View of The iconography of Our Lady of Fatima in Adolf Hyła’s paintings

Pełen tekst

(1)ROCZNIKI HUMANISTYCZNE Tom LXIII, zeszyt 4 – 2015 DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rh.2015.63.4-5. KS. PIOTR SZWEDA MS. IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ W MALARSTWIE ADOLFA HYY Adolf Hya to jedna z najbardziej nieodkrytych postaci w polskiej historii sztuki XX wieku. Artysta urodzi si w miejscowoci Biaa k. Bielska 2 maja 1897 r. W latach 1903-1912 uczszcza do gimnazjum w Krakowie, a nastpnie w Chyrowie, gdzie zda matur w 1917 r. Malarstwa uczy si u Jacka Malczewskiego. Studiowa take prawo i lozo na Uniwersytecie Jagiello skim. Nastpnie naucza rysunku w gimnazjach w Bdzinie i Krakowie. W 1930 r. zda w Akademii Sztuk Piknych w Krakowie egzamin na nauczyciela rysunków, a w roku 1936 w Instytucie Robót Rcznych w Warszawie egzamin na nauczyciela zaj

(2) praktycznych. W czasie II wojny wiatowej osiad w krakowskich agiewnikach, w pobliu klasztoru Zgromadzenia Matki Boej Miosierdzia. Po zako czeniu pracy nauczyciela, powici si gównie tematyce religijnej. Kopiowa obrazy religijne Rafaela, Leonarda da Vinci czy Carla Dolci. Wykona obraz Jezusa Miosiernego wedug objawie w. Faustyny Kowalskiej. Powtórzy ten temat ponad dwiecie trzydzieci razy, malujc obrazy do kocioów w caym kraju i poza jego granicami. W twórczoci Hyy nie zabrako równie wtków z ikonogra i hagiogra cznej. Namalowa ponadto kilkadziesit portretów i szereg pejzay. Zmar w Krakowie, 25 grudnia 1965 r.1 W twórczoci Adolfa Hyy szczególne miejsce zajmowaa problematyka maryjna. Wród sze

(3) dziesiciu piciu obrazów o tej tematyce moemy znale

(4) nastpujce przedstawienia: Niepokalane Poczcie Najwitszej Maryi Panny, Niepokalane Serce Matki Boskiej, Zwiastowanie Najwitszej Maryi Panny, Madonna z Dziecitkiem Jezus, Matka Boska Bolesna, Matka Boska Wniebowzita, Matka Boska Ostrobram1 Ks. dr PIOTR SZWEDA MS – historyk sztuki; dr nauk humanistycznych w zakresie historii UPJPII w Krakowie, kapan ze zgromadzenia Ksiy Misjonarzy Saletynów; adres do korespondencji: ul. Koszali ska 12, 34-407 Kraków. 1 P. SZWEDA MS, Adolf Hya malarz w su bie Bo ego Miosierdzia, Warszawa–Kraków 2009; TEN E, Adolf Hya. Malarz z agiewnik, Kraków 2014..

(5) 112. KS. PIOTR SZWEDA MS. ska, Matka Boska Cudownego Medalika, Matka Boska Nieustajcej Pomocy, Matka Boska Fatimska, Matka Boska Szkaplerzna, Matka Boska Tuchowska, Matka Boska Miosierdzia, Matka Boska Czstochowska, a take maryjne ujcia dewocyjne, które trudno zakwali kowa

(6) do którego z powyszych typów. Najliczniejsz grup stanowi przedstawienia maryjne ukazujce Maryj jako Matk Bosk Fatimsk. Stay si one przedmiotem naszego zainteresowania w niniejszym artykule. Kluczem do zrozumienia tych realizacji ikonogra cznych s prywatne objawienia maryjne w portugalskiej Fatimie. 13 maja 1917 r. trójka portugalskich dzieci: Lúcia Abóbora dos Santos, Francisco i Jacinta Marto ujrzaa, nad drzewkiem dbu, posta

(7) Matki Boskiej2. Koció wypowiedzia si de nitywnie o objawieniach fatimskich, wydajc 13 padziernika 1930 r. orzeczenie jednoznacznie pozytywne w brzmieniu: „objawienia, jakie miay miejsce w Cova da Iria, s godne wiary, a zatem dozwolony jest publiczny kult Matki Boskiej Fatimskiej”3. Z zachowanego i odnalezionego w Archiwum Para i Najwitszego Serca Pana Jezusa w Krakowie agiewnikach katalogu obrazów spisanych wasnorcznie przez Hy oraz z przeprowadzonej kwerendy naukowej wynika, i malowida Matki Boskiej Fatimskiej powstaway w latach 1948-1957, rednio dwa tego typu przedstawienia w cigu roku: w 1948 – dwa, w 1949 – jedno, w 1950 – trzy, w 1951 – jedno, w 1952 – dwa, w 1953 – dwa, w 1954 – trzy, w 1955 – trzy, w 1956 – dwa, w 1957 – jeden. W przypadku dwóch z piciu nieodnalezionych wizerunków Matki Boskiej Fatimskiej nie znamy daty powstania. W sumie zachoway si dwadziecia dwa malowida4. Fizjonomia Matki Boskiej na obrazach autorstwa Hyy, jak udao si ustali

(8) w wyniku naukowych bada , jest twarz dwunastoletniej Barbary Niessner, która pozowaa artycie do tego maryjnego wizerunku. Adolf Hya wykonywa. 2 Dziesicioletnia Lúcia, w bardzo ekspresyjny sposób, opisywaa póniej to, co zobaczya tego dnia: „Pani bya ubrana na biao, byszczca janiej od So ca, a Jej wiato byo czystsze i intensywniejsze od krysztaowego pucharu z wod, przewietlonego gorcym so cem. Twarz Matki Boskiej bya przepikna, ani smutna ani radosna, raczej powana. Rce zoone jak do modlitwy spoczyway na piersiach. Z prawej strony wisia róaniec. Suknia bya w kolorze biaym, podobnie jak obszyty zotem paszcz, okrywajcy Jej gow i sigajcy a do Jej bosych stóp” (A.A. BORELLI, Fatima: ordzie tragedii czy nadziei?, Warszawa 1995, s. 39-40; W.C. MCGRATH, Matka Boska Ró a cowa, [w:] J.J. DELANEY (red.), Niewiasta obleczona w so ce. Osiem wielkich objawie Matki Boskiej w czasach wspóczesnych, Lublin 1992, s. 149-181). 3 Obok objawie w. Katarzyny Labouré (1830), La Salette (1846) czy Lourdes (1858), Fatima jest jednym z najdokadniej udokumentowanych i zbadanych przez Urzd Kocioa prywatnych objawie . I. FELICI, Fatima, Warszawa 1989, s. 156-157. 4 Archiwum Para i Najwitszego Serca Pana Jezusa w Krakowie agiewnikach [dalej: APNSPJKr], A. HYA, Katalog obrazów religijnych namalowanych w latach 1943-1963, [rkps, niepag.]..

(9) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 113. najpierw zdjcie portretowe, a póniej na jego podstawie malowa kolejne obrazy Matki Boskiej5. W literaturze naukowej na temat przedstawie Matki Boskiej Fatimskiej pdzla Hyy nie znajdziemy merytorycznych opracowa . Gównym celem niniejszego artykuu jest ukazanie w formie syntetycznej historii poszczególnych obrazów Matki Boskiej Fatimskiej autorstwa krakowskiego artysty. Uczynimy to w kluczu chrononologicznym, poczynajc od najstarszych do najmodszych realizacji. Pierwszy obraz Matki Boskiej Fatimskiej Hya wykona w 1948 r. Obecnie malowido eskponowane jest w kociele pw. w. Antoniego z Padwy w Sdziszowie Maopolskim (il. 1). Artysta namalowa ten obraz na zamówienie o. Kazimierza Niczy skiego OFMCap, pierwszego prowincjaa polskiej prowincji kapucynów, gorliwego czciciela i krzewiciela kultu Boego Miosierdzia zwaszcza w Krakowie i Bytomiu6. Kronika klasztorna nie zanotowaa adnej wzmianki na temat tej fundacji. W wyniku kwerendy naukowej okazao si, e zawiera ona braki pod rokiem 1948 i zaczyna si dopiero od roku 19507. Obraz ma wymiary 80,5 x 120 cm8 i zosta wykonany na pótnie technik olejn. Posta

(10) Maryi ukazana jest w pozycji frontalnej, stojcej, do kolan9. Matka Boska ubrana jest w bia sukni, przewizan delikatnym paskiem. Gow Maryi okrywa biay paszcz, zarzucony na ramiona i spadajcy w dó, przyozdobiony wokoo ornamentami lilii w kolorze zotym. W prawej rce Najwitsza Panna trzyma perowy róaniec. Patrzc na obraz ma si wraenie, i Matka Boska przesuwa w doni paciorki, modlc si. Lewa rka wskazuje na gorejce serce, z którego wychodz promienie wiata rozwietlajce ciemnobrzowe to obrazu. Dokoa serca widoczne s biae kwiaty tworzce co w rodzaju korony. Niebieskie oczy Maryi utkwione s w patrzcego. Jej peen matczynego zatroskania wzrok zaprasza do podejcia bliej. Wokó gowy jasnozoty nimb promieniuje wiatem. W lewym dolnym naroniku widoczna jest sygnatura malarza w kolorze czerwonym – A.Hya oraz data obrazu – 1948.. 5 Archiwum prywatne ks. Piotra Szwedy MS [dalej: APSz], B. HOSZOWSKA, Relacja z 11 padziernika 2012 roku, [nagranie]; APSz, TA , Relacja z 3 listopada 2012 roku, [nagranie]. 6 Adolf Hya sklasy kowa ten obraz w swoim Katalogu jako typowe przedstawienie wizerunku Najwitszego Serca Matki Boskiej. Nie jest to jednak do ko ca waciwy zabieg, gdy Maryja ukazana jest jako Matka Boska Fatimska, z typowymi symbolicznymi znakami towarzyszcymi Jej podczas zjawienia w Fatimie w 1917 r. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 7 APSz, M. DRAUS, Pismo z 11 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 8 W Katalogu obrazów Hya zapisa bdne wymiary obrazu 70 x 100 cm. Wzi je jednak w nawias, nie bdc pewny swojej adnotacji. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 9 K. GADACZ OFMCap, Inwentarz zbiorów sztuki Prowincji Krakowskiej Zakonu Ojców Kapucynów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kocielne”, 12 (1965), s. 158..

(11) 114. KS. PIOTR SZWEDA MS. W tym samym roku powsta drugi obraz Matki Boskiej Fatimskiej wykonany przez Hy farbami olejnymi na pótnie o wymiarach 69 x 105 cm (il. 2). Zamówiy go u artysty siostry loretanki do swojej kaplicy przy ul. Sierakowskiego 6 w Warszawie10. Obraz Matki Boskiej Fatimskiej by przez pewien czas w domu generalnym przy ul. ks. Ignacego Kopotowskiego 18 na warszawskiej Pradze. Funkcj przeoonej generalnej penia wówczas s. Izabela Macioek CSL11 i to jej decyzj byo zamówienie obrazu Matki Boskiej12. W Archiwum Zgromadzenia brak jest dokumentacji i zapisów kronikarskich z tego czasu13. W 1984 r. ze wzgldu na zmian wystroju kaplicy domu generalnego w Warszawie, dokonano translokacji malowida do publicznej kaplicy zgromadzenia pw. Matki Boskiej Fatimskiej przy ul. ródlanej 15 w Krynicy Zdroju, w diecezji tarnowskiej, gdzie si obecnie znajduje14. W Sprawozdaniu opisowym z zarzdzania majtkiem Zgromadzenia Sióstr Loretanek w roku 1984 moemy przeczyta

(12) adnotacj: „W prezbiterium kaplicy zamontowano odrestaurowan nastaw otarzow wraz z tabernakulum i obrazem Matki Boskej Fatimskiej. Naley doda

(13) , e otarz ten przez wiele lat suy wystrojem kaplicy w Domu Gównym na Pradze”15. Malowido przedstawia posta

(14) Matki Boskiej w pozycji frontalnej ubranej w jasnozocist szat przewizan w pasie i luno opadajc na bose stopy. Maryja stoi na biaym oboku otaczajcym mae zielone drzewko dbu. W prawej doni Niepokalana trzyma perowy róaniec, a lew wskazuje na swoje gorejce serce, ukazane w plastyczny sposób, przyozdobione wianuszkiem biaych kwiatów. Na gow i ramiona Maryi zarzucony jest maforion w kolorze biaym, obszyty na brzegach szerok, zocist lamówk ozdobion elementami lilii. Pod nakryciem widoczne s ciemnobrzowe wosy rozpuszczone i spadajce na plecy. Posta

(15) Matki Boskiej otacza w górnej czci pótna pitnacie gówek anioków ze skrzydekami, siedem po lewej, siedem po prawej stronie, a bezporednio nad gow Maryi jeden. Niebiescy wysannicy wpatruj si w Niepokalan. Twarz Matki Boskiej pena jest skupienia. Niebieskimi oczyma patrzy bezporednio na ogldajcego w gecie zaproszenia. Gow okala przezroczysta aureola wiata. To 10. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. Helena Macioek urodzia si 12 stycznia 1900 r. w Brzezinach Starych k. Warszawy. W 1922 r. wstpia w Warszawie do Zgromadzenia Sióstr Matki Boej Loreta skiej. Zmara 24 grudnia 1976 r. K. BIELECKA CSL, Macioek Helena, [w:] K. DBOWSKA, J. KOCZOWSKI, D. OLSZEWSKI, A. SIEWIERSKA (red.), Siostry zakonne w Polsce. Sownik biograczny, t. I, Niepokalanów 1994, s. 177-178. 12 APSz, S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 29 marca 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 13 APSz, S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 18 stycznia 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 14 APSz, S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 23 lutego 2009 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 15 Archiwum Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Warszawie, L-j-24, Roczne Sprawozdania z dziaalnoci Zarzdu: Sprawozdanie opisowe z zarzdzania majtkiem Zgromadzenia Sióstr Loretanek w roku 1984, s. 9, [mps]. 11.

(16) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 115. obrazu w wikszoci stanowi zachmurzone niebo, w odcieniach szaroci i bkitu. Poniej oboku widoczny jest równinny krajobraz z rosncymi gdzieniegdzie pojedynczymi drzewami i górami na horyzoncie. Obraz jest zako czony póokrgym ukiem. W lewym dolnym naroniku pótna umieszczono podpis malarza – A.Hya i rok powstania dziea – 1948. Trzeci obraz Matki Boskiej Fatimskiej Adolf Hya namalowa na zamówienie sióstr sercanek w 1949 r. do ich kocioa pw. Najwitszego Serca Pana Jezusa przy ul. Garncarskiej 24 w Krakowie (il. 3)16. Pocztkowo wizerunek o wymiarach 90 x 150 cm wykonany na pótnie w technice olejnej wisia w wityni. Póniej dokonano jego translokacji i obecnie eksponowany jest na korytarzu Bursy dla studentek im. Sugi Boej Matki Klary przy pl. gen. Wadysawa Sikorskiego 13 w Krakowie17. W kronikach zakonnych nie ma zapisów odnoszcych si do historii fundacji tego obrazu. Z przekazu ustnego wynika, i malowido mogo zosta

(17) o arowane w dowód wdzicznoci przez Fundacj Szkó e skich Pa stwowej Szkoy Gospodarczej i Publicznej redniej Szkoy w Krakowie (podobnie jak obraz Miosierdzia Boego dwa lata wczeniej). Stowarzyszenie to byo mocno zwizane z siostrami sercankami i z kocioem przy ul. Garncarskiej, gdzie organizowao róne uroczystoci religijne18. Malowido ukazuje posta

(18) Maryi na tle bkitno-szarych kbiastych oboków. Ubrana w bia szat, przewizan w pasie, luno opadajc na bose stopy, mocno udrapowan w dolnej czci, Niepokalana unosi si nad ziemi nad niewielkim drzewkiem dbu, stojc na jasnym oboku. Pod nim rozciga si niewielki równinny krajobraz. Na gow i ramiona Matki Boskiej zarzucony jest biay paszcz, obszyty wokoo zotymi ornamentami w ksztacie kwiatu lilii. W prawej doni Maryja trzyma róaniec z pere, a lew wskazuje na swoje promieniujce intensywnym wiatem serce otoczone wianuszkiem z biaych kwiatów. Na samej górze minia sercowego umieszczony jest pomie ognia. Dodatkowy element niespotykany na wczeniejszych przedstawieniach stanowi zaznaczona wokó serca na sukni korona cierniowa w kolorze czerwonym. Na twarzy Maryi wida

(19) powag i spokój. Niebieskie oczy wpatrzone s bezporednio w ogldajcego. Pod maforionem kasztanowe wosy przedzielone na pó spadaj swobodnie na plecy. Gow otacza delikatny nimb. W lewym dolnym naroniku umieszczona jest sygnatura – A.Hya. Nie ma na obrazie daty. Kolejny wizerunek Matki Boskiej Fatimskiej pdzla Adolfa Hyy powsta w sierpniu 1950 r. (il. 4). Obraz olejny na pótnie o wymiarach 100 x 200 cm zamówia Franciszka Korteczko zamieszkaa przy ul. wirki i Wigury 30 w Mikoowie do 16. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. APSz, S. PAJERSKA SSCJ, Pismo z 3 maja 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, S. CHORO SSCJ, Pismo z 10 listopada 2012 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 18 APSz, S. CHORO SSCJ, Pismo z 12 listopada 2012 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 17.

(20) 116. KS. PIOTR SZWEDA MS. kocioa para alnego pw. w. Wojciecha Biskupa i Mczennika19. Od 2008 r. witynia nosi tytu bazyliki mniejszej, a obraz Matki Boskiej Fatimskiej wisi obecnie w przedsionku20. Brak jest precyzyjnych danych odnonie do osoby zamawiajcej wizerunek Maryi, jak równie okolicznoci jego instalacji w kociele. Obraz przedstawia Matk Bosk w biaej mocno pofadowanej szacie, przewizanej w pasie i luno spadajcej na bose stopy. Jasny maforion obszyty dokoa zot lamówk w liliowe ornamenty przykrywa Jej gow, ciemnobrzowe wosy i ramiona, opadajc w dó. Matka Boska unosi si na biaym oboku otaczajcym mae drzewko dbu pokryte zielonymi li

(21) mi. U samego dou obrazu widoczny jest równinny krajobraz ze szczytami gór na horyzoncie. W prawej rce Maryja trzyma perowy róaniec, a lew wskazuje na gorejce serce, które otacza wianuszek z biaych kwiatów. Promienie wychodzce z serca rozchodz si na ca paszczyzn pótna. Gow otacza niewielka aureola. Wzrok Maryi skierowany jest bezporednio na patrzcego. Twarz pena spokoju i powagi. To obrazu stanowi zachmurzone niebo w odcieniach bkitu i szaroci. W prawym dolnym narou pótna widoczny jest podpis malarza – A.Hya, w czerwonym kolorze, a po drugiej stronie rok powstania dziea – 1950, w tym samym odcieniu. W tym samym 1950 r. Adolf Hya namalowa jeszcze jeden obraz Matki Boskiej Fatimskiej. Malowido o wymiarach 42,5 x 96,5 cm zamówi u artysty ówczesny proboszcz ks. Grzegorz Janiewski CM do kocioa pw. Najwitszej Maryi Panny z Lourdes przy Misjonarskiej 37 w Krakowie, w dawnej dzielnicy Nowa Wie, obsugiwanego duszpastersko przez ksiy misjonarzy21. W wyniku przeprowadzonej kwerendy okazao si, e tego wizerunku nie ma w para i i w kociele22. W latach siedemdziesitych zmieniono diametralnie wystrój w wityni, usunito cz

(22) otarzy bocznych i najprawdopodobniej wanie w tym okresie obraz zagin23. W kociele para alnym pw. w. Kazimierza w Rybnej w archidiecezji krakowskiej znajduje si szósty obraz Matki Boskiej Fatimskiej wykonany przez Adolfa Hy w 1950 roku (il. 5). W Katalogu obrazów brak jest informacji o tym malowidle. Przeprowadzona kwerenda nie ujawnia archiwaliów odnoszcych si do historii tego dziea. Nie wiadomo, w jakich okolicznociach i kiedy wizerunek pojawi si w kociele. Przypuszczalnie wtedy, gdy zosta usunity obraz Miosierdzia Boego, autorstwa Adolfa Hyy. Malowido wykonane na pótnie o wymiarach 80 x 150 cm eksponowane jest obecnie w wityni po lewej stronie prezbiterium24. Ukazuje ono 19 20 21 22 23 24. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. APSz, M. GRZEGRZÓKA, Pismo z 27 czerwca 2010 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. APSz, P. HOLC CM, Pismo z 17 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. APSz, P. HOLC CM, Pismo z 27 stycznia 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. APSz, A. WCHAA, Relacja z 5 marca 2013 roku, [mps]..

(23) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 117. posta

(24) Matki Boskiej na tle szaroniebieskiego nieba unoszcej si nad ziemi nad maym drzewkiem dbu, stojcej bosymi stopami na biaym oboku. Duga, biaa, mocno drapowana suknia z wskimi rkawami, przepasana szarf i spita pod szyj broszk w ksztacie kwiatu spada bezadnie ku ziemi. Na gow Maryi narzucony jest biay maforion obszyty zocist, szerok lamówk zdobion wyszywanymi zotymi liliami, przykrywajcy ramiona i plecy, przytrzymywany przez ugite w okciach rce. Na szyi zawieszony jest zoty sznur, spadajcy do wysokoci kolan i zako czony frdzlem. Gow Maryi otacza nimb skadajcy si z dziewiciu maych zotych gwiazd. Matka Boska inaczej ni na poprzednich przedstawieniach na rkach zoonych do modlitwy ma zaoony perowy róaniec. Caa posta

(25) Maryi emanuje intensywnym wiatem rozchodzcym si na boki w postaci przezroczystych promieni. Pod obokiem rozciga si równinny pejza z rosncymi drzewami po obu stronach pótna i pasmem gór na horyzoncie. Obraz sygnowany i datowany jest na czerwono w lewym dolnym naroniku – A.Hya, 1950. Siódmy obraz Matki Boskiej Fatimskiej znajduje si w kociele para alnym pw. w. Antoniego w Luboszycach, w diecezji opolskiej (il. 6). Hya wykona go technik olejn na pótnie o wymiarach 100 x 200 cm w maju 1951 r.25 Obraz zamówi ówczesny proboszcz para i, ks. Alojzy Sowa26. Wizerunek zawis na cianie nawy bocznej po lewej stronie prezbiterium, i znajduje si tam obecnie. Sprowadzenie obrazu do wityni w Luboszycach stao si okazj dla ks. Sowy do powicenia i oddania para i w opiek Matce Boskiej Fatimskiej27. Malowido ukazuje posta

(26) Maryi stojcej na biaym oboku unoszcym si nad maym drzewkiem dbu pokrytym zielonymi li

(27) mi. Matka Boska ubrana jest w bia sukni, mocno udrapowan i przewizan w pasie. Jej gow i ca posta

(28) okrywa jasnozoty maforion obszyty wokoo zocistym ornamentem z liliami. Maryja ten paszcz ma podwinity na rkach. Niepokalana lew doni wskazuje na swoje serce, z którego wychodz promienie owietlajce ca przestrze dookoa. Na jego szczycie ponie ognisty pomie . Serce oplecione jest dwiema koronami: z biaych kwiatków i cierniow. W prawej rce Maryja trzyma róaniec z pere. Spojrzenie Niepokalanej skierowane jest bezporednio na patrzcego. Na twarzy maluje si skupienie i zatroskanie. To obrazu skada si z dwóch czci. Wikszo

(29) zdominowana jest przez pokryte niewielkimi chmurami niebo, z przewitem widocznym u samej góry, nad gow 25. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. Alojzy Sowa urodzi si 10 czerwca 1897 r. w Katowicach Brynowie, jako syn Andrzeja i Marii z d. Lubina. Po maturze wstpi do seminarium duchownego we Wrocawiu, gdzie 2 marca 1924 r. przyj wicenia kapa skie. W 1939 r. zosta proboszczem w Luboszycach i pracowa tam a do mierci, która nastpia 7 grudnia 1953 r. H. KAU A SVD, Dzieje parai w. Antoniego w Luboszycach, Luboszyce 2001, s. 96-103. 27 Tame, s. 103, 256. 26.

(30) 118. KS. PIOTR SZWEDA MS. Maryi. Na samym dole pótna, pod obokiem rozciga si równinny krajobraz z zaznaczonym na horyzoncie górskim pasmem. W lewym dolnym naroniku widoczna jest sygnatura – A.Hya, a w prawym rok – 1951. W 1952 r., a nie jak zapisa w swoim Katalogu obrazów – w 1950 r., Adolf Hya namalowa kolejny obraz Matki Boskiej Fatimskiej (il. 7). Artysta wykona go farbami olejnymi na pótnie o wymiarach 95 x 220 cm. Wizerunek zamówiy siostry ze Zgromadzenia Matki Boskiej Miosierdzia do swojej kaplicy w Krakowie agiewnikach28. Dnia 23 marca 1952 r. obraz zosta uroczycie powicony podczas mszy w., której przewodniczy ks. Franciszek Macios SJ. Ks. Stanisaw Proszak wygosi kazanie i dokona aktu powicenia pótna29. Pocztkowo obraz umieszczono w kaplicy klasztornej nad dawnym grobem Sugi Boej Faustyny Kowalskiej, której trumna z doczesnymi szcztkami spoczywaa od czasu ekshumacji z cmentarza zakonnego (tj. 25 listopada 1966 r.) do beaty kacji (tj. 18 kwietnia 1993 r.) pod posadzk kaplicy klasztornej, po prawej stronie od wejcia. Póniej wizerunek Matki Boskiej Fatimskiej zawieszono wysoko na cianie kaplicy nad marmurow pyt nagrobn Sugi Boej Faustyny Kowalskiej i jej wizerunkiem. Byo to miejsce licznie nawiedzane przez pielgrzymów30. W latach 1986-1991, za czasów urzdowania s. Miriam Ludwig ZMBM, przeprowadzono remont klasztoru i kaplicy. Odrestaurowano wówczas wszystkie malowida cienne i dookoa na cianach umieszczono gabloty na wota. W zwizku z tym, i w otarzu gównym kaplicy bya gura Matki Boskiej Miosierdzia i wizerunek Matki Boskiej Czstochowskiej, przedstawienie Matki Boskiej Fatimskiej powieszono w gównym korytarzu przy klasztornej furcie. Nieznana jest jednak historia jego zamówienia31. Obraz przedstawia posta

(31) Maryi unoszcej si nad maym zielonym drzewkiem dbu i stojcej bosymi stopami na jasnym oboku. Matka Boska ubrana jest w bia mocno pofadowan szat przepasan paskiem. Dodatkowy element Jej stroju stanowi jasnozoty maforion narzucony na gow i ramiona, spadajcy luno ku ziemi. Ciemnobrzowe wosy Maryi przedzielone s na dwie strony. Na szyi Matki Boskiej zawieszony jest zoty sznur zako czony frdzlem. Jej twarz jest pociga, skupiona, a wzrok skierowany wprost na patrzcego. Oczy Maryi na obrazie s identyczne jak oczy Jezusa na przedstawieniu Boego Miosierdzia. W palcach lewej doni Niepokalana przesuwa paciorki róa ca z biaych pere, a praw wskazuje na swoje gorejce ogniem serce, z jednej strony otoczone wianuszkiem z biaych kwiatów, a z drugiej koron cierniow. Serce promieniuje niezwykym blaskiem, rozchodzc 28. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. Archiwum Zgromadzenia Matki Boej Miosierdzia w Krakowie agiewnikach, Kronika domu krakowskiego ZMBM, t. VI, [niepag.]. 30 APSz, A. MISIK ZMBM, Pismo z 7 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 31 APSz, E. SIEPAK ZMBM, Relacja z 27 czerwca 2011 roku, Kraków, [nagranie]. 29.

(32) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 119. si w postaci promieni na ca przestrze obrazu. Gow Maryi otacza wietlista aureola. W przewaajcej wikszoci to obrazu stanowi niebo w kolorze bkitu i szaroci, w niewielkim stopniu zachmurzone. Poniej linii oboku, na którym stoi Matka Boska, rozpociera si krajobraz równinny, a na horyzoncie zaznaczone jest pasmo gór. W lewym dolnym narou obrazu wida

(33) podpis – A.Hya, a w prawym rok – 1952. Dziewity obraz Matki Boskiej Fatimskiej powsta w 1952 r. (il. 8). Hya wykona go farbami olejnymi na pótnie o wymiarach 57 x 96,5 cm. Zamawiajc wizerunek Matki Boskiej bya Maria Pietrzyk, zamieszkaa wówczas w Krakowie32 przy ul. Lelewela 24, m. 3, gdzie miecio si przytulisko dla biednych kobiet o niskich zarobkach. Od samego pocztku malowido przeznaczone byo do kaplicy czonki e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka33. W 1958 r. podjto decyzj, aby wybudowa

(34) naprzeciwko, przy ul. Lelewela 19, dom dla Trzeciego Zakonu. Jego budow zaj si o. Joachim Roman Bar OFMConv. W 1960 r. budynek zosta uko czony. Ówczesny proboszcz salwatorskiej para i, ks. Wadysaw Dugosz, zgodzi si take na wybudowanie kaplicy, w zwizku z tym, i dom mia by

(35) przeznaczony dla czonki e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka. Maria Pietrzyk mieszkaa przy ul. Lelewela do 4 kwietnia 1975 r. Osob, która take pomagaa jej w fundacji obrazu, bya Maria Janda34. Obraz w dalszym cigu znajduje si w kaplicy przy ul. Lelewela 19. Przedstawia posta

(36) Matki Boskiej w biaej sukni unoszcej si nad ziemi na jasnym oboku otaczajcym niewielkie zielone drzewo dbu. Oprócz szaty przewizanej w pasie, mocno drapowanej i spadajcej swobodnie na bose stopy, Maryja ma narzucony na siebie dugi, sigajcy od gowy do nóg szal obrzeony zot krajk z motywem lilii. Praw doni Matka Boska wskazuje na swoje serce promieniujce wokó intensywnym wiatem. Serce Niepokalanej otoczone jest koron z cierni oraz wianuszkiem biaych kwiatów. W lewej rce Najwitsza Maryja Panna przesuwa paciorki róa ca z pere. Wzrok Matki Boskiej skierowany jest bezporednio na patrzcego. Na twarzy maluje si spokój i matczyne zaproszenie do podejcia bliej. Na gowie, któr otacza niewielki nimb, widoczne s kasztanowe wosy przedzielone przez rodek. To obrazu w wikszoci zdominowane jest przez niebo w kolorze bkitu i szaroci. Na samym dole pod stopami Matki Boskiej widoczny jest zielony równinny krajobraz z lini gór na horyzoncie. W prawym 32. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. Do e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka naleay zarówno osoby zamne, jak i samotne, które po odbyciu pewnego rodzaju kursów przygotowawczych skaday luby o wypenianiu przykaza , yciu wedug Reguy w. Franciszka, modlitwie i dziaalnoci na rzecz Kocioa. Szczególnymi opiekunami tego miejsca s franciszkanie konwentualni oraz para a Najwitszego Salwatora. J. DESKUR, Dlaczego dom przy ul. Lelewela 19 odwiedzaj biskupi?, „Tygodnik Salwatorski”, 17 XI 1996, nr 46 (100), s. 9. 34 APSz, S. SIKORA OFMConv, Relacja z 28 marca 2010 roku, [rkps]. 33.

(37) 120. KS. PIOTR SZWEDA MS. dolnym naroniku umieszczono w kolorze czerwonym rok – 1952, a w lewym sygnatur – A.Hya. W kwietniu 1953 r. na pótnie o wymiarach 100 x 147 cm powsta dziesity obraz Matki Boskiej Fatimskiej w technice olejnej (il. 9). Proboszcz ks. Tomasz Zagólski35 zamówi go u Hyy do kocioa para alnego pw. Trójcy Przenajwitszej w yrakowie w diecezji tarnowskiej36. Wizerunek Matki Boskiej zosta umieszczony w otarzu bocznym wykonanym wedug autorskiego projektu przez Józefa Potockiego z Gorlic37. „O otarzu mylelimy dawno, ale inne wydatki realizacj tej myli wstrzymyway. Dopiero, kiedy krewna moja Godkowa z Byszczówki zobowizaa w testamencie swoje dzieci do sporzdzenia otarza M. B. do yrakowa, sprawa otarza staa si aktualna. Doznaa ta kobieta duo ask dla swojej rodziny i to zawsze w sobot, bo do Matki Boskej modlia si i t drog chciaa wywdziczy

(38) si. Zdaje si, e na to wpywa Józef yrkowski z Woli yrakowskiej, którego córka jest za synem Godkowej, Romanem” – zapisa w kronice para alnej ks. Tomasz Zagólski38. Powicenie otarza Matki Boskiej Fatimskiej wraz z Jej wizerunkiem autorstwa Adolfa Hyy odbyo si podczas uroczystoci odpustowych ku czci Trójcy Przenajwitszej 31 maja 1953 r. Cho

(39) pogoda nie dopisaa i wierni z ssiednich para i nie przybyli do yrakowa licznie, nie przeszkodzio to w witowaniu. Sumie odpustowej przewodniczy ks. kan. Józef Bazara z Brzenicy, a ks. pra. Kazimierz Litwin z Gorlic wygosi kazanie i powici otarz z obrazem. Przygotowan specjalnie na t uroczysto

(40) przez gorlick nauczycielk pie do Matki Boskiej Fatimskiej z muzyk ks. Antoniego Chlondowskiego SDB wykona kwartet pod dyrekcj organisty Stanisawa Wlazeko z Gorlic39. Po wybudowaniu w 1983 r. wityni z inicjatywy ks. Jana Chajca, stary koció zosta rozebrany. Obraz Matki Boskiej Fatimskiej umieszczono wówczas w jednej z salek para alnych40. Malowido przedstawia posta

(41) Maryi objawionej w portugalskiej Fatimie. Matka Boska stoi boso na jasnym oboku unoszcym si nad zielonym drzewkiem dbu. Ubrana jest w bia sukni z wskimi rkawami, przewizan w pasie i mocno pomarszczon. Dodatkowym elementem ubrania jest maforion w kolorze szaty, obszyty szerok lamówk z motywami lilii, przykrywajcy gow Maryi i spadajcy na ramiona i plecy ku ziemi. Suknia zawizana jest pod szyj zotym sznurkiem zako czonym dwoma frdzlami. W lewej doni Matki Boskiej widoczny jest róaniec z biaych pere. 35. Kapani zmarli w 2004 roku, „Currenda”. Pismo urzdowe diecezji tarnowskiej, 155 (2005), nr 1, s. 56. 36 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 37 Archiwum Para i Trójcy Przenajwitszej w yrakowie, Kronika parai Trójcy Przenajwitszej w yrakowie, 1953, s. 35-36. 38 Tame, s. 36. 39 Tame, s. 35-36. 40 APSz, J. CHAJEC, Relacja z 6 lutego 2009 roku, [rkps]..

(42) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 121. Prawa rka wskazuje na serce wpisane w koron cierniow i otoczone wianuszkiem z biaych kwiatków z pomieniem ognia na jego szczycie. Stanowi ono centralny punkt obrazu. Serce Niepokalanej emanuje intensywnym wiatem promieniujcym we wszystkich kierunkach i rozwietlajcym paszczyzn malowida. Spojrzenie Matki Boskiej skierowane jest wprost na widza. Na twarzy z delikatnym odcieniem róu maluje si spokój. Gow Maryi otacza przezroczysty wietlany nimb. Tem obrazu jest niebo w odcieniach bkitu i szaroci. Poniej oboku, na którym stoi Maryja, rozpociera si równinny krajobraz z pasmem gór na widnokrgu. Górna cz

(43) obrazu zako czona jest nadwieszonym ukiem. W prawym dolnym naroniku wida

(44) sygnatur w czerwonym kolorze – A.Hya oraz rok – 1953. Kolejny wizerunek Matki Boskiej Fatimskiej powsta w 1953 r. Obraz o wymiarach 43 x 73 cm zamówi u Adolfa Hyy dla siebie ks. Ludwik Polak, ówczesny wikariusz para i witych Piotra i Pawa w Bolechowicach41. Mimo podjtych poszukiwa , nie udao si ustali

(45) wspóczesnej lokalizacji tego obrazu ani jego historii42. Dwunasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej pdzla Adolfa Hyy znajduje si w para alnej wityni pw. w. Wawrzy ca i w. Antoniego przy ul. Czajkowskiego 16 w Rudzie lskiej-Wirku, w archidiecezji katowickiej (il. 10). Malowido olejne na pótnie o wymiarach 84 x 174 cm powstao w maju 1954 r. Zamówi je ks. Leopold Pietroszek43, ówczesny proboszcz para i, z przeznaczeniem do tamtejszego kocioa para alnego44. Obraz przedstawia posta

(46) Matki Boskiej w pozycji frontalnej, unoszcej si nad ziemi, stojcej na jasnym, paskim oboku, usytuowanym nad maym zielonym dbem. Maryja ubrana jest w bia, dug sukni, opadajc luno na bose stopy, przewizan paskiem. Na ramiona i gow ma narzucony biay maforion obszyty szerok lamówk z wyhaftowanymi ornamentami lilii, zaoony na rce przytrzymujce przed jego zsuniciem. Zoty zako czony frdzlem wisior zawieszony na szyi siga do kolan. W prawej doni Maryja trzyma perowy róaniec, a lew wskazuje na otoczone przez koron cierniow serce, bijce intensywnym wiatem rozchodzcym si na ca paszczyzn obrazu. Serce Niepokalanej oplata take wianuszek z biaych kwiatów. Wzrok Matki Boskiej skierowany jest wprost na patrzcego. Twarz Maryi z delikatnym odcieniem róu na policzkach pena jest spokoju. To obrazu stanowi w wikszoci niebo w odcieniach szaroci i bkitu. 41. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. APSz, J. ABRAMOWICZ, Pismo z 10 padziernika 2011 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 43 Leopold Pietroszek urodzi si 29 padziernika 1913 r. w Halachu k. Cieszyna. Po zdaniu egzaminu dojrzaoci w 1933 r. wstpi do lskiego Seminarium Duchownego w Krakowie, gdzie 26 czerwca 1938 r. przyj wicenia kapa skie. Zmar w Cieszynie 7 sierpnia 1998 r. Pietroszek Leopold (1913-1998), [w:] J. MYSZOR (red.), Sownik Biograczny Duchowie stwa (Archi)diecezji Katowickiej 1922-2008, Katowice 2009, s. 306-307. 44 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 42.

(47) 122. KS. PIOTR SZWEDA MS. Poniej oboku, na którym stoi Matka Boska, widoczny jest równinny krajobraz, z lasem na horyzoncie. W lewym prawym narou obrazu umieszczono podpis malarza – A.Hya i rok powstania dziea – 1954. Trzynasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej Adolf Hya namalowa w czerwcu 1954 r. do kocioa pw. w. Michaa Archanioa przy ul. Krzywoustego 1 w Gliwicach (il. 11). Zamawiajcym malowido olejne wykonane na pótnie o wymiarach 135 x 220 cm by ks. dr Józef Maciaszek45, ówczesny proboszcz gliwickiej para i. Caa kompozycja obrazu jest stworzona wedug osobistego pomysu malarza. Przedstawienie to od innych odróniaj zoone rce Matki Boskiej, podobnie jak na obrazie w Rybnej46. Obraz zosta uroczycie powicony przez ks. Maciaszka 13 czerwca 1954 r. o godz. 18.30 i powieszony na cianie po lewej stronie kocioa. O ar na malowido w wysokoci 4500 z zoyli czciciele Matki Boskiej47. Za czasów proboszczowania ks. Henryka Gerlica w wityni zosta przeprowadzony gruntowny remont i przywrócony zosta jej wczeniejszy wygld. W 1998 r. dokonano translokacji wizerunku Matki Boskiej – najpierw na korytarz przed salk przy kociele, a nastpnie do pomieszczenia para alnego na plebanii, gdzie znajduje si obecnie48. Malowido przedstawia posta

(48) Matki Boskiej Fatimskiej w ujciu frontalnym. Niepokalana unosi si ponad ziemi nad niewielkim zielonym drzewkiem dbu, stojc na biaym oboku rozpocierajcym si pod Jej bosymi stopami. Ubrana jest w bia sukni caodzian, z wskimi rkawami, przewizan w pasie wstk i spadajc luno w dó. Tego samego koloru jest maforion przykrywajcy gow, zarzucony na ramiona, dugi do samej ziemi, obszyty zotymi liliowymi motywami na szerokiej lamówce. Maryja ma rce zoone jak do modlitwy. Na nich zawieszony jest perowy róaniec. Z szyi zwisa zoty sznur zako czony frdzlem na wysokoci kolan. Spod nakrycia gowy wida

(49) jasnobrzowe wosy przedzielone przez rodek, rozpuszczone, opadajce na ramiona. Niebieskie oczy spogldaj bezporednio na patrzcego. Zarumienion, pocig twarz Niepokalanej charakteryzuje spokój i matczyne zaproszenie do podejcia bliej. Gow otacza przezroczysta aureola. Matka Boska ukazana jest na tle zachmurzonego nieba w kolorze szaroci i bkitu. Jedynie pod Jej stopami wida

(50) krajobraz peen zieleni, kp drzew i wzgórz na horyzoncie. Sygnatura i data nie s widoczne. Najprawdopodobniej przykrywa je zocona, szeroka rama.. 45. Józef Maciaszek urodzi si 4 czerwca 1909 r. w Haliczu. W 1928 r. po maturze rozpocz studia teologiczne na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie 18 czerwca 1933 r. otrzyma wicenia kapa skie. Zmar 4 czerwca 1994 r. H. GERLIC, Proboszczowie parai diecezjalnych terenu tzw. „wielkich” Gliwic, „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 15 (2000), z. 1, s. 303-304. 46 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 47 Archiwum Para i w. Michaa Archanioa w Gliwicach, Kronika paraalna, 1954, [rkps, niepag.]. 48 APSz, H. GERLIC, Pismo z 8 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]..

(51) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 123. Pi

(52) miesicy póniej, w listopadzie 1954 r., powsta czternasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej (il. 12). Zamówi go u Hyy starszy brat ks. Józefa Maciaszka, ks. Tadeusz49, ówczesny proboszcz kocioa para alnego pw. w. Wawrzy ca w Dbrowie k. Niemodlina. Obraz o wymiarach 135 x 240 cm zosta wykonany na pótnie w technice olejnej50. Okazj do sprowadzenia do dbrowskiej para i wizerunku Matki Boskiej bya setna rocznica proklamowania dogmatu o Niepokalanym Poczciu Najwitszej Maryi Panny, a rok 1954 zosta ogoszony w caym Kociele Rokiem Maryjnym. Dwie trzecie kosztów za malowido zapaci u malarza Kazimierz Busza, gospodarz z Nowej Jamki, a pozosta kwot pokryto z o ar para an. Ks. Tadeusz Maciaszek zwróci si do kurii diecezjalnej o stosowne pozwolenia na umieszczenie obrazu w wityni. Po otrzymaniu zgody ordynariusza w niedziel 28 listopada 1954 r. proboszcz dbrowski dokona uroczystego powicenia wizerunku Matki Boskiej. Wydarzenie to poprzedzia odprawiona nowenna. Obraz zawieszono w kaplicy dedykowanej w specjalnym pimie z kurii Matce Boskiej Fatimskiej, w miejsce dawnego malowida przedstawiajcego Zwiastowanie Najwitszej Marii Panny, przeniesionego do sali para alnej na stare probostwo. Ramy do obrazu Matki Boskiej Fatimskiej wykona Stefan Gruszawski, tutejszy para anin, repatriant z Trocia ca Wielkiego, „zdolny majster stolarski z Dbrowy”51. Malowido ukazuje posta

(53) Maryi zjawiajcej si w Fatimie, unoszc si nad maym drzewkiem dbu o zielonych liciach, stojc na niewielkim, jasnym oboku. Matka Boska ma na sobie bia sukni z niewielkim konierzykiem pod szyj, przewizan w pasie szarf, luno spadajc na bose stopy, miejscami mocno pomarszczon. Dodatkowym elementem ubioru Maryi jest maforion, take w biaym kolorze, okrywajcy gow, ramiona i plecy. Paszcz ten ponadto obszyty jest na brzegach szerok lamówk w zote lilie. Konierzyk spity jest kunsztown broszk z niebieskim kamieniem szlachetnym w rodku. Na szyi widoczny jest zoty sznur, spadajcy do wysokoci kolan, zako czony u dou frdzlem. Maryja ma zoone do modlitwy rce oplecione biaym róa cem z pere. Zarówno zoty sznur, jak i róaniec rzucaj cie na sukni Niepokalanej. Wokó gowy Matki Boskiej umieszczona jest wietlista aureola z dwunastu gwiazd. Caa posta

(54) Maryi emanuje intensywnym wiatem promieniujcym na górn paszczyzn ta, które w wikszoci stanowi zachmurzone niebo o szarym i ciemnobkitnym 49 Tadeusz Maciaszek urodzi si 17 lipca 1904 r. w Haliczu. wicenia kapa skie przyj 26 czerwca 1938 r. we Lwowie. W latach 1949-1981 by proboszczem w para i w. Wawrzy ca w Dbrowie. Po zako czeniu pracy w para i w Dbrowie Niemodli skiej przyby w 1981 r. do Gliwic, gdzie rezydowa do 1988 r., a nastpnie zamieszka ze swym bratem ks. Józefem w para i Matki Boskiej Czstochowskiej w Gliwicach na Trynku. Zmar 15 listopada 1992. APSz, H. GERLIC, Pismo z 8 marca 2013 roku. 50 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 51 Archiwum Para i w. Wawrzy ca w Dbrowie, Kronika parai w. Wawrzy ca w Dbrowie, 1954, [rkps, niepag.]..

(55) 124. KS. PIOTR SZWEDA MS. odcieniu. Poniej oboku wida

(56) zielony krajobraz nizinny z lasem na widnokrgu. Wzrok Matki Boskiej skierowany jest na patrzcego. Obraz zako czony jest u góry nadwieszonym ukiem. W prawym dolnym naroniku pótna widoczny jest podpis malarza – A.Hya, a w lewym rok powstania dziea – 1954. Pitnasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej – równie ze zoonymi rkami – Adolf Hya namalowa w sierpniu 1955 r. Wizerunek Maryi zamówi wikariusz para i w. Barbary w Chorzowie ks. Józef Ryszka52. Malowido o wymiarach 110 x 180 cm byo przeznaczone do para alnej wityni przy ówczesnej ul. Józefa Wieczorka 18 (obecnie 3 Maja)53. Przeprowadzona kwerenda daa negatywny wynik, obrazu tego typu nie znaleziono w para i. Nie jest znana jego wspóczesna lokalizacja54. W kociele para alnym pw. w. Bartomieja Apostoa w Szczurowej w diecezji tarnowskiej znajduje si szesnasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej pdzla Adolfa Hyy (il. 13). Artysta namalowa go technik olejn na pótnie o formacie 100 x 200 cm w grudniu 1955 r. Zamówi go Jan Ozorek zamieszkay w Rylowej55. Proboszczem para i by wówczas ks. Ludwik Witkiewicz56. Obraz eksponowany jest w bocznym otarzu po lewej stronie wityni. W kronice para alnej brak informacji na temat historii fundacji tego wizerunku57. Obraz, zako czony w górnej czci ostroukiem, przedstawia posta

(57) Matki Boskiej Fatimskiej w ujciu frontalnym. Niepokalana unosi si ponad ziemi, stojc na niewielkim oboku ponad drzewkiem dbu z zielonymi li

(58) mi. Maryja ubrana jest w bia sukni caodzian, z wskimi rkawami, przewizan w pasie szarf i luno opadajc na bose stopy. Sukni pod szyj zdobi zota broszka ze szmaragdem w rodku. Na gow i ramiona Matki 52. Józef Ryszka urodzi si 19 sierpnia 1917 r. w Chemie lskim. Po zdaniu matury w 1936 r. rozpocz studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiello skiego w Krakowie. Przerwa je jednak z powodu wybuchu II wojny wiatowej i opuci lskie Seminarium Duchowne. Od 1940 r. dalsze studia teologiczne kontynuowa w seminarium duchownym w Widnawie. 12 lipca 1941 r. we Wrocawiu otrzyma wicenia kapa skie. Zmar 25 stycznia 1993. Ryszka Józef (1917-1993), [w:] Sownik Biograczny Duchowie stwa..., s. 345. 53 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 54 APSz, Z. BASZCZOK, Pismo z 20 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. Za sugesti ks. Zygmunta Baszczoka, proboszcza para i w. Barbary, sprawdzono take obraz Matki Boskiej Fatimskiej znajdujcy si w krypcie kocioa w. Józefa w Chorzowie. Jednak okazao si, e nie jest to malowanie charakterystyczne dla Adolfa Hyy. APSz, A. KLEMENS, Pismo z 1 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, Z. BASZCZOK, Pismo z 6 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 55 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. By osob aktywn i zaangaowan w sprawy lokalnej spoecznoci. Peni urzd sotysa gromady Rylowa oraz funkcj czonka Rady Nadzorczej Spódzielni Mleczarskiej w Szczurowej. APSz, J. BOROWIEC-OZORKA, Pismo z 12 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 56 A. NOWAK, Sownik biograczny kapanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. IV, Tarnów 2004, s. 205. 57 APSz, J. ORLOF, Pismo z 4 lutego 2006 roku....

(59) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 125. Boskiej narzucony jest maforion w tym samym co szata kolorze, obszyty wokoo szerok lamówk w liliowe wzory, przytrzymywany przez zgite w okciach rce zoone do modlitwy. Spod maforionu widoczne s ciemnobrzowe, przedzielone na pó, spadajce na plecy wosy. Na donie zaoony jest róaniec z biaych pere. Na szyi wisi zoty ozdobny sznur zako czony frdzlem na wysokoci kolan. Twarz Niepokalanej pena jest spokoju i skupienia. Maryja patrzy w kierunku widza. Jej gow otacza przezroczysta aureola. Posta

(60) Matki Boskiej promieniuje intensywnym wiatem rozchodzcym si na boki. To obrazu stanowi w wikszoci zachmurzone niebo w odcieniach szaroci i bkitu. W dolnej czci pótna rozpociera si pagórkowaty krajobraz peen zieleni. Z lewej strony ronie db, w oddali wida

(61) fragment lasu, a na horyzoncie pasmo gór. W prawym dolnym naroniku pótna widoczna jest sygnatura malarza – A.Hya, a poniej rok powstania dziea – 1955. Powstay w 1955 r. kolejny obraz Matki Boskiej Fatimskiej Hya wykona farbami olejnymi na pótnie o wymiarach 104 x 160 cm (il. 14). Zamówia go ówczesna matka wizytatorka generalna Zgromadzenia Sióstr w. Elbiety Jolanta Przyby CSSE z przeznaczeniem do kaplicy zakonnej przy ul. w. Józefa 1 we Wrocawiu58. W kronikach domowych brak jest informacji o nabyciu tego obrazu lub okolicznociach sprowadzenia go do klasztoru. Obecnie wizerunek znajduje si w zakonnym refektarzu we Wrocawiu59. Malowido przedstawia posta

(62) Maryi stojcej bosymi stopami na niewielkim biaym oboku unoszcym si nad drzewkiem dbu z zielonymi li

(63) mi. Niepokalana ubrana jest w dug, powóczyst bia sukni, z wskimi rkawami, z maym konierzykiem, zapitym pod szyj zot broszk. Suknia przewizana w pasie szarf opada luno na stopy. Dodatkowy element ubrania stanowi maforion w tym samym co tunika kolorze, przykrywajcy gow Maryi i Jej ciemnobrzowe wosy, naoony na ramiona, przytrzymywany zgitymi w okciach rkami. Paszcz obszyty jest dokoa szerok lamówk przyozdobion ornamentami w ksztacie zotych lilii. Na doniach Matki Boskiej zoonych jak do modlitwy, zawieszony jest róaniec z pere. Zoty ozdobny sznur zako czony gustownym frdzlem, sigajcy poniej kolan, wisi na szyi Maryi. Spojrzenie Niepokalanej pene czuoci i spokoju skierowane jest wprost na patrzcego. Gow otacza przezroczysta aureola. Posta

(64) Maryi promieniuje intensywnym wiatem rozchodzcym si na boki. Stanowice wiksz cz

(65) ta niebo w odcieniach szaroci i bkitu jest zachmurzone. W górnej partii pótna widoczne s przejanienia, a spomidzy chmur przebija wiato. W dolnej czci umieszczono zielony pejza, na który skadaj si pojedyncze drzewa, gsty las i pasmo górskie na horyzoncie. W prawym naroniku 58. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. Archiwum Prowincjalne Zgromadzenia Sióstr Elbietanek we Wrocawiu, Spis inwentarza, 1960, [mps], s. 24; APSz, B. INDYCKA CSSE, Pismo z 10 marca 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, F. SZEWCZYK CSSE, Pismo z 8 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 59.

(66) 126. KS. PIOTR SZWEDA MS. u dou obrazu znajduje si namalowana czerwon farb sygnatura artysty – A.Hya oraz rok powstania dziea – 1955. Osiemnasty obraz Matki Boskiej Fatimskiej powsta w kwietniu 1956 r. z przeznaczeniem do kaplicy zakonnej sióstr elbietanek przy ul. kowej 1 w Poznaniu (il. 15). Malowido u artysty zamówiy: przeoona prowincjalna, matka Zo a Nawrocik CSSE60, wraz z wikari prowincjaln, matk Donwin Domagalsk CSSE61. Hya wykona obraz w technice olejnej na pótnie o wymiarach 104 x 160 cm62. Pocztkowo wizerunek Matki Boskiej znajdowa si zgodnie z pierwotnym zamysem sióstr w ich kaplicy. Jednak po dokonanej w niej renowacji obraz przeniesiono do refektarza zakonnego, gdzie wisi obecnie. Przeprowadzone w Archiwum Domu Prowincjalnego Zgromadzenia Sióstr w. Elbiety w Poznaniu badania naukowe ujawniy brak archiwaliów na temat okolicznoci sprowadzenia malowida. Jedynie w Dzienniku podawczym z 13 kwietnia 1956 r. widnieje adnotacja o korespondencji z malarzem: W. P. Hya ul. Urocza 36 Kraków – dot. obrazu63. Na obrazie Maryja unosi si nad ziemi, stojc na jasnym oboku usytuowanym midzy gazkami drzewka dbu. Matka Boska ubrana jest w bia dug sukni przepasan szarf. Mocno pofadowana szata opada swobodnie na bose stopy. Niepokalana ma na sobie take kunsztownie obszyty na obrzeach motywami zotych lilii biay maforion, przykrywajcy gow, ramiona i spadajcy luno ku ziemi. Maryja przytrzymuje go swoimi rkami zgitymi w okciach. Donie, na których wisi perowy róaniec, s zoone do modlitwy. Na szyi zawieszony jest zoty, ozdobny i zako czony frdzlem sznur sigajcy do kolan. Twarz Matki Boskiej wyraa skupienie i zatroskanie. Jej wzrok skierowany jest bezporednio w stron patrzcego. Caa posta

(67) Maryi emanuje wiatem rozchodzcym si na boki w formie jasnych promieni. Gow Niepokalanej otacza podwójna przezroczysta aureola. To obrazu zdominowane jest przez zachmurzone niebo w odcieniach szaroci, bkitu i delikatnej czerwieni. W górnej 60. Zo a Nawrocik urodzia si 10 maja 1887 r. w Koronowie koo Leszna. Po wstpieniu do zgromadzenia elbietanek pracowaa jako pielgniarka na placówkach na Pomorzu, a take penia szereg wanych funkcji w zarzdzie prowincjalnym. Zmara w Lesznie 22 marca 1966. Archiwum Domu Prowincjalnego Zgromadzenia Sióstr w. Elbiety w Poznaniu [dalej: ADPP], M.W. BUKOWSKA CSSE, Wspomnienie pomiertne o p. Matce Marii Zoi Nawrocik, [mps]. 61 Gertruda Domagalska urodzia si 27 lutego 1884 r. w Poznaniu. 13 kwietnia 1908 r. wstpia we Wrocawiu do Zgromadzenia Sióstr w. Elbiety, gdzie 26 padziernika 1908 r. rozpocza nowicjat. Otrzymaa imi zakonne Maria Donwina. Pierwsze luby zakonne zoya w 1911 roku we Wrocawiu, a profesj wieczyst w Poznaniu 13 lipca 1920 r. W latach 1945-1952 penia obowizki III radnej prowincji, a w roku 1952 zostaa wybrana wikari prowincjaln. Zmara 12 maja 1957 w Poznaniu. ADPP, M.R. KACZMAREK CSSE, Wypis ze wspomnienia pomiertnego o p. Matce M. Donwinie – Gertrudzie Domagalskiej, [mps]. 62 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 63 ADPP, Dziennik podawczy z dnia 13 kwietnia 1956 roku, [rkps]; APSz, E. PAWOWSKA CSSE, Pismo z 6 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]..

(68) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 127. czci malowida widoczne s przejanienia sprawiajce wraenie rozstpienia si chmur i wydobywajcej si z tego miejsca jasnoci. Wskazuje to na fakt, i Matka Boska przychodzi z nieba na ziemi, objawiajc si w Fatimie trójce dzieci. W dolnej partii obrazu widoczny jest równinny krajobraz z kpami drzew i pasmem górskim na widnokrgu. W prawym dolnym naroniku namalowano czerwon farb podpis artysty – A.Hya oraz rok powstania dziea – 1956. We wrzeniu 1956 r. Adolf Hya namalowa nastpny, kolejny obraz Matki Boskiej Fatimskiej o wymiarach 66 x 135 cm. Zamówi go ks. Hubert Mrzygód TCHr64, wicedziekan i proboszcz para i w. Jana Chrzciciela przy ul. Bogurodzicy 3 w Szczecinie, istniejcej przy kociele pw. Najwitszego Serca Pana Jezusa65. Podjte poszukiwania wykazay brak tego typu obrazu w szczeci skiej para i obsugiwanej przez chrystusowców. Nie ma te wzmianek w archiwaliach para alnych na temat tej fundacji66. Dwudziesty obraz Matki Boskiej Fatimskiej powsta w lipcu 1957 r. i znajduje si w kociele pw. w. Wojciecha Biskupa i Mczennika przy ul. I Armii Wojska Polskiego 44 w Ostroce w diecezji omy skiej (il. 16). Zamawiajcym by in. Wadysaw Winkler67, zamieszkay wówczas przy ul. Bohaterów Warszawy 82 m. 10 w Szczecinie. Malowido o wymiarach 66 x 135 cm artysta wykona w technice olejnej na pótnie68. Obraz zosta powieszony w bocznej nawie ostrockiej wityni, w pobliu otarza powiconego Matce Boskiej, za czasów urzdowania ks. Józefa Kaczy skiego69, pierwszego rektora tego kocioa, gdy wczeniej witynia ta bya zamknita70. Nie znaleziono materiaów archiwalnych odnoszcych si do historii obrazu lub jego fundatora i okolicznoci fundacji. Brak jest kroniki para alnej i ogosze z tego okresu. Para a w. Wojciecha zostaa erygowana 64 Archiwum Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu, AP I, 66, Akta personalne ks. Mrzygoda Henryka, [niepag.]; APSz, B. Koodziej TChr, Pismo z 24 marca 2013 roku... 65 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 66 APSz, A. STASZCZAK TCHr, Pismo z 20 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. 67 APSz, W. WALKÓW, Pismo z 29 stycznia 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, TEN E, Pismo z 30 stycznia 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, TEN E, Pismo z 9 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; S. PROWANS (red.), Politechnika Szczeci ska w latach 1946-1971, Pozna 1974, s. 126; K. GRUDZISKI (red.), 60 lat Wydziau Mechanicznego Politechniki Politechniki Szczeci skiej 1946-2006, Szczecin 2007, s. 11. 68 APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. 69 Józef Kaczy ski urodzi si 2 wrzenia 1917 r. we wsi Krasowo Czstki. Po uko czeniu gimnazjum w Pi sku wstpi do nowicjatu zakonu jezuitów i w 1938 r. i podj studia teologiczne w Krakowie. 21 wrzenia 1941 r. przyj wicenia kapa skie w omy. Zmar w Piekutach 15 padziernika 2009. J. UPISKI, p. Ks. kanonik Józef Kaczy ski, „omy skie Wiadomoci Diecezjalne”, 71 (2009), nr 4, s. 113-115. 70 APSz, M. WALICKI SAC, Pismo z 11 marca 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]; APSz, TEN E, Pismo z 1 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]..

(69) 128. KS. PIOTR SZWEDA MS. dopiero w 1981 r.71 Obraz przedstawia posta

(70) Maryi w ujciu frontalnym. Niewiasta stoi na biaym oboku, unoszcym si nad maym drzewkiem dbu z zielonymi li

(71) mi. Poniej widoczny jest równinny krajobraz z pojedynczym drzewem po lewej i prawej stronie, a w oddali na horyzoncie pasmo gór. Matka Boska ma na sobie dug, powóczyst, bia sukni z wskimi rkawami, przewizan w pasie szarf, spadajc luno na bose stopy. Na zoonych do modlitwy doniach wisi perowy róaniec. Gow, ramiona, plecy przykrywa biay maforion z wyhaftowanym na brzegach pasem w zote lilie. Maryja przytrzymuje ten paszcz zgitymi okciami. Na szyi zawieszony jest ozdobny sznurek zako czony frdzlem i sigajcy do kolan. Matka Boska promieniuje wiatem rozchodzcym si na wszystkie strony. Wokó gowy zaznaczona jest przezroczysta aureola. Na twarzy Niepokalanej wida

(72) spokój i skupienie. Wzrok skierowany jest w stron widza. Wiksz cz

(73) ta stanowi niebo w rónych odcieniach szaroci i bkitu. Zdecydowane przejanienia s widoczne na wysokoci gowy i piersi. W prawym dolnym narou umieszczony jest podpis malarza – A.Hya, a poniej rok powstania dziea – 1957. Dwudziesty pierwszy obraz Matki Boskiej Fatimskiej zamówia u Adolfa Hyy Janina Zachwiej mieszkajca przy ul. Mynarskiej 2 w Dbicy, fundatorka wizerunku Jezusa Miosiernego do kocioa pw. w. Jadwigi. Tym razem malowido o wymiarach 45 x 75 cm miao by

(74) przeznaczone na chorgiew72. Nieznana jest wspóczesna lokalizacja tego dziea. Przeprowadzona kwerenda w para i w. Jadwigi i ssiedniej, Matki Boskiej Anielskiej w Dbicy, przyniosa negatywny wynik. Ostatni wizerunek Matki Boskiej Fatimskiej Adolf Hya pozostawi niedoko czony w swoim domu przy ul. Uroczej w Krakowie (il. 17). Po jego mierci ona Maria podarowaa ten obraz Sabinie Kozowskiej, konserwator sztuki, zamieszkaej w agiewnikach73. Niesko czone malowido ma wymiary 100 x 180 cm. Widzimy na nim zarys postaci Matki Boskiej wykonany oówkiem. Jedynie twarz Maryi jest wyko czona. Róowe policzki, wskie usta, jasnobrzowe wosy i niebieskie oczy patrzce w stron widza skadaj si na cao

(75) oblicza Matki Boskiej. Po obu stronach Maryi namalowane jest to, które stanowi bkitne, zachmurzone niebo. Pozostaa cz

(76) obrazu, zwaszcza posta

(77) oraz dó malowida, to biae pótno z naszkicowanym projektem. W powyszym artykule ukazana zostaa w sposób chronologiczny historia powstawania obrazów Matki Boskiej Fatimskiej pdzla Adolfa Hyy, artysty kojarzonego dotychczas z malowaniem wizerunków Jezusa Miosiernego, w tym tego najbardziej znanego obrazu Boego Miosierdzia z sanktuarium w krakowskich agiewnikach, czczonego dzisiaj na caym wiecie. W trakcie prowadzonych bada i kwerenedy 71 72 73. APSz, M. WALICKI SAC, Pismo z 6 maja 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. APNSPJKr, A. HYA, Katalog obrazów religijnych..., [niepag.]. APSz, S. KOZOWSKA, Relacja z 2 wrzenia 2009 roku, Kraków, [nagranie]..

(78) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 129. naukowej, sporód dwudziestu dwóch malowide Matki Boskiej Fatimskiej udao si zlokalizowa

(79) siedemnacie, pi

(80) wci pozostaje nieodnalezionych. Nieocenion pomoc okaza si odnaleziony katalog dzie artysty. Zachowane po dzi dzie malowida pdzla Adolfa Hyy inspirowane bezporednio objawieniami maryjnymi w Fatimie stanowi interesujcy przykad utrwalonej na pótnie czci Matki Boskiej przez samego artyst. Dziki tym obrazom artysty ikonogra a maryjna wzbogacia si o nowe przedstawienia Matki Boskiej Fatimskiej. Mamy nadziej, e to studium przybliy czytelnikowi nie tylko osob samego malarza, ale przede wszystkim jego dorobek malarski zwizany z tematyk maryjn.. BIBLIOGRAFIA. róda Archiwum Domu Prowincjalnego Zgromadzenia Sióstr w. Elbiety w Poznaniu M.W. BUKOWSKA CSSE, Wspomnienie pomiertne o p. Matce Marii Zo i Nawrocik, [mps]. Dziennik podawczy z dnia 13 kwietnia 1956 roku, [rkps]. M.R. KACZMAREK CSSE, Wypis ze wspomnienia pomiertnego o p. Matce M. Donwinie – Gertrudzie Domagalskiej, [mps]. Archiwum Para i Najwitszego Serca Pana Jezusa w Krakowie agiewnikach A. HYA, Katalog obrazów religijnych namalowanych w latach 1943-1963, [rkps, niepag.]. Archiwum Para i w. Michaa Archanioa w Gliwicach Kronika para alna, R. 1954, [rkps, niepag.]. Archiwum Para i w. Wawrzy ca w Dbrowie Kronika para i w. Wawrzy ca w Dbrowie, R. 1954, [rkps, niepag.]. Archiwum Para i Trójcy Przenajwitszej w yrakowie Kronika para i Trójcy Przenajwitszej w yrakowie, R. 1953. Archiwum Prowincjalne Zgromadzenia Sióstr Elbietanek we Wrocawiu Spis inwentarza, R. 1960, [mps]. Archiwum prywatne ks. Piotra Szwedy MS J. ABRAMOWICZ, Pismo z 10 padziernika 2011 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. Z. BASZCZOK, Pismo z 20 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. Z. BASZCZOK, Pismo z 6 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. J. BOROWIEC-OZORKA, Pismo z 12 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. J. CHAJEC, Relacja z 6 lutego 2009 roku, [rkps]. S. CHORO SSCJ, Pismo z 10 listopada 2012 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. CHORO SSCJ, Pismo z 12 listopada 2012 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]..

(81) 130. KS. PIOTR SZWEDA MS. M. DRAUS, Pismo z 11 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. H. GERLIC, Pismo z 8 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. M. GRZEGRZÓKA, Pismo z 27 czerwca 2010 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. P. HOLC CM, Pismo z 17 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. P. HOLC CM, Pismo z 27 stycznia 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. B. HOSZOWSKA, Relacja z 11 padziernika 2012 roku, [nagranie]. B. HOSZOWSKA, Relacja z 3 listopada 2012 roku, [nagranie]. B. INDYCKA CSSE, Pismo z 10 marca 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. A. KLEMENS, Pismo z 1 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. B. KOODZIEJ TChr, Pismo z 24 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 29 marca 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 18 stycznia 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. KORBUSZEWSKA CSL, Pismo z 23 lutego 2009 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. KOZOWSKA, Relacja z 2 wrzenia 2009 roku, Kraków, [nagranie]. A. MISIK ZMBM, Pismo z 7 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. J. ORLOF, Pismo z 4 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. S. PAJERSKA SSCJ, Pismo z 3 maja 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. E. PAWOWSKA CSSE, Pismo z 6 lutego 2006 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. E. SIEPAK ZMBM, Relacja z 27 czerwca 2011 roku, Kraków, [nagranie]. S. SIKORA OFMConv, Relacja z 28 marca 2010 roku, [rkps]. A. STASZCZAK TCHr, Pismo z 20 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. F. SZEWCZYK CSSE, Pismo z 8 marca 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. M. WALICKI SAC, Pismo z 11 marca 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. M. WALICKI SAC, Pismo z 6 maja 2008 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. M. WALICKI SAC, Pismo z 1 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. W. WALKÓW, Pismo z 29 stycznia 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. W. WALKÓW, Pismo z 30 stycznia 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. W. WALKÓW, Pismo z 9 lutego 2013 roku do ks. Piotra Szwedy MS, [mps]. A. WCHAA, Relacja z 5 marca 2013 roku, [mps]. Archiwum Towarzystwa Chrystusowego dla Polonii Zagranicznej w Poznaniu AP I, 66: Akta personalne ks. Mrzygoda Henryka, [niepag.]. Archiwum Zgromadzenia Matki Boej Miosierdzia w Krakowie agiewnikach Kronika domu krakowskiego ZMBM, t. VI, [niepag.]. Archiwum Zgromadzenia Sióstr Loretanek w Warszawie L-j-24, Roczne Sprawozdania z dziaalnoci Zarzdu: Sprawozdanie opisowe z zarzdzania majtkiem Zgromadzenia Sióstr Loretanek w roku 1984, s. 9, [mps].. LITERATURA BIELECKA K. CSL, Macioek Helena, [w:] K. DBOWSKA, J. KOCZOWSKI, D. OLSZEWSKI, A. SIEWIERSKA (red.), Siostry zakonne w Polsce. Sownik biogra czny, t. I, Niepokalanów 1994, s. 177-178. BORELLI A.A., Fatima: ordzie tragedii czy nadziei?, Warszawa 1995..

(82) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 131. DESKUR J., Dlaczego dom przy ul. Lelewela 19 odwiedzaj biskupi?, „Tygodnik Salwatorski”, 17 XI 1996, nr 46 (100), s. 9. FELICI I., Fatima, Warszawa 1989. GADACZ K. OFMCap, Inwentarz zbiorów sztuki Prowincji Krakowskiej Zakonu Ojców Kapucynów, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kocielne”, 1965, t. 12. GERLIC H., Proboszczowie para i diecezjalnych terenu tzw. „wielkich” Gliwic, „Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 15 (2000), z. 1, s. 303-304. GRUDZISKI K. (red.), 60 lat Wydziau Mechanicznego Politechniki Politechniki Szczeci skiej 19462006, Szczecin 2007. KAU A H. SVD, Dzieje para i w. Antoniego w Luboszycach, Luboszyce 2001. Kapani zmarli w 2004 roku, „Currenda”. Pismo urzdowe diecezji tarnowskiej, stycze -marzec 2005, nr 1, s. 56. UPISKI J., p. Ks. kanonik Józef Kaczy ski, „omy skie Wiadomoci Diecezjalne”, 71 (2009), nr 4, s. 113-115. MCGRATH W.C., Matka Boska Róa cowa, [w:] J.J. DELANEY (red.), Niewiasta obleczona w so ce. Osiem wielkich objawie Matki Boskiej w czasach wspóczesnych, Lublin 1992. MYSZOR J. (red.), Sownik Biogra czny Duchowie stwa (Archi)diecezji Katowickiej 1922-2008, Katowice 2009. NOWAK A., Sownik biogra czny kapanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, t. IV, Tarnów 2004. PROWANS S. (red.), Politechnika Szczeci ska w latach 1946-1971, Pozna 1974. SZWEDA P. MS, Adolf Hya malarz w subie Boego Miosierdzia, Warszawa–Kraków 2009. SZWEDA P. MS, Adolf Hya. Malarz z agiewnik, Kraków 2014.. SPIS ILUSTRACJI 1. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1948, Sdziszów Maopolski, koció para alny pw. w. Antoniego z Padwy (fot. w zbiorze Autora) 2. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1948, Krynica Zdrój, kaplica sióstr loretanek (fot. P. Szweda MS) 3. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1949, Kraków, bursa dla studentek sióstr sercanek (fot. S. Choro SSCJ) 4. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1950, Mikoów, bazylika mniejsza pw. w. Wojciecha Biskupa i Mczennika (fot. M. Grzegrzóka) 5. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1950, Rybna, koció para alny pw. w. Kazimierza (fot. P. Szweda MS) 6. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1951, Luboszyce, koció para alny pw. w. Antoniego (fot. w zbiorze Autora) 7. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1952, Kraków agiewniki, klasztor sióstr Zgromadzenia Matki Boej Miosierdzia (fot. P. Szweda MS) 8. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1952, Kraków, ul. Lelewela, kaplica e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka (fot. P. Szweda MS) 9. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1953, yraków, para a Trójcy Przenajwitszej (fot. P. Szweda MS) 10. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Ruda lska-Wirek, koció para alny pw. w. Wawrzy ca i w. Antoniego (fot. w zbiorze Autora).

(83) 132. KS. PIOTR SZWEDA MS. 11. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Gliwice, para a w. Michaa Archanioa (fot. w zbiorze Autora) 12. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Dbrowa k. Niemodlina, para a w. Wawrzy ca (fot. w zbiorze Autora) 13. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1955, Szczurowa, koció para alny pw. w. Bartomieja Apostoa (fot. P. Szweda MS) 14. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1955, Wrocaw, klasztor sióstr elbietanek (fot. P. Szweda MS) 15. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1956, Pozna , klasztor sióstr elbietanek (fot. w zbiorze Autora) 16. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1957, Ostroka, koció pw. w. Wojciecha Biskupa (fot. w zbiorze Autora) 17. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, niedatowany, Kraków wasno

(84) prywatna (fot. P. Szweda MS). IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ W MALARSTWIE ADOLFA HYY. S treszcze n ie W bogatej twórczoci krakowskiego artysty Adolfa Hyy, postaci niezbyt znanej w polskiej historii sztuki XX wieku, mona odnale

(85) oprócz licznych realizacji Jezusa Miosiernego, take inne przedstawienia malarskie. Na szczególn uwag zasuguje ikonogra a maryjna w liczbie sze

(86) dziesiciu piciu obrazów. Wród dzie o tej tematyce najliczniejsz grup stanowi przedstawienia ukazujce Maryj jako Matk Bosk Fatimsk. Malowida inspirowane bezporednio objawieniami maryjnymi w Fatimie stanowi interesujcy przykad utrwalonej na pótnie czci Matki Boskiej Fatimskiej obecnej w yciu Adolfa Hyy. Historie poszczególnych dwudziestu dwóch realizacji ikonogra cznych powstae w latach 1948-1957 ukazane zostay w kluczu chronologicznym. Do tej pory ustalono lokalizacj siedemnastu obrazów Matki Boskiej Fatimskiej. Znajduj si one w kociele kapucynów Sdziszowie Maopolskim, w Krynicy Zdroju u sióstr loretanek, w Krakowie u sióstr sercanek, w kociele para alnym w: Mikoowie, Rybnej, yrakowie, Rudzie lskiej-Wirku, Gliwicach, Dbrowie k. Niemodlina, Szczurowej i Ostroce, w klasztorze sióstr Matki Boej Miosierdzia w krakowskich agiewnikach, w kaplicy e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka w Krakowie czy u sióstr elbietanek we Wrocawiu i w Poznaniu. Sowa kluczowe: Matka Boska Fatimska, Fatima, Adolf Hya, ikonogra a maryjna, XX wiek, Kraków.

(87) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 133. THE ICONOGRAPHY OF OUR LADY OF FATIMA IN ADOLF HYA’S PAINTINGS. S ummary In a wide range of art works of Adolf Hya, a little known in the Polish art history of the twentieth century artist from Krakow, there are many images of Divine Mercy but also other paintings. Special attention should be paid to his 65 images of Marian iconography. These paintings inspired by the Apparitions of Our Lady at Fatima are an interesting illustration of Adolf Hya’s devotion to Our Lady of Fatima captured on canvas. Among paintings on that subject the most numerous are those showing Our Lady of Fatima. The history of each of twenty-two iconographic works created between 1948-1957 is shown in chronological order. Up to now the location of seventeen paintings of Our Lady of Fatima is known. They are in the Church of the Capuchins in Sdziszów Maopolski, the convent of Sisters of Loreto in Krynica Zdrój, the convent of Sisters of the Sacred Heart in Kraków. Furthermore, they can be seen in parish churches in Mikoów, Rybna, yraków, Ruda lska-Wirek, Gliwice, Dbrowa near Niemodlin, Szczurowa and Ostroka, and also in the convent of the Sisters of Our Lady of Mercy in Kraków-agiewniki, in the chapel the Third Order of St. Francis in Kraków and the convents of Sisters of Saint Elizabeth in Wrocaw and Pozna . Key words: Our Lady of Fatima, Fatima, Adolf Hya, Marian iconography, the twentieth century, Krakow Translated by Edward Trdota MS.

(88) 134. KS. PIOTR SZWEDA MS. 1. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1948, Sdziszów Maopolski, koció para alny pw. w. Antoniego z Padwy (fot. w zbiorze Autora).

(89) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 2. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1948, Krynica Zdrój, kaplica sióstr loretanek (fot. P. Szweda MS). 135.

(90) 136. KS. PIOTR SZWEDA MS. 3. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1949, Kraków, bursa dla studentek sióstr sercanek (fot. S. Choro SSCJ).

(91) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 4. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1950, Mikoów, bazylika mniejsza pw. w. Wojciecha Biskupa i Mczennika (fot. M. Grzegrzóka). 137.

(92) 138. KS. PIOTR SZWEDA MS. 5. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1950, Rybna, koció para alny pw. w. Kazimierza (fot. P. Szweda MS).

(93) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 6. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1951, Luboszyce, koció para alny pw. w. Antoniego (fot. w zbiorze Autora). 139.

(94) 140. KS. PIOTR SZWEDA MS. 7. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1952, Kraków agiewniki, klasztor sióstr Zgromadzenia Matki Boej Miosierdzia (fot. P. Szweda MS).

(95) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 8. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1952, Kraków, ul. Lelewela, kaplica e skiego Trzeciego Zakonu w. Franciszka (fot. P. Szweda MS). 141.

(96) 142. KS. PIOTR SZWEDA MS. 9. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1953, yraków, para a Trójcy Przenajwitszej (fot. P. Szweda MS).

(97) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 10. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Ruda lska-Wirek, koció para alny pw. w. Wawrzy ca i w. Antoniego (fot. w zbiorze Autora). 143.

(98) 144. KS. PIOTR SZWEDA MS. 11. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Gliwice, para a w. Michaa Archanioa (fot. w zbiorze Autora).

(99) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 12. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1954, Dbrowa k. Niemodlina, para a w. Wawrzy ca (fot. w zbiorze Autora). 145.

(100) 146. KS. PIOTR SZWEDA MS. 13. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1955, Szczurowa, koció para alny pw. w. Bartomieja Apostoa (fot. P. Szweda MS).

(101) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 14. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1955, Wrocaw, klasztor sióstr elbietanek (fot. P. Szweda MS). 147.

(102) 148. KS. PIOTR SZWEDA MS. 15. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1956, Pozna , klasztor sióstr elbietanek (fot. w zbiorze Autora).

(103) IKONOGRAFIA MATKI BOSKIEJ FATIMSKIEJ. 16. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, 1957, Ostroka, koció pw. w. Wojciecha Biskupa (fot. w zbiorze Autora). 149.

(104) 150. KS. PIOTR SZWEDA MS. 17. Adolf Hya, Matka Boska Fatimska, olej na pótnie, niedatowany, Kraków wasno

(105) prywatna (fot. P. Szweda MS).

(106)