161 RECENZJE
noty z Florencji, jak i caos´ciowa refleksja nad zagadnieniem pomocy spoecznej. Oparcie refleksji nad rzeczywistos´ci a wolontariatu na trzech istotnych punktach odniesienia, jakimi s a analiza wspóczesnej sytuacji ruchów wolontariackich, prezen-tacja historycznego dos´wiadczenia najstarszej instytucji charytatywnej we Florencji i odwoanie sie do teologicznej wizji uczestnictwa czowieka w zyciu spoecznym, zapewnia was´ciwy rezultat rozwazan´ w postaci spójnej i pogebionej wizji suzby wolontariusza. Ks. Olczyk dowodzi, ze w dziaalnos´ci wolontariuszy mozna i trzeba kierowac´ sie nauk a Chrystusa wyrazon a w Ewangelii i przekazywan a w Kos´ciele. Idea samarytan´skiej suzby jest wci az aktualny i staje sie wyzwaniem dla teologów, by przekazac´ go w zrozumiaej i spójnej formie maj acej gebokie uzasadnienie w po-staci prowadzonych badan´. Ksi azka Etos chrzes´cijan´skiego wolontariatu moze byc´ cennym wskazaniem sposobu formacji dla wolontariuszy i osób pragn acych podj ac´ suzbe spoeczn a z motywu chrzes´cijan´skiej mios´ci.
Andrzej Derdziuk OFMCap Instytut Teologii Moralnej KUL
Mariusz C h a m a r c z u k SDB. Problematyka integracji imigrantów w Kos´ciele katolickim w Szwecji. (Studia i rozprawy t. 5). Warszawa:
Towa-rzystwo Naukowe Franciszka Salezego 2013 ss. 311.
Recenzowana publikacja Mariusza Chamarczuka SDB, pracownika naukowego Uniwersytetu Kardynaa Stefana Wyszyn´skiego w Warszawie, rektora Wyzszego Seminarium Duchownego Towarzystwa Salezjan´skiego w L adzie nad Wart a i dugo-letniego duszpasterza polonijnego w Szwecji, jest interesuj acym studium prezentuj a-cym zagadnienie kontaktu kulturowego imigrantów róznych narodowos´ci skupionych w strukturze okres´lonego Kos´cioa lokalnego, w tym przypadku diecezji sztokholm-skiej. Gówny nurt naukowych poszukiwan´ umiejscowiony zosta z jednej strony w szerokim konteks´cie historycznym oraz doktrynalnym, z drugiej zas´ pokazuje rózne aspekty zycia i dziaalnos´ci Kos´cioa katolickiego w Królestwie Szwecji. Do-penia go omówienie badan´ wasnych nt. zaangazowania katolików imigrantów oraz autochtonów w dziaalnos´c´ katolickich form duszpasterskich w Szwecji.
Publikacja skada sie z pieciu rozdziaów, poprzedzonych wprowadzeniem, które kres´li ogólne rysy charakterystyczne Kos´cioa katolickiego w Szwecji oraz specyfike szwedzkich procesów migracyjnych i modeli integracyjnych migrantów. Przedstawia ono takze dotychczasowy stan badan´, ukazuje nowos´c´ zaproponowanego ujecia na tle innych opracowan´, dokonuje niezbednych us´cis´len´ nomenklaturowych istniej acych w jezyku szwedzkim w zakresie nazewnictwa Kos´cioów katolickich, okres´la cele
162 RECENZJE
badawcze rozprawy oraz prezentuje jej strukture z uwzglednieniem wykorzystanych metod badawczych.
Rozdzia I dokonuje strukturalno-historycznej prezentacji Kos´cioa katolickiego w Szwecji. W tym miejscu ks. Chamarczuk w sposób syntetyczny omawia zarys historii Kos´cioa katolickiego w Skandynawii, prezentuje struktury administracyjne diecezji sztokholmskiej oraz rózne organizacje dziaaj ace w jej obrebie: instytuty zycia konsekrowanego i stowarzyszenia zycia apostolskiego, Praature Opus Dei, prowadzone przez Kos´ció struktury edukacyjno-wychowawcze, istniej ace duszpaster-stwa specjalistyczne i misje etniczno-jezykowe oraz dziaaj ace w Szwecji Katolickie Kos´cioy Wschodnie.
Analize zaozen´ teoretyczno-formalnych integracji imigrantów w Kos´ciele kato-lickim w Szwecji stanowi rozdzia II. Autor przeanalizowa pod k atem problematyki migracyjnej cztery najwazniejsze zbiory dokumentów: Konferencji Episkopatu Skan-dynawii, listy i nauczanie spoeczne biskupów katolickich w Szwecji, regulacje doty-cz ace imigrantów z Kos´cioów Wschodnich oraz zasady funkcjonowania misji naro-dowych, etnicznych i jezykowych.
Kolejne dwa rozdziay, centralne w aspekcie merytorycznym, dotykaj a wprost problematyki integracji imigrantów. Rozdzia III czyni to w odniesieniu do powsta-ych struktur diecezjalnych, z kolei rozdzia IV nawi azuje do integracji imigrantów w przestrzeni religijno-kulturowo-socjalnej. W rzeczywistos´ci ta czes´c´ publikacji pokazuje procesy integracyjne na tle istniej acych struktur eklezjalnych diecezji sztok-holmskiej.
Ostatnia czes´c´ publikacji dokonuje prezentacji wyników badan´ empirycznych autora nad stanem integracji imigrantów w s´rodowiskach katolickich w Szwecji przeprowadzonych w latach 2004-2010 w kulturowo zróznicowanych s´rodowiskach parafialnych i stowarzyszeniach. Zawiera ona wszystkie elementy zwi azane z metod a socjologiczn a, a wiec prezentacje celów badan´, problemów i hipotez badawczych, omawia zasade doboru próby oraz przedstawia charakterystyke grup objetych bada-niami ilos´ciowymi i jakos´ciowymi. Nastepnie ukazuje metodologie i techniki badan´ oraz wykorzystane narzedzia, by w ostatniej czes´ci zaprezentowac´ w postaci tabel i zestawien´ efekty badan´ oraz dokonac´ interpretacji najwazniejszych korelacji zacho-dz acych miedzy zmiennymi. Za najwazniejsze autor uzna stosunek imigrantów z kra-jów europejskich do proponowanych form zaangazowania w dziaalnos´c´ parafii i misji, a takze opinie na temat integracyjno-spoecznego znaczenia dziaalnos´ci parafii i misji w os´rodkach maych i wielkomiejskich.
Z kolei dos´c´ obszerne zakon´czenie jest zebraniem wybranych konkluzji, pozytyw-nie weryfikuj acych gówn a hipoteze, która zakadaa, iz integracja kulturowa imigran-tów w Kos´ciele katolickim w Szwecji dokonuje sie poprzez struktury róznych pozio-mów oraz wewnetrzny dialog miedzy wiar a a kulturami obecnymi w spoecznos´ci katolickiej. Publikacja wyraz´nie potwierdza, ze wielokulturowa struktura s´rodowiska katolickiego poniek ad wymusza procesy integracyjne, prowokuj ac podejmowanie przemys´lanych decyzji i stwarzanie mozliwos´ci oraz przestrzeni, gdzie taka integracja powinna sie dokonywac´. Caos´c´ zamyka streszczenie w jezyku angielskim i szwedz-kim, bibliografia oraz kilka aneksów zawieraj acych topografie duszpasterstwa kato-lickiego w Szwecji, zestawienie prowadzonych narodowo-jezykowych oraz obrz
adko-163 RECENZJE
wych duszpasterstw, a takze spisy zyj acych i zmarych biskupów, duchowien´stwa, sióstr zakonnych oraz osób s´wieckich róznych narodowos´ci pracuj acych w struktu-rach diecezji sztokholmskiej.
Recenzowan a publikacje nalezy postrzegac´ jako niezmiernie wazn a i aktualn a i to nie tylko ze wzgledu na jej przedmiot, jakim jest ukazanie miejsca i roli Kos´cioa katolickiego w Szwecji w procesach integracyjnych imigrantów przybywaj acych do Królestwa Szwecji, ale takze przyjet a dwutorow a metodologie badan´, zwi azan a z ich podwójnym punktem odniesienia. Z jednej strony byy nim zaozenia doktrynalno--teoretyczne (na paszczyz´nie zarówno Kos´cioa powszechnego, jak i lokalnego) doty-cz ace duszpasterstwa migrantów i uwzgledniaj ace dzieje i specyfike katolicyzmu w Królestwie Szwecji, z drugiej byy nimi struktury eklezjalne pocz awszy od pozio-mu centralnej jednostki administracyjnej, jak a jest diecezja, poprzez urzedy i dykaste-rie, az do struktur lokalnych, jakie wytworzy Kos´ció katolicki w Szwecji na prze-strzeni wieków i jakie w integracji imigrantów speniaj a istotn a role.
Trzeba w tym miejscu podkres´lic´, ze ogólny przedmiot badan´, a wiec ukazanie miejsca i roli Kos´cioa katolickiego w Szwecji w procesach integracyjnych imigran-tów przybywaj acych do Szwecji, zosta przez ks. Chamarczuka ubogacony prezen-tacj a szeregu innych interesuj acych kwestii, które z jednej strony rozszerzaj a per-spektywe badan´ i uatwiaj a mu weryfikacje zaozonej hipotezy badawczej, z drugiej zas´ prezentuj a jego gebok a erudycje, zakres poczynionej kwerendy oraz pokazuj a jakos´c´ warsztatu metodologicznego, czyni ac go wytrawnym znawc a dziejów Kos´cioa katolickiego w Szwecji, uznawanego z racji narodowos´ciowych za „Kos´ció w minia-turze”, i problemów, które go dotykaj a. Do najwazniejszych z nich nalezy zaliczyc´: stanowisko Kos´cioa katolickiego w Skandynawii i Szwecji wobec zjawiska migracji, analiza form integracji imigrantów katolickich ze spoecznos´ci a katolick a bed ac a „mozaik a kulturow a”, porównanie róznych wymiarów (na poziomie s´wiadomos´ci, autoanalizy i konkretnego zaangazowania) oraz stopni integracji, próba odpowiedzi na pytanie o stopien´ w aczenia i identyfikacji imigrantów w spoecznos´ci katolickiej, ukazanie znaczenia imigracji dla umocnienia, konsolidacji i rozwoju spoecznos´ci katolickiej, przeanalizowanie wpywu procesów integracyjnych wewn atrz spoecznos´ci kos´cielnej na integracje imigrantów w spoeczen´stwie szwedzkim.
Zaprezentowane w publikacji podejs´cie do przedmiotu badan´ mozna okres´lic´ jako integralne. Wskazuje na to nie tylko zozonos´c´ badanego problemu oraz wieloaspek-towos´c´ analiz, ale takze wykorzystane metody badawcze. Oprócz podstawowych me-tod analizy z´róde i literatury przedmiotu oraz naukowej syntezy, autor stosowa inne metody badawcze zaczerpniete z katolickiej nauki spoecznej, socjologii religii, kultu-roznawstwa oraz socjologii empirycznej, a takze metode historyczn a i porównawcz a. Próbk a jakos´ci zastosowanych metod badawczych moze byc´ chociazby sposób pre-zentacji kwestii migracyjnych w nauczaniu spoecznym biskupów katolickich, gdzie autor zaprezentowa w doskonay sposób syntezy bogatego materiau z´ródowego.
Podkres´lon a kompetencje metodologiczn a, a takze uwypuklone bogactwo i znacze-nie merytoryczne przedmiotu badan´, dopenia praktyczno-aplikacyjny charakter ana-liz, który towarzyszy autorowi przez cay tok naukowego dyskursu. Powoduje to, ze studium nie jest tylko spekulacj a intelektualn a na wysokim stopniu uogólnienia, ale dobrze odpowiada naturze dyscypliny, w obrebie której jest usytuowane (katolicka
164 RECENZJE
nauka spoeczna), a której nieobcy jest wymiar praxis. W tym konkretnym przypadku aczy sie to z wyeksponowaniem tych aspektów integracji migrantów, które domagaj a sie wzmocnienia istniej acych paszczyzn i struktur integracji b adz´ wypracowania nowych. Pomoc a w tym suzyy badania socjologiczne przedstawione w ostatniej czes´ci ksi azki.
Praca ma charakter z´ródowy. Mozna powiedziec´, ze autor pen a gars´ci a korzysta z owoców swojej pasji dokumentalisty, która znalaza wyraz w powoaniu i prowa-dzeniu Salezjan´skiego Os´rodka Dokumentacji Duszpasterstwa Polskiego w Szwecji, gromadz acego i chroni acego przed zniszczeniem materiay z´ródowe odnos´nie do pracy duchowien´stwa ws´ród polskiej emigracji w Królestwie Szwecji i w Skandy-nawii. Zostaa ona napisana dobrym jezykiem, poprawnym stylistycznie i pozwalaj a-cym na klarowne przestawienie pogl adów. Pomimo wielow atkowego charakteru ba-dan´, ks. Chamarczuk nie tylko wszechstronnie opisa rózne aspekty poszczególnych zagadnien´, ale potrafi takze odpowiednio rozozyc´ akcenty oraz w sposób w zasadzie jasny dojs´c´ do konkretnych wniosków. To zadanie nie byo zreszt a atwe, albowiem samo zjawisko imigracji pos´ród katolików w Szwecji jest bardzo zozone w wymia-rze demograficznym, kulturowym, spoecznym itp. Takze sama integracja imigrantów dokonuje sie poprzez róznorodne struktury i paszczyzny. Ksi azka ks. Chamarczuka winna stac´ sie obowi azkow a lektur a dla tych wszystkich, którzy chc a zrozumiec´ spe-cyfike dziaalnos´ci Kos´cioa katolickiego wobec procesów migracyjnych w Europie.
Jerzy Gocko SDB Instytut Teologii Moralnej KUL
Pawe K u l i c k i. Koncepcja moralnos´ci zycia spoecznego w ujeciu
Mar-ciano Vidala. (Moralnos´c´ zycia spoecznego t. 3). Lublin: Poligrafia
Inspekto-ratu Towarzystwa Salezjan´skiego 2012 ss. 434.
Na przeomie XX i XXI wieku mozna obserwowac´, zgodnie ze spostrzezeniem Soboru Watykan´skiego II, wieksz a zazyos´c´ spoeczen´stw i rosn ac a s´wiadomos´c´ bycia jedn a rodzin a ludzk a. Przejawia sie ona m.in. d azeniem do zakadania wspólnot na poziomie miedzynarodowym. Obok wielu teorii spoeczen´stwa w ramach socjolo-gii, psychologii czy filozofii spoecznej, ciekaw a jest takze teologiczna perspektywa wspólnotowego charakteru zycia spoecznego. Posoborowa etyka katolicka przyczy-nia sie do wypracowania nowych koncepcji dla wspóczesnych wyzwan´ i potrzeb czowieka. Jednak w Polsce mys´li zagranicznych teologów moralistów nie zawsze byy znane.
