a n . Wy­ s t ę p u j ą o n e t a k ż e i w g w a r a c h s i e r a d z k o - ł ę c z y c k i c h . M a t e r i a ł t e n j e s t d o ś ć t r u d n y do i n t e r p r e t a c j i n i e t y l k o z e w z g l ę d u n a c z ę ­ s t o z a t a r t ą i n i e p r e c y z y j n ą f u n k c j ę s e m a n t y c z n ą p r e f i k s ó w , l e c z t a k ż e i d l a t e g o , ż e s k ł o n n i j e s t e ś m y w ty m w y p a d k u k i e r o w a ć s i ę w ł a s n y m w y c z u c ie m ję z y k o w y m , k t ó r e może o k a z a ć s i ę za w odne i n i e ­ w y s t a r c z a j ą c e w o d n i e s i e n i u d o i n n e j o d m i a n y j ę z y k a . Być m ó ż e , t y l k o e k s p l o r a t o r a u t o c h t o n b y ł b y w s t a n i e d o k ł a d n i e o d r ó ż n i ć s u b t e l n o ś c i m o d y f i k a c j i s e m a n t y c z n y c h , w p ro w a d z a n y c h p r z e z p o ­ s z c z e g ó l n e p r z e d r o s t k i . B l i ż s z e p r z y j r z e n i e s i ę m a t e r i a ł o w i b o ­ w iem p o z w a l a s t w i e r d z i ć , ż e p r z y p a d k i z w y k ł e j o d m i e n n o ś c i w s t o ­ s o w a n i u p r e f i k s ó w w c a l e n i e s ą t a k p o w s z e c h n e . Z a z w y c z a j z w p r o w a d z e n ie m i n n e g o p r z e d r o s t k a w i ą ż e s i ę m o d y f i k a c j a z n a c z e ­ n i a . A o t o p r z y k ł a d y u ż y ć r ó ż n y c h p r e f i k s ó w , k t ó r e , j a k s i ę wy­ d a j e , n i e z m i e n i a j ą z n a c z e n i a c z a s o w n i k a : na - z a m . nad-: nacho­ d z ić , n a jś ć , p o r . bu£a n a x o ji, buza może nańSć [ 7 2 ] , rusfee n a śl'i, zamkl'i go [ s ] , nad- zam. na-: nadgrodsić, p o r . może go nadąrojzom [ 7 2 ] , n a d g ro jil'i go [ m ] , nadgroda [ s ], n a - zam. d o -, p o -: nara­ d z ić , p o r . nare$i)i my kśuna [ s ] , p o - zam . u - , w z-: p o ją c , p o r .

5 M. S z y m c z a k , Gwara Domaniewka i w s i o k o l i c z n y c h w po w . ł ę c z y ­ c k im , Ł ódź 1961, oraz S ło w n ik gwary Domaniewka w p o w ie c ie ł ę c z y c k i m , cz.

1-8, Wrocław 1962-1973.

tego ńe możno ku ltyv a to ry m p o io ń ć [ 7 4 ] , pojmać, p o r . ir^kae ( p l e w y ) V ater poimau do tyuu [ 7 4 ] , p o - zam. z a -: pom ieść, p o r . pom etfi k o le uuŚka

[s],

p o - zam. w y-, z - : porównać, p o r . źime tS a po ru - vnać [ 7 2 ] , p o k r ć c ić s i ę , p o r . d ń i śe pokruóijjy [ 7 2 ] , в - zam. u - , pod- ( ? ) , strzymować, p o r . auume p śy ćisn y u tyćkamy i uuny stSymovauy [ 7 1 ] , в - zam . wy-: sp u szcza ć, p o r . spuscaiom b'auave gauęźe [ 7 4 ] , u - zam . wy-: um łócić, p o r . d v a je sô ia вачу um%uóil'i [ 71 ] , u - zam. z - ( i j e g o w a r i a n t y k o n t e k s t o w e ) : u g n ić , p o r . na sporne iig ń ite [ s ] , umdleć, p o r . %umdlou z guodu [ B o r ] , upuacać, p o r . ts a Ъщо upuooać ( r o d z e ń s t w o w m i e ś c i e ) [ 7 2 ] , u - zam . z a - , n a - ( ? ) upa­ l i ć , p o r . upal'iuo śe f peau, p e | byu dobie upalim y [ 7 l ] , z a - zam. w - , p r z y -: za b ić , p o r . goźjem za rfite [ 8 8 ] , la g drevAane ~ośe, to koulîem zatiiu [ 7 4 ] , za w ie rc ić , p o r . śpryj[y zaóercune [ 7 4 ] , z a ś c iu - b'iaé, p o r . s p le n t ' k o ł e k d r e w n i a n y n a k o ń c u o s i ' śe zaśćub'auo [ 7 4 ] , s a - zam . w-: zadać s i ę p o r . p e u o n ńe na ko zd ym mej^scu śe zodaie [ g p ] , z a - , zam . u - : z r o d z ić s i ę , p o r . l a to ś k a r to fle dobie śe z r o b iły [ 8 8 ] .

O b o c z n i e w t y c h sa m y c h w s i a c h : o - / / w y - : o m isić , w ym isić, u - / / do - ( z b o ż e ) u sta n e , dostane ' d o j r z a ł e ' , u - / / w y - : udać s i ę , wydać s ię p o r . X ^eP se ” e vyday [ в в ] . (Może wpływ c z a s o w n i k a : wyda­ r z y ć s i ę ) , a t a k ż e p o - / / w y - / / z - : p o ry b ić , w yrybia, z r y b ić kosę ' p o ­ g i ą ć p r z e z n i e u m i e j ę t n e k l e p a n i e ' .

O b o c z n i e w r ó ż n y c h w s i a c h u—/ / o - : uwadzać / / owadzać w o b e c o~ g ó l n o p o l s k i e g o zawadzać, u - / / z - umięknąć / / zm ięknąć, p o r . / l y n илщ д galop [ m ] / / p ryn tko zmorjk [ g p ] , p r z e - / / u - / / z - : przew arzyć / / uwarzyć zw arzyć ' p r z e g o t o w a ć ' , o - / / s - / / u - o k r a s ić / / s k r a s ić / / u k r a s ić . Ż a ­ d e n z p r z y k ł a d ó w n i e ma o k r e ś l o n e j g e o g r a f i i . Tak j a k w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m p r e f i k s y o - i o b - s ą w s p ó ł f u n k c y j n e . S t ą d z a p i ­ s y : oskorowac / / obekórawac, o c z y ś c ić / / o b c z y ś c ić , o d zie rzg a ć / / o b d zie— rzg a ć, o s z r o n ie ć / / o b szro n iea , o g n ić / / ogniwać. Z t e g o sa m eg o pow o­ d u t e ż w z - n a m i e j s c u l i t e r a c k i e g o p od- w c z a s o w n i k u w znosić, p o r . ćśa byuo ty x poetympkuv ' p o d w y ż e k p ł a c ' ńe davać i ty x cynuv zyvnoééovyj ne v zn o sia [ 7 2 ] . Na c a ł y m t e r e n i e w y s t ę p u j ą t e ż form y o św ie c ić ' z a ś w i e c i c ' i ośm iać s i ę , p o f . lampa śe o śfić ii^a [ 72 j . Można s i ę z a s t a n a w i a ć , c z y n i e s p r o w a d z a j ą s i ę o n e o b i e d o p i e r ­ w o t n e g o r o z - .

W i n n y c h w y p a d k a c h j e d n a k w i d a ć r ó ż n i c e s e m a n t y c z n e . Tak np. c z a s o w n i k i p r z y d e p ta ć s i ę ' c p o g o d z i e ' i przyciem niać s ię ' o z a ­

p o l s k i e o c ie p la â e ig , śa ie im ic u f s i ę , p o n i e w a ż i n f o r m u j ą , że z m i a n a z a c h o d z i w n i e z n a c z n y m s t o p n i u . P r o d u k t y w n o ś ć f o r m a n t u p r z y - w t e j s a m e j w s i [72] p o k a z u j ą t a k i e c z a s o w n i k i j a k : p rzy ró żo w ić s i ę , p r z y o ie m ie ć , p rzy gorzknąć, p rzy fo lgow ać {poćorjk p e y fo lg o v o # ), p rzy m iesza ć, p rzy d r z e ć ( tr q x e p śy d a rto , a le ie s a e śe nado) i przym dleć (jratfo pśym- g lo u , t j . ' z r o b i ł o mu s i ę s ł a b o , a l e n i e z e m d l a ł c a ł k i e m ' ) . N o t u ­ j e m y t u t e ż p r z y m i o t n i k i s t o p n i a n a t ę ż e n i a z t y m f o r m a n t e m . Z k o l e i c z a s o w n i k i pow iercać i p o w iera ić, w y s t ę p u j ą c e w k o n t e k s t a c h , k t ó r e s u g e r u j ą w y m i e n n o ś ć z p r e f i k s e m w y - mogą w g r u n c i e r z e c z y

z a w i e r a ć z n a c z e n i e d y s t r y b u t y w n e , p o r . fu r y povercane [ 7 2 ] , fu rk 'i poveraune [ 7 1 ] , p o ie r ć iu fu r y [ s ] . N i e z b ę d n e b y ł y b y s z e r s z e k o n ­

t e k s t y . C z a s o w n i k n a z ię b ió e ię ( naéirntfiuym е е , pŚy naźiAĆińu dobie v y - p i ć ' [ в о г ] ) może b y ć r e z u l t a t e m k o n t a m i n a c j i z a z i ę b i ć s ig $ n a zię b - nąó. W c z a s o w n i k u o b ta n ia (mo&e psece '•optańom ty n auller [ 7 2 ] ) w i d a ć d z i a ł a n i e w z o r u ' o b n i ż y ć c e n ę , d z i ę k i cz em u c o ś b ę d z i e t a ń s z e ' . C z a s o w n i k d o c ie r p ie ć n i e może b y ć z e s t a w i o n y z o g ó l n o p o l s k i m u - a ie r p ie ć c z y n a c ie r p ie ć s i ę , g d y ż j a k w y n i k a z k o n t e k s t u , p o s i a d a p e r y f r a z ę ' d o t r w a ć c i e r p i ą c ' , j e s t w i ę c o d r ę b n y s e m a n t y c z n i e , a r o l ę m o d e l u o d e g r a ł t u c z a s o w n i k doczekać, p o r . do Novygo Roku do- ćerpayy na £abuońi, c e r iiń a y y śe [ 7 2 ] (mowa o p ó ź n e j o d m i a n i e j a ­ b ł e k ) . C z a s o w n i k p rzy ła sk a w ia ć s i ę d a j e s i ę w p r a w d z i e z g r u b s z a

z e s t a w i ć z o g ó l n o p o l s k i m o błaskaw iać s i ę , l e c z p o z o s t a j e pod w p ł y ­ wem w z o r u p rz y łą c z a ć , p rzy sw a ja ć i t p . , p o d o b n i e j a k w y s t ę p u j ą c e w ty m samym k o n t e k ś c i e p rzy m ieszka ć s i ę , p o r . fs y s tk o s tfo z e ń e śe peymeeko, psy^askaóo śe [ B o i ] .

N i e k t ó r e f o r m a c j e s ą a r c h a i z m a m i , n p . w e jr z e ć na kogo, co, p o r . ve^śou na mńe [ 7 2 ] , a t a k ż e w zglądać na kogo, co, p o r . vzglondo na mńe [ 7 2 ] .

Obydwa n o t o w a n e s ą w t e j f u n k c j i p r z e z Słow nik w arszaw ski. Zda­ r z a j ą s i ę t e ż r z a d k i e w y p a d k i p r e f i k s a c j i c z a s o w n i k a b a ć s i ę , p o r . co io śe vybouam gupigo [ 7 2 ] , ta k śe zbouy, co i a s , i a s . . . [ m ] , a co śe nabouy, to śe nabouy [ в о г ] . Tak zb u d o w a n e c z a s o w n i k i m a j ą a s p e k t d o k o n a n y , c o j e s t o t y l e i s t o t n e , że c z a s o w n i k i n a z y w a j ą ­ c e s t a n y p s y c h i c z n e n i e m ogą ce m i e ć r e z u l t a t u n i e u c z e s t n i c z ą w o p o z y c j i a s p e k t o w e j . Z d a j e s i ę j e d n a k , ż e i t u z a c h o d z i m o d y f i ­ k a c j a z n a c z e n i o w a i u y - , z - , n a - , bać s i ę n i e s ą p r o s t y m i od­ p o w i e d n i k a m i s e m a n t y c z n y m i d l a bać s i ę . C z a s o w n i k wybać s i ę rów ­ n i e ż n o t u j ą s ł o w n i k i h i s t o r y c z n e j ę z y k a p o l s k i e g o . Wzmożona p r e f i k s a c j a c z a s o w n i k a n i e w y s t ą p i ł a w b a d a n y m

ma-Ł e r i a l e w t a k s z e r o k i m z a k r e s i e j a k w g w a r z e D om aniew ka7 . Być m o ż e , w y n i k a t o z e s p o s o b u z b i e r a n i a m a t e r i a ł u . Z a p i s a n o t y l k o f o r m a c j e d w u p r e f i k s a l n e i n i e z a l e ż n i e o d t e g o , że s ą t o c z ę s t o c z a s o w n i k i r ó ż n e od o g ó l n o p o l s k i c h , w s z y s t k i e m i e s z c z ą s i ę w g ru ­ p i e t z w . c z a s o w n i k ó w d y s t r y b u t y w n y c h , t j . u j m u j ą c y c h s z e r e g a k c j i

j a k o c a ł o ś ć ( t y p : powynoeił k r z e s ła , w szyscy p o u c ie k a li, ubranie poprze­ b ie ra ło s i ę ) . O t o p r z y k ł a d y w w y b o r z e : n a zu o zić ( dobrego jze v a nazvo- źiy. z lasu [ 8 2 ] ) , narozrucać s i ę alem śe narozrucau ( nawozu) [8 8 ] , p o- n a ro b ić (.k rysili ponarotiune [ 7 2 J ) , poobtokad ( z e z-óosny voda pooptokaua [ 7 2 ] ) , poodkrącad ( pootkroncaiom te śruby [ 8 l ] ), popośuiącad (клопа popośfonco te e f i c e [ 71 ] ) , poprzedać ( garaoS rotii garJii i pokryflći i fe ye lle popeeda [ 7 4 ] ) , p o p rzy j e ż d ża ć ( p o p e y ^ e zje l'i lu je [ 8 2 ] ) , p o ro z- b ie r a d ( f e y ń f e p o r o z tiir a ti ' s t a r e p i e c e ' ) [ e i ] , pcXoztiirayy ее [ 7 2 ], poro zmykać s i ę ( porozmykauy śe ' o p l i s a c h w s p ó d n i c y ' [ 7 2 ] ) , ров f i ja d ( ровf i i a u y na kuympii [ 7 2 ] ) , poemauiad e ię (poemoval'i ее t e s ta r e [ 7 2 ] ) poepieouad ( e o u t y ś i p o e p is o v a ti [ 7 l ] ) , p o zu o zid (вапо iu z my p o z u o ź il'i [ 8 2 ] ) , р с щ la ta ć (p o vy lo ta u o fe y sk o [ 7 2 ] ) , powy ty k a ć (ruuy povytykauy i kopćiuo śe [ 7 l ] ) , p o za b iera d ( t u f o r t eomśadom p o za ß ira l'i kezyytii [ 71 ] ), p o z a ła z ić (rotfijio śe ro vy, a te ro pozauaziuo fe y sk o [ 71 ] ) , pozawiewad (vyspy ' z a s p y ' poza iiva u o [ 8 2 ] ) , p o za e zk lm a d ( j d i pozaekluvane 74 ), i t d . W t e j . g r u p i e t y l k o c z a s o w n i k ponarobić z w r a c a uwagę s w o j ą b u d o w ą , g d y ż p o d s ta w o w e n a ro b ić ma s p e k t d o k o n a n y , c o o d b i e g a o d r e g u ł t w o r z e n i a c z a s o w n i k ó w t e g o t y p u . A r t y k u ł t e n j e s t t y l k o w s t ę p n ą p r ó b ą r o z p a t r z e n i a n i e k t ó ­ r y c h p r o b le m ó w s ł o w o t w ó r s t w a c z a s o w n i k a w g w a r z e . J e d n a k n a w e t n a p o d s t a w i e t e g o n i e w i e l k i e g o s t o s u n k o w o i z b i e r a n e g o w w i ę k s z o ś c i b e z k w e s t i o n a r i u s z a m a t e r i a ł u w i d a ć , że i l o ś ć r ó ż n i c w ty m z a ­ k r e s i e w s t o s u n k u d o j ę z y k a o g ó l n o p o l s k i e g o j e s t z n a c z n a . Z j e d ­ n e j s t r o n y mamy t u d o c z y n i e n i a , j a k z w y k le w g w a r a c h , z z a c h o ­ w a n ie m a r c h a i z m ó w , z d r u g i e j z a ś z o k r e ś l o n y m i i n n o w a c j a m i . Za a r c h a i z m u z n a ć n a l e ż y p r z e d e w s z y s t k i m w y s t ę p o w a n i e c z a s o w n i k ó w b e z p r e f i k s a l n y c h t y p u b ie r a ć , d o b r z e p o ś w i a d c z o n y c h w p o l s z c z y i - g n i e h i s t o r y c z n e j . I c h budow a i s p o s ó b p o w s t a n i a j e s t p r z e d m i o ­ te m d y s k u s j i ję z y k o z n a w c ó w . W i t o l d Ś m i e c h 9 s ą d z i m i a n o w i c i e , że

7 M. S z y m c z a k , C z a s o w n ik i t y p u dopodosypow yw ac w g w a rze D om aniewka,

[ w : ] " S t u d i a z F i l o l o g i i P o l s k i e j i S ł o w i a ń s k i e j " 1 9 6 5 , V , s . 4 2 7 - 4 3 3 . g В. D u n a j , I t e r a t i v e ty p u b i e r a ć , p is y w a ć w j ę z y k u p o l s k i m , Kraków 1 9 7 1 . 9 ' Ś m i e c h , o p . c i t .

p o w s t a ł y o n e p r z e z o d r z u c e n i e p r z e d r o s t k ó w w c z a s o w n i k a c h n i e d o ­ k o n a n y c h t y p u z a -b ie r a ć , s t a n o w i ą c y c h c z ł o n y o p o z y c j i a s p e k t o ­ w e j . W n i n i e j s z y m t e k ś c i e p o t r a k t o w a ł a m j e j a k o t w o r y s u f i k s a l - n e , o p i e r a j ą c s i ę w tym; w z g l ę d z i e n a w i ę k s z o ś c i o p r a c o w a ń , c h o ­ c i a ż k w e s t i a p o z o s t a j e o t w a r t a . W a r t o n a d m i e n i ć , że w t o k u b a d a ń j ę z y k a m ó w io n e g o u d a j e s i ę n i e k i e d y n o t o w a ć p r o c e s d e p r e f i k s a c j i n i e j a k o n a g o r ą c o . Tu n a ­ l e ż y , moim z d a n i e m , c z ę s t e w o d m i a n i e m i e j s k i e j Ł o d z i ia tw id ' z a ­ ł a t w i a ć ' , p o r . muśi pani auś u a t/i d j bo tego se f sk le p e ńe dostańe o - r a z ey p a n i y a t f i te kred y ty? T a k ż e z a p i s a n e p r z e z e m n ie o k a z j o ­ n a l n i e w M ą k o l i c a c h ł o w . p r a w i e p o r . ńe b eń je de v e se lo p r a v ié , rie beńye śe p r a ś ić , godauy, a s t o $iń je śo n d l i t y za p ro śiu y p o c h o d z i wy­ r a ź n i e o d wyprawić. P o d o b n i e m o ż n a r o z u m i e ć o b a c z a s o w n i k i k o n t e k ś c i e z [ 7 2 ] : to śe p r o v jiu o , 00 un ś e p c u n iÿ o . Wpraw­ d z i e praw dzie s i ę m o ż n a r ó w n i e ż t r a k t o w a ć j a k o f o r m a c j ę o d r z e - c z o w n ik o w ą ' s t a w a ć s i ę p r a w d ą ' , a l e p e t n i c a i ę t a k i e j p e r y f r a z y n i e d o p u s z c z a .

Bez w z g l ę d u n à s p o s ó b p o w s t a n i a c z a s o w n i k ó w t y p u bierc.d moż­ n a p o w i e d z i e ć , że o p o z y c j a k r o t n o ś c i , k t ó r a , j a k s i ę u w a ż a , we w s p ó ł c z e s n e j p o l s z c z y ź n i e p r z y s ł u g u j e t y l k o n i e w i e l u c z a s o w n i k o m , w g w a r a c h j e s t z n a c z n i e s i l n i e j z a z n a c z o n a . W a r t o by t a k ż e z b a ­ d a ć , c z y g w a r y n i e c h a r a k t e r y z u j ą s i ę w i ę k s z ą s k ł o n n o ś c i ą do two­ r z e n i a i m p e r f e k t y w ó w w t ó r n y c h . J e ś l i n a w e t t a k n i e j e s t , t o w k aż d y m r a z i e d o b ó r p a r a s p e k t o w y c h , w k t ó r y c h p r e f i k s n i e ma z d o l n o ś c i m o d y f i k a c j i z n a c z e n i a , l e c z p e ł n i w y ł ą c z n i e f u n k c j ę a s ­ p e k t o w ą , w g w a r a c h w y g l ą d a i n a c z e j . M o ż liw e t e ż , ż e z n a c z n i e m n i e j j e s t p r z e d r o s t k ó w , t z w . p u s t y c i . W z a k r e s i e p r e f i k s a c j i o - p o z y c j e z a r ó w n o w s t o s u n k u d o j ę z y k a o g ó l n o p o l s k i e g o , j a k i p o ­ m i ę d z y p o s z c z e g ó l n y m i g w a r a m i u j a w n i ą s i ę z a p e w n e d o p i e r o w t e d y , g d y p o w s t a n ą s z c z e g ó ł o w e i o p a r t e n a o b s z e r n y m m a t e r i a l e mono­ g r a f i e c z a s o w n i k a w p o j e d y n c z y c h w s i a c h , k t ó r e p o k a ż ą p r o d u k t y w ­ n o ś ć i z a k r e s f o r m a n t ó w p r e f i k s a l n y c h w o k r e ś l o n y c h f u n k c j a c h n a danym t e r e n i e . Na i c h p o d s t a w i e b ę d z i e m ożna u ł o ż y ć o d p o w i e d n i e k w e s t i o n a r i u s z e , k t ó r e p o s ł u ż ą do b a d a ń p o r ó w n a w c z y c h .

Anna S tr o k o w s k a R E M A R Q U E S S U R L A M O R P H O L O G I E D E S V E R B E S D A N S L E S D I A L E C T E S D E L A P O L O G N E C E N T R A L E L ’ a r t i c l e s i g n a l e c e r t a i n e s p a r t i c u l a r i t é s d e s d i a l e c t e s d e l a P o l o g n e c e n t r a l e d a n s l e d o m a i n e d e l ’ e x p l o i t a t i o n d e l ’ e n s e m b l e d e s m o y e n s l e x i c o - l o g i q u e s d e l a l a n g u e p o l o n a i s e . C e s p a r t i c u l a r i t é s c o n c e r n e n t : I ) l a s t r u c ­ t u r e d e s v e r b e s i m p e r f e c t i f s , 2 ) l a p r é f i x a t i o n d u v e r b e .