Polska recepcja poematów Aleksandra Puszkina

Zygmunt Zbyrowski

Polska recepcja poematów

Aleksandra Puszkina

Acta Polono-Ruthenica 3, 263-271

1998

Z y g m u n t Z b y r o w s k i B y d g o s z c z

Polska recepcja poematów Aleksandra Puszkina

P o e m a t y s t a n o w i ą c e w a ż n ą i w a r t o ś c i o w ą c z ę ś ć d o r o b k u P u s z k i n a z a j m u j ą t e ż p o c z e s n e m i e j s c e w r e c e p c j i j e g o t w ó r c z o ś c i w P o l s c e . P r z e ­ ś l e d z e n i e t e g o z j a w i s k a j e s t u ł a t w i o n e d z i ę k i s z c z e g ó ł o w y m , r z e t e l n i e o p r a c o w a n y m b i b l i o g r a f i o m . 1 O b r a z , j a k i s i ę w y ł a n i a z p r z e g l ą d u t e g o m a t e r i a ł u f a k t y c z n e g o , d a j e ś w i a d e c t w o i m p o n u j ą c e g o i l o ś c i o w o d o r o b k u p o l s k i c h t u m a c z y , k r y t y k ó w i b a d a c z y . N i e p o m i n ę l i o n i ż a d n e g o z a k o ń ­ c z o n e g o p o e m a t u ( p o z a h e r o i k o m i c z n ą , b l u ź n i e r c z ą

G a b r ie lia d ą ).

E u g en iu sza O n ie g in a

R u sła n i L u d m iła

R u sła n a

i L u d m iły

1 M. Toporowski,

Puszkin w Polsce. Zarys bibliograficzno-literacki,

Warszawa

1950;

Puszkin w Polsce (1950 - 1975). Bibliografia odnotowana,

pod red. T. Koła­

kowskiego, Warszawa 1989; material późniejszy można znaleźć w

Polskiej bibliogra­

fii literackiej

(za lata 1976 - 1986), natomiast za ostatnie dziesięciolecie udostępniła

swe dane Pracownia Bibliografiii Bieżącej Instytutu Badań Literackiech PAN w Poz­

naniu.

264

Zygmunt Zbyrowski

J e ń c a K a u k a zu

P ie ś ń

czerkieska.

B r a c i r o z b ó jn ik ó w

F o n ta n n y B a c h c z y s a ra ju

C y g a n ie

2 M. Toporowski,

Puszkin...,

s. 46.

p r z e ł o ż o n o g o p i ę c i o k r o t n i e w c a ł o ś c i . O p r ó c z p i e r w s z e g o , p r o z a i c z n e g o , z a s t o s u n k o w o u d a n y u c h o d z i ł p r z e k ł a d M i r o s ł a w a D o b r z a ń s k i e g o p o w ­ s t a ł y w l a t a c h s i e d e m d z i e s i ą t y c h i w i e l o k r o t n i e p r z e d r u k o w y w a n y . E p i l o g u t w o r u p r z e ł o ż y ł w p o ł o w i e l a t t r z y d z i e s t y c h J u l i a n T u w i m , a c a ł o ś ć j u ż w n a s z y c h c z a s a c h J e r z y F i c o w s k i . E t a p u r z e c z e n i a b a j r o n i z m e m t r w a ł u P u s z k i n a k r ó t k o , c h o ć z a o w o ­ c o w a ł k i l k o m a z n a c z ą c y m i u t w o r a m i . W k r ó t c e p o o g ł o s z e n i u d r u k i e m

C y g a n ó w

G r a f N u lin

D o m k u w K o ło m n ie

P o łta w a

E u g en iu sza O n iegin a.

J e ź d ź c a m ie d z ia n e g o

266

Zygmunt Zbyrowski

C y g a n ó w

R u sła n

i L u dm iła, J e n ie c K a u k a zu

F o n ta n n a B a c h c zy sa ra ju .

’ H. Chr. Trepte,

Zu einigen Aspekten der PuSkin - Rezeption in Polen,

„Zeit­

schrift für Slawistik”, 1984, t. 29, z. 4, s. 618.

4 A. Puszkin,

Dzieła,

pod red. M. Toporowskiego, t. 2:

Poematy i baśnie. Euge­

niusz Oniegin,

Warszawa 1967.

5 S. J. (Stanislaw Jaszowski),

Puszkin,

„Rozmaitości” (dod. do „Gazety Lwow­

skiej”). 1824 (10 XII), nr 49, s. 390-391.

w o g ó l e . W d w a l a t a p ó ź n i e j A d a m R o g a l s k i p u b l i k u j ą c w W i l n i e s w ó j p r z e k ł a d

F o n ta n n y B a c h c zy sa ra ju

P o łta w y.

P o łta w ie

F o n ­

ta n n a B a c h c zy sa ra ju ,

J e n ie c K a u k a zu

C y g a n ó w

B r a c ia c h ro zb ó jn ik a c h

F o n ta n n a B a c h c zy sa ra ju

W spom n ien iach z p o d r ó ż y p o K ry m ie

6 (A. Rogalski),

Fontanna w Bachczysaraju,

Wilno 1826.

7

Literatura i krytyka. PismaM. Grabowskiego,

Wilno 1839.

8 M. Grabowski,

O szkole ukraińskiej poezji,

[w:]

Literatura...,

s. 35-37.

9 M. Grabowski,

Nota o Puszkinie,

[w:]

Literatura...,

s. 104-110.

268

Zygmunt Zbyrovvski

F o n ta n n a łez.

.Jeździec m ie ­

d zia n y,

11

J. Klaczko,

Fontanna lez

, fvv:] J. Klaczko,

Szkice i rozprawy literackie,

War­

szawa 1904, s. 211-238 (pól wieku wcześniej szkic ten opublikował autor w wersji

francuskiej).

u J. Litwinow,

Wokół dyskusji o „Jeźdźcu miedzianym” Aleksandra Puszkina,

„Zeszyty Naukowe WSP w Opolu. Filologia Rosyjska”, III, Opole 1964, s. 33-67.

13 W. Spasowicz,

Mickiewicz i Puszkin przed pomnikiem Piotra Wielkiego,

„Pa­

miętnik Towarzystwa Literackiego im. Mickiewicza”, 1887, s. 27-78; J. Tretiak,

„Mie­

dziany jeźd ziec” Puszkina. Studium polemiczne, ,,

Rozprawy' Akademii Umiejętności.

Wydział Filologiczny”, ser. II, t. 16, Kraków 1900, s. 1-80.

14 W. Lednicki,

„Jeździec miedziany” dzisiaj,

„Wiadomości Literackie”, 1931,

nr 8; M. Toporowski,

Geniusz i caryzm. Rzecz o Puszkinie,

Warszawa

1971, s. 111-

-120; A. Walicki,

Osobowość a historia. Studia z dziejów literatury i myśli rosyjskiej.

a s p e k t o m

J e ź d ź c a m ie d zia n e g o

B y r o n i j e g o w ie k

F o n ta n n y B a c h c z y s a ra ju

J e ź d źc a m ie d zia n e g o

D z ia d ó w

W o jn a ro w sk ie g o

K o n r a d a W a llen ro d a

P o łta w y

Warszawa 1959, s. 120-123; W. Poczynajło,

,,Sen” Szewczenki a Mickiewiczowska

i Puszkinowska wizja Petersburga,

„Studia Polono-Slavica Orientalia. Acta Litteraria”,

Wroclaw 1971, s. 104-137; П. Ивинский,

,,Медный всадник" в контексте творчес­

ких взаимосвязей Пушкина и Мицкевича,

cz. 1, „Przegląd Rusycystyczny”, 1989,

z. 3-4, s. 43-54, cz. 2, „Przegląd Rusycystycznyr”, 1991, z. 1-2, s. 23-36.

15 S. Fiszman,

Bohater „Jeźdźca miedzianego",

„Slavia Orientalis”, 1966, nr 2.

s 153-161; tenże,

Narrator „Jeźdźca miedzianego",

„Slavia Oriantalis”, 1966. nr 3,

s. 269-279.

16 M. Zdziechowski,

Byron i jego wiek. Studia porównawczo-literackie,

t. 2:

Cze­

chy. Rosya. Polska,

Kraków 1897, s. 156-158.

17 W. Lednicki,

A. Puszkin. Studia,

Kraków 1926.

18 L. Gomolicki,

Wojnarowski - Wallenrod - Poltawa,

„Twórczość”, 1949. nr 6;

zob. również: F. Mocha,

Pushkin 's „Poltawa " as a reaction to the revolutionary poli­

tics and history o f M ickiewicz’.?

,,Konrad Wallenrod” and R yleev’s „Vojnarovskij",

„Antemurale” (rocznik), Institutum Flistoricum Polonicum, Romae 1975, nr 19, s. 91-

-147.

19 R. Łużny,

Sztuka pisarska Puszkina-epika,

[w:]

O poetyce Aleksandra Pusz­

kina,

Poznań 1975, s. 5-14; B. Galster,

Powieść poetycka Puszkina,

[w:] ibidem, s. 15-

-33.

270

Zygmunt Zbyrowski

R u sła n ie i L u d m ile )

{P Ot­

ta w a ).

J e ń c a K a u k a zu

F o n ta n n y B a c h c zy s a ra ju

-20 Z. Zbyrowski,

Uwagi o kompozycji Puszkinowskiego „Jeńca Kaukazu”,

„Slavia

Orientalis”, 1980, nr 3, s. 353-358. Artykuł jest fragmentem książki o rosyjskim poe­

macie romantycznym, w której poematy południowe Puszkina są przedmiotem w ielo­

aspektowej analizy. W szczególności odnosiło się to do bohatera, problematyki, kon­

fliktu. kompozycji, specyfiki rodzajowej oraz języka i stylu, zob.: Z. Zbyrowski,

Rosyj­

ski poemat romantyczny,

Wrocław 1981.

21 D. Matlak-Piwowarska, Z

doświadczeń warsztatowych pierwszych polskich

tłumaczy Aleksandra Puszkina (polskie przekłady poematów Puszkina do roku 1830),

c y j n e . W p r z e t r a n s p o n o w a n i u t y c h e l e m e n t ó w n a j ę z y k p o l s k i o d n a l a z ł a p e w n e o s i ą g n i ę c i a , j e d n a k j e j o g ó l n y w n i o s e k j e s t n e g a t y w n y . O d n o s i ł o s i ę t o r ó w n i e ż d o p r z e k ł a d ó w

J e ń c a K a u k a zu

B ra c i r o zb ó jn ik ó w

C ygan ów ,

J e ź d ź c a m ie d zia n eg o .

22

T. Robak,

Julian Tuwim jako tłumacz Puszkina (uwagi o metodzie przekładu),

„Kwartalnik Instytutu Polsko-Radzieckiego”, 1955, nr 3, s. 89-109; tenże,

Tuwim-tłu-

macz,

„Przegląd Humanistyczny”, 1960, nr 1, s. 169-188.