ROCZNIKI NAUK SPO ECZNYCH Tom XXXVI, zeszyt 2 ! 2008
SYLWIA JASZCZEWSKA Instytut Pedagogiki KUL
SPRAWOZDANIE
Z IV DNI PEDAGOGICZNYCH
KATOLICKIEGO UNIWERSYTETU LUBELSKIEGO
JANA PAW A II
LUBLIN, 12 KWIETNIA 2007 ROKU
W dniu 12 kwietnia 2007 roku po raz czwarty odby"y sieþ w Katolickim Uni-wersytecie Lubelskim Jana Paw"a II Dni Pedagogiczne. Konferencja zosta"a zorganizowana przez Ko"o Naukowe Studentów Pedagogiki oraz Katedreþ Pedagogiki Spo"ecznej przy Instytucie Pedagogiki KUL. Wypowiedziom poszczególnych pre-legentów przys´wieca" temat: „Pedagog – filozofia i kultura zúycia”. Obrady odby"y sieþ w Collegium Jana Paw"a II. Sympozjum rozpoczeþte zosta"o przez prezesa Ko"a Naukowego Studentów Pedagogiki KUL – Karolineþ Szymureþ (studentka pedagogiki KUL), która przedstawi"a osoby bior þace udzia" w konferencji, a takzúe poda"a ogólny harmonogram wyst þapien´ poszczególnych osób. S"owo wsteþpne wyg"osili: prodziekan Wydzia"u Nauk Spo"ecznych – dr hab. Marek Pawlak, prof. KUL, kurator Ko"a Nau-kowego Studentów Pedagogiki KUL – dr Franciszka W. Wawro, oraz ks. dr Roman Jusiak, prowadz þacy i koordynuj þacy zorganizowane wyst þapienia. Dr hab. Marek Pawlak w swoim powitaniu nadmieni" o w"asnych refleksjach zwi þazanych z prac þa pedagogiczn þa oraz podkres´li", izú uczelnia istnieje dzieþki temu, zúe ma w swoich zasteþpach rzesze studentów. Wyrózúni" studentów KUL za ich wieþksz þa aktywnos´c´ na tle studentów innych uczelni oraz mieþdzy innymi za to, izú wykazuj þa oni wysok þa kultureþ osobist þa.
Dr Franciszka W. Wawro podkres´li"a ogromny wk"ad i zaangazúowanie studentów pedagogiki w zorganizowanie kolejnych juzú Dni Pedagogicznych. Przypomnia"a równiezú mys´l wiod þac þa poprzednich Dni Pedagogicznych – „Problemy wspó"czesnej m"odziezúy”, wobec których staje pedagog. Dr Wawro okres´li"a podstawowe za"ozúenie spotkan´ pedagogicznych: zapraszanie osób, które wyrózúniaj þa sieþ poziomem wiedzy,
dos´wiadczenia, stylem zúycia, a takzúe sposobem odnoszenia sieþ do drugiego cz"o-wieka. Wazúne by"o postawione przez Pani þa Kurator pytanie o kultureþ i jej funda-menty oraz zaproszenie filozofów do dyskusji na tematy poruszane podczas kolejnych referatów. Na koniec swojego wyst þapienia podzieþkowa"a gos´ciom za przyjeþcie zapro-szenia na konferencjeþ i podjeþcie cheþci podzielenia sieþ swoimi mys´lami odnosz þacymi sieþ do tematu wiod þacego tego spotkania.
Osob þa czuwaj þac þa nad prawid"owym przebiegiem panelu by" ks. dr Roman Jusiak, który w s"owie wsteþpnym wyrazi" pochwa"eþ wybranego przez studentów tematu, a takzúe krótko do niego nawi þaza" i uzasadni" znaczenie kultury i jej braku w dzisiejszej, chaotycznej rzeczywistos´ci. Nasteþpnie, w imieniu organizatorów Dni Pedagogicznych, wyrazi" s"owa podzieþkowanie dla gos´ci i uczestników konferencji.
Pierwszy referat pt. „Wp"yw wartos´ci na wzory zachowania” wyg"osi" prof. Józef Styk, Kierownik Zak"adu Instytutu Socjologii UMCS. Prelegent podj þa" próbeþ definicji operacyjnych pojeþc´ kluczowych dotycz þacych g"ównego tematu. Przypomnia" równiezú znaczenie pojeþc´ takich, jak paidagogos czy filozofia jako mi"os´niczka m þadros´ci, które nie wymagaj þa t"umaczen´ w gronie pedagogicznym. Zwróci" uwageþ na kontekstualny charakter rzeczywistos´ci oraz koniecznos´c´ dokonania unieruchomienia pewnego aspektu tej rzeczywistos´ci, aby móc mu sieþ lepiej przyjrzec´. W tym miejscu okres´li" równiezú kultureþ jako ogó" wytworów dzia"alnos´ci ludzkiej, przekazywanych na-steþpnym pokoleniom lub innym zbiorowos´ci þa zobiektywizowanym. Prof. Styk charak-teryzowa" wp"yw kultury na zúycie cz"owieka oraz wskaza" na ogromne znaczenie wartos´ci, którymi jest przesi þaknieþta ludzka codziennos´c´. Poda" empiryczn þa definicjeþ wartos´ci i przeszed" do okres´lania spo"eczen´stwa jako nieustaj þacego procesu w aspekcie systemów aksjonormatywnych i nie tylko. Stwierdzi" takzúe, izú o two-rzeniu sieþ spo"eczen´stwa decyduj þa spo"eczne systemy wartos´ci i norm, warunkuj þace pluralistyczny charakter zúycia spo"ecznego. Ukaza" równiezú miejsce wzorów w kul-turze, których oddzia"ywanie skupia sieþ na cz"owieku oraz pada" element rózúnicuj þacy wzory od modeli. W kon´cowym etapie swojego wyst þapienia prof. Styk zaprezentowa" trzy obszary kultury: materialny, spo"eczny i symboliczny oraz podzia" na obszar makrostrukturalny, w którym znajduj þa sieþ obywatele, mezostrukturalny, zwi þazany z realizowanymi zachowaniami w porz þadku spo"ecznym, oraz mikrostrukturalny. Podzieli" takzúe wzory na takie, które realizujemy w zúyciu codziennym, oraz te realizowane w porz þadku s´wi þatecznym. Jego refleksje zakon´czy"o twierdzenie powtarzane przez Rzymian za Owidiuszem – „Tendit in ardua virtus”, czyli: „Cnota d þazúy do rzeczy opornych”.
Nasteþpne wyst þapienie, prof. Stanis"awa Jachymka z UMCS, odnosi"o sieþ do tema-tu „Kultema-tura zúycia politycznego”. Na pocz þatku autor zwróci" uwageþ na historyczne ukszta"towanie elementów ogólnej kultury spo"eczen´stwa oraz na zespó" powi þazan´ zwi þazanych z funkcjonowaniem instytucji politycznych. Wskaza" na trzy czynniki warunkuj þace teþ sytuacjeþ, a mianowicie: pan´stwo, partie polityczne oraz ludzie. W odniesieniu do pan´stwa prelegent poda" dane liczbowe s´wiadcz þace o zjawiskach usposabiaj þacych wrogo Polaków do w"asnego pan´stwa (rozbiory, okres PRL). Pod-kres´li" równiezú, izú przez 74 lata ostatniego stulecia Polacy zúywili niecheþtny stosunek do w"adzy. Nawi þazuj þac do partii politycznych, okres´li" ich istotny wp"yw na funkcjonowanie pan´stwa, na formowanie polityki pan´stwowej, d þazúenie do rewolucji
demokratycznej. Stwierdzi", zúe zúycie polityczne w Polsce nie by"o po II wojnie s´wiatowej takie, jakiego oczekiwano, a systemy polityczne mia"y antydemokratyczne oblicze. Nawi þazuj þac do ludzi, podkres´li" znaczenie obywateli sprawuj þacych w"adzeþ w RP, jak m.in. Gabriel Narutowicz, S. Wojciechowski czy Ignacy Mos´cicki i ich wykszta"cenie oraz kompetencje, jednoczes´nie porównuj þac te osoby do czterech prezydentów sprawuj þacych w"adzeþ w Polsce przez ostatnie lata, wyrózúniaj þacych sieþ czeþsto negatywnymi cechami i dzia"aniami. Prof. Jachymek podkres´li", izú takie postawy w"adz pan´stwowych s þa istotnym elementem wp"ywaj þacym na obnizúenie ziomu kultury politycznej w dzisiejszych czasach, co wypada niekorzystnie w po-równaniu np. z okresem mieþdzywojennym. Obnizúony poziom intelektualno-moralny ludzi odpowiedzialnych za politykeþ pan´stwow þa ma wed"ug prelegenta równiezú wp"yw na nisk þa frekwencjeþ podczas wyborów czy zrazúenie sieþ zwyk"ych obywateli do polityki.
Trzeci z kolei referat na temat: „Szacunek dla w"asnej godnos´ci”, zosta" wy-g"oszony przez prof. Stanis"aweþ Steuden, dyrektor Instytutu Psychologii KUL. Szczególn þa uwageþ zwróci"a ona na godnos´c´ cz"owieka, uwzgleþdnian þa w rózúnorodnych dokumentach, np. w Katechizmie Kos´cio"a Katolickiego czy nauczaniu Jana Paw"a II. Wed"ug prelegentki ca"e nauczanie Kos´cio"a jest wyrazem godnos´ci cz"owieka, kazúdy ma godnos´c´ przynalezún þa mu od urodzenia azú do s´mierci. Godnos´c´ jest podstaw þa na-lezúnych cz"owiekowi praw, z których mozúe korzystac´, które s þa chronione przez rózúne instytucje. Za prof. Zenomen þa P"uzúek autorka referatu poda"a wiele refleksji odno-sz þacych sieþ do trzech podstawowych kwestii zwi þazanych z: odno-szacunkiem dla samego siebie, zaufaniem dla samego siebie i swoich mozúliwos´ci oraz akceptacj þa siebie. W odniesieniu do szacunku prof. Steuden odnios"a sieþ do posiadanego przez ka systemu wartos´ci wyzúszego rzeþdu, któremu sprzeciwienie sieþ powoduje w cz"owie-ku negatywne emocje, np. poczucie winy. W odniesieniu do zaufania poda"a je jako w"as´ciwos´c´, która sprawia, zúe cz"owiek dokonuje rzeczy wielkich, ma poczucie wsparcia w sobie i w innych, a takzúe w Bogu oraz odwageþ i si"eþ pokonywania trud-nos´ci. W zwi þazku z akceptacj þa podkres´li"a znaczenie nie tylko dobrych i mocnych stron, ale takzúe s"abych, poprzez które cz"owiek staje sieþ nie mniej wartos´ciowy. Wazúne jest podchodzenie do procesu dojrzewania osobowos´ci, przyzwolenie na przy-jeþcie pomocy, przyjmowanie odpowiedzialnos´ci za siebie i drugiego cz"owieka, co jest miar þa naszego cz"owieczen´stwa.
Kolejny temat – „Cz"owiek w harmonii z przyrod þa” – zosta" podjeþty przez prof. Wandeþ Harkot z Akademii Rolniczej w Lublinie. Na pocz þatku stawia ona pytanie, czy cz"owiek na pewno zúyje w harmonii z przyrod þa, i stwierdza, zúe przeciezú jest on zwi þazany z ni þa od pocz þatku zúycia, jako byt biologiczny, rozumny i wolny. Uznaje równiezú, izú s´wiat nie istnieje dla przyjemnos´ci i wygody cz"owieka, dlatego tak wazúna jest równowaga pomieþdzy s´rodowiskiem naturalnym a s´rodowiskiem cz"owie-ka. Prof. Harkot w swej wypowiedzi sieþga do najdawniejszych czasów, poszczegól-nych przemian zwi þazaposzczegól-nych z pasterstwem, osiad"ym trybem zúycia ludzkiego. Ale jako prze"om w problemach zwi þazanych z odnawianiem zasobów s´rodowiska naturalnego podaje rozwój przemys"u, urbanizacjeþ, nadmiern þa eksploatacjeþ s´rodowiska. Druga po"owa XX wieku przynios"a epokeþ informatyczn þa, konsumpcyjny styl zúycia, zafas-cynowanie technik þa, rozluz´nienie wieþzi mieþdzyludzkich, a takzúe nadmierne
wyko-rzystanie z´róde" naturalnych. autorka wysuneþ"a równiezú twierdzenie, izú poprzez niewyt"umaczalne choroby, brak miejsc wypoczynku, zakazúenie s´rodowiska przyroda wzieþ"a „odwet”, przez co zaczeþ"a „byc´ obdarzana” nalezúyt þa uwag þa przez ludzi, zaczeþto doceniac´ jej znaczenie. Prof. Harkot przytacza równiezú wypowiedzi Jana Paw"a II z encykliki „Redemptor hominis”, jego homilie, a takzúe oreþdzia dotycz þace ratowania przyrody. Na koniec zosta"a przyblizúona twórczos´c´ Jonasza Kofty do-tycz þaca natury, a takzúe postac´ s´w. Franciszka z Asyzúu jako patrona ekologów.
Nasteþpny temat brzmia": „Uzalezúnienie jako przejaw zachwianej kultury zúycia” i zosta" przyblizúony przez dr. Jerzego Wielguszewskiego. Poda" on interesuj þace informacje na temat uzalezúnienia od alkoholu oraz funkcjonowania w okres´lonej grupie spo"ecznej. Zwróci" uwageþ, izú uzalezúnienie nie dotyczy wy" þacznie osoby uzalezúnionej, ale takzúe jej najblizúszego otoczenia, szczególnie rodziny, w tym dzieci. Wazún þa roleþ w zwalczaniu uzalezúnienia odgrywaj þa czynniki biologiczne, pewne predyspozycje genetyczne, czynniki spo"eczne i duchowe, czyli system wartos´ci danego cz"owieka. Cz"owiek d þazúy do tego, aby w jego zúyciu przewazúa"y zachowania z pozytywnym "adunkiem emocjonalnym, gdy jednak wieþcej jest emocji negatyw-nych, czeþstym zjawiskiem jest sieþganie po na"ogowe formy, np. alkohol. Jest to pierwsza z dróg do uzalezúnienia, a wazúne znaczenie odgrywa tu zgoda lub nie na dane uzalezúnienie grupy spo"ecznej, w której cz"owiek przebywa. Wed"ug dr. Wiel-guszewskiego cz"owiek przychodz þacy na leczenie zmieni sieþ tylko wtedy, gdy znajdzie w swoim zúyciu cos´ na tyle wartos´ciowego, aby warto by"o dla tego trzez´wiec´. Autor referatu wymienia równiezú rózúne formy samopomocowe, np. Ruch AA, odwo"anie sieþ do si"y wyzúszej – Boga, pomoc drugiego cz"owieka, wsparcie. Prelegent zwraca szczególn þa uwageþ na osoby wspó"uzalezúnione, czyli zúyj þace z alkoholikami, gdyzú czeþsto na nich skupia sieþ przemoc i negatywne emocje osoby uzalezúnionej. Na koniec zosta"y przytoczone relacje pracowników s"uzúby zdrowia do osób uzalezúnionych, nacechowane strachem i niewiedz þa, oraz pada pytanie o reakcje kazúdego cz"owieka na osoby uzalezúnione.
Nasteþpne wyst þapienie (pt. „Kultura wspó"pracy”) podj þa" dr Wojciech Otreþbski z KUL. Poda" on dwa s´cieraj þace sieþ ze sob þa modele: rywalizacji i wspó"pracy. Wed"ug badan´ jednak bardziej preferowany jest model wspó"pracy. Dr Otreþbski przyblizúa w tym wyst þapieniu model pracy zespo"owej, tworzonej przez grupeþ ludzi, zebranych w jakims´ celu w konkretny zespó". Celem g"ównym jest rozwój osoby, której pomoc jest udzielana, z uwzgleþdnieniem systemu wartos´ci, który kazúdy cz"owiek posiada. Zostaje podana koncepcja mistrza i jego uczniów oraz zespo"ów pomocowych, których rezultatem ma byc´ przyrost wiedzy i umiejeþtnos´ci danej grupy. Jest to pomys" nowatorski, jego cech þa charakterystyczn þa jest charakter partnerski oraz funkcja lidera pe"niona w zalezúnos´ci od podejmowanych dzia"an´ i czynnos´ci. Bardzo wazúne jest podejs´cie interdyscyplinarne w takich zespo"ach, otwarcie sieþ na now þa wiedzeþ i pomys"y. Zespó" powinien przezwycieþzúyc´ fragmentarycznos´c´ wiedzy, aby wspólnie pomóc cz"owiekowi. Na koniec swojego wyst þapienia dr Otreþbski pod-kres´li" znaczenie interdyscyplinarnego charakteru takich spotkan´, otwarcia sieþ na szerokie mys´lenie.
Po przerwie odby"o sieþ wyst þapienie ks. prof. Tadeusza Guza, kierownika Katedry Filozofii Prawa na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim Jana Paw"a II. Temat
wy-st þapienia by" nawy-steþpuj þacy: „Aksjologia transcendentna jako centrum kultury zúycia”. Prelekcja by"a oparta g"ównie na podkres´laniu udzia"u Boga w zúyciu cz"owieka, war-tos´ciach transcendentnych, prawdzie opartej na Bogu. Autor referatu odniós" sieþ do rózúnorodnych systemów wartos´ci, ustanawianych przez wieki g"ównie przez filozofów oraz osoby duchowne. Ks. prof. Guz stwierdza, zúe nie ma wieþkszej przestrzeni dla bytowos´ci cz"owieka, nizú w Absolucie najbardziej wolnym. Poznaj þac prawdeþ i daru-j þac mi"os´c´, cz"owiek odkrywa siebie w swodaru-jedaru-j bytowos´ci. Osoba daru-jest zawsze na pie-destale wartos´ci, jedna osoba ludzka posiada wartos´ci, które przewyzúszaj þa w sposób radykalny wartos´c´ ca"ego kosmosu. Prelegent zwraca uwageþ, izú cz"owiek nigdy nie mozúe zagubic´ Boga w zúadnej sferze swojego zúycia. Osoba nalezúy do Boga w relacji przynalezúnos´ci, ale nie oznacza to zaburzenia relacji samostanowienia. Ks. prof. Guz zwraca równiezú uwageþ, izú poza wymiarem ludzkim nie mówi sieþ o prawie, gdyzú prawo jest uprzyczynowione przez osoby. Osoba stoi zawsze ponad i poza prawem, bo ma ono ze swojej istoty s"uzúyc´ Bogu. Prawo ma obiektywn þa wartos´c´, gdy w kazú-dym akcie normatywnym konsekwentnie stanowi wyzúszos´c´ bytu nad prawem. Stwier-dza takzúe o historii wartos´ci ziemskich zapocz þatkowanych przez wiecznos´c´ i spe"-niaj þacych sieþ ostatecznie w wiecznos´ci.
Po tych wyst þapieniach dr Roman Jusiak OFM podsumowa" teþ czeþs´c´ konferencji. Sesja popo"udniowa rozpoczeþ"a sieþ od wyst þapienia dr. Stanis"awa Krajskiego nt.: „Filozofia savoir-vivre – etykieta i wychowanie”. Dr Krajski wypowiada" sieþ na temat powrotu savoir-vivre’u do "ask, ponownej mody na dobre maniery. Zasady
bon-tonuto wed"ug niegoz jednej strony sformalizowany zapis przykazania mi"os´ci
bliz´niego, a z drugiej – przepis na zúycie najwyzúszej jakos´ci. Cz"owiek dobrze wychowany poprzez dobre maniery okazuje swoje cz"owieczen´stwo; jest to równiezú pewien element prawa naturalnego. Wed"ug dr. Krajskiego savoir-vivre to sztuka zúycia, przyjeþcie i realizacja tej filozofii jest potraktowaniem ca"ej etykiety jako w"asnego osobistego, autentycznego modelu zúycia, konsekwentnie i szczegó"owo realizowanego.
W godzinach popo"udniowych odbywa"a sieþ sesja warsztatowa. Uczestnicy Dni Pedagogicznych mieli do wyboru trzy warsztaty: „Kultura zúycia rodzinnego”, który (prowadzi"a mgr Barbara Dyl); „Kultura zúywego s"owa” (prowadz þac þa by"a dr Amelia Dziurda-Multan) oraz „Kultura s"owa pisanego” (prowadzony przez Micha"a Krajskie-go). G"ównym koordynatorem warsztatów by"a mgr ucja Baden´ska, któr þa wspierali w tej pracy studenci Ko"a Naukowego Studentów Pedagogiki oraz Instytutu Nauk o Rodzinie.
Czwarte Dni Pedagogiczne wpisuj þa sieþ w tradycjeþ Instytutu Pedagogiki KUL. Ich interdyscyplinarne ujeþcie problemu pozwoli"o uczestnikom dostrzec przyczyny, uwarunkowania i przejawy akcentowanych trudnos´ci. Zaangazúowanie studentów jest najprostszym i najbardziej oczywistym s´wiadectwem trafnos´ci wybranej proble-matyki, co daje mozúliwos´c´ poszerzenia tej tematyki podczas kolejnych Dni Pedago-gicznych.
