View of Siemiginów

A

R

T

Y

K

U

Ł

Y

ROCZN IK I H U M A N ISTY CZN E Tom X LII, zeszyt 6 - 1994

W ŁADYSŁAW MAKARSKI Lublin

S IE M IG IN Ó W

N azw a Siem iginów , odnosząca się do m iejscow ości z rejonu stryjskiego dawnej ziemi przemyskiej, była przedm iotem szczegółow ych o m ów ień dwóch autorów: J. Rudnickiego w artykule z 1937 r. Pro m iscevu n azvu „S e m y - h y n iv ”' oraz H. Safarewiczowej w związku z analizą naz w isk a S iem ig in ó w ski w studium z 1971 r. O nazw isku S i e m i g i n o w s k i1. O ba za p re z e n ­ towane tam rozw iązania etymologii toponim u budzą wątpliwości, zatem do nazwy tej należy wrócić jeszcze raz.

Rudnicki traktuje j ą jak o formę trudną do w yjaśnienia z uw agi na jej izolowany - jego zdaniem - charakter w toponimii nie tylko ukraińskiej, ale również słowiańskiej. N iezm ienność polskiej formy fonetycznej toponim u S iem igino(-ó)w począwszy od X V -w iecznych zapisów aż po X X stulecie nie stanowi według autora również czynnika ułatwiającego jej interpretację. P rzytoczona tu etym ologia ludowa: Siem iginów 'm iejsce , gdzie co „semyj h ynuv” w walce z T a ta r a m i’3, oparta na dźw iękow ym podobieństw ie c y to w a ­ nego zwrotu do nazwy jest - ja k to zwykle byw a w takich tłu m aczeniach - interpretacją nietrafną z punktu w idzenia pełnej analizy słow otw órczej. A utor bez wahania zalicza ten toponim do szeregu takich nazw, ja k Lw ów , C harków , Stanisław ów , B olechów , reprezentujących charakterystyczny dla słowiańskiej toponimii typ posesywny na -ów. Nie dopuszcza innej interpretacji, choć zna

! W : S tu d ie s in O n om astics. T. 2: T o ponym y. W in n ip e g 1958 s. 4 8 -4 9 . P ie rw o d ru k w: „ N asza B a t’k iw sz c zy n a ” 2:1937 s. 269-271.

2 „O n o m ástica ” 16:1971 s. 211-224. 3 Jw . s. 48.

artykuł W. Taszyckiego o rzekom o dzierżaw czych nazwach miejscowych na -ów , -in -Ą.

P roblem em dla R udnickiego jest podstaw a om aw ianego toponimu - antro­ ponim *Sem yhyn. A utor widzi tę nazwę osobow ą ja k o formę złożoną z dwóch członów : ukr. Sem y- oraz -hyn. Elem ent drugi to derywat od czasow nika ukr. h yn u ty (poi. ginąć). Bardziej kłopotliwa jest geneza pierw szego członu. B adacz bierze najpierw pod uwagę zw iązek pierw szego komponentu nazwy osobow ej z liczebnikiem ukr. sim , sem y, widoczny w takich złożeniach, ja k sem yra m en n yj, sem ykutnyk, sem ybićnyj, sem ystinnyj, by jednak taką inter­ pretację po chwili odrzucić na korzyść rzeczow nikow ego członu sim ija

' r o d z i n a ’ . Tego rodzaju kom ponent popularny w całej słowiańskiej antro­ ponim ii stanowi elem ent takich form, j a k hist. ukr. Sem ikras, Sem irad, wsp. S im o vy t czy poi. Siem ow it, Siem om yst, Siem irad, Siem isław . Przyjąwszy obecność w o m aw ianym antroponim ie elem entów sem y. ps. *sem bja i hyn: ps. * g yb n ęti, objaśnia go R udnicki ja k o nazwę oznaczającą człowieka, któremu w y g in ęła r o d z i n a ’ . Tak interpretowana nazwa osobow a korespondowałaby z form am i typu S im o m ysl 'ten , który dba o ro d z in ę ’ , Sem yslav 'człow iek, który słynie z posiadania wielkiej r o d z in y ’ , S em ym yr 'c złow iek, który prow adzi spokojne rodzinne ż y c i e ’ .

P rzytoczona wyżej interpretacja nazwy miejscowej S iem iginów i dom nie­ m anej podstaw y antroponimicznej ukr. * Sem y hyn w ym aga weryfikacji w świetle historycznej dokum entacji filologicznej i sprawdzenia na tle szerszego nazew n icz eg o kontekstu geograficznego.

Oto m ateriał źródłow y polski dotyczący om aw ianego toponimu: in Sem i- g enow 1460 A G Z XIII 4556, Stańko [...] de Sem igenow a 1460 ib. 4558, S em ig en o w 1492 A G Z XVIII 2311, S yem ygyenow 1491 ib. 2083, in Sim ige- now 1492 ib. 2312; M ykythae de S ziem iglynow in Striensi 1497 M R P II 1093, S yem yg yn o w 1472 A G Z XIX D C X LV I, ts. 1491 A G Z XVII, 1962, Sem ygynow 1491 ib. 2083, S zyem ygynow 1495 ib. 2446, Syem ygynow 1501 ib. 3994, S zyem yg in o w 1508 Zdz XVIII s. 114, Siem iginów 1589 ib. s. 40, posessorów S iem ig in o w a 1707 A G Z XXII 157, Siem iginów XVIII/X IX w. MJ, Siem iegi- nów 1855 Sk., Sem iginów 1889 S6 X, mwoj. ts.

D okum entacji ukraińskiej dostarczają dopiero XIX - i X X-wieczne schem atyzm y: S em eh en d v b 1871 Sch s. 97, Sem yhyndw b 1882 Sch s. 142, 147, ts. 1912 Sch s. 199, Sem yhyniv 1938 Sch s. 49.

A na liza zapisów polskich pozw ala przyjąć za w yjściow ą formę nazwy - S iem ig in ó w . Najstarsze pośw iadczenia typu Sem igenow (1460) i Syem ygyenow

4 R ze k o m o d zie rża w c ze n a zw y m iejsco w e. Z n a c ze n ie p rz y r o stk ó w - ó w , - o w a , - o w o

SIEMIGINÓW ₇

(1491), ja k też now sze ukraińskie w rodzaju Sem ehenów b (1871) w sk az u ją na obecność grupy gen (ukr. hen) lub gien, które należy interpretow ać j a k o wtórne do wcześniejszych gyn lub gin. Przyczyny tej zm iany m ogły być różne. N a gruncie polskim m ożna by j ą objaśniać j a k o w ynik procesu iN —> eN notowanego ju ż w okresie staropolskim 5, p otw ierdzonego w topo- nimie tego regionu: K usinice (C uszynycze 1396 Z D M I 214) —» K usien ice (C ussenicze 1402 ib. 242), wieś b. pow. Przemyśl. Z m ian a ta m oże być także odbiciem zachodnioukraińskiego procesu obniżenia sam ogłoski i(-y) do e w sylabie akcentowanej lub przejaw em gw arow ego rozw oju grup ky, y j , hy w k 'e , %e, he zw łaszcza pod akcentem , por. so k 'e ra , k 'e n u ty , s u y e 6, p o ­ twierdzonego w historycznym m ateriale toponim icznym bada nego regionu: Rokiłnica (R okythnycza 1531 A G Z XIX 3046) —> R o kietn ica (R o kietn icza 1582 ADP 26 s. 429), wieś w b. pow. Jarosław; K rukyn ice X V w. (często w A G Z XIII) —» K rukienice ( C rukyenicze 1445 ib. 2717) (także poi. eN <— iN oraz być może ukr. obniżenie akcentow anego i(-y)), wieś w rejonie M ościsk.

W śród najstarszych zapisów nazwy zw raca uwagę pośw iadczenie S ziem i- glynow (1497). N a formę tę odczytyw aną ja k o S iem ig lin ó w specjalną uw agę zwróciła Safarewiczowa - autorka drugiego studium o badanej nazwie, k w e ­ stionując oryginalność tej postaci toponim u w świetle jej języ k o z n aw c zej analizy semantycznej i fonetycznej. „Istnienie nazwy S iem ig lin ó w - czytam y - można by założyć tylko w tym wypadku, gdyby dało się udow odnić, że przejście postaci Siem iglinów w S iem iginów było możliwe. T y m cz asem przejście takie przeczyłoby norm alnem u rozw ojow i języ k o w em u . Postać Siem iglinów , gdyby istniała, miałaby wszelkie dane po temu, żeby zachow ać swoje brzmienie: adideacja końcowej części nazwy -glinów do w yrazu g lin a byłaby niewątpliwie czynnikiem przem aw iającym za u trzym aniem głoski l [...]. Gdyby w nazwie była grupa spółgłoskow a gl, to w w yniku u p roszczenia powinien by pozostać nie pierw szy element, tylko drugi, a zatem p ra w d o ­ podobniejsza byłaby postać *Si,emilinów niż S iem iginó w , por. poi. gw. ładysz z gładysz, ja k też poi. bodaj z bog daj, ukr. de z hde. [...] W sz y stk o to pozw ala przypuszczać, że litera l w najstarszym zapisie [w dokum entacji zebranej przez autorkę - W. M .j Sziem iglyn ow pojawiło się na skutek p o ­ myłki pisarza” Trzeba się z tym całkow icie zgodzić, w ziąw szy pod uw agę

5 Z S t i e b e r. H isto ryczn a i w sp ó łc ze sn a fo n o lo g ia ję z y k a p o ls k ie g o . W arsz a w a 1966 s. 34.

6 J. Z i ł y ń s k i. O pis fo n e ty c z n y ję z y k a u k ra iń sk ie g o . K rak ó w 1932 s. 26. 7 Jw . s. 223-224.

je sz c z e to, że pom yłki w źródle M atricularum R egni P oloniae sum m a ria8, z których zapis ten pochodzi, są szczególnie częste.

S łusznie więc R udnicki za przedm iot swojej analizy wziął ruską formę Sem yh yn iv ja k o odpow iednik poi. Siem iginów , co znajduje w pełni historyczne uzasadnienie filologiczne. Czy je d n a k odpowiedniość tę należycie zinter­ pretow ał? Czy rzeczyw iście nazw a Sem yhyniv objaśniana jako kom pozycja cząstek sem y. ps. *sem bja, -h y n : ps *gybn-ęti oraz -iv <— -ov ps. *-ovb o d p o w iad a polskiej formie S iem ig in ó w ? Łatw o zauważyć, że przy powyższej wykładni nazwy ukraińskiej brak takiej odpowiedniości w stosunku do pierw szego kom ponentu. Polskiej cząstce Siem i- powinien odpowiadać współ­ czesny ukraiński tem at Sim y- z i ps. *e. Procesu tego nie odzw ierciedla ża dna X IX - i X X -w iecz na form a ukraińska, nie znajduje ona także odbicia w starszych pośw iadczeniach polskich. Zapis z 1492 r. Sim igenow należy potraktow ać ja k o wyjątkowy z i stanow iącym refleks zw ężenia e przed N,

D la R udnickiego ten brak spodziew anego przejścia sém i- w sim y- nie stanow i argum entu, który podw ażałby związek toponimu z ps. *sembja. We w spółcz esnym ję z y k u ukraińskim istnieją - ja k zauważa autor - dwa warianty tego tematu: sim ja obok sem ja\ sim evyj obok sem evyj, a historyczne źródła z X V I wieku (Żer III 178; IV 117) notują właśnie formy z e - Sem ikras, S e m ira J '.

A rgum e nta cja R udnickiego budzi wątpliwości. A pelatyw ne formy w spół­ czesne to zapew ne nowsze postaci historycznych struktur, powstałe w wyniku wtórnych w yrów nań analogicznych bądź w rezultacie zachw iania repartycji głosek i, e w poszczególnych paradygm atach fleksyjnych czy pochodnych form ach słow otw órczych. Przytoczone zaś przez autora historyczne imiona z e stanow ią form y polskie bądź postaci z nie przegłoszonym jeszcze e w i na gruncie ruskim.

Z ap ro p o n o w an a przez R udnickiego interpretacja antroponim u * Sem y hyn rodzi rów nież znaki zapytania, jeśli chodzi o drugi człon -hyn. To prawda, że ja k o deverbativum pochodne od ps. *gyb nęti może on być porównyw any do takich polskich elem entów , j a k -m y si: m yślić (B o lem yst), - ro st: rościć (N ie w zro st), -sąd: sądzić (P odsąd) 10, czy na gruncie ruskim -kras: ps. *krasiti (N e k ra s), -vid: ps. *vidéti (J a v id , Z a v id )11. Niepokoić może jednak to, że tego rodzaju tem at w świetle zebranych dotychczas materiałów

8 T. 1-5,. W yd. T. W ie rzb o w sk i. V arso v iae 1905-1919. 9 Jw . s. 59.

10 W , T a s z y c k i. N a jd a w n ie jsze p o ls k ie im io n a o so b o w e. K raków 1925 s. 38-39 11 T. S k u 1 i n a. S ta ro ru s kie im ie n n ic tw o o so b o w e. Cz. 2. W ro c la w -W a rs z a w a - K ra- k ó w - G d a ń s k 1974 s. 20-21.

S1EMIGINÓW 9

antroponim icznych słowiańskich ustalonych zarów no na podstaw ie źródeł antroponim icznych, ja k i wyprow adzonych z toponim ów nie jest notow any jak o którykolwiek kom ponent nazwy o s o b o w e j12. Izolow any na tle d o ty c h ­

czas znanej antroponimii drugi człon takiej nazwy -hyn oraz w ątpliw y w świetle analizy historycznojęzykowej pierw szy elem ent sem y- pozw ala zakwestionować istnienie takiego im ienia i co za tym idzie interpretację nazwy miejscowej S iem iginów jak o dzierżawnej na -ów zbudow anej na takiej podstawie.

Omaw iany toponim w znacznie późniejszym studium Safarewiczowej uzyskał odm ienną interpretację, zupełnie nie naw iązującą do poprzedniej. R ozważania na jego temat pojawiły się jako dalszy etap analizy nazw iska S iem ig in o w ski, w yprow adzonego właśnie od badanej nazwy m iejscowej.

Przyjęty przez autorkę priorytet rozważań antroponim icznych sprawił, że dokum entacja dotycząca toponimu Siem iginów je s t znacznie skrom niejsza od tej, która wiąże się z nazwiskiem Siem iginow ski. I tak, za najstarszy zapis nazwy miejscowej przyjęła badaczka analizow ane ju ż błędne pośw iadczenie S ziem iglynow (=Siem iglinów ) (1497) z M etryki koronnej. Jako ruską postać nazwy przyjęła za Słow nikiem geograficznym postać S em yhin iv, n iesp o d zie­ wanie odbiegającą od zaprezentowanych wyżej zapisów ukraińskich typu Sem yhynôw (-iv), Sem yhenôw (-iv). A właśnie ta postać z -hin narzuciła autorce najważniejszą końcow ą interpretację tego toponimu, p oprzedzoną dw iem a innymi.

P ierwsza zakładałaby, że ukr. Sem ihyniv to nazwa d zierżaw cza na -iv <— ps. *owb utworzona od zrekonstruowanego im ienia *Sem yhin. Imię to m iałoby być ruskim patronim icum na -in typu ukr. Trosyn, Volosyn, utw orzonym od podstawy *Sem yha. Form a odojcow ska to postać z nie spalatałizow anym g jak w rus. Jarygin, B ilig in , B oldygin, Vorygin. Z kolei *Sem yha to form a na -yha <— ps. *-i(-y)ga oparta na popularnym ruskim imieniu Sem en , podobnie j a k Jaryga:Jaroslav, Vladyga'.Vladym ir. Cały ten skom plikow any w yw ód kończy jednak konkluzja autorki: „Trzeba [...] stwierdzić, że postać Sem yh a nie została przekazana, a i wyodrębnienie -in ja k o sufiksu wcale nie je s t pewne, tym więcej, że twory z przyrostkiem -in- częste w funkcji słow iańskich patronim ików [...] rzadko stanowią podstawę derywacji dla nazw m iejscow ych z formantem -¿v” 13. Rezygnując z interpretacji S iem igino w a j a k o formy odantroponimicznej, poszukuje autorka jeszc ze innego je g o wyjaśnienia. Za

12 Por. M. M a 1 e c. B ud o w a m o rfo lo g iczn a s ta ro p o lsk ich z ło żo n y c h im io n o so b o w y ch . W ro cław 1971.

M. V asm erem , autorem Słow nika ruskich h yd ro n im ó w [Ą, przywołuje nazwę rzeki Siem ig a lub Sim iga z okolic W łodzim ierza nad K laźm ą oraz hydronimu Siem ig in o odnoszącego się do dopływu Pirianki w dorzeczu Soży w dawnej guberni m ohylewskiej. Jeśli chodzi o Siem igę czy Sim igę, to - ja k stwierdza autorka - „R zeka ta znajdzie się [...] na terenie hydronimii nieindoeuro- pejskiej, wobec tego objaśnianie [...] nazwy słowiańskiej na jej podstawie w ydaje się niem ożliwe. A i odległość geograficzna północnowielkoruskiej S iem ig i od ukraińskiego S iem iginow a jest tak wielka, że kojarzenie tych dwu nazw w ydaje się mało realne, tym bardziej, że nazw a rzeki nie wykazuje członu -in, który zawarty je s t w nazwie wsi” 15. Co do drugiego zaś topo- nim u to „Nie jest [...] wykluczone, że białoruskie Siem igino wywodzi się od n az w isk a Siem iginow skich. Jeden reprezentant tak szeroko rozgałęzionego rodu m ógł być kiedyś właścicielem jakiejś posiadłości i w tych stronach Białej R u s i” 10. Zatem i ta nazw a według uczonej nie może rzucić światła na etym ologię Siem iginow a.

N ależy zatem zająć się im m anentną analizą członu Sem yhin-. „M oże to być - j a k pisze autorka - tem at złożony z dwu elem entów sem y- i hin-. Człon sem y- pojaw ia się stosunkow o często w ukraińskich złożeniach, pełniąc w nich funkcję analogiczną do polskiego siedm io-, por. ukr. sem ylitok, S em yhorod, sem yholow yj, wobec poi. siedm iolatek, Siedm iogród, sied m io ­ g ło w y, a też ukr. sem ydilnyk 'w y k o n u ją cy kilka robót n a r a z ’” 17. Jeśli chodzi o drugi człon -hin-, to dopuszcza on dw ojaką interpretację. Może być zestaw iony z rzeczow nikiem w formie plurale tantum hony, gen. hin, honiv 'z a g o n , długość zaoranego pola, m iara długości w ogóle od 60 sążni, tj. 127 m etrów w z w y ż ’ . W tedy podstaw ę nazwy należałoby rozumieć jako 'sie d e m zagonów, czyli coś, co ma siedem z a g o n ó w ’ . Z tak interpretowanym topo- nirnem m ożna by zestawić nazwę wsi Sześciow łóki w b. pow. su w alsk im 18.

D ru g a interpretacja S iem iginow a, za którą bardziej opowiadałaby się autorka, opierałaby się na apelatywie hin w znaczeniu 'b ieg, prąd, strumień, kierunek prądu r z e c z n e g o ’ . W tedy podstaw a sem yhin oznaczałaby 'teren, przez który płynie rzeka siedm iom a stru m ie n ia m i’ . „Z opisu Słow nika g eo ­ g ra ficzn eg o wynikałoby, że topografia wsi S em ihiniv daje podstawę do tego rodzaju nazwy. Przez Siem iginów, ja k pisze S ło w n ik geo graficzny, przepływa rzeka Stryj, dzieląc się na liczne ramiona. Otóż w ykładnikiem owych ramion

14 M . V a s m e r. W ö rterb u ch d e r ru ssisc h en G e w ä ssern a m en . Bd. 1-5. B erlin 1961-

1969.

15 S a f a r e w i c z o w a, jw . s. 2 20-221. 16 T am że s. 221.

17 T am że,

SIEMIGINÓW ₁₁

rzeki byłby człon hin, a w ykładnikiem ich wielości liczebnik sem y- (nom. sg. sini)”19. A więc wbrew temu, co narzuca form a toponim u na -ów , mam y tutaj do czynienia nie z nazwą dzierżaw czą, lecz fizjograficzną.

N a niedzierżawczy charakter nazw na -ów, -ow a(-o), -in(a)(-o) j u ż daw no zwrócił uwagę W. Taszycki, przytaczając toponim y oparte na tem atach prostych (B rzo zó w , G rabów ), przyim kow ych (P o g rzyb o w o , N ag no jó w , Za- krzó w ) czy - tak ja k w wypadku om aw ianego toponim u - złożonych (B ia ło -

w ieżyno)20. Autorka, poszukując materiału analogicznego dla formy

Siem iginów , zauważa, że „W nazwach złożonych p rzew ażają form acje bez- sufiksalne, ja k K rasnystaw , G ołogóry, obok nich je d n a k są i takie, które mają przyrostek -ów ”21. Ilustrują je przykłady ze Słow n ika g eo g ra fic zn e g o : C zupernosów //Czupernosy, wieś w b. powiecie przem yślańskim , U ściług//U sti- łohow z 1545 r., wieś w b. pow. włodzim ierskim, P ieczy g óry albo P ieczykury, ukr. P ecykoriw , wieś w b. pow. sokalskim, H ołobutów , wieś w b. pow. stryj- skim. „W prawdzie - kom entuje autorka - C zupernosów i H o ło bu tó w m ożna by pojm ować jak o dzierżaw cze (od nazwiska), ale U stiłohow robi w rażenie nazwy topograficznej, dającej się porównać z S iem ig in o w em 22.

Listę niedzierżawczych nazw na -ów z podstaw ą złożoną m ożna p o w ięk ­ szyć o inne jeszcze toponimy, spośród których warte p rzytoczenia są te, które zawierają człon siedem \ (rus. sem b): S iedm iorogow o, dawniej S ied m iro g o w o , Siedm idrogow o i Siedm iogrodow o, majętność w b. pow. kroto szy ń sk im 23, Sem igorevka, wsie w okręgu Chersoń, Kostroma, W ołogda, S em igra do w o , wieś w okręgu W łodzimierz, Sem irubevoje, wieś w okręgu A strahań, Sem ise- lovo, wieś w okręgu W ołogda24.

Tego typu formacja m ożliw a zarówno na gruncie polskim , j a k i ruskim m ogła pojawić się również na badanym obszarze w w yniku o d działyw a nia silnego tu wzorca toponim icznego i fizjograficznego na -ów , -in w idocznego w nazwach pobliskich osad, takich j a k M orszytr.M orschyn 1482 A G Z X V III 1577, N ieżuchów .N yezw chow 1465 ib. 5808, H o łu b u tó w .H o lo b o th o w 1465 ib. 5808, Stanków .Stankow 1471 ib. 169, S trza łkó w .S trzelko w 1483 ib. 1783, D obrohostów .D obrohostow 1518 M RP IV 2 11400, C zerniech ó w .C zyrn yech o w

1469 Źdz Dod s. 10, K oniuchów . in C onyw chow a 1465 A G Z X III 5808.

19 T am że s. 222.

20 T a s z y c k i . R zeko m o d zie rża w c ze n a zw y s. 104-111. 21 S a f a r e w i c z o w a , jw . s. 2 22-223.

22 T am że s. 223.

23 S ło w n ik g e o g ra fic zn y K ró le stw a P o lskieg o i in n ych k ra jó w sło w ia ń sk ic h . T. 1-15. W arszaw a 1880-1902 - t. 10 s. 516.

24 R u ssisc h e s g eo g ra p h isc h e n N a m en b u ch . Red. M. V asm er. Bd. 8. W ie sb a d en 1977 s. 207-209.

Z a p ro p o n o w a n a przez Safarew iczow ą interpretacja nazwy Siem iginów jako fizjograficznej nie budzi więc zastrzeżeń z punktu widzenia jej budowy słow otw órczej i zdaje się mieć potwierdzenie w warunkach fizjograficznych osady opisanych w Słow niku geograficznym . Zastrzeżenia dotyczą jednak szczegółow ej analizy fonetycznej tego toponimu. Zdaje sobie z tego sprawę sam a autorka, która pisze: „W interpretacji tej jest w prawdzie jed en szkopuł natury fonetycznej. Chodzi o głoskę i po h w nazwie Sem yhiniv. Form a sem yh in byłaby zupełnie regularna: i jest norm alnym kontynuantem o w zgłosce zamkniętej. Ale w nazwie Sem yhiniv warunki fonetyczne się zm ie­ niają: zgłoska hi je st zgłoską otwartą. Obecność w niej i m ożna by tłumaczyć tylko działaniem analogii do podstawy derywacji sem yhin-. Nie byłby to zresztą odosobniony wypadek działania analogii w tym rdzeniu. W Słowniku K uzeli-R udnickiego, jak i H rinczenki obok regularnej postaci honeć 'g o n i e c ' notuje się rów nież hineć z i zamiast o, na wzór gen. sg. hinća czy też wyrazu h i n ’25. Istnieje więc tu znowu potrzeba odw oływ ania się, jak to było u R udnickiego, do zjaw iska nietypowego. Już to budzi podejrzenie co do wiarygodności sądów opartych na takich przesłankach. U względnienie cz yn­ nika analogii je s t możliwe tylko w ostateczności, gdy brak innych sensownych rozwiązań. W w ypadku Siem iginow a takie rozwiązanie się pojawi, jeśli oprzeć analizę tego toponim u na dokum entacji filologicznej pełniejszej niż tu zaprezentow ana.

P rzyjęta przez autorkę za w yjściow ą form a ukr. Sem yhiniv z -hin- jaw i się ja k o w yjątk o w a na tle całej dokum entacji polskiej (por. wyżej). W idoczna w nazw ie cząstka -hin- jest niewątpliwie wtórna. M oże być interpretowana jak o w ynik lokalnego przekształcenia grupy hy w hi lub stanowi tylko m echaniczne niew łaściw e tłum aczenie polskie grupy gi na hi zamiast hy. B adana nazwa w świetle dostępnej współczesnej i historycznej dokumentacji jaw i się nie­ w ątpliw ie ja k o poi. Siem iginów <— Siem ig yn o w , ukr. Sem yhyniv *— Sem ihynov, tzn. w postaci z członem w yjściowym ps. *-gyn-, jaki został dostrzeżony przez Rudnickiego. Słuszna zaś pozostaje u Safarewiczowej interpretacja pierw szego członu toponim u ja k o sem y- <— sem i-, pochodzącego od ukraiń­ skiego liczebnika sim <— sem , sem i, a więc odm ienna od tej, którą przyj­ m ował Rudnicki.

Jak m ożna objaśnić tę postać toponimu Sem yhyniv, stanow iącą w ypadkow ą dwu poprzednio om aw ianych wariantów: Sem yhyniv <— Sem ihynov (u R udnic­ kiego) i S em yh in iv *Sem ihonov (u Safarew iczow ej)? W ykładnia tej formy j e st bliska interpretacji zaproponowanej przez Safarewiczową. Nazwę należy

SIEMIGINÓW ₁₃

uznać za fizjograficzną na -ów, ale trzeba na nowo zinterpretow ać jej podstawę sem yhyn.

Czy sem yhyn reprezentuje ten sam typ złożenia co proponow any przez Safarewiczową sem yhin <— sem ihon <— ps. * sem ig o n fb ? F orm a ostatnia jest złożeniem opartym na wyrażeniu imiennym (jak tró jką t, p ięcio b o k ) z atry- butywnym członem liczebnikow ym *sem i- i określanym rz eczow nikow ym *-gon pozostającym z poprzednim w spółkom ponentem w zw iązku rządu. W sumie tworzy kom pozycję o znaczeniu egzocentrycznym 'r z e k a m ająca siedem stru m ie n i’ .

W wypadku podstawy sem yhyn <— ps. * sem ig y n rb p odobna interpretacja strukturalno-sem antyczna tego złożenia jest mało praw dopodobna. W języ k a ch ruskich nie udało mi się odszukać rzeczow nika będącego refleksem ps. *gym>\ *gybnęti. Jest tego typu deverbativum , ale od czasow nika perfektyw nego, por. ukr. zhyn 'z a k r ę t ’ : zhynaty ' z g i n ą ć ' 26, zahyn ' T o d ' : za h y n u ty 21. Od nieperfektywnego notowany jest jedynie w języku słow eńskim gib 'R e g n u n g , B u g ’28. Czy na tej podstawie można rów nież przyjm ow ać obecność tego typu apellativum na gruncie ruskim, jest spraw ą otwartą. Jeśliby przyjąć odpowiedź pozytywną, nazwa Sem yhyniv oznaczałaby ’ rzekę o siedm iu za k rę­ t a c h ’ , co nie byłoby niezgodne z w arunkam i hydrograficznym i osady, do której to miano się odnosi. S zczegółow a m apa 1:100 OOO29 p okazuje tam niezwykle bogatą sieć wodną z zakrętami, rozw idleniam i, ujściam i strum ieni, co zdaje się potwierdzać tę, ale również inne jeszc ze szczegółow e fizjo ­ graficzne interpretacje tej nazwy (zob. niżej).

W wypadku jed n ak zakw estionow ania obecności apelaty wu *hyn na gruncie ruskim należy dla badanego toponimu szukać innego rozw iązania. Z łożenie sem yhyn m ożna potraktować jako com positum, w którym drugi człon za c h o ­ wuje swoje czasownikowe znaczenie. W tedy dla w spółkom ponentu pierw szego należałoby odnaleźć funkcję członu określającego czasownik. W złożeniach z drugim elem entem werbalnym pierw szy m oże pełnić rolę dopełnienia, ja k np. w hreczkosiej, albo może wskazywać na okoliczności to w arzyszące czynności lub procesowi, por. głodom ór, 'm rą c y z g ł o d u ’ , w odorost, 't o co rośnie w w o d z ie ’, drzew oryt 't o co (wy)ryte w d r z e w i e ’ , scen o p is, 'to , co napisane na s c e n ę ’ , szybkow ar, 'gotujący s z y b k o ', bru dn opis, czysto pis,

26 M. J u r k o w s k i. U kra iń ska term in o lo g ia h y d ro g ra ficz n a . W r o c ła w - W a r s z a w a -

K ra k ó w -G d a ń s k 1971 s. 53.

27 E. B e r n e k e r. S la v isc h es ety m o lo g ish es W örterbuch. Bd. 1. H e id e lb erg 1908-1913 s. 373.

28 T am że.

29 M apa P olski 1:1 0 0 000. W yd. W ojsk o w y In sty tu t G eo g rafic zn y . W a rsz a w a 1935 Pas 52, słup 37: Skole.

'to , co zostało napisane na b r u d n o ’ , 'n a c z y s t o '30. Szukając materiału porów naw czego, warto szczególną uwagę zwrócić na złożenia w funkcji n om in ó w loci, takich j a k w odospad, w odotrysk, kam ieniołom , nocleg 'm iejsce , gdzie spada lub tryska w o d a ’ , 'ła m ie się k a m ie n ie ’ , 'g dzie m ożna lec (spać) n o c ą ’31.

Jak widać z tego przeglądu, w roli dopełnień lub okoliczników występują tu rzeczowniki i przysłówki. W naszym toponim ie m am y do czynienia z p ierw szym członem pochodzenia liczebnikowego. Czy może on stanowić określenie czasow nika? N a pew no nie, jeśli traktować ten kom ponent jako cząstkę opartą na liczebniku głównym sim <— sem ps. *sedmb, gen. sem i. Inaczej je d n a k należałoby spojrzeć na ten sam człon nazwy, jeśli dałoby się go w yw ieść z liczebnika o funkcji przysłówkowej. Na gruncie ruskim taką form ą byłby przysłów ek odliczebnikow y sem bju 'sie d e m r a z y ’ <— ps. *sedm bję (instr. od *sedm h) do dziś dobrze widoczny w języku rosyjskim, w szeregu takich form, ja k dw azdy, trizdy, cetyrizdy, pjathju , sestbju, vosmbju, b ędących kontynuacją staroruskich, por. „I był [...] j a [...] u śa%a [...] i vt> rjade%T> p ja tn a ca tb ju (XVI w.) [...] pervije [...] krest celoval, a pjatbju b e ż a l t za ru b e żh ” (XV II w .)32. W tedy połączenia z raz na gruncie ruskim spoty­ kane są w yjątkow o i być może pod w pływ em polskim: „bo sami żb sidelcy S m olenskije m nogo ra zb [...] skazyvali” (1611 r.)33. Form y złożone z raz (razów , raza) odegrają zasadniczą rolę w języku rosyjskim dopiero w póź­ niejszym okresie, począwszy od X V III w., a stare przysłówki w rodzaju p ja th ju , d evja tb ju pozostaną jedynie w wyrażeniach oznaczających mnożenie (sem bju vosem b - p ja tb d esja tb s e s tb ) '4 czy w idiomach („xotb sem bju podaj, tak kasa st> w o d o j”) ’5.

W ję z y k u ukraińskim form om rosyjskim również w wyrażeniach o dnoszą­ cych się do m n ożenia odpow iadają postaci z razo(i)v (raz), np. sim raziv (raz), m ożna je d n a k przyjąć, że zastępują one historyczne formy syntetyczne na -ju, sięgające do tej samej staroruskiej tradycji, co dzisiejsze liczebniki rosyjskie. Są z pochodzenia skostniałymi form ami narzędnika liczebników o form ie rzeczow nikow ej typu pjatb, sestb, ja k na gruncie

staro-cerkiewno-ą> Z. K u r z o w a . Z ło że n ia im ien n e we w sp ó łc ze sn y m ję z y k u p o lsk im . K raków 1976

s. 2 8 -2 9 , 32. 11 T am że s. 28.

32 A. B o g u s ł a w s k i. S em a n tyc zn e p o ję c ie lic ze b n ika i je g o m o rfo lo g ia w ję z y k u

ro syjsk im . W ro c ła w -W a rs z a w a -K ra k ó w 1966 s. 130-132.

33 T am że s. 132. 34 T am że s. 2 1 3-214.

’5 W . D a L" T o lk o w yj sło w a r żiw o g o w ieliko ru ssk o g o ja z y k a . T. 4. S. P e te rb u rg -M o s k w a 1882 s. 170.

SIEMIGINÓW ₁₅

-słowiańskim przysłówki utworzone od urzeczow nikow ionych liczebników głównych czy zbiorow ych za pom ocą -ica: cetvo ricejq 'c ztero k ro tn ie, c z te ry k ro ć ’ sedm oricejęl/sedm iceję ‘s i e d m io k ro tn ie ’36. F orm y te funkcję przysłów kow ą uzyskują podobnie j a k skostniałe formy rzecz o w n ik a w narzędniku w rodzaju chyłkiem , całkiem , ukradkiem , szeptem .

Historyczny małoruski przysłów ek odliczebnikow y sem b ju w szedł do zło­ żenia ja k o je g o pierw szy człon w formie dopasowanej do częstych złożeń ze spójką i typow ą dla com positów opartych na liczebnikach głów nych typu ps. *pętb, *sestb, *sedm b o funkcji rzeczow ników /-tem atow ych bądź c z a so w n i­ kach na -i- w idocznych w antroponim ach typu ros. B orislav: ps. *boriti, R atislav: ps. * r a titi<!. W badanym toponim ie kom ponent sem y< ps. *sem i wraz z członem odczasow nikow ym hyn: ps. * g yb n ęti tw orzy złożenie o zn a ­ czeniu ’coś, co ginie siedem r a z y ’ . Jako com positum eg z o centryczne zakłada elipsę członu określanego. W danym w ypadku m ogłoby nim być ogólne o k re ­ ślenie rzeka, a więc pełnym znaczeniem złożenia byłoby 'r z e k a ginąca siedem r a z y ’ . Z racji tej, iż mamy tutaj do czynienia z dużą rzeką, od daw na noszącą m iano Stryj, podane wyżej znaczenie złożenia m ożna by uściślić:

'Stryj ginący siedem r a z y ’ .

W yrażenie ginący siedem razy w ym aga szczegółowej interpretacji. Co znaczy w nim człon g in ą c y l Czy m ożna z nim zw iązać najbardziej n arzu ca­ ją c e się znaczenie czasow nika ps. *gybnęti, poi. ginąć, ukr. hyn uty niknąć,

ginąć z oczu, gubić s i ę ’ ? ’\

Z przedstawionego wyżej w Słow niku geogra ficzn ym opisu w arunków n atu­ ralnych S iem iginow a dowiadujem y się o bardzo bogatym układzie sieci wodnej na tym terenie. Stryj dzieli się tu na liczne odnogi, zbiera rów nież wody licznych potoków. Kształt tych cieków je st nieregularny, często wyraźnie kręty. W tym bogatym dorzeczu nie brak zapew ne terenów b a g ie n ­ nych, o czym św iadczą pobudow ane tam groble, a także nazwy m iejscow e typu M oczary39. N a podstawie takiego obrazu okolic S iem iginow a z w y ra ­ żeniem ginący S tryj m ożna wiązać szczegółow e znaczenie 'S try j ginący w moczarach, b a g n a c h ’ , 'S tryj, którego liczne odnogi giną w głów nym czy w iększym korycie r z e k i’ czy wreszcie 'S tryj ginący za zakrętam i, inaczej k r ę ty ’ . W tym ostatnim użyciu czasow nik ukr. hynuty, poi. g in ą ć <— ps. * g ybnęti naw iązywałby do znaczenia ’g i ą ć ’ obocznego do ‘g i n ą ć ’40.

16 T. B r a j e r s k i. J ęz yk sta ro -c e rkie w n o -sło w ia ń sk i. W yd. 5. L u b lin 1976 s. 111. 37 S k u 1 i n a, jw . s. 14-15.

38 F. S ł a w s k i . S ło w n ik e ty m o lo g iczn y ję z y k a p o lsk ie g o . T. 1. K rak ó w 1 9 5 2 -1 9 5 6

s. 280.

39 M apa, Por. p rz y p is 29. 4(1 S ł a w s k i, jw . s. 280.

W w ypadku tak rozbudowanej sieci wodnej, z ja k ą m am y tu do czynienia, trudno m ów ić o dokładnej liczbie siedmiu ramion czy zakrętów rzeki. L iczebnik sied em m oże tu być - j a k zauw ażyła Safarew iczow a - w ykład­ nikiem wielości. Z w raca uw agę wybór akurat tej liczby. Nie jest to przy­ padek. To w łaśnie siódem ce od daw na w różnych kulturach przypisuje się sym boliczne znaczenie. S tw ierdza W. Kopaliński, iż od starożytności „Chętnie g rup o w a n o osoby, rzeczy, m iasta i pojęcia w siódemki. [...] Tydzień m a 7 dni [...]. Ż ydzi co 7 lat dawali ziemi ornej i w innicom odpocząć [...], a co siedem kroć siedem lat obchodzili jubileusz [...]. W O bjaw ieniu św. Jana z najdujem y 7 kościołów Azji, 7 świeczników, 7 gwiazd, 7 pieczęci, 7 trąb, siedm iu aniołów przed obliczem Boga, 7 znaków, 7 grom ów, 7 koronowanych głów smoka, siedm iogłow ą bestię z morza, siedmiu aniołów z siedm ioma plagam i, siedem złotych cz asz”41. Przykłady podobnego idiomatycznego użycia tej liczby w przeszłości i obecnie m ożna według autora m nożyć4"

N a uw agę zasługuje liczebnik siedem stosowany w różnorakim określaniu delty Nilu: śrpol. Nil siedm ionurtny, siedm io no gi, siedm iorn y, siedm ioraki,

sied m io ch o d y, siedm iogłow n y, siedm iousty, siedm io gęb ny, siedm iorogi,

sied m io rzec zn y43.

C om p o situ m siem ig in , charakteryzujące rzekę Stryj jako ginącą wiele razy, stało się podstaw ą dla toponim u Siem iginó w odnoszącego się ju ż do osady nadrzecznej. T em u przejściu od kategorii hydronim icznej do toponimicznej tow arzyszy w danym w ypadku deryw acja sufiksalna, por. toponim y odhydro- nim iczne w rodzaju K rzyw e: K rzyw y, Rabę: ukr. * R ja b y fu . W yznacznikiem an alizow anego toponim u staje się sufiks -ów, narzucony, ja k ju ż o tym była m ow a, przez silny w tej okolicy w zorzec nazw m ęskich na -ów, -in. Nie jest w ykluczone, iż w danym w ypadku nie bez wpływu na w ybór formy rodzajo­ wej pozostaw ał rodzaj męski hydronim u S tryj i złożenia charakteryzującego rzekę S try j - sem yhyn. Z atem toponim Siem iginó w oznaczał 'o s a d ę na m iejscu, gdzie Stryj ginie siedem (= wiele) r a z y ’ .

A n a lizo w an a nazw a koresponduje ze względu na swoje znaczenie oraz form ę jej poszczególnych elem entów , ja k też całości z innymi toponim am i ruskim i i polskimi.

41 S ło w n ik m itó w i tra d y c ji k u ltu ry . W arsz a w a 1985 s. 1063.

42 S ą w śró d n ich i tak ie , k tó re p o z w a la ją p rz y p is ać lic z eb n ik o w i sie d em je s z c z e inne w tó rn e z n a c z e n ie k w a n ty ta ty w n e , por. p o p u larn e w y ra że n ia za sie d m io m a g ó ra m i, za sied m io m a

la sa m i 'g d z ie ś d a le k o ’ , sie d m io m ilo w e b u ty 'c u d o w n e buty p o z w ala ją c e p o su w ać się o lb rz y m im i k r o k a m i'.

4" S. B. L i n d e. S ło w n ik ję z y k a p o lsk ie g o . T. 5. L w ów 1859 s. 257.

44 W . M a k a r s k i. N a zw y m ie js co w o ś ci d a w n e j zie m i sa n o c k ie j. L u b lin 1986 s. 94, 136.

SIEMIGINÓW ₁₇

Szczególnie bliska ze względu na podstawę je s t w spom niana przez Safa- rew iczow ą nazw a Siem igino, odnotow ana jak o hydronim odnoszący się do dopływu Pirianki w dorzeczu Soży w dawnej guberni m ohylow skiej. Form a nijaka - jak twierdzi autorka - wskazuje na to, że jest to naz w a w tórna w stosunku do pierw otnej terenowej, ta zaś to derywat od n azw iska Siem ig in ow - ski, odnoszącego się do hipotetycznego w łaściciela tego terenu45. T y m c z a ­ sem genezę toponimu Siem igino m ożna objaśnić inaczej. P raw dopodobnie jest to nazwa naw iązująca do pierw otnego hydronim u S iem igin 'p o t o k siedem (= wiele) razy g i n ą c y ’ , pow stała w wyniku w yrów nania do typu toponi- micznego na -ino. O czywiście niew ykluczona je s t w y kładnia tej nazw y ja k o formy z sufiksem -ino, pochodnej od podstawy antroponim icznej *Siem iga czy apelatywnej *siemiga. Zwłaszcza ta ostatnia wydaje się bardziej p ra w d o p o ­ dobna, znajduje bowiem potwierdzenie w podanej przez S afarew iczow ą ro sy j­ skiej nazwie Siem iga odnoszącej się do rzeki z okolic W ło d zim ierz a nad Klaźmą. Hydronim ten w formie urzeczow nikow ianego liczebnika sem b za pom ocą suf. -iga (por. sed m erica, sedm ica, sedm ina 's i ó d e m k a ’ )46 o z n a ­ czałby 'o b ie k t wodny składający się z siedmiu (= wielu) nie ujaw nionych w nazwie, ale dom yślnych stru m ie n i’ .

Nietrudno znaleźć sporo zupełnie pew nych nieposesyw nych (fizjogra­ ficznych i kulturowych) przykładów toponimów z członem liczebnikow ym ps. *sedmb, zwłaszcza na gruncie ruskim. W Słow niku V asm era znajdujem y wiele takich nazw z obszaru całej Rusi, ja k Sem ivod, S em ivolo ki, Sem ig o rki, Sem ig o ry, Sem igorbje, Sem idvory, Sem idubki, S em iklju ci, S em ik lju ć in k o je , Sem iluki, Sem im ogily, Sem irćka(-i), Sem isosny, Semj^at, Semi%odĄ1. Z terenu Polski odnotować m ożna nieliczne formy, takie j a k Sied m iog óry, wieś w b. pow. bydgoskim i wspom niane ju ż S ied m id ro g o w o lS ie d m io g ro d o w o , później Siedm iorogow o, majętność w b. pow. krotoszyńskim 48.

Złożenia te charakteryzują różnego rodzaju obiekty fizjograficzne (góry, drzewa, źródła, rzeki...) i kulturowe (chaty, dwory, mogiły...) ze w zględu na liczbę, najczęściej wielość ich występowania. Są oparte na w yrażeniach imiennych z drugim członem rzeczow nikow ym przekształconym (%ar y a ty , vod <— vody, %od <— %°dy) lub w pełni czytelnym (g o ry , g ó rk i, d u b y , sosny). N azw a Siem iginów ze swoją podstaw ą siem igin, w której człon -gin za cho­ wuje znaczenie werbalne, nie znajduje wśród nich odpowiednika. Z tego też

45 Jw . s. 221.

46 J. J. S r i e z n i e w s k i j . M a tie ria ły d lja sło w a rja d r ie w n ie ru s sk a g o ja z y k a p o p iśm ie n n ym p a m ja tn ik a m . T. 3. S an k p ietie rb u rg 1903 s. 320-321.

47 R u ssisc h e s g e o g ra p h isc h es N a m en b u ch s. 2 0 6-209. 48 S ło w n ik g eo g ra fic zn y t, 10 s. 516.

tytułu odm iennej interpretacji musi podlegać pierwszy człon Siem i-, pozornie tylko taki sam ja k w przytoczonych wyżej przykładach. Za to nietrudno znaleźć wśród nazw z tym członem takie, które mają strukturę m orfologiczną rozb u d o w an ą za pom ocą sufiksu dodaw anego do złożenia, np. Sem igorhje, S em igradovo, S em iselovo, S em id ubrovnoje49, gdzie -hje, -ovo, -noje pełni taką sam ą funkcję strukturalną j a k -ów w S iem ig in ó w .

N a zw a Siem iginów zinterpretow ana jak o fizjograficzna, charakteryzująca m iejsce osadnicze ze względu na jeg o relację przestrzenną względem obiektu w odnego, którego cechy zostały tutaj wyróżnione w podstawie siem igin, stanowi elem ent zespołu nazw odhydronim icznych odnoszących się do jednych z najstarszych i zarazem najważniejszych osad badanego obszaru. W zespole tym należy w ym ienić przede wszystkim nazwę S tryj (por. in Stryg 1396 AGZ III 62), sygnującą zapew ne osadę o metryce staroruskiej, bo od dawna pełniącą funkcję ośrodka adm inistracyjnego. Toponim ten jest przeniesiony z rzeki Stryj na obiekt osadniczy nad nią położony. Nad tym sam ym Stryjem w odległości ok. 15 kilometrów w kierunku źródeł rzeki, a więc w stronę postępującego kiedyś osadnictwa, położony je st właśnie Siem iginów z nazwą rów nież o d hydronim iczną wyżej om ówioną. Posuwając się w kierunku połud­ nio w y m odnajdujem y następną znaczniejszą m iejscowość usytuow aną nad Stryjem - Sinew ódzko (por. Synow odzko 1540, M R P IV 3 20284), według w ydaw ców Isto rii m ist istniejącą ju ż w XIII w.50 Położona jest ona u zbiegu dw óch rzek - Stryja i Oporu. I tu właściw ości hydrograficzne terenu: obfitość wód (sine wody), stanowiły uzasadnienia dla nazwy osadniczej będącej p rzym iotnikiem na -sko lokalizującym tę osadę w pobliżu sinych wód.

B yć może interpretacja tych trzech toponim ów - pew na w wypadkach S tryja i Sin ew ódzka, bardzo praw dopodobna w stosunku do Siem iginow a - stanow iłaby dodatkow y argum ent za przyjęciem również tego hydrograficz­ nego charakteru dla jeszc ze jednej nazwy miejscowej - Skole, kiedyś Skola (villam S kola 1397 Papée s. 114-115), odnoszącej się do kolejnej znacz­ niejszej osady dorzecza Stryja. N azw a ta, z którą należałoby związać p odstaw ę skola o pierw otnym znaczeniu 'c o ś rozszczepionego, ro z łu p a n e g o ’ , w tórnie dopiero ' s k a ł a ' 51, charakteryzow ałby teren podobnie j a k S ie ­ m ig in ó w ja k o 'm ie jsc e rozw idlania s i ę ’ czy - patrząc z odwrotnej strony -

'sc h o d z e n ia się p o t o k ó w ’ . Obie ze względu na swoje znaczenie znalazłyby się w kręgu nazw najbliższego i dalszego otoczenia w rodzaju Schodnica,

49 R u ssisc h e s g e o g ra p h isc h e s N a m e n b u c h s. 207-209,

50 Is to r ija m ist i s ił U kra in sko ji SSR. L w iw ska o b la s t’. K yjiw 1968 s. 718.

11 W . M a k a r s k i. W yraz s k o l a i a p p e lla tiv a je m u p o k re w n e. „R o czn ik i

S1EMIGINÓW ₁₉

Stuposiany (poi. Stąposiany) 'm iejsca, gdzie schodzą się źródłow e potoki S a n u ’ , R osochaty, R ososze, R osocha, R osochy, czy wreszcie liczne R oz(-s)to ki52.

W Y K A Z S K R Ó T Ó W

A G Z - A k ta g ro d zkie i zie m sk ie z cza só w R ze c z y p o sp o lite j P o lskie j z A r c h iw u m tzw.

B ern a rd y ń skie g o w e L w ow ie. T. 1-25. L w ów 1868-1935.

A D P - R ęk o p isy z A rch iw u m D iece z ja ln e g o w P rzem y ślu s k a talo g o w a n e p o d n u m eram i 14-291. S zczeg ó ło w y o p is ty ch p o zy cji u B. K u m o ra (K a ta lo g m ik ro film ó w

O środka A rc h iw ó w B ib lio te k i M u zeó w K o śc ieln y ch p r z y K a to lic kim U n iw ersytecie L u b elskim . „A rch iw a B ib lio tek i i M u zea K o ś c ie ln e ” 6 :1 9 6 3 s. 89-

93; 12:1966 s. 57; 24:1 9 7 2 s. 248-268).

MJ - J o sy fiń sk a (1 7 8 5 -1 7 8 8 ) i fr a n c y s k a n s 'k a (1 8 1 9 -1 8 2 0 ) m e try ky . K yjiw 1965. M R P - M a tricu la ru m R eg n i P o loniae su m m a ria [...] W yd. T. W ierzb o w sk i. T. 1-5.

V arso v iae 1905-1919.

Papee - F. P a p e e. S k o le i T u c h o lszczyzn a . L w ów 1891.

Sch - S c h em a tism u s u n ive rsi v en e ra b ilis cle ri ritu s la tin i d io e c e s a n i p r e m is lie n s is p ro

an n o do m in i 1871. Jasło 1870; także d la lat 1882, 1912, 1938.

SG - S ło w n ik g e o g ra fic zn y K ró lestw a P o lskieg o i in n ych kra jó w sło w ia ń sk ic h . T . 1-15. W arszaw a 1880-1902.

Sk - S ko ro w id z w szystk ich m ie jsco w o ści p o ło żo n y c h w k ró le s tw ie G a licji i L o d o m e r y i [...]. L w ów 1855.

ZD M - Z b ió r d o k u m en tó w m a ło p o lsk ic h . W yd. A. K uraś i J. S u łk o w s k a-K u raś . T. 1-8. W ro c ła w -K ra k ó w 1962-1975.

Z dz - A. J a b ł o n o w s k i . P o lska X V I w ieku p o d w zg lęd em g e o g ra fic zn o --sta tystyczn ym . T. 7. C z. 1: R u ś C zerw o n a . W arsz a w a 1902. Ź ró d ła D z iejo w e

X V III/1.

Ź dzD od. - B ona reg a lia o n era ta in terris R u ssia e etc. L u s tr a tio 14 6 9 r. D o d a tek do: A. J a b ł o n o w s k i . P olska.

Ż er - Ż ereła do isto ry ji U k ra jin y-R u si. W yd. M. H ru s z e v s’kyj. T. 1-4. L w ów 1895-1898.

S I E M IG I N Ó W

S u m m a r y

T h e n am e S ie m ig in ó w co n ce rn in g th e p lace in the S tryj region o f the fo rm er Przem yśl d is tric t w as d isc u sse d in d etail in tw o stu d ies: by J. R u d n ick i in 1937, and by H. S a fa re w ic zo w a in 1971 in c o n n ec tio n w ith h e r a n aly sis o f th e su rn am e S iem ig in o w sk i. T he s o lu tio n s o f th e to p o n y m ’s ety m o lo g y p re sen te d in bo th th ese stu d ies n eed to b e corrected.

H av in g e s ta b lish e d th e c o rre c t in itia l form o f the nam e as S em yh yn o v —» Sem yh yn iv J. R u d n ick i e x p la in s it w ro n g ly as a p o ss es siv e case e n d in g in -iv <— ov from the basic form

* S e m yh y n , c o n sistin g o f the e le m e n t sem y <— sem ja (llsim ja ) *— p ro to -S lav o n ic *sem bja and o f hyn: h u n u ty <— p ro to -S la v o n ic *gybnoti. T h e in co rrect p h o n etic form o f the first e le m en t w ith e in stea d o f i <— p ro to -S la v o n ic ' *e and th e iso lated - ag ain st the b a c k g ro u n d o f the S lav o n ic

to p o n o m y - c h a ra c te r o f th e o th e r c o m p o n e n t o f th e n am e -hyn *— p ro to -S lav o n ic * gy(b)n - a re th e w eak p o in ts o f R u d n ic k i’s argum ent.

H. S a fa re w ic zo w a w ro n g ly assu m in g the U k rain ian form * S em ihonov -> S em ih in iv - ag ain st th e m o re c o m p le te p h ilo lo g ica l reco rd s - as the in itial one, ex p la in s it as p h y sio g ra p h ic one e n d in g in -ov fo rm ed fro m the b a se *sem ihon —» *sem yhin. T h is w ould be a com pound c o n sistin g o f th e n u m era l e le m en t sem —» sim 's e v e n ' and the su b stan tiv al one hon —» k in „ flo w , stre a m ” w h o se jo in t m ean in g w o u ld be 'a r e a thro u g h w hich a riv er flo w s in seven (= m a n y ) s tr e a m s '. H o w ev er, re serv a tio n s are a ro u sed by the p h o n e tic sh ap e o f the d e riv ativ e

S e m y h in iv and not * S em yh o n iv (w h ere it is im p o sib le fo r the o to be sh ifted to an i) w hich

fo rce s o n e to q u e stio n th e p re se n c e o f the hin <— hon in it.

A c ce p tin g as th e in itia l o n e the form w hich w as estab lish e d by J. R udnicki and w hich is c o n s is te n t w ith the co m p le te p h ilo lo g ic a l reco rd : S e m ih yn o v —» S e m ih yn iv, one sh o u ld ex p lain th e n am e as a p h y sio g ra p h ic o n e en d in g in -ov fo rm ed from the b a se se m ih y n , co n sistin g o f the a d v e rb ia l e le m e n t fo rm ed fro m the n u m eral se m i <— sem ju 's e v e n tim e s ’ - cf. Polish c o m p o s ita lik e czy sto p is, g ło d o m ó r, w o d o try sk. T h is e x o ce n tric co n stru ctio n w ould m ean 'th e riv e r (S try j) d isa p p e a rin g (in th e sw am ps, tu rn in g , d iv id in g and jo in in g ) seven (= m any) t im e s '.

T h e p h y sio g ra p h ic a l s itu a tio n in the area c o n firm s such an in te rp reta tio n . V ario u s fo rm s with a s im ila r h y d ro g rap h ic m ean in g lik e S in e w ó d z k o , (p erh ap s S ko le), S c h o d n ic a , S tu p o sia n y,

R o so c h a (-y ), R o so c h a ty , R o so sze, R o z(s-)to k a (-k i) w o u ld co n stitu te a clo se and fa rth e r to p o n y m ic

c o n te x t fo r th e n am e u n d e rsto o d in this w ay.