• Nie Znaleziono Wyników

"Zwischen lila und lavendel. Schritte feministischer Theologie", Hedwig Meyer-Wilmes, Regensburg 1996 : [recenzja]

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share ""Zwischen lila und lavendel. Schritte feministischer Theologie", Hedwig Meyer-Wilmes, Regensburg 1996 : [recenzja]"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

Elżbieta Adamiak

"Zwischen lila und lavendel. Schritte

feministischer Theologie", Hedwig

Meyer-Wilmes, Regensburg 1996 :

[recenzja]

Collectanea Theologica 68/3, 201-207

1998

(2)

w p r z e ś w i a d c z e n i u , ż e p o r z ą d e k B o ż y p o d d a j e s i ę n a r z u c o n y m s y l o g i s t y c z n y m r y g o ­ r o m ; B a l t h a s a r z d a j e s i ę b u d o w a ć s w ó j s y s t e m n a i n t u i c j a c h , z p o d o b n y m z a u f a n i e m d o n i c h j a k s c h o l a s t y k a d o s y l o g i z m ó w . O d s t r o n y f o r m a l n e j r o z p r a w a p r e z e n U i j e s i ę w z a s a d z i e b a r d z o d o b r z e , a d e f e k t y , o k t ó r y c h m o ż n a w s p o m n i e ć n i e w i e l e m o g ą u j ą ć z j e j w a r t o ś c i , a p o p r a w i o n e — w a r ­ t o ś ć p o d n i o s ą . D e f e k t a m i p o w t a r z a j ą c y m i s i ę n a w i e l u m i e j s c a c h b y w a j ą n i e p o p r a w i o ­ n e l i t e r ó w k i l u b w a d l i w i e p o d w z g l ę d e m p r z y p a d k ó w p o s t a w i o n e s ł o w a . D o n a p r a w i e ­ n i a t y c h d e f e k t ó w p r z y d a ł a b y s i ę e r r a t a , k t ó r e j n i e m a . N i e c h m i a u t o r w y b a c z y , ż e u w r a ż ­ l i w i ę g o n a j e d n o b ł ę d n i e p i s a n e s ł o w o : m i a n o w i c i e : „ p r z e k o n y w u j ą c o ” , p o d c z a s g d y b y ć p o w i n n o : „ p r z e k o n u j ą c o ” l u b „ p r z e k o n y w a j ą c o ” . N i e j e s t t o d e f e k t w i e l k i , a p r z y t y m n i e s ł y c h a n i e ł a t w y d o p o p r a w i e n i a w d o b i e k o m p u t e r o w y c h u d o g o d n i e ń . T a d e u s z D . Ł u k a s z u k O S P P E , K r a k ó w H e d w i g M E Y E R - W I L M E S , Z w i s c h e n l i l a u n d l a v e n d e l . S c h r i t t e f e m i n i s t i s c h e r T h e o l o g i e , R e g e n s b u r g 1 9 9 6 , s s . 1 8 3 . W K a t o l i c k i m U n i w e r s y t e c i e w N i j m e g e n ( H o l a n d i a ) d o p l a n u o b o w i ą z k o w y c h z a j ę ć s t u d e n t ó w t e o l o g i i n a l e ż y „ W s t ę p d o t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j ” . O w o c e m d ł u g o ­ l e t n i e g o p r o w a d z e n i a t y c h z a j ę ć j e s t k s i ą ż k a p r o f . H e d w i g M e y e r - W i l m e s Z w i ­ s c h e n l i l a u n d l a v e n d e l . N i e t r z e b a w s p o m i n a ć , ż e t a k i c h z a j ę ć n i e p r z e w i d u j e p r o g r a m s t u d i ó w p o l s k i c h w y d z i a ł ó w t e o l o g i c z n y c h . L e k t u r a n i n i e j s z e j k s i ą ż k i n a c e c h o w a n a j e s t z a t e m d w o j a k i m i o d c z u c i a m i . Z j e d n e j s t r o n y p o c z u c i e m o b c o ś c i , w y n i k a j ą c e j z z u p e ł n i e o d m i e n n e j s y t u a c j i K o ś c i o ł a , w k t ó r y m t a t o l o g i a w y r a s t a . A u t o r k a o p i s u j e t ę s y t u a c j ę n a ­ s t ę p u j ą c o : „ O b e c n i e d o c e n c i / t k i z n a j d u j ą s i ę w f a z i e p r z e ł o m u , p o n i e w a ż p o s t ę p u j ą c a s e ­ k u l a r y z a c j a s p o ł e c z e ń s t w a w p ł y w a n a z m n i e j s z a j ą c ą s i ę l i c z b ę s t u d i u j ą c y c h t e o l o g i ę , a z a ­ i n t e r e s o w a n i e k w e s t i a m i r e l i g i j n y m i a r t y k u ł u j e s i ę p o p r z e z o k r ę ż n ą d r o g ę z a i n t e r e s o w a n i a i n n y m i r e l i g i a m i ” ( s . 7 ) . Z d r u g i e j s t r o n y l e k t u r a w y d a j e s i ę w y c h o d z i ć n a p r z e c i w p o t r z e ­ b o m p o t e n c j a l n e g o p o l s k i e g o c z y t e l n i k a , p o n i e w a ż c h o d z i o z a j ę c i a w p r o w a d z a j ą c e w t e ­ m a t y k ę t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j , n i e z a k ł a d a j ą c e j a k i e j ś w c z e ś n i e j s z e j o r i e n t a c j i . Z n a j d u j e ­ m y w i ę c w te j k s i ą ż c e s w o i s t e k o m p e n d i u m t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j , s t a w i a j ą c e p o d s t a w o ­ w e p y t a n i a i p o d s u m o w u j ą c e o d p o w i e d n i e d a n e j u ż w n i e m a l t r z y d z i e s t o l e t n i e j h i s t o r i i t e g o n u r t u t e o l o g i i . H e d w i g M e y e r - W i l m e s w y b r a ł a d z i e s i ę ć w a ż n i e j s z y c h p y t a ń i u c z y n i ł a z n i c h t e ­ m a t y p o s z c z e g ó l n y c h r o z d z i a ł ó w : C o t o j e s t t e o l o g i a f e m i n i s t y c z n a ? K i m j e s t w ł a ś c i ­ w i e k o b i e t a ? C z y k o b i e t y s ą r ó w n e ? C o t o j e s t h e r m e n e u t y k a f e m i n i s t y c z n a ? J a k c z y t a s i ę t e k s t y j a k o k o b i e t a ? C z y n i e w i e s z , ż e j e s t e ś E w ą ? C z y t o , c o b o s k i e j e s t m ę s k i e ? J a k o m ę ż c z y z n ę i k o b i e t ę s t w o r z y I i c h ? C z y m o r a l n o ś ć j e s t d w u p l c i o w a j a k c z ł o w i e k ?

(3)

J a k i e g o K o ś c i o ł a c h c e m y ? K s i ą ż k a o b e j m u j e — j a k w i d a ć s z e r o k ą p a n o r a m ę d y s c y ­ p l i n t e o l o g i c z n y c h : a n t r o p o l o g i ę , h e r m e n e u t y k ę , n a u k ę o B o g u , o g r z e c h u , p r o b l e m a ­ t y k ę m o r a l n ą , e k l e z j o l o g i ę . S p o ś r ó d b o g a c t w a p o d e j m o w a n y c h p y t a ń w y b r a ł a m d w a , b y p r z e d s t a w i ć i p r z e a n a l i z o w a ć j e b l i ż e j : t e o l o g i a f e m i n i s t y c z n a i n a u k a o B o g u . T y t u ł k s i ą ż k i Z w i s c h e n l i l a u n d l a v e n d e l n a u w i ą z u j e d o p o w i e ś c i A l i c e W a l k e r K o l o r l i l a ( W p o l s k i m p r z e k ł a d z i e o d d a n y j a k o K o l o r p u r p u r y ) . A . W a l k e r o p i s u j e f e m - n i z m c z a r n y c h k o b i e t ( n a z y w a n y t e ż w o m a n i z m e m ) p o r ó w n u j ą c g o z f e m i n i z m e m z a ­ c h o d n i m p r z e z z e s t a w i e n i e k o l o r u l i l a i l a w e n d o w e g o . K a t o l i c k a t e o l o ż k a p o d e j m u j e to p o r ó w n a n i e i s t w i e r d z a : „ F e m i n i s t y c z n y w e d ł u g m n i e m a s i ę d o c h r z e ś c i j a ń s k i e g o t a k j a k k o l o r l i l a d o l a w e n d o w e g o ” ( s . 8 ) . C z y t e l n i k „ n i e w t a j e m n i c z o n y ” m o ż e ż a ł o w a ć , ż e t o k l u c z o w e z d a n i e n i e z o s t a j e w y j a ś n i o n e . P o n i e k ą d c a ł a k s i ą ż k a j e s t p r ó b ą t a k i e g o w y j a ś n i e n i a , a l e o p i e r a s i ę o n a n a p e w n y m z a ł o ż e n i u , d o t y c z ą c y m z w i ą z k u m i ę d z y f e m i ­ n i z m e m a c h r z e ś c i j a ń s t w e m , k t ó r e g o A u t o r k a n i e c z u j e s i ę w o b o w i ą z k u t ł u m a c z y ć . D l a ­ t e g o p i e r w s z y r o z d z i a ł , w y j a ś n i a j ą c y p o j ę c i e t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j j e s t n a j k r ó t s z y . Z n a j ­ d u j e m y t u j e d n a k t a k i e j e j o k r e ś l e n i e , k t ó r e p r ó b u j e u s u n ą ć p e w n e n i e p o r o z u m i e n i a z w i ą ­ z a n e z j e j p o j m o w a n i e m , s p o t y k a n e r ó w n i e ż w n a s z y m k r a j u : „ T e o l o g i a f e m i n i s t y c z n a n i e j e s t t e o l o g i ą k o b i e c ą , n i e j e s t t e o l o g i ą k o b i e t y , k t ó r a z a k ł a d a a b s t r a k c y j n ą i s t o t ę a l b o w i e d z ę o k o b i e c i e , l e c z t e o l o g i ą f e m i n i s t y c z n i e n a s t a w i o n y c h k o b i e t , k t ó r e p r ó b u j ą r o z ­ p o z n a ć , n a z w a ć , p o d d a ć k r y t y c e i p r z e z w y c i ę ż y ć r e l i g i j n y p a t r i a r c h a t w s p o ł e c z e ń s t w i e , K o ś c i o ł a c h i w s p ó l n y m ż y c i u . N i e j e s t t e o l o g i ą z w i ą z a n ą z p ł c i ą , l e c z t e o l o g i ą p r o b l e - m a t y z u j ą c ą k a t e g o r i ę p ł c i ” ( s . 9 - 1 0 ) . Z t a k i e g o o k r e ś l e n i a w y n i k a m . i n . t o , ż e p o j ę c i e m p r z e c i w n y m d o t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j n i e j e s t a n i t e o l o g i a m ę s k a , a n i t e o l o g i a m ę ż c z y ­ z n y , j e s t n i m n a t o m i a s t p a t r i a r c h a t . P a t r i a r c h a t w p e r s p e k t y w i e f e m i n i s t y c z n e j n a j z w i ę ź l e j z d e f i n i o w a ł a E l i s a b e t h S c h ü s s l e r F i o r e n z a : „ P a t r i a r c h a t t o p o l i t y c z n o - k u l t u r o w y s y s t e m p a n o w a n i a i p o d p o r z ą d k o w a n i a w k s z t a ł c i e p i r a m i d y ( . . . ) u s t r u k t u r y z o w a n y w e ­ d ł u g p ł c i , r a s y , k l a s y , p r z y n a l e ż n o ś c i r e l i g i j n e j i k u l t u r o w e j i w e d ł u g i n n y c h h i s t o r y c z ­ n y c h f o r m p a n o w a n i a ” 1. T a k s z e r o k a d e f i n i c j a p a t r i a r c h a t u p o z w a l a n i e t y l k o u c h w y c i ć p o d s t a w o w ą d l a t e o r i i f e m i n i z m u k a t e g o r i ę p a n o w a n i a z w i ą z a n e g o z p ł c i ą , a l e t e ż p r ó ­ b u j e o b j ą ć i n n e c z y n n i k i , w y z n a c z a j ą c e r ó ż n i c e i s t n i e j ą c e m i ę d z y k o b i e t a m i . J a k w i ę c t e o l o g i a „ f e m i n i s t y c z n i e n a s t a w i o n y c h k o b i e t ” , t e o l o g i a „ p r o b l e m a t y z u - j ą c a k a t e g o r i ę p ł c i ” o d n o s i s i ę d o p o d s t a w o w e g o p y t a n i a k a ż d e j t e o l o g i i — p y t a n i a o B o g a . P r o f e s o r H . M e y e r - W i l m e s t e m u p y t a n i u p o ś w i ę c a n a j d ł u ż s z y r o z d z i a ł ( s . 8 5 - - 1 0 8 ) p o d e j m u j ą c t r z y p r ó b y p r z y b l i ż e n i a t e m a t y k i . S t a n o w i ą o n e p o d s u m o w a n i e d o ­ t y c h c z a s o w e j d y s k u s j i t e o l o g i c z n o f e m i n i s t y c z n e j i k r y t y c z n e o d n i e s i e n i e s i ę d o n i ż e j ,

’ E. S c h ü s s l e r F i o r e n z a , Patriarchale Herrschaft spaltet/F em m istische Verschieden­

heit m acht stark: Ethik und P olitik der Befreiung, w: Jahrbuch der E uropäischen Gesellschaft

für theologische Forschung von Frauen 3(1995) s .14-15; por. H. M c y c r - W i I n i e s , Zwischen

(4)

p o k a z u j ą j e d n a k z a r a z e m , ż e t o c z o n a d y s k u s j a n i e j e s t j a k i m ś „ k o b i e c y m g e t t e m ” , l e c z d o t y c z y n a j i s t o t n i e j s z y c h p y t a ń , p r z e d k t ó r y m i s t o i c z ł o w i e k w i a r y d z i s i a j . H e d w i g M e y e r - W i l m e s t a k f o r m u ł u j e n a j w a ż n i e j s z e d l a n i e j w t y m k o n t e k ś c i e p y t a n i a : „ W p o ­ s z u k i w a n i u ś l a d ó w n i e z n a n e g o B o g a w a ż n e s ą d l a m n i e t r z y e l e m e n t y . P o p i e r w s z e , p o w a ż n e p o t r a k t o w a n i e d o ś w i a d c z e n i a n i e o b e c n o ś c i B o g a , p o d r u g i e , u w z g l ę d n i e n i e w s p i e r a j ą c e j l u b b l o k u j ą c e j t o ż s a m o ś ć f u n k c j i t e k s t ó w b i b l i j n y c h i p o t r z e c i e , t e r a p e u ­ t y c z n e z n a c z e n i e p r z e p r a c o w a n i a a m b i w a l e n t n y c h c h r z e ś c i j a ń s k i c h o b r a z ó w B o g a , k t ó r e s t a j e s i ę w i d o c z n e w k r z y w d z i e w y k o r z y s t a n y c h i z g w a ł c o n y c h k o b i e t i d z i e c i ” ( s . 1 0 0 ) . P i e r w s z a u w a g a t e o l o ż k i z N i j m e g e n o d n o s i s i ę d o p o d n i e s i o n e j w d e b a c i e f e m i n i ­ s t y c z n e j k w e s t i i d o m i n a c j i m ę s k i e g o j ę z y k a ( s ł ó w i s y m b o l i ) w w y r a ż a n i u t a j e m n i c y B o g a ( O j c i e c , P a n , S ę d z i a , K r ó l ) o r a z d u a l i s t y c z n y c h o k r e ś l e ń B o g a ( c a ł k o w i c i e I n n y , W s z e c h m o c n y ) . S e d n o f e m i n i s t y c z n e j k r y t y k i w y r a ż a k l a s y c z n e j u ż z d a n i e M a r y D a ł y : „ J e ś l i B ó g j e s t m ę s k i , t o , c o m ę s k i e , j e s t b o g i e m ” 2. P r ó b y o d p o w i e d z i t e o l o g i i f e m i n i ­ s t y c z n e j n a t a k p o s t a w i o n y p r o b l e m i d ą w k i l k u k i e m n k a c h : o d k r y w a n i a k o b i e c y c h o b r a z ó w B o g a w B i b l i i i t r a d y c j i K o ś c i o ł a , z w ł a s z c z a m i s t y k i - s y m b o l i z u j ą c y c h w i ę ź , r e l a c j ę , a n i e p o d p o r z ą d k o w a n i e i p a n o w a n i e ; i n n y k i e r u n e k i d z i e j e s z c z e d a l e j o d s ł a ­ n i a j ą c k o b i e c e o b l i c z e B o g a c z y n a w e t „ c z y n i ą c ” z r e l i g i i m ę s k i e j r e l i g i ę k o b i e c ą . Z d a ­ n i e m M e y e r - W i l m e s d y s k u s j a t a p o k a z a ł a p r z e d e w s z y s t k i m o b f i t o ś ć m o ż l i w o ś c i w y ­ r a ż a n i a m i s t e r i u m B o g a - w k a t e g o r i a c h i m ę s k i c h , i k o b i e c y c h , i p o n a d p ł c i o w y c h . B y ł a k o n i e c z n ą d e m i t o l o g i z a c j ą m ę s k o ś c i w e w n ą t r z K o ś c i o ł ó w , j a k t e ż k r y t y c z n y m r o z w a ż e n i e m k u l t u r o w e g o d z i e d z i c t w a c h r z e ś c i j a ń s t w a . Z d r u g i e j j e d n a k s t r o n y A u ­ t o r k a w y r a ż a s w o j e n i e z a d o w o l e n i e z p r o w a d z o n e j d y s k u s j i . Z a k ł a d a s i ę w n i e j b o ­ w i e m , j a k o p o ś w i a d c z o n ą w P i ś m i e Ś w i ę t y m i t r a d y c j i o r a z d o ś w i a d c z a n ą , o b e c n o ś ć B o g a - p o d c z a s g d y t e n B ó g d o ś w i a d c z a n y j e s t j a k o m i l c z ą c y i n i e o b e c n y . R a d y k a l - n o ś ć m a j ą c e g o d z i ś m i e j s c e z a k w e s t i o n o w a n i a i d z i e o w i e l e g ł ę b i e j n i ż s p ó r o j ę z y k ( d o m i n u j ą c o m ę s k i c z y t e ż u z u p e ł n i o n y o k o b i e c y l u b n i m z a s t ą p i o n y ) , j a k i m t a j e m n i ­ c ę B o g a w y r a ż a m y . W t a k i e j p e r s p e k t y w i e t a k ż e f e m i n i s t y c z n e p r ó b y u j ę c i a t a j e m n i c y B o g a o k a z u j ą s i ę n i e w y s t a r c z a j ą c e . M e y e r - W i l m e s s z k i c u j e d w i e p r o p o z y c j e : M a r y D a ł y i S a l l i e M c F a g u e . D a l y o p o w i a d a s i ę z a o d k r y w a n i e m i n a z y w a n i e m B o g a w s o b i e p r z e z k o b i e t y p r z e ż y w a j ą c e p r o c e s s t a w a n i a s i ę s o b ą . P o s z u k i w a n i e B o g a d o k o n a ć m a s i ę z a t e m w a k c i e s a m o n a z y w a n i a . W e d ł u g D a ł y k o b i e t y p o j m u j ą t r a n s c e n ­ d e n c j ę r a c z e j w f o r m i e c z a s o w n i k a , w k t ó r y m u c z e s t n i c z y m y , ż y j e m y , p o r u s z a m y s i ę , c z e r p i e m y z n i e g o s w ó j b y t . O d n a l e z i e n i e o s o b i s t e j r e l a c j i d o B o g a o k a z u j e s i ę w i ę c p r o c e s e m , t r u d e m n a z y w a n i a s a m e j s i e b i e - a n i e o p a r c i e m s i ę n a o d p o w i e d z i a c h d a ­

2 M. D a ł y , Jenseits von Gottvater. Sohn & Co. A ufbruch zu einer P hilosophie der Frauen­

(5)

n y c h j u ż p r z e z B i b l i ę i t r a d y c j ę c h r z e ś c i j a ń s k ą . W t y m s e n s i e d l a D a ł y f e m i n i z m s t a j e s i ę d u c h o w ą r e w o l u c j ą , u c i e l e ś n i a j ą c ą j u ż ś w i a d o m o ś ć , w i z j ę w y k r a c z a j ą c ą p o z a p a t r i a r ­ c h a t . D l a S a l l i e M c F a g u e r ó w n i e ż p o s z u k u j ą c e j n o w e g o w y r a ż e n i a B o s k o ś c i , p u n k t e m w y j ś c i a r e f l e k s j i j e s t k r y z y s e k o l o g i c z n y . U w a ż a o n a , i ż w o b l i c z u z n i s z c z e n i a ś r o d o w i ­ s k a i z a g r o ż e n i a a t o m o w e g o p r o b l e m a t y c z n e j e s t m ó w i e n i e o o b e c n o ś c i B o g a w t y m ś w i e c i e . Z a s a d n i c z y m p y t a n i e m s t a j e s i ę d l a t e g o d l a n i e j : J a k i e d z i a ł a n i e w p r a k t y c e w y w o ł u j ą g ł o s z o n e o b r a z y B o g a ? J a k o c h r z e ś c i j a n i e w i e r z y m y w M o c o s o b o w ą , k t ó r a s t o i p o s t r o n i e ż y c i a . P o t r z e b u j e m y z a t e m o b r a z ó w , k t ó r e s y m b o l i z u j ą d o b r o s t w o r z e n i a . D l a t e g o p o w i n n i ś m y w i d z i e ć n a s z ą Z i e m i ę n i e j a k o b e z d u s z n ą m a t e r i ę , l e c z c i a ł o B o g a . W e d ł u g M c F a g u e w y n i k a z t e g o , ż e b a r d z i e j a d e k w a t n y m i o b r a z a m i B o g a s ą d z i ś n i e te , p o c h o d z ą c e z e s f e r y p u b l i c z n o - p o l i t y c z n e j ( K r ó l , W ł a d c a ) , l e c z w i ą ż ą c e s i ę z n a r o d z i ­ n a m i , k a r m i e n i e m , p ł c i o w o ś c i ą i b l i s k o ś c i ą : M a t k i , O b l u b i e ń c a / O b l u b i e n i c y , P r z y j a c i e ­ l a / P r z y j a c i ó ł k i . M c F a g u e o p o w i a d a s i ę z a n i m i n i e d l a t e g o , ż e s ą k o b i e c e , l e c z z e w z g l ę ­ d u n a p r a k t y k ę , j a k ą p o w i n n y w z b u d z a ć . P r o p o z y c j e p ó ł n o c n o a m e r y k a ń s k i c h t e o l o ż e k ł ą c z y p r ó b a p r z e z w y c i ę ż e n i a d u a l i s t y c z n e g o m y ś l e n i a t e o l o g i i c h r z e ś c i j a ń s k i e j ( p r z e z w y r a ź n e p o d k r e ś l e n i e i m m a n e n c j i B o g a ) , a t a k ż e p r z e k o n a n i e o p o w i ą z a n i u g ł o s z o n y c h o b r a z ó w B o g a z p o j m o w a n i e m l u d z k i e j t o ż s a m o ś c i i p o r z ą d k i e m s p o ł e c z n y m . W s p ó l n e j e s t i m r ó w n i e ż p o s z u k i w a n i e B o g a n a p o d s t a w i e d o ś w i a d c z e ń ż y c i o w y c h — H . M e y e r - - W i l m e s n a z y w a t o „ k a n o n e m ż y c i a ” — a n i e t y l k o n a p o d s t a w i e P i s m a i t r a d y c j i . M e y e r - W i l m e s s t a w i a z a p r e z e n t o w a n y m k o n c e p c j o m d w a p y t a n i a : C z y r z e c z y w i ś c i e u w z g l ę d n i a j ą o n e , c z y t e ż r a c z e j o m i j a j ą s t w i e r d z a n y p r o b l e m n i e m o c y d o ś w i a d c z e n i a B o g a ? C z y u k a z y w a n i e B o g a j a k o O s o b y w s p o s ó b k o n i e c z n y o z n a c z a a k c e p t a c j ę B o g a a u t o r y t a r n e g o ? P r ó b a o d p o w i e d z i n a p i e i w s z e z w y m i e n i o n y c h p y t a ń p r o w a d z i A u t o r k ę d o p o d j ę c i a d r u g i e j p r ó b y z m i e r z e n i a s i ę z p y t a n i e m o B o g a z p e r s p e k t y w y f e m i n i s t y c z ­ n e j , k t ó r ą z a t y t u ł o w a ł a N a p o c z ą t k u . . . b y ł o o p o w i a d a n i e . D y s k u t u j e t u p r z e d e w s z y s t k i m z S a l l i e M c F a g u e , k w e s t i o n u j ą c p o d s t a w y j e j p o d e j ś c i a d o p y t a n i a o B o g a . M e y e r - W i l m e s s t w i e r d z a , i ż k r y z y s e k o l o g i c z n y p o k a z u j e w ł a ś n i e b e z s i l n o ś ć ś w i a d o m o ś c i m o t y w o w a n e j r e l i g i j n i e . P o d r u g i e , o b r a z y B o g a n i e d a j ą s i ę f u n k c j o n a l i z o w a ć w s p o s ó b z a ł o ż o n y p r z e z M c F a g u e . „ O n e o k r e ś l a j ą h o r y z o n t , m o g ą s t y m u l o w a ć , p r o w a d z i ć d o d z i a ł a n i a , a l e d o p i e ­ r o w ó w c z a s , g d y p o t r a f i m y « o p o w i a d a ć » o s o b i e w e w s p ó l n o c i e ” ( s . 9 4 ) . O b r a z y B o g a s ą p e w n e g o r o d z a j u k o m u n i k a c j ą p o m i ę d z y c z ł o w i e k i e m , ś w i a t e m i t r a d y c j ą . A u t o r k a p o ­ w o ł u j e s i ę r ó w n i e ż n a R u d o l f a B u l t m a n n a : „ . . . j e ś l i c h c e s i ę m ó w i ć o B o g u , t o t r z e b a o c z y w i ś c i e m ó w i ć o s o b i e s a m y m ” . W t y m s e n s i e p r o p o z y c j a D a ł y - r o z p o c z ę c i a n o w e ­ g o n a z y w a n i a B o g a - w y d a j e s i ę M e y e r - W i l m e s b a r d z i e j p r z e k o n u j ą c a . D a l s z e p u b l i k a ­ c j e M a r y D a ł y , b ę d ą c e r ó w n i e ż p r ó b ą t w o r z e n i a n o w e g o j ę z y k a d o w y r a ż e n i a t y c h n o ­ w y c h d o ś w i a d c z e ń , p o k a z u j ą j e d n a k , ż e j e s t t o d r o g a z r o z u m i a ł a t y l k o d l a „ w t a j e m n i ­ c z o n y c h ” . D l a t e g o t e o l o ż k a z N i j m e g e n r o z w i j a s w o j ą w i z j ę , p o j m u j ą c c h r z e ś c i j a ń s t w o j a k o „ w s p ó l n o t ę o p o w i a d a n i a ” . T e k s t y , h i s t o r i e , o p o w i a d a n i a - z a w a r t e w P i ś m i e Ś w i ę ­ t y m i t r a d y c j i , a l e t e ż w l i t e r a t u r z e - m o g ą s t a ć s i ę p e w n e g o r o d z a j u „ p o r ę c z ą ” , n a k t ó r e j

(6)

m o ż e m y s i ę o p r z e ć w n a s z e j d r o d z e k u m ó w i e n i u o B o g u . M e y e r - W i l m e s p r o p o n u j e c z y t a n i e p e r s p e k t y w i c z n e - z r ó ż n y c h p u n k t ó w w i d z e n i a , b l i ż s z y c h n a m i d a l e k i c h . S a m a p r e z e n t u j e t a k ą p r ó b ę o d c z y t a n i a s c e n y w a l k i J a k u b a p r z y s t u d n i z . . . k i m ? Z B o g i e m , d e m o n e m , a n i o ł e m , n i e z n a j o m y m , o b c y m - t a k r ó ż n e i n t e r p r e t a c j e p o d a j ą k o m e n t a r z e ( R d z 3 2 , 2 3 - 3 2 ) . M e y e r - W i l m e s o p o w i a d a t ę h i s t o r i ę t r z y k r o t n i e , z a k a ż d y m r a z e m p r ó ­ b u j ą c p o k a z a ć , j a k z a n u r z o n a j e s t o n a w „ k a n o n i e d o ś w i a d c z e ń ż y c i o w y c h ” - z p e r s p e k ­ t y w y z a t a r g u b r a c i ( J a k u b a i E z a w a ) , c o d z i e n n o ś c i m a ł ż e ń s k i e j ( d o k ł a d n i e j — z p e r ­ s p e k t y w y ż o n y J a k u b a ) i p o r a z t r z e c i j a k o s p ó r m i ę d z y s i o s t r a m i ( t u z p e r s p e k t y w y s t a r s z e j s i o s t r y , L e i , p i e r w s z e j ż o n y J a k u b a ) . Z d a n i e m M e y e r - W i l m e s w ł a ś n i e p o s z u k i ­ w a n i e w y r a ż o n e w o p o w i a d a n i u j e s t o d p o w i e d z i ą n a d o ś w i a d c z e n i e n i e o b e c n o ś c i B o g a c z y o g r a n i c z e n i a G o d o o b r a z ó w w y r a ż o n y c h t y l k o w m ę s k i m j ę z y k u . T r z e c i a p r ó b a p o d j ę c i a p y t a n i a o B o g a z p e r s p e k t y w y t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j w y d a j e s i ę n a j b a r d z i e j o b c a p o l s k i e m u c z y t e l n i k o w i . C h o d z i o p o w i ą z a n i e g ł o s z o n e g o o b r a z u B o g a z n a d u ż y c i a m i z s f e r z e i n t y m n e j , n a d u ż y c i a m i m a j ą c y m i m i e j s c e w s y t u a c j a c h n a z n a c z o ­ n y c h o k a z y w a n y m z a u f a n i e m : w r o d z i n a c h , r e l a c j a c h l e k a r z - p a c j e n t , t e r a p e u t a - k l i e n t , r ó w ­ n i e ż w r e l a c j a c h d u s z p a s t e r s k i c h . M e y e r - W i l m e s s t w i e r d z a , i ż w e d ł u g r e l a c j i w y k o r z y s t y ­ w a n y c h s e k s u a l n i e k o b i e t i d z i e c i i c h p o d s t a w o w y m p r o b l e m e m j e s t s p r z e c z n o ś ć c h r z e ś c i ­ j a ń s k i e g o o b r a z u B o g a : z j e d n e j s t r o n y B ó g j a k o w i d z ą c y w s z y s t k o i k a r a j ą c y S ę d z i a , z d r u g i e j s t r o n y j a k o m i ł u j ą c y , d o b r y O j c i e c . N a d u ż y c i a s e k s u a l n e s ą t u p o j m o w a n e n i e t y l k o j a k o p r o b l e m s p o ł e c z n y d o t y c z ą c y n i e r ó w n o ś c i w p o d z i a l e w ł a d z y m i ę d z y m ę ż c z y ­ z n a m i a k o b i e t a m i i d z i e ć m i , l e c z r ó w n i e ż j a k o k w e s t i a r e l i g i j n a . A u t o r k a p o w o ł u j e s i ę n a b a d a n i a h o l e n d e r s k i e z 1 9 8 5 r o k u , w e d ł u g k t ó r y c h „ p a t r i a r c h a l n e r o z u m i e n i e c h r z e ś c i j a ń ­ s t w a w s p i e r a i l e g i t y m u j e w a m n k i , w k t ó r y c h i n c e s t s t a j e s i ę d o p i e r o m o ż l i w y ” ( s . 1 0 1 ) . W o p o w i a d a n i a c h o f i a r i n c e s t u w r e l a c j a c h d u s z p a s t e r s k i c h c e n t r a l n y m p r o b l e m e m s t a j e s i ę c i e r p i e n i e z w i ą z a n e z o b r a z e m B o g a j a k o O j c a . I d e n t y f i k a c j a B o g a z m ę ż c z y z n ą , n a j ­ c z ę ś c i e j z o j c e m , p o w o d u j e m . in . p r z y p i s y w a n i e w i n y o f i a r o m , a n i e s p r a w c o m . P r o b l e ­ m e m o k a z u j e s i ę n i e t y l k o w y o b r a ż e n i e B o g a j a k o O j c a , a l e t e ż w y ł ą c z n o ś ć r e l a c j i o j c i e c - - s y n w c h r z e ś c i j a ń s t w i e . D l a t e g o M e y e r - W i l m e s s t w i e r d z a , i ż „ n i e t y l k o B ó g O j c i e c s t a ł s i ę p r o b l e m e m d l a t e o l o g i i f e m i n i s t y c z n e j , l e c z t a k ż e w y o b r a ż e n i e B o g a j a k o O s o b y b e z r e l a c j i . W ł a ś n i e t r a u m a t y c z n a w i e d z a o f i a r i n c e s t u u w r a ż l i w i a n a s n a t e n p u n k t i p o k a z u j e , j a k k o n i e c z n e j e s t p r z e z w y c i ę ż e n i e o s o b o w e g o w y o b r a ż e n i a B o s k o ś c i ” ( s . 1 0 4 ) . N i e s p o ­ s ó b w t y m m i e j s c u n i e p o w r ó c i ć d o p y t a n i a p o s t a w i o n e g o w c z e ś n i e j p r z e z s a m ą A u t o r k ę : C z y m o w a o B o g u j a k o O s o b i e w s p o s ó b k o n i e c z n y o z n a c z a a k c e p t a c j ę B o g a a u t o r y t a r n e ­ g o ? M o ż n a z a d a ć t e ż w i e l e i n n y c h z a s a d n i c z y c h p y t a ń : C z y B ó g c h r z e ś c i j a ń s k i j e s t O s o b ą w y i z o l o w a n ą , i s t n i e j ą c ą p o z a r e l a c j a m i ? C z y w y o b r a ż e n i e B o s k o ś c i w k a t e g o r i a c h n i e o s o - b o w y c h u m o ż l i w i w i d z e n i e G o w s i e c i r e l a c j i d o i n n y c h ? J a k o c e n i a ć t e g o r o d z a j u p r o p o z y c j e t e o l o g i c z n e z n a s z e j p e r s p e k t y w y ? W y d a j ą s i ę n a m t r u d n e , w y p ł y w a j ą c e z m y ś l e n i a p o s t m o d e m i s t y e m e g o , k t ó r e p o z o s t a j e d l a n a s z e j t e o l o g i i o b c e . S ą p r ó b ą z m a g a n i a s i ę z n a j p o w a ż n i e j s z y m i p y t a n i a m i c z ł o w i e k a i o d k r y ­

(7)

w a n i e m , j a k ą o d p o w i e d ź p r z y n o s i m u c h r z e ś c i j a ń s t w o - n i e j a k o c o ś o c z y w i s t e g o , l e c z j a k o j e d n a z p r o p o z y c j i . T o r ó w n i e ż m o ż e n a m s i ę w y d a w a ć d a l e k i e . A l e m i m o t y c h a s p e k ­ t ó w o b c o ś c i s p o t y k a m y t e ż w ą t k i b l i s k i e p o l s k i e j t e o l o g i i , p y t a n i e o B o g a n i e c i e r p i ę t l i w e g o i c i e r p i ą c e g o , k t ó r e i tu t a j - c h o ć w z u p e ł n i e i n n y m k o n t e k ś c i e - o k a z u j e s i ę p o w i ą z a n e z z a ­ k w e s t i o n o w a n i e m w y ł ą c z n i e m ę s k i e g o j ę z y k a d o w y r a ż e n i a te j N a j w i ę k s z e j T a je m n ic y . N a k o n i e c j e d n a u w a g a o c i e k a w y c h i n n o w a c j a c h w s t y l u k s i ą ż k i . P o d e j m o w a n e z a g a d n i e n i a n i e n a l e ż ą d o ł a t w y c h i n i e ł a t w y m j ę z y k i e m s ą w y j a ś n i a n e . W c e l u l e p s z e ­ g o z r o z u m i e n i a p o r u s z a n y c h k w e s t i i A u t o r k a z a o p a t r z y ł a k a ż d y r o z d z i a ł w p o d s u m o ­ w u j ą c ą „ u s ł y s z a n y ” w y k ł a d r o z m o w ę d w o j g a s t u d e n t ó w : L u c y i W a l t e r a ( n i e p o s ł u g u ­ j ą c y c h s i ę b y n a j m n i e j j ę z y k i e m n a u k o w y m ) . R ó ż n o r o d n o ś ć s t y l u w y r a ż a s i ę r ó w n i e ż w p l e c e n i e m w k s i ą ż k ę w ł a s n y c h w i e r s z y H e d w i g M e y e r - W i l m e s . M o j ą r e c e n z j ę c h c i a ­ ł a b y m z a k o ń c z y ć z a c y t o w a n i e m j e d n e g o z n i c h ( z e s t r o n y 1 3 7 ) : N a p a m i ą t k ę M a r t y M o j a S i o s t r o , t r o s z c z y s z s i ę o w i e l e Z a ł o ż y c i e l k o g m i n y w B e t a n i i P o s ł u g u j ą c a p o d c z a s u c z t y e u c h a r y s t y c z n e j P o d d a c h e m T w o j e g o d o m u c z u j ę s i ę b e z p i e c z n a U ż y c z a s z o p i e k i w ę d r o w n e m u K a z n o d z i e i i t y m , k t ó r z y s ą J e g o . M o j a S i o s t r o , t r o s z c z y s z s i ę o w i e l e c z ę s t o m a s z r ę c e p e ł n e p r a c y . R z a d k o s i ę s k a r ż y s z , a l e k i e d y ś m u s i a ł o s i ę t o z d a r z y ć K o b i e t y p o w i n n y s ł u c h a ć w m i l c z e n i u j a k T w o j a s i o s t r a , o n a p r z y s ł u c h i w a ł a s i ę m o w i e M ę ż c z y z n y . M o j a S i o s t r o , p r a c a k o b i e t j e s t n i c n i e w a r t a w k r ó l e s t w i e i d ą c y c h z a C h r y s t u s e m l e c z p r a g n i e s z c h l e b a i r ó ż P i o t r , P i o t r , n a t e j s k a l e c h c ę z b u d o w a ć m ó j K o ś c i ó ł M a r t a , M a r t a , T y s z o r u j e s z s k a ł ę g o ł y m i r ę k a m i . M o j a S i o s t r o , w s z u f l a d a c h T w o j e g o s e r c a z a c h o w u j e s z m a r z e n i a j w i ę z i , s ł o w a s p i e r a s z s i ę z w y ł ą c z n ą r a c j ą t e g o j e d y n e g o , c o p o t r z e b a J e z u s , k t ó r y m i ł u j e w a s o b i e ś c i e r a s i ę z T w o j ą s i ł ą .

(8)

M o j a S i o s t r o , n i g d y n i e s t o i s z s p o k o j n i e n i e n a d a j e s z s i ę n a o b r a z n i e p o z o s t a w i a s z ż a d n y c h u d o k u m e n t o w a n y c h ś l a d ó w t y l k o w s p o m n i e n i a , p o c i e s z e n i a , w r a ż e n i a j a s n e s ł o w a w n i e j a s n e j h i s t o r i i . S i o s t r o , T w o j a p r a c a n i e j e s t n i e w i d z i a l n y m t c h n i e n i e m T w o j a p o s ł u g a p r z y s t o l e t o n i e p a r t y T w o j e z u p y s m a k u j ą w y ś m i e n i c i e T w o j a r ę k a s z o r s t k a o d g ł a s k a n i a . O . S i o s t r o , n i e z o s t a w i a j m n i e s a m e j w p u s t y c h k a t e d r a c h w z n i s z c z o n y c h s y n a g o g a c h w p o d z i e l o n y c h m e c z e t a c h . E l ż b i e t a A d a m i a k , P o z n a ń K a r l - J o s e p h K U S C H E L , W i m B E U K E N , L e s r e l i g i o n s , s o u r c e d e v i o l e n c e ? „ R e ­ v u e I n t e r n a t i o n a l e d e T h é o l o g i e - C o n c i l i u m ” , P a r i s 1 997, B e a u c h e s n e E d i t e u r , C a h i e r 2 7 2 , SS.183. W y d a n y w s e r i i D o ś w i a d c z e n i a r e l i g i j n e , p r z y w s p ó ł p r a c y 2 3 t e o l o g ó w z r ó ż n y c h z e s p o ł ó w k o n s u l t a c y j n y c h i z w i e l u k r a j ó w ( j a k S r i L a n k a , K o s t a r y k a , B u r k i n a F a s o ) , z e s z y t t e n j e s t s m u t n i e a k t u a l n y w o b e c g l o b a l n i e r o z k r ę c a j ą c e j s i ę s p i r a l i p r z e m o c y p r z e d e w s z y s t k i m z b r o j n e j . T r u d n o u s t a l i ć j e g o t y t u ł , g d y ż n a o k ł a d c e , j e j g r z b i e c i e i j e j o d w r o c i e p o z b a w i o n y k o ń c o w e g o z n a k u z a p y t a n i a o z n a c z a s t w i e r d z e n i e R e l i g i e ź r ó d ł e m p r z e m o c y , w s z a k ż e n a s . 3 i 5 o r a z w w y k a z i e a r t y k u ł ó w z a r o k 1 9 9 7 ( w z e ­ s z y c i e 2 7 3 ) f i g u r u j e ó w z n a k , a t o z m i e n i a s e n s n a R e l i g i e ź r ó d ł e m p r z e m o c y ? — l u b p e ł n i e j : C z y r e l i g i e m o g ą b y ć ź r ó d ł e m p r z e m o c y ? P e w n e i s t o t n e k o n s t a t a c j e w t e k ­ s t a c h p o z w a l a j ą o p o w i e d z i e ć s i ę z a d r u g ą w e r s j ą . P i ę t n a ś c i e a r t y k u ł ó w z g r o m a d z o n o w t r z e c h c z ę ś c i a c h p o d s t a w o w y c h : I. m i e j s c a d o ś w i a d c z e ń ( 6 ) — I ł . g r u p y d o c e l o w e ( 1 ) — I I I . a n a l i z y i k o n s e k w e n c j e ( 3 — n a z w a n i e p r z e k o n u j ą c a ) ; j e d e n m a c h a r a k t e r w p r o w a d z a j ą c y ; w z a k o ń c z e n i u z a m i e s z c z o n o r z e k o m ą „ d o k u m e n t a c j ę ” . C h o ć n i e k a ż d a p r z e m o c n a ś w i e c i e m a p r z y c z y n y r e l i g i j n e , t o j e d n a k z b y t w i e l e p r z e m o c y d z i e j e s i ę j e s z c z e w i m i ę r e l i g i i — u t r z y m u j ą w e d y t o r i a l u L ę k p r z e d p r z e ­

Cytaty

Powiązane dokumenty

wpłynął na kształtowanie się refleksji nad tłumaczeniem literatury dla dzieci, należy wskazać monografię Children’s Books in Translation 3 ,.. wydaną w 1978 roku

Liczba więźniów przebywających w obozie w czasie powstania około 550 Liczba więźniów, którzy wstrzymali się od ucieczki około l50 Liczba więźniów zabitych w walce lub

Two study sites representing apartment buildings (co-ownership units) were surveyed with both instruments and six criteria related to data acquisition steps (survey time,

Jako przyczynę tego stanu rzeczy autor uważa fakt, że nauka chrześci­ jańska nie zostaje przyswojona jako osobista wartość i że człow iek w swoim życiu

[r]

Term in problem atyka metodologiczna, choć intuicyjnie jasny, w roli w jakiej tu jest użyty, może być niedość jednoznacznie zrozumiały. Nie zawsze są to problem y

Radykalna postać miłosierdzia wymyka się bowiem z natury rzeczy wyłącznie abstrakcyjnemu osądowi rzeczywistości oraz wykazaniu wystarczających racji przemawiających

tego zaś, kto przez czystość uczcił ducha ukrytego w nim, w owym dniu duch Święty ochroni i cały stanie się duchowy, a nie będzie nagi, jak to powiedział apostoł: