Ziemlińska-Odojowa, Włodzimiera
"Badania archeologiczne na terenie
kościoła NMP w Elblągu w roku
1959", Mirosława Gajewska, Jerzy
Kruppé, "Rocznik Elbląski" T. I, 1961 :
[recenzja]
Komunikaty Mazursko-Warmińskie nr 4, 808-809
łużyckiej, pom orskiej i k u rh a n ó w w schodniopruskich, k tó re to zjaw isko, ja k stw ierd za au to r, na te re n a c h p eryferycznych nie je s t rzadkością. A u to r uważa, że osadę zam ieszkiw ała ludność p ro to b ałty jsk a, co przeczy tezie o zw iązkach tej ludności z G erm anam i, w y su n ię tej przez W. H e y m a. W zakończeniu pracy a u to r n aśw ietla zjaw iska gospodarcze pośw iadczone zajęciam i ludności, tak im i ja k rolnictw o, rybołów stw o, b u rszty n iarstw o , tk actw o , g arncarstw o, i, być może, .p ro d u k cja żelaza.
N iew ielkiej m ateriało w ej pracy J. D ąbrow skiego nie m ożna odm ówić pełnego w a rsz ta tu naukow ego. P ra c a ta odzw ierciedla rów nież zdolności osobiste a u to ra jako badacza terenow ego, k tó ry nie k o n c e n tru je sw ojej uw agi w yłącznie na bad an y m obiekcie. P e n e tra c je te re n u w pobliżu, w tym w y pad k u zespołu osadniczego w Łęczach 1, pozw alają m u p rzejrzeć zw iązki osad z najbliższą okolicą. P o w o d u je to, że bardzo ubogie m a te ria ły ze stan o w isk a Łęcze 1 sta ją się b ard ziej pełne i b ard ziej w szechstronnie m ożna je rozważyć. A u to r zrobił to z n ajw ięk szą sk ru p u latn o ścią. N ależy oczekiwać, że w innym m iejscu o p u b lik u je a u to r szczegółowe opracow anie m ateriało w e z pełną dokum entacją.
W łodzim iera Z iem liń ska -O d o jo w a
M IROSŁAW A GAJEW SKA, JERZY K R U PPÉ, B adania archeologiczne
na terenie kościoła N M P w E lblągu w roku 1959, Rocznik E lbląski, t. I,
E lbląg 1961, s. 207—226, w tekście 29 rycin.
O dbudow a obiektów arch itek to n iczn y ch w okresie pow ojennym połączona je s t praw ie zaw sze z b ad an iam i kom pleksow ym i. Do w spółpracy zapraszani są rów nież archeolodzy, k tó rzy p ro w ad zą b a d a n ia w celu w y jaśn ien ia p ro blem ów zw iązanych z d ziejam i obiektu. Na te re n ie W arm ii i M azur sondaże archeologiczne przeprow adzono w zam ku w D ziałd o w ie1), a od szeregu la t prow adzi się b a d a n ia n a W zgórzu K a ted raln y m w e F ro m b o rk u 2).
B ad an ia w ykopaliskow e na te re n ie S tarego M iasta w kościele NM P w E lblągu z in ic ja ty w y k iero w n ik a nad zo ru odbudow y obiektu, inż. arch. W ło dzim ierza S ierzputow skiego, p rzeprow adzili bardzo nieliczni w Polsce sp e c ja liści archeologii średniow iecznej: M irosław a G ajew sk a i Je rzy K ru p p é, a u to rzy om aw ianego sp raw o zd a n ia z b ad ań rozpoznaw czych w ro k u 1959. W e w stępie O pracow ania n a św ie tla ją oni genezę p o w sta n ia o biektu oraz d ają rys historyczny jego rozbudow y. P rzy sto so w u jąc się do p rac budow lanych, bad an iam i archeologicznym i objęto te re n kościoła oraz teren przylegającego kru żg an k u klasztornego. W celu rozpoznania sy tu a cji stra ty g ra fic z n e j zało żono cztery w ykopy sondażow e, usy tu o w a n e w naw ie oraz na k ru żg an k u , co ilu stru je rye. 1. P o w y jaśn ien iach w stę p n y ch w dalszej części p racy autorzy o m aw iają stra ty g ra fię w a rstw i ich zaw artość w ko lejn y ch w ykopach o zn a czonych cy fram i rzym skim i od I—IV. Do opisów dołączone są profile w ykopów oraz fotografie w ażniejszych od k ry ty ch elem entów arch itek to n iczn y ch i k u l turow ych.
W ykop I u sy tu o w a n y p rzy południow ej ścianie n aw y m iędzy p rzy p o ra m i (4 m dł. i 2 m szer.) eksplorow ano do gł. 3,40 m. U chw ycono w nim stopę
*) P a trz a rch iw u m D ziału A rcheologii w M uzeum M azurskim , teczka D ziałdowo, zam ek, b a d a n ia archeologiczne 1958—1959.
*) Por. M irosław a G a j e w s k a , Je rz y K r u p p é , Badania archeologiczne
w 1958 ro k u na W zgórzu K a te d ra ln y m w e F rom borku, Rocznik O lsztyński,
t. III, 1960, s. 81—103.
fu n d a m e n tu oraz jego odsadzki, ja k rów nież odsadzkę i stopę przypory. B adania pozw oliły u sta lić s tr u k tu rę budow y o d k ry ty ch elem entów a rc h ite k tonicznych. W obrębie w ykopu n a tra fio n o na pochów ki, szczątki tru m ien , p aciorki, szpilki, guziki i tk an in ę. W ykop II (13 m dł. i 2,5 m szer.), u sy tu o w an y by ł w e w n ą trz kościoła. U kład stra ty g ra fic z n y w a rstw n a tym odcinku do głębokości 70 cm był całkow icie zniszczony i zaw ierał nieliczne frag m en ty ceram ik i oraz m onety. Z elem entów arch itek to n iczn y ch odsłonięto na głębo kości 95 cm fra g m e n t fu n d a m e n tu m u ru z dw iem a pierw szym i szychtam i cegieł oraz n a głębokości 152 cm jego stopę fu n d am en to w ą. N atrafio n o rów nież na fu n d a m e n t fila ra pod p ierająceg o daw ny b alk o n oraz fu n d a m e n t rozebranego m u ru posadow ionego na lu k a c h oporow ych, k tó reg o stopa zako p an a była w w a rstw ie bagiennego piasku. Na ty m m urze o d k ry to fila r o o k rąg łej k am ien n ej bazie. W obrębie w a rstw o d k ry to lu źn e kości szkieletu, resztk i tru m ie n , ozdobne okucia blaszane, gwoździe, liczną ceram ik ę oraz m onety. W rejo n ie fila ru o d kryto z b u tw iałą belkę. W ykop III, u sytuow any w k ru żg an k u k laszto rn y m o w y m iarach 2,5 X 2,70 m w yznaczały płyty nagrobne. Z w ażniejszych elem entów a rc h itek to n iczn y ch w w ykopie III o d k ry to sto p ę fu n d am en to w ą ściany północnej k ru ż g a n k u oraz jego odsadzkę. Stopę fu n d am en to w ą południow ej ściany k ru ż g a n k u odsłonięto na głębokości 3,75 m posadow ioną n a w a rstw ie g ru zu ceglanego. Na gł. 2,60—2,80 m o d k ry w ano pochów ki w tru m n a c h , leżące bezpośrednio n a resztk ac h dębow ego ru sz tu d rew nianego, k tó ry zalegał do głębokości 3,55 m . W o brębie w y k o p u III w w a rstw ie sz aro -b rązo w ej ziemi odk ry w an o kości ludzkie, fra g m e n ty c e ra m iki, szkło oraz luźne cegły-palców ki. W ykop IV położony b y ł w zachodnim k ra ń c u k ru żg an k u , n a tra fio n o w nim n a gł. 2,40 m n a odsadzkę ściany zachodniej. Stopę fu n d am en to w ą osiągnięto n a gł. 4,12 m. N atrafio n o rów nież n a łu k oporow y oraz jego dw ie odsadzki. W w a rstw ie przem ieszanej o d kryto pochów ek w tru m n ie , z zabytków luźnych w ydobyto fra g m e n ty ceram iki, okucia tru m ie n i sk u p isk a kości.
W końcow ej części p ra c y a u to rzy za jm u ją się u sta le n ia m i chronologicz nym i. N ieliczne znaleziska luźne o d k ry te w czasie b a d a ń d a tu ją na X V II— X IX w. W śród ceram ik i średniow iecznej n aczynia k am ionkow e d a tu je się na X IV —XV w ., a siw ak i od II poł. X III do XV w. C eram ik a późniejsza pochodzi w edług a u to ró w z X V II i X V III w. Różnorodne m onety datow ane są od X IV —X IX w. P o d su m o w u jąc w y n ik i b ad ań w zakończeniu pracy au to rzy stw ie rd z a ją znaczne zakłócenie w arstw . M imo to u d a je się im u sta lić p ew n e niezgodności o d k ry ty ch fak tó w z d o k u m en tam i w cześniejszym i, np. kopii D ew itza oraz ry su n k ó w Frickego. In te rp re ta c je od k ry ty ch elem en tó w arch itek to n iczn y ch , nie zw iązanych z obecną a rc h ite k tu rą , pozostaw iono do dalszych b ad ań . Stw ierdzono, że te re n kościoła przed jego bu d o w ą u z b ro jony był d rew n ian y m rusztem . P ie rw o tn y poziom u ży tk o w an ia kościoła w edług a u to ró w b y ł około 90 cm niższy od obecnego. B a d an ia w stę p n e w ytyczyły problem y badaw cze oraz w skazały rejo n y dalszych poszukiw ań.
O m aw iana w yżej p ra c a o b razu je przy d atn o ść m etody archeologicznej w b ad an iach obiektów historycznych, w sk azu je n a konieczność b a d a ń arc h e o logicznych w celu sp raw d ze n ia w iern o ści do k u m en tó w arch iw aln y ch , usan k cjo n o w an y ch niekiedy ju ż d aw n iej w n auce, a z różnych w zględów nieścisłych.
W łodzim iera Z ie m liń ska -O d o jo w a
