"Modern Science and Human Values. A study in the History of Ideas", Evert W. Hall, Toronto-London-New York 1956 : [recenzja]

578 Recenzje

Pracę o charakterze ogólniejszym reprezentuje też korespondencja naukowa przyrodnika angielskiego S loan e z Akademią petersburską w XVHII wieku.

Czytelnika polskiego zainteresuje wyczerpujący życiorys "W,. I. Bielajewa (pióra A. A. Szczerbakowej) — klasyka rosyjskiej botaniki w X I X wieku, ucz-nia Tiimiiriaziewa, profesora warszawskiego uniwersytetu 1885—il'901, poteńi dyrektora Instytutu w Puławach 1901—11902, kuratora okręgu szkolnego kijow-skiego 1902—1005 i warszawkijow-skiego 1900—>18)10. Stosunki z polskimi uczonymi: Wermińskim, Wójcikiem, Żórawskim, Rościszewskim, Elenkim i Ł. Mickiewi-czem omówione zostały krótko, alè rzeczowo, podobnie j a k i jego działalność jako dyrektora w Pulławach, w warszawskim ogrodzie botanicznymi, oraz prace nad sadownictwem okręgu warszawskiego.

Prace z dziedziny botaniki reprezentują też życiorysy fizjologa D. N. Nielu-bowa i obszerna, interesująca, oparta na archiwaliach moskiewskich i łenin-gradztoieh praca N. A. Bazytewskiej o początkach ogrodnictwa zdobniczego, kwiaciarstwa i parków w Rosji w XVIH w. (ogrody i parki petersburskie XVIII w., moskiewskie — XVITI i początki XIX wieku).

Lfwią część p r a c stanowią jednak artykuły problemowe, życiorysy i przy-czynki :z historii zoologii. Ich wspólną cechą jest wydobywanie elementów teorii ewolucji w biadaniach rosyjskich XIX w. I tak prace rosyjskie K. F. Rul-liera i A. N. Siewiercowa pod wpływem bardzo wczesnych przekładów dzieł saskiego przyrodnika Cotty z ekologii zwierząit i roślin zawierają już istotne dla ewohicjonizimiu pojęcia na kilkanaście la,t przed. Darwinem. Szereg krótkich, esencj analnych życiorysów uczonych rosyjskich: embriologa P . P. Iwanowa, ichtiologa i ornitologa К. Г. Kesslera, zoologa A. A. Korotniewa, fizjologa i embriologa F. W. Owsjannikowa (jego stosunki z Sieczenowem, Pawłowem, Botkiriem), petersburskie okresy działalności A. O.

Kowalew-skiego, korespondencja naukowa Samojłowa z Pawłowem i Sieczenowem od-zwierciedlają dobrze tendendje naukowe i wzajemne związki przyrodników ro-syjskich na przełomie X I X i XX wieku. Należy wreszcie wymienić ciekawą i bogato ilustrowaną pracę B. E. Rajkowa o pierwszym zoologicznym r o s y j -skim atlasie Zujewa z 1786 roku oraz W. N. Andrejewej' — zarys rosyjskich badąń n a d fizjologią trawienia w XIX wieku.

W zakończeniu tomu z n a j d u j ą się polemiki naukowe i spis treści poprzed-nich części Historii nauk biologicznych (I — 1855 t. 4, I I — 1056 t. 14, Ш —-1957 t. 16, IV — 1®57 t. 23), jak wreszcie przygotowanej do druku części szóstej.

S. B.

f-.". . " •

Evert W. H a l l , Modern Science and. Human Values. A study in the History of Ideas. Toronto, London, New York, D. Van Nostrand Company, Inc. Princeton, New York 1066 s. 468.

Studium siwe podzielił autor na dwie części. Pierwsza z inich poświęcona jest omówieniu osiągnięć metody naukowej we współczesnych naukach; d r u

Recenzje

₅₇₉

W części p i e r w s z e j a u t o r o p i s u j e n a j ważniejlsz-е t e o r i e i f a k t y n a u k o w e od średniowiecza poprzez okres Renesansu, Oświecenia i R o m a n t y z m u aż d o lat współczesnych. Omówienie to jest bardzo wszechstronne, a u t o r p o r u s z a z a g a d -nienia z dziedziny fizyki, astronomii, ekonomii politycznej, k u l t u r y i innych.

"W dbugiej części z a w a r t e są r o z w a ż a n i a n a t e m a t „ w a r t o ś c i l u d z k i c h " w różnych epokach. P o r u s z a n e przez a u t o r a w a r t o ś c i t o p r z e d e w s z y s t k i m : etykai, p r a w o i teorie polityczne. P o g l ą d n a n i e w różnych o k r e s a c h k s z t a ł t o -w a ł się i n a c z e j i u l e g a ł ciągłym zmianom.

P r a c ę s w ą a u t o r przeznaczył n i e tylko d l a s t u d e n t ó w i ludzi n a u k i , lecz r ó w -nież dla t y c h wszystkich, k t ó r z y i n t e r e s u j ą się r ó ż n y m i p r ą d a m i filozoficznymi i ogólnoludzkimi poglądiami, n a ś w i a t i n a człowieka — d l a tych, k t ó r z y szu-k a j ą rozwiązania wiellu n u r t u j ą c y c h ich p r o b l e m ó w filozoficznych.

S t u d i u m to j e s t i n t e r e s u j ą c y m p r z e g l ą d e m historycznymi z d a r z e ń n a u k o w y c h oraz poglądów i idei filozoficznych p a n u j ą c y c h w E u r o p i e w ciągu, k i l k u w i e k ó w . K r ó t k i przegląd; współczesnych p r ą d ó w filozoficznych oraz s t a n u p o -szczególnych n a u k jest c e n n y m uzupełnieniem dzieła. H i s t o r y k n a u k i z n a j d z i e w t e j p r a c y wiele ciekawych szczegółów do historii różnych gałęzi wiedizy oraz do historii myśli filozoficznej szczególnie w dziedizinie etyki.

M.B.-N.

George S a r t o n, The appreciation of ancient and medieval science during

the Renaissance 1450—1600. Philadelphia, U n i v e r s i t y of Pensylwania Press, 1965

s. 3313.

George S a r t o n (1086'—119156) znamy współczesny historyk n a u k i j e s t a u t o r e m

History of Science (t. Д — 101512; t. 2 —1957.) i wielu innych 'interesujących dzieł,

iri.in. dotyczących okresu Renesansu.

W książce swej a u t o r z a j m u j e s i ę oceną n a u k i starożytnej i ś r e d n i o w i e c z n e j z p u n k t u widzenia ludzi o k r e s u Renesansu. Łata. 1141510—MOO to czas Wielkich p r z e m i a n politycznych), społecznych, n a u k o w y c h i p r z e w r o t u w p a n u j ą c y c h d o tychczas p o g l ą d a c h n a ś w i a t i, n a człowieka. N a w i ą z a n i e do czasów s t a r o ż y t -nych: do filozofii, sizfcukil, l i t e r a t u r y w r a z z o d r a d z a n i e m się starożytności w n o w y c h p r ą d a c h oraz, przekształcaniem k u l t u r y średniowiecznej w n o w ą k u l t u r ę o p a r t ą na zasadach hujmanizimiu — oto główne cechy czasów R e n e s a n -su' (omówione przez a u t o r a w e w s t ę p i e do pracy). Z przyczyn ekonomicznych, politycznych i. innych, p r ą d y w n a u c e i s z t u c e w różnych k r a j a c h E u r o p y p r z y -bierały rozmaite f o r m y .

D o k ł a d n e określenie l a t g r a n i c z n y c h Renesansu, 'kwestia ciągle d y s k u t o w a -na, n i e j e s t właściwie s p r a w ą n a j w a ż n i e j s z ą i a u t o r n i e poświęca j e j zlbyt wiele miejsca. G. S a r t o n p r z y j m u j e z a właściwy okres. R e n e s a n s u l a t a 1460-— 1600, p e ł n e w a ż n y c h w y d a r z e ń k u l t u r a l n y c h i n a u k o w y c h . W s c h e m a t y c z n y m wykazie a u t o r w y m i e n i a n a j w a ż n i e j s z e z n i c h (1460 — wyinałazek dmkui, 1492 — odkrycie Ameryki, 1543 — r o k w y d a n i a dzieł ,Kopernika i; Vesaliusa i inne).

N o w e p r ą d y naiukowe R e n e s a n s u opierały s i ę głównie n a p o g l ą d a c h m y ś l i -cieli d a w n y c h wieków. A u t o r w s w e j p r a c y p r z e d s t a w i a czytelnikom postacie