Recenzje
295
Stanisław B r z o z o w s k i , D zieje szkoły rolniczej w Czernichowie. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa 1962, s. 218.
Przypadająca w 1960 r. setna rocznica działalności najstarszej spośród dziś czynnych polskich szkół rolniczych —r szkoły w Czernichowie została uczczona cenną publikacją, omawiającą działalność tej zasłużonej dla oświaty rolniczej pla cówki. Opracowanie tej monografii nie było łatwym zadaniem, została ona jednak potraktowana bardzo wszechstronnie. Rozdział pierwszy, poświęcony genezie szko ły, zawiera krótki, lecz dobrze ujęty szkic tła historycznego, wprowadzający czy telnika w stosunki społeczno-polityczne i gospodarcze Galicji w połowie X IX w. oraz omawia wysiłki powstałego w 1845 r. Towarzystwa Gospodarczo-Rolniczego w Krakowie w dążeniu do podniesienia oświaty rolniczej. Należy zaznaczyć, że w zaborze austriackim, gdzie system gospodarowania na roli był zacofany, istnia ła wówczas (od 1856 r.) wyłącznie szkoła rolnicza w Dublanach, co absolutnie nie zaspakajało istniejącego zapotrzebowania. Jednakże działacze Towarzystwa na potykali na rozliczne trudności w dążeniu do uruchomienia' szkoły w Czernicho wie. Ich w ysiłki zostały w końcu uwieńczone powodzeniem i w 1860 r. pierwsi uczniowie rozpoczęli naukę. Szkoła czernichowska istnieje do dzisiaj jako tech nikum rolnicze, a jej stuletnią, owocną działalność omawiają dalsze rozdziały pracy.
Autor podzielił historię szkoły na 4 okresy. Każdy z rozdziałów, odpowiada jących tym okresom, zawiera omówienie stanu oświaty rolniczej w Polsce, zmiany organizacyjne szkoły, program nauczania i pracy wychowawczej, skład personelu pedagogicznego i administracyjnego, stan ilościowy uczniów i absolwentów oraz sprawy finansowe.
Okres pierwszy obejmuje lata 1860—1880 i przedstawia początkowe trudności szkoły w zakresie finansowym, doboru personelu i ustalenia programu nauczania. Kolejny okres do 1920 r. — to lata największego rozkwitu placówki, która prze kształciła się z niższej na średnią szkołę rolniczą, by ten charakter utrzymać aż do chwili obecnej. Przejęcie jej przez Wydział Krajowy wpłynęło na poprawę sy tuacji materialnej, a uzyskana przez Galicję autonomia zapewniała bardziej sprzy jający klimat dla rozwoju oświaty. Czernichów stał się wówczas ośrodkiem nauko wym, a w skład jego grona pedagogicznego wchodziło w iele wybitnych jednostek. Niektórzy z czernichowskich nauczycieli to — późniejsi profesorowie uniwersyte tów i szkół rolniczych. Byli to m.in.: L. Birkenmajer, T. Gołogórski, Z. Jaworski, S. Kruszyński, K. Malsburg, Z. Moczarski, A. Prażmowski, W. Schramm, F. Si korski, K.. Śimm, W. Staniszkis i S. Surzycki. Również nauczycielem szkoły czer nichowskiej był F. Stefczyk, znany inicjator i propagator spółdzielczości wiejskiej. Podane w pracy krótkie biografie tych ludzi nie łączą się może ściśle z dziejami szkoły, ale dobrze charakteryzują ówczesny wysoki jej poziom.
Trzeci okres — to lata międzywojenne i okupacji hitlerowskiej, czwarty zaś obejmuje lata powojenne. Okres przedostatni został potraktowany stosunkowo krótko, co szczególnie dotyczy lat II wojny światowej. Stanowi to pewien brak monografii, gdyż lata te, sądząc ze spisów absolwentów, odznaczały się bardzo du żą frekwencją uczniów, co wynikało stąd, że szkoła chroniła częściowo młodzież przed represjami okupanta. Specjalne zasługi położyli wówczas dyrektor K. K u czyński i nauczyciel hodowli W. Wesołowski, co zasługiwałoby niewątpliwie na podkreślenie.
Drugą część monografii poświęcił autor dziejom gospodarstwa rolnego i leśne go oraz obory szkolnej, stanowiącej od 1898 r. zasłużony ośrodek hodowli bydła czerwonego polskiego. W części tej odczuwa się brak omówienia dydaktycznej roli gospodarstwa, które przecież głównie temu celowi służyło.
296
tach. Bogata bibliografia świadczy o tym, że autor posługiwał się wszechstronnym materiałem informacyjnym. Praca została wydana bardzo starannie, oraz posiada interesującą ikonografię. Szkoda tylko, że wydawnictwo dokonało znacznego skrócenia obszerniejszego opracowania, co niewątpliwie wpłynęło na obniżenie kosztów, ale pozbawiło czytelnika wielu interesujących szczegółów. W szczególności brak indeksu rzeczowego i indeksu osób utrudnia znacznie histo rykowi korzystanie z pracy.
W monografii odczuwa się poza tym brak jeszcze jednego rozdziału, któryby omawiał rolę szkoły w podniesieniu oświaty rolniczej i jej w pływ na sposób go spodarowania w okolicy. Można też było pokusić się o podanie dalszych losów w y bitniejszych wychowanków, którzy na ogół cieszyli się opinią dobrych i zamiło wanych rolników.
Te zastrzeżenia nie umniejszają wartości pracy, stanowiącej cenny wkład do dziejów polskiej oświaty rolniczej. Stanowić może ona wzór tego typu opracowań historycznych oraz źródło informacji dla tych, którzy zajmują się programem nauczania i organizacją szkół rolniczych.
Maria Stolzman
Enciclopedia della C ivilta Atomica. II Saggiatore, Milano 1961, 10 tomów po 160—196 stron. '
Nowe encyklopedyczne wydawnictwo włoskie stanowi próbę ujęcia całości wiedzy „ery atomu“. Celem jego jest zapoznanie czytelnika w sposób przystępny i prosty z drogą, którą przeszedł człowiek w procesie poznania świata, tworzenia wiedzy i techniki „społeczeństwa atomu“. Omówienie każdego problemu prowa dzone jest konsekwentnie od momentu konieczności jego rozwiązania poprzez pró by i badania aż do dzisiejszego stanu znajomości zagadnienia i praktycznego za stosowania tej wiedzy. Mimo popularyzatorskiego sposobu ujęcia tematów każdy rozdział publikacji charakteryzuje doskonałe wyselekcjonowanie i ścisłe, w po rządku chronologicznym omówienie wszystkich ważniejszych faktów i zagadnień. Ze względu na podanie i omówienie faktów niejednokrotnie niedocenianych, po mijanych lub "wręcz nieznanych wydawnictwo może być też pomocne w pracy hi storyka nauki czy techniki, tym bardziej że poszczególne zagadnienia przedsta wiają wybitni uczeni specjaliści — tak np. rozdział o lotach międzyplanetarnych napisał Ary Sternfeld.
Całość publikacji składa się z dziesięciu tomów. Treść pierwszego stanowią za gadnienia badań naukowych, struktura wszechświata oraz historia nauki; drugie go — człowiek, ziemia i wszechświat; trzeciego i czwartego — zagadnienia i zasto sowania energii jądrowej; piątego — budowa materii; szóstego — świat fal; siód mego — zagadnienia informacji i łączności; ósmego — cybernetyka; dziewiątego — lotnictwo i astronautyka; dziesiątego — zagadnienia energetyczne. Zasadniczy przy tym układ i sposób prowadzenia treści poszczególnych tomów jest podobny.
Chociaż we wszystkich tomach autorzy omawiają zagadnienia w ich historycz nym rozwoju, to jednak pierwszy tom jest najciekawszy dla historyka nauki i tech niki ze względu na umieszczenie obszernych tablic, podających ważniejsze w yda rzenia naukowe i techniczne od czasów Babilonu do dnia dzisiejszego. Tablice te zestawiono według grup tematycznych: filozofia z matematyką i astronomią; fi zyka teoretyczna; elektryczność; - chemia; urządzenia przemysłowe i fizyka jądro wa. Znaleźć tu można daty ważniejszych wynalazków i wielkich wydarzeń nau kowych, nazwiska wybitnych naukowców i wynalazców, wreszcie najważniejsze
