ZMIANY NA BŁONACH ŚLUZOWYCH JAMY USTNEJ U DZIECI
I MŁODZIEŻY LECZONYCH ORTODONTYCZNIE
ORAL MUCOSAL LESIONS IN CHILDREN AND ADOLESCENTS RECEIVING ORTHODONTIC TREATMENT
STRESZCZENIE: Liczba pacjentów zarówno zainteresowanych leczeniem, jak i leczonych orto-dontycznie w gabinetach stomatologicznych ciągle rośnie. Celem leczenia jest przywrócenie prawidłowych warunków zgryzowych i czynności narządu żucia oraz poprawa estetyki uzębie-nia i rysów twarzy. Oczywiste jest, że leczenie ortodontyczne wiąże się z koniecznością prowa-dzenia wzmożonej higieny jamy ustnej (na skutek między innymi zwiększonej akumulacji płyt-ki bakteryjnej i resztek pokarmowych) oraz z większym ryzypłyt-kiem rozwoju zmian patologicz-nych w poszczególpatologicz-nych składowych jamy ustnej. W niniejszej pracy dokonano przeglądu pi-śmiennictwa dotyczącego jatrogennych efektów ubocznych występujących podczas leczenia aparatami (zarówno stałymi, jaki ruchomymi), zlokalizowanych na śluzówkach, co może utrud-niać lekarzowi rozpoznawanie chorób przebiegających ze zmianami w jamie ustnej. Przedsta-wiono częstotliwość występowania zmian patologicznych na błonach śluzowych jamy ustnej (tzw. stomatopatii). Część z nich jest spowodowana niedostateczną higieną jamy ustnej, adhe-rencją bakteryjną lub grzybiczą; część alergiami i urazami; inne z kolei osobniczą podatnością gospodarza. Wśród najczęściej spotykanych powikłań można wymienić: urazy w formie ran, otarcia o różnej topografii spowodowane przez składowe części aparatu (takie jak zamki czy łuki ortodontyczne), afty, różnego nasilenia stany zapalne dziąseł i infekcje grzybicze (szcze-gólnie dotyczące użytkowania aparatów ruchomych). Dwa ostatnie z wymienionych powikłań pozostają w korelacji z poziomem higieny jamy ustnej: im słabsza higiena, tym cięższe zapale-nia dziąseł i częstsze infekcje grzybicze. Wczesne leczenie zmian oraz edukacja w zakresie wła-ściwej higieny jamy ustnej mają istotne znaczenie odnośnie motywacji pacjenta, przebiegu le-czenia oraz jego efektywności.
SŁOWA KLUCZOWE: grzybica jamy ustnej, patologia jamy ustnej, urazy w jamie ustnej, wirus Herpes simplex, zapalenia błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie dziąseł
ABSTRACT: The number of patients who want to receive orthodontic treatment is constantly growing. This is dictated by the desire to restore proper occlusion, normal function of the ma-sticatory organ, esthetics and to improve facial features. It is known that orthodontic treatment requires good oral hygiene, due to a greater amount of plaque and food debris and carries a hi-gher risk of mucosal lesions. A review of literature on the topic of iatrogenic adverse effects of carrying fixed and removable orthodontic appliances was performed. These effects may cau-se lesions of the oral mucosa and may be misdiagnocau-sed. This article shows the incidence of le-sions of the oral cavity mucous membranes. Some of the mare caused by inadequate oral hy-giene, bacterial or candida growth, allergies, injuries, and some depend on the individual su-sceptibility of the host. The most common findings among the orthodontic patients were con-tusions, such as wounds and abrasion of different regions of the oral mucosa. They were cau-sed by irritating orthodontic appliances, like wire and brackets, aphthae, varying degrees of
1 Katedra i Zakład Stomatologii Zachowawczej i Dziecięcej Uniwersytetu
Medycznego we Wrocławiu
2 Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych Uniwersytetu Medycznego we Wrocławiu
} LESZEK SZENBORN
Katedra i Klinika Pediatrii i Chorób Infekcyjnych,
Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu, ul. Chałubińskiego 2–2a, 50-368 Wrocław, e-mail: leszek.szenborn@umed.wroc.pl
Wpłynęło: 08.02.2017 Zaakceptowano: 01.03.2017 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2017008
severity of gingival inflammation and fungal infections – the last particularly due to the use of removable orthodontic appliances. The last two mentioned complications are in close corre-lation with the level of oral hygiene – the poorer the hygiene, the more severe the gingival in-flammation and incidence of oral candidiasis. Early treatment of oral lesions and patient edu-cation are crucial for the patient’s motivation to continue treatment, improved overall course of treatment and its successful outcome.
KEY WORDS: gingivitis, Herpes simplex, oral candidiasis, oral mucositis, oral pathology, oral ulcer
stomatopatiom ortodontycznym może powodować pro-blemy w normalnym funkcjonowaniu pacjenta, prowadzić do zaburzeń snu oraz osłabiać motywację do dalszego lecze-nia [4, 5]. Ważne jest, by efekty jatrogenne zminimalizować do minimum i uczynić leczenie jak najmniej uciążliwym.
Ciągłe drażnienie śluzówki może prowadzić do zezłośli-wienia nadżerek lub rozwoju owrzodzeń [2]. W przypadku dobrej higieny jamy ustnej oraz odpowiedniego postępowa-nia leczniczego, stomatopatie goją się bez problemów. Dzie-je się tak dzięki szybkiemu metabolizmowi błony śluzowej u młodych i zdrowych ludzi [6].
Pacjenci z aparatami ortodontycznymi chorują na pospo-lite choroby infekcyjne, przebiegające ze zmianami na bło-nach śluzowych jamy ustnej, co może utrudniać diagnozo-wanie. Ważne jest także, aby konsultujący lekarze podstawo-wej opieki zdrowotnej i pediatrzy swoimi decyzjami nie za-burzali procesu leczenia ortodontycznego oraz nie zmniej-szali motywacji pacjentów do jego kontynuacji.
Celem niniejszej pracy było przybliżenie problemów związanych z leczeniem ortodontycznym, a w szczególno-ści ułatwienie różnicowania zmian na błonach śluzowych jamy ustnej.
Omówione w artykule stomatopatie ortodontycz-ne są wywoływaortodontycz-ne przez np.: niedostateczną higienę jamy ustnej (Ryc. 3), adherencję bakteryjną lub grzybiczą, aler-gie, urazy, a inne z kolei przez osobniczą podatność gospo-darza [7].
Leczenie ortodontyczne ma na celu nie tylko przywró-cenie prawidłowych warunków zgryzowych i odpowiedniej czynności narządu żucia, lecz także poprawę estetyki uzę-bienia i rysów twarzy. Coraz częściej motywacją do wizyty u ortodonty są względy estetyczne. U młodszych dzieci sto-suje się aparaty ruchome. Składają się one z płyty akrylowej i drucianych pętli. W aparatach na zęby górne płyta przyle-ga do podniebienia, a w aparatach na dolne zęby – do sto-ku językowego wyrostka zębodołowego żuchwy. Druty są dopasowane kształtem do zębów (Ryc. 1). Dla młodzie-ży (powyżej 13. roku młodzie-życia) i dorosłych odpowiedniejsze są aparaty stałe. Składają się one z zamków i pierścieni, któ-re są przyklejane specjalnym klejem do zębów. Mocowany jest do nich sprężysty drut, który działa na zęby w określo-ny sposób (Ryc. 2).
Miejscowe wewnątrzustne uszkodzenia tkanek, tzw. sto-matopatie ortodontyczne, są wpisane w ryzyko leczenia or-todontycznego. Stanowią niewątpliwie częsty, istotny i nie-rozerwalny problem leczenia ortodontycznego. Dotyczą za-równo samych zębów (odwapnienia, próchnica, zwyrod-nienia czy martwica miazgi, resorpcja korzeni), jak i pozo-stałych struktur jamy ustnej (takich jak: dziąsła, język czy błony śluzowe policzków i warg) [1–3]. Ból towarzyszący
W badaniach Baricevic i wsp. porównano grupę pacjen-tów leczonych ortodontycznie z grupą osób nieleczonych w przedziale wiekowym 6.–18. rok życia. Stwierdzono częst-sze występowanie: zapaleń dziąseł, owrzodzeń, otarć, a tak-że bólu i dyskomfortu u pacjentów z aparatami w porówna-niu do osób nieleczonych ortodontycznie (63% vs. 47%) [7]. Istnieje zależność pomiędzy rodzajem stosowanego apa-ratu i miejscem występowania zmian śluzówkowych [7]. U osób użytkujących aparaty stałe najczęściej obserwuje się: owrzodzenia, odleżyny i otarcia błony śluzowej policzków oraz przedsionka jamy ustnej i warg. Urazy są powodowane przez zamki przyklejane na zęby oraz łuki łączące te zamki (Ryc. 4, 5) [7].
Urazy na śluzówkach pojawiają się najczęściej w ciągu pierwszych 2–3 tygodni od założenia nowych składowych aparatu [8]. Dolegliwości te częściej obserwowano u ko-biet [9]. W zależności od badania, owrzodzenia, otarcia i rany występowały odpowiednio u 75,8% (mediana wieku – 14,2 roku), 81%, a nawet 95% osób leczonych aparatami stałymi (mediana wieku – 33,6 roku) [4, 9, 10].
W grupie osób noszących aparaty ruchome stany chorobo-we występują częściej na podniebieniu twardym (wywoływa-ne są przez płytę akrylową aparatu) oraz w przedsionku jamy ustnej (łuki oraz skaleczenia języka o elementy aparatów) [7].
Problemy z przyzębiem mogą pojawić się na każdym eta-pie leczenia ortodontycznego. Najczęściej obserwuje się za-palenie dziąseł (obrzęk, zaczerwienienie i krwawienie), któ-re ustępuje po wdrożeniu prawidłowej higieny (Ryc. 6, 7). Częstość występowania oraz ciężkość stanu zapalnego dzią-seł koreluje z jakością higieny jamy ustnej: im gorsza higie-na, oceniana jako odkładanie się osadów na zębach i ele-mentach aparatu, tym częstsze i bardziej zaawansowane sta-ny zapalne [7]. Może je wywołać również specyficzna flora bakteryjna i obciążenie genetyczne [11]. W badaniu pacjen-tów z aparatami stałymi oraz ruchomymi zauważono wy-stępowanie zapalenia dziąseł z większym nasileniem w gru-pie osób z aparatami stałymi (36,3%) [7]. Według Travessa i wsp. u prawie wszystkich pacjentów leczonych aparatami stałymi rozwija się stan zapalny dziąseł [11].
W trakcie użytkowania aparatów ruchomych, a rzadziej stałych, może pojawić się zapalenie błony śluzowej jamy ustnej o etiologii grzybiczej, wynikające z działania czynni-ka urazowego lub alergicznego, do którego usposabia rów-nież zły stan higieny jamy ustnej i aparatów [12, 13]. Czyn-nikiem etiologicznym jest głównie Candida albicans, bytu-jący jako saprofit w jamie ustnej [14, 15]. Drożdżyca bło-ny śluzowej jest chorobą o charakterze zapalbło-nym, po-wierzchniowym. Klinicznie objawia się białawymi plamami Ryc. 3. Liczne złogi płytki nazębnej powstałe w wyniku niedostatecznej
hi-gieny jamy ustnej.
Ryc. 4. Owrzodzenie błony śluzowej wargi dolnej spowodowane meta-lowym zamkiem.
Ryc. 5. Odleżyna na błonie śluzowej policzka spowodowana zamkami or-todontycznymi.
Ryc. 6. Gingivitis – zapalenie dziąseł w formie zaczerwienienia dziąsła brzeżnego, spowodowane płytką nazębną.
przypominającymi zsiadłe mleko. Towarzyszyć im może ból i pieczenie. Rozpoznanie zmian powinno być poparte ba-daniem mikologicznym. Częstość występowania tego ro-dzaju stomatopatii wynosi do 30% w grupie z aparatami ru-chomymi, 25–40% bez względu na rodzaj aparatu [1, 2, 12, 14–18]. Pietrzak-Bilińska, badając grupę 200 osób użytkują-cych ruchome aparaty ortodontyczne, stwierdziła występo-wanie zapalenia błony śluzowej jamy ustnej o etiologii grzy-biczej u 47% dzieci z grupy badanej i u 7,5% dzieci z gru-py kontrolnej (n=200) nieleczonych ortodontycznie. Dodat-kowo w grupie dzieci z aparatami u 49% stwierdzono ob-fity wzrost kolonii grzybów drożdżopodobnych. W grupie kontrolnej obserwowano tylko wzrost pojedynczych kolo-nii [12]. Największe zagęszczenie kolonii grzybów drożdżo-podobnych było w okolicach przylegania aparatu ortodon-tycznego ruchomego do poszczególnych struktur jamy ust-nej [12]. W badaniach Shukla i wsp. nie wykazano wzro-stu klinicznie widocznej grzybicy jamy ustnej u pacjen-tów z aparatami stałymi, jednakże zaobserwowano znacz-ny wzrost kolonizacji jamy ustnej przez grzyby, zwiększają-cy ryzyko rozwoju tej choroby [19].
Innym powikłaniem, z którym można się spotkać w trakcie leczenia ortodontycznego, są tzw. recesje dziąseł. Ryc. 7. Gingivitis – zapalenie dziąseł z przerostem brodawek międzyzębo-wych i krwawieniem.
Ryc. 8. Angulitis – zapalenie kąta wargi.
Ryc. 9. Specjalistyczna szczotka do zębów. Ryc. 10. Szczoteczka międzyzębowa do higieny jamy ustnej osób z apara-tami ortodontycznymi.
Rodzaje zmian na błonach śluzowych w zależności od rodzaju aparatu Aparat ruchomy Aparat stały
Zapalenie dziąseł Zapalenie dziąseł Odczyny alergiczne Odczyny alergiczne Zapalenie kątów warg Zapalenie kątów warg Nawroty opryszczki pospolitej Nawroty opryszczki pospolitej Grzybica Grzybica
Recesje na językowych powierzchniach zębów
Recesje na policzkowych powierzchniach zębów
Rany języka, podniebienia twarde-go i przedsionka jamy ustnej
Rany błony śluzowej policzków, warg i przedsionka jamy ustnej
Stany zapalne podniebienia twar-dego
Brodawkowate przerosty błony ślu-zowej policzków i wargi dolnej (o charakterze negatywów zamków ortodontycznych)
Tabela 1. Rodzaje stomatopatii ortodontycznych w zależności od rodza-ju użytkowanego aparatu.
Są to ubytki tkanek przyzębia brzeżnego, powodujące obna-żanie się powierzchni korzeni zębów głównie od strony po-liczkowej. Powstają one na skutek stosowania zbyt dużych sił podczas leczenia aparatami stałymi lub w wyniku nie-prawidłowego szczotkowania zębów (np.: użycie zbyt dużej
Sposoby leczenia
Niefarmakologiczne Farmakologiczne
Aparaty ruchome Aparaty stałe Aparaty ruchome Aparaty stałe
Aparat myć szczoteczką i mydłem Odpowiednia higiena jamy ustnej (Ryc. 9, 10)
Płyny do płukania jamy ustnej Płyny do płukania jamy ustnej
Suchy aparat przechowywać w pu-dełeczku
Wosk ortodontyczny Leki na owrzodzenia/afty Leki na owrzodzenia/afty
Odpowiednia higiena jamy ustnej (Ryc. 9, 10)
Zabiegi chirurgiczne pokrycia recesji Leki przeciwwirusowe Leki przeciwwirusowe
Wosk ortodontyczny Dieta niedrażniąca zmian na błonach śluzowych
Leki przeciwgrzybicze Leki przeciwgrzybicze
Zabiegi chirurgiczne pokrycia recesji Pędzlowanie jamy ustnej Pędzlowanie jamy ustnej Dieta niedrażniąca zmian na błonach
śluzowych
siły, za twardej szczotki i nieprawidłowej techniki) [20]. W przypadku aparatów ruchomych recesje mogą pojawiać się od strony językowej zębów. Są one spowodowane nad-miernym uciskiem aparatu, w szczególności płyty akrylo-wej na podłoże, co prowadzi do niedokrwienia tkanek, za-burzeń troficznych i martwicy [2, 21]. Według badań Ku-sy-Podkańskiej i wsp. u pacjentów (w przedziale wiekowym 11.–31. rok życia) leczonych zarówno aparatami stałymi, jak i ruchomymi recesje dziąseł występowały u 5% (1/22 osoby) badanych [22].
W literaturze można znaleźć również doniesienia o wy-stępowaniu między innymi:
t zapalenia kątów warg (Ryc. 8);
t brodawkowatych przerostów błony śluzowej policz-ków i wargi dolnej (o charakterze negatywów zam-ków ortodontycznych);
t odczynów alergicznych na wzrost stężenia jonów ni-klu, chromu i miedzi pochodzących z aparatu or-todontycznego oraz po kontakcie z akrylem lub la-teksem;
t zmian na języku, takich jak: ziarniniak naczyniasty, odleżyny, język geograficzny;
t przerostowych zmian zapalnych podniebienia wywo-łanych ekspanderami do rozszerzania szczęki [2, 22]. W badaniach Kusy-Podkańskiej i wsp. odsetek osób z za-paleniem kątów warg wynosił 32% (7/22) [22].
W badaniach Kvam i wsp. 44% osób podało występowa-nie opryszczki wargowej (dane na podstawie ankiety). Na-tomiast badacze donoszą tylko o jednym przypadku wzro-stu częstości występowania nawrotowych zakażeń wirusem Herpes simplex w trakcie leczenia ortodontycznego [4].
W Tabeli 1 podsumowano rodzaje zmian na błonach śluzo-wych u osób leczonych ortodontycznie. W Tabeli 2 przedsta-wiono natomiast pokrótce możliwości leczenia stomatopatii.
W trakcie leczenia ortodontycznego może dojść do wy-stąpienia mniej lub bardziej uciążliwych zmian jatrogennych na błonie śluzowej jamy ustnej. Nie jest to jednak powodem
do zaniechania leczenia. W celu zminimalizowania ryzy-ka wystąpienia tego typu niedogodności pacjent powinien otrzymać dokładny instruktarz higieny jamy ustnej oraz in-formacje dotyczące tego, jak dbać o aparat oraz jak postępo-wać w przypadku wystąpienia zmian. W sytuacji pojawienia się ran dobrze jest oklejać drażniące elementy aparatu spe-cjalnym woskiem, a na rany i owrzodzenia stosować ogólnie dostępne leki, takie jak np.: Dentosept A®, Baikadent®, Dez-aftan® itp. Ponadto należy wprowadzić dietę lekką, niedraż-niącą zmian. W przypadku stwierdzeniu infekcji grzybiczej podaje się doustne leki przeciwgrzybicze i stosuje się pędz-lowanie jamy ustnej, a u osób z aparatem ruchomym nakra-pia się dodatkowo płytę aparatu zawiesiną leku przeciwgrzy-biczego (np. Nystatyna). Aparat można także moczyć w pły-nach do higieny jamy ustnej. Koniecznie należy podkreślić, że większości stomatopatii występujących podczas leczenia można uniknąć dzięki dobrej higienie jamy ustnej.
KONFLIKT INTERESÓW: nie zgłoszono.
PIŚMIENNICTWO
1. Szymańska-Kubal D. Wybrane powikłania leczenia ortodontycznego aparata-mi stałyaparata-mi i ruchomyaparata-mi. Nowa Stomatol 1999;3(1– 2):31– 40.
2. Pietrzyk M, Bielawska H, Górniak D. Wczesne powikłania leczenia ortodontycz-nego pacjentów młodocianych. Mag Stomatol 2002;12(10):8– 12.
3. Biedziak B, Kurzawski M, Kowalski B. Skutki nieprzestrzegania zasad leczenia aparatami stałymi – opis przypadku. Czas Stomatol 2005;58(1):56– 61. 4. Kvam E, Bondevik O,Gjerdet RN. Traumatic ulcers and pain in adults during
or-thodontic treatment. Community Dent Oral Epidemiol 1989;17(3):154– 157. 5. Mansor N, Saub R, Othman SA. Changes in the oral health-related quality
of life 24 h following insertion of fixed orthodontic appliances. J Orthod Sci 2012;1(4):98– 102.
6. Quintella C, Janson G, Azevedo LR, Damante JH. Orthodontic thera-py in a patient with white sponge nevus. Am J Orthod Dentofacial Orthop 2004;125(4):497– 499.
7. Baricevic M, Mravak-Stipetic M, Majstorovic M, Baranovic M, Baricevic D, Lon-car B. Oral mucosal lesions during orthodontic treatment. Int J Paediatr Dent 2011;21(2):96– 102.
8. Asher C, Shaw WC. Benzydamine hydrochloride in the treatment of ulcera-tion associated with recently placed fixed orthodontic appliances. Eur J Or-thod 1986;8(1):61– 64.
tic treatment. Community Dent Oral Epidemiol 1987;15(2):104– 107. 10. Shaw WC, Addy M, Grifeiths S, Price C. Chlorhexidine and traumatic ulcers in
orthodontic patients. Eur J Orthod 1984;6(2):137– 140.
11. Travess H, Roberts-Harry D, Sandy J. Orthodontics. Part 6: risks in orthodon-tic treatment. Br Dent J 2004;196(2):71– 77.
12. Pietrzak-Bilińska B. Grzybice jamy ustnej u dzieci leczonych ortodontycznie. Czas Stomatol 1998;51(2):125– 132.
13. Brawner DL, Cutler JE. Oral Candida albicans isolates from nonhospitalized normal carriers, immunocompetent hospitalized patients, and immunocom-promised patients with or without acquired immunodeficiency syndrome. J Clin Microbiol 1989;27(6):1335– 1341.
14. Hägg U, Kaveewatcharanont P, Samaranayake YH, Samaranayake LP. The effect of fixed orthodontic appliances on the oral carriage of Candida species and
Enterobacteriaceae. Eur J Orthod 2004;26(6):623– 629.
15. Arslan SG, Akpolat N, Kama JD, Ozer T, Hamamci O. One-year follow-up of the effect of fixed orthodontic treatment on colonization by oral Candida. J Oral Pathol Med 2008;37:26– 29.
16. Addy M, Shaw WC, Handsford P, Hopkins M. The effect of orthodontic applian-ces on the distribution of Candida and plaque in adolescents. Br J Orthod 1982;9(3):158– 163.
ring and after removable orthodontic appliance therapy. J Clin Periodontol 1985;12(5):360– 368.
18. Hibino K, Wong RW, Hägg U, Samaranayake LP. The effects of ortho-dontic appliances on Candida in the human mouth. Int J Paediatr Dent 2009;19(5):301– 308.
19. Shukla C, Maurya R, Singh V, Tijare M. Evaluation of role of fixed orthodontics in changing oral ecological flora of opportunistic microbes in children and ado-lescent. J Indian Soc Pedod Prev Dent 2017;35(1):34– 40.
20. Nęcka A, Antoszewska J. Relacja między leczeniem ortodontycznym a stanem przyzębia u dzieci i młodzieży. Dent Forum 2004;30(1):89– 93.
21. Pietrzyk M, Górniak D, Jabłońska E. Niektóre problemy periodontalne towarzy-szące terapii ortodontycznej dzieci i dorosłych. Recesje przyzębia brzeżnego. Mag Stomatol 2002;12(2):8– 13.
22. Kusa-Podkańska M, Krochmalska E, Wysokińska-Miszczuk J. Zmiany periodon-tologiczne u pacjentów leczonych ortodontycznie – doniesienia wstępne. Stomatol Współcz 2007;14(13):14– 20.
PEŁZAKOWICA – ZAGROŻENIE WCIĄŻ REALNE
AMEBIASIS – STILL A THREAT IN CLINICAL PRACTICE
STRESZCZENIE: Pełzakowica jest kosmopolityczną, inwazyjną chorobą przewodu pokarmo-wego, wywoływaną przez pierwotniaka Entamoeba histolytica. Szacuje się, że z powodu pełza-kowicy umiera rocznie około 40 000–100 000 osób. Ta pasożytnicza choroba najczęściej wystę-puje w krajach tropikalnych i subtropikalnych o niższych standardach sanitarnych, głównie w: Indiach, Indonezji, Meksyku oraz Tajlandii. Z racji nasilonego ruchu turystycznego do tych re-gionów, lekarze różnych specjalizacji (a zwłaszcza lekarze rodzinni) powinni pamiętać o możli-wości nabycia pełzakowicy. Do infekcji dochodzi na drodze transmisji fekalno-oralnej, a typo-wym materiałem zakaźnym jest zanieczyszczona cystami E. histolytica woda lub żywność. Oko-ło 80–90% przypadków pełzakowicy przebiega w postaci bezobjawowej kolonizacji, w pozo-stałych przypadkach pierwotniak powoduje zapalenie jelita grubego (tzw. czerwonka amebo-wa) lub rzadziej manifestuje się przez zajęcie narządów wewnętrznych (wątroby, płuc, osier-dzia, mózgu oraz skóry). Pierwsze objawy postaci jelitowej pojawiają się po kilkutygodniowym okresie wylęgania i obejmują: krwistą lub śluzową biegunkę, ból brzucha, utratę apetytu oraz spadek masy ciała. Klasyczną metodą diagnostyczną jest mikroskopowa ocena próbek kału, z dodatkowym wsparciem metod serologicznych i/lub molekularnych. Leczenie bezobjawo-wych nosicieli polega na podaniu leków działających w świetle jelita, najczęściej paromomycy-ny. Terapię objawowej infekcji E. histolytica rozpoczyna się najczęściej od metronidazolu, a na-stępnie – w celu eradykacji nosicielstwa – stosuje się leki działające w świetle jelita (paromo-mycyna, jodochinol lub diloksanid). Postępowanie w przypadku ropnia amebowego może do-datkowo wymagać interwencji chirurgicznej.
SŁOWA KLUCZOWE: diagnostyka, epidemiologia, leczenie, pełzakowica
ABSTRACT: Amebiasis is a cosmopolitan intestinal infection caused by the protozoan
Ent-amoeba histolytica. It is estimated that about 40.000–100.000 people die each year as
a con-sequence of this infection. The tropical countries of low socioeconomic status such as India, Indonesia, Mexico, and Thailand are endemic regions for this infection. Nowadays, when tur-ism in these regions becomes gradually more popular, it is exceptionally important to all physi-cians, especially general practitioners, to remember that amoebiasis may be encountered in everyday practice. The disease in transferred via the orofecal route. Water and food contami-nated with cysts are most common infection sources. Approximately 80–90% of infections remain asymptomatic, in the other cases the infection manifests as intestinal amoebiasis (i.e. amebic dysentery) or less frequently affects internal organs including the liver, lungs, pericardi-um, brain, or skin. Clinical symptoms appear within several weeks and involve bloody and mu-cous diarrhea, abdominal pain, appetite loss, and weight loss. Ameobiasis is diagnosed based on microscopic examination of feces supported by serologic and molecular testing. Asymp-tomatic patients require treatment with luminal agents, mainly paromomycin. SympAsymp-tomatic
1 Studenckie Koło Naukowe przy Klinice Chorób Zakaźnych i Tropikalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum w Krakowie
2 Klinika Chorób Zakaźnych i Tropikalnych Uniwersytetu Jagiellońskiego – Collegium Medicum w Krakowie
} JACEK CZEPIEL
Klinika Chorób Zakaźnych i Tropikalnych, Katedra Gastroenterologii, Hepatologii i Chorób Zakaźnych,
Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum w Krakowie,
ul. Śniadeckich 5, 31-531 Kraków, Tel.: 12 424 73 49, Fax: 12 424 73 80, e-mail: jacek.czepiel@uj.edu.pl
Wpłynęło: 30.11.2016 Zaakceptowano: 31.01.2017 DOI: dx.doi.org/10.15374/FZ2016075
