Kluby młodych Kaszubów /referat

Tadeusz Bolduan

Kluby młodych Kaszubów /referat

Acta Cassubiana 14, 256-260

Kluby młodych Kaszubów /referat/

(1960)

R eferat na posiedzenie Zarządu Głównego ZK 25/9.60.

KLUBY M ŁODYCH KASZUBÓW OCENA I PRO PO ZY CJE

W s t ç p

W sz y stk ie d o ty ch czaso w e zn an e fo rm y o rg a n iz o w a n ia się m ło d z ie ż y k a s z u b ­ skiej b y ły elitarn e i p o d p o rz ą d k o w a n e d w ó m z a sa d n ic z y m celom :

1- o p o zn an iu istoty k aszubszczyzny, przeszło ści histo ry czn o -p o lity czn ej i kul- tu raln o -literack iej i kształto w an iu n a p o d staw ie stu d ió w w łasn eg o stan o w isk a w tej spraw ie.

2 - o d z ia ła n iu w e w ła sn y c h o rg a n iz a c jac h lub w o k ó ł p ism k a sz u b sk ic h . D z ia ­ ła ln o ść ta b y ła alb o d o śro d k o w a (z rzeszeń cy ), w o k ó ł k ilk u o só b i d la n ich , b ez w p ły w u n a o g ó ł sp o łe c z e ń stw a , alb o - to ju ż tzw . sz k o ła w ie lk o p o lsk a - d z ia ła l­ n o ść n a ze w n ą trz , p ro p a g a n d o w a .

E litarn e in ic ja ty w y m ło d y c h K a sz u b ó w d a ły p rz y sz łe m u o k re so w i h is to ry c z ­ n em u p o d staw y do b ad a ń n au k o w y ch , a tak że stw orzyły z n a c z n ą literaturę o zm ie n ­ nej w a rto śc i, stw o rz y ły d o k u m e n t w a lk i o p o lsk o ść K aszu b , ale i d o k u m e n t p e w ­ n y c h w y ra ź n y c h o d rę b n o śc i k aszu b szczy zn y .

W k rę g u z a in te re so w ań m ło d y c h K a sz u b ó w (i n ie ty lk o ich) b y ły sp raw y n ie m a l w y łą c z n ie id eo w e i k u ltu ra ln e (z w y ją tk ie m za b o ró w ) p o d p o rz ą d k o w a n e ro z w o jo w i k a sz u b sz c z y z n y w d zie d z in ie k u ltu raln ej i ro z w o jo w i m y śli k a s z u b ­ skiej lub k a sz u b sk o -p o m o rsk ie j. S tąd n ajczęściej o b o ję tn y sto su n ek do k a s z u b s z ­ czy zn y w n aszy m sp o łeczeń stw ie, p rag n ą c y m czeg o ś w ięcej, czeg o ś bardziej p ra k ­ ty czn eg o .

T rz e b a tu taj stw ierd zić, że z z a k re su d z ia ła n ia m ło d y c h K a sz u b ó w w p rz e ­ szło ści w y m y k a ł się ch ło p k a sz u b sk i, alb o p o p ro stu lud, k tó re m u p rak ty czn ie

K

K

/

/

(i960)

257

n ie w ie le d aw an o . S tąd je g o z a p o trz e b o w an ie o g ra n ic z a ło się do h u m o ru i saty ry k a sz u b sk ie j, i w sp o m in a n ia p rz eszło ści.

M ło d o k a sz u b i o g ra n ic z y li się do in te lig e n c ji i to n ie lic z n e j, ale ich d z ia ła l­ n o ść b y ła je d n a k m a so w a , bo tra n sm ito w a li p ra w d ę o K a sz u b a c h n a cały kraj. Z rz e sz e ń c y zask le p ili się w w ą sk im g ro n ie d z ia ła c zy i c h o ciaż w y sn u w a li h a sła lu d o w e, n ie u siło w a li sobie te g o lu d u p o z y sk iw a ć . U w ażali, że h a s ła k asz u b sk ie w y sta rc z ą , b y z o sta ły p rz e z lu d p rz y ję te i ak c e p to w a n e. W n u m e rz e 11 „ Z rz e sz y ” z 1937 r. F . B ie sz k pisał:

„D o te c h c z o s Z rz e sz in c e n je v sp o m jin e le v sv o jim c z ą d n jik u w o n as, p ro stim le d u i to p e v n o z ti p rz e c z en e , że lu d te n m a ło czetiv o te n cz ą d n jik i nje z a jm iv o sę bleżij sv o jim a sp rav am i k a sz e b sk jim i...”

T ru d n o w y d a w a ć sąd o sto su n k u z rz e sz eń c ó w do lu d u n a p o d sta w ie fra g ­ m e n tu je d n e g o a rty k u łu , je d n a k zsz y w k i te g o p is m a („ Z rz e s z y ”) p rz e k o n u ją , że k a sz u b sz c z y z n a b y ła u p ra w ia n a p rz e z z rz e sz eń c ó w d la sam ej k a sz u b szczy zn y , w o d e rw a n iu o d z a p le c z a lu d zk ieg o . N ie m o g li w ię c n ic z e g o isto tn e g o z a o fe ro ­ w a ć lu d o w i, c iężk o w a lc z ą c e m u o sw ój b y t n a p ia sz c z y sty c h g leb ach .

Id e a to n ie w sz y stk o . O p ró cz id ei lu d zie c h c ą c o raz le p sz e g o ż y c ia i co raz lepszej ro z ry w k i k u ltu ra ln e j. D lateg o w sp ó łc z e sn e fo rm y i ru ch u k a sz u b sk ie g o , i k lu b ó w m ło d y ch K aszu b ó w ja k o p lacó w ek stosunkow o sam odzielnych, s ą dzisiaj inne.

DZIAŁALNOŚĆ KLUBÓW

A k tu a ln ie p o sia d a m y 3 k lu b y m ło d y c h K a sz u b ó w w W ejh ero w ie, K artu z a c h i G dań sk u , skupiające około 50 członków . Z ty m i k lu b am i w sp ó łp ra c u ją inne o śro d ­ k i m ło d z ie ż y k a sz u b sk ie j, m ia n o w ic ie w P elp lin ie, T o runiu i P o zn an iu . G d y b y zsu m o w a ć m ło d z ie ż z a jm u ją c ą się efe k ty w n ie k a s z u b s z c z y z n ą w fo rm a c h m niej lu b w ięcej zo rg a n iz o w a n y ch , o trz y m a lib y śm y cy frę 100.

K lu b M ło d y c h K a sz u b ó w w K a rtu z a c h je s t k lu b e m n a jsta rsz y m i n a d a l b a r­ d zo a k ty w n y m . Z a jm o w a ł się o n d o ty c h c z a s o d c z y ta m i w e w n ą trz k lu b o w y m i, odczy tam i w y g łaszan y m i w sezonie d la tu ry stó w i harcerzy, o p ie k ą n ad zab y tk am i i p rz y ro d ą w K artu zach i p o w iecie, zb ieran iem d o k u m en tó w m ó w iący ch o historii i k u ltu rz e K aszu b , o p ra c o w y w a n ie m d o ro b k u p o e ty c k ie g o np. T eo d o ry K ro p i- d ło w sk iej, o rg a n iz o w a ł w y c ie c z k i do m ie jsc h isto ry c z n y c h i w re sz c ie o rg a n iz o ­ w a ł im p o n u ją c ą w y sta w ę m a la rstw a k a sz u b sk ie g o . c z ło n k o w ie k lu b u p o s ia d a ją te ż p o w a ż n e o s ią g n ię c ia w k o lp o rto w a n iu n a sz e g o p ism a.

K lu b M ło d y c h K a sz u b ó w w W ejh ero w ie sk u p ia w sw o im g ro n ie n ie ty lk o K aszu b ó w , ale i lu d zi tu o siad ły ch , je d n a k serd eczn ie o d d a n y c h K a szu b o m . K lub te n z n a czn ie ro z w in ą ł ży cie to w a rz y sk ie , u rz ą d z a ł w sp ó ln e w ie c z o rk i z h a rc e ­ rzam i i in n ą m ło d z ie ż ą , o rg a n iz o w a ł s p o tk a n ia z p isa rz a m i k a sz u b sk im i i p is a ­ rzam i W y b rz e ż a w o g ó le, w y sta w y i o d c z y ty w ła sn e n a w si i w z a k ła d a ch pracy,

szczeg ó ln ie w śro d o w isk u ro b o tn ic z y m . K lu b te n o rg a n iz o w a ł o d c z y ty n ie ty lk o n a te m a ty k a sz u b sk ie , ale n a w e t n a ta k o d e rw a n e te m a ty ja k ra k ie ty m ię d z y p la n e ­ ta rn e itp.

K lu b K a sz u b ó w S tu d en tó w „ O rm u z d ” w G d a ń sk u prz e d e w sz y stk im p ro w a ­ d z ił d z ia ła ln o ś ć sa m o k sz ta łc e n io w ą . W k lu b ie ty m s k u p ili się lu d z ie , k tó rz y w zasadzie stosu n k o w o m ało w ied zieli o naszej przeszło ści i k ulturze. S tąd słuszne zało żen ie sam o k sz ta łc e n ia. Z re s z tą w y g ło sz o n o w ty m k lu b ie w iele ce n n y c h re ­ fe rató w i to c z o n o in te resu jące d y sk u sje. P o z a ty m „ O rm u z d o w c y ” w y d a li k ilk a z b io rk ó w p ie śn i Ja n a T rep czy k a, co je s t w ie lk im p rz e d się w z ię c ie m i b a rd z o p o ­ trzeb n y m .

P rz e d sta w ic ie le w sz y stk ic h k lu b ó w w u b ie g ły m ro k u o rg a n izo w ali w an o g ę po K asz u b a c h . Z b ie ra li m a te ria ły etn o g ra fic zn e w e w io sk a c h , p rz e z k tó re p rz e ­ ch o d zili, d a w a li w y stę p y a rty sty czn e. Ta in ic ja ty w a p o w in n a b y ć p o d trz y m a n a .

W N I O S K I

K lu b y M ło d y ch K aszu b ó w p o sia d a ją szereg cenn y ch osiągnięć, p rzede w sz y st­ k im w zakresie sam o k ształcen ia i p ro p ag an d y k aszu b szczy zn y n a zew nątrz. Jednak m im o w sz y stk o ich d z ia ła ln o ść b y ła z b y t m o c n o z a m k n ię ta w sam y ch k lu b ach , z w ła sz c z a w p ie rw sz y m o k resie d ziałan ia. P o m in ię to sp ra w y m a ją c e szersze z n a ­ czen ie d la sp o łe c z e ń stw a k a sz u b sk ie g o , m ia n o w ic ie sp ra w y k u ltu ra ln e w o g ó le, sp raw y ośw iaty, sp raw y g o sp o d a rc z e i w re sz c ie sp raw y sp o łeczn e.

N ie p o d n o sz ę ty c h b ra k ó w w fo rm ie z arzu tu , a je d y n ie ja k o w n io sk i do p rz y ­ szłej pracy. N a le ż y sobie ja s n o p o w ie d z ie ć , że je s te ś m y m o c n o zain te re so w an i w aw a n sie sp o łe c z n y m Z ie m i K a sz u b sk ie j, w aw an sie g o sp o d a rc z y m i k u ltu ra l­ ny m . I dlatego ch o ciaż p ra c a w ty m k ieru n k u je s t tru d n a, p e łn a w y rzeczeń i ryzyka, bo zaw sze k o m u ś się n a ra z im y i to m o c n o , trz e b a j ą p o d jąć. T rz e b a w ię c je s z c z e b ard ziej z ró ż n ic o w a ć d z ia ła ln o ść k lu b ó w : n ie re z y g n u ją c z p a ra n ia się p rz e s z ło ś ­ cią, z d y sk u sji w e w n ą trz k lu b o w y c h , n a le ż y szero k im fro n tem w y jść z d z ia ła ln o ś­ c ią p ra k ty c z n ą , k tó rej e fe k ty p c h n ą K a sz u b y w k ie ru n k u p o stę p u , w z b o g a c ą je w sz e c h stro n n ie.

P O S T U L A T Y

D z ia ła ln o ść k lu b ó w m ło d y c h K a sz u b ó w p o w in n a iść w d a lsz y m cią g u w n a ­ stę p u ją c y c h k ieru n k ach : I.

I. D z ia ła ln o ść w ew n ętrzn a: 1. O dczyty.

K

K

/

/

(i960)

259

3. B a d a n ia p rz e sz ło śc i i ew e n tu a ln ie o p ra c o w a n ie tem ató w . 4. W s p ó łp ra c a z p ism am i.

5. O rg an izo w an ie d y sk u sji n a te m a ty k a sz u b sk ie i inne.

6. A k c ja w y d a w n ic z a w e w łasn y m zakresie (m aszynopisy, d ru k i p o w ielan e, św ia tło k o p ie itp.).

7. W y c ie c zk i p o z n a w c z e w e w n ą trz k lu b o w e . II. D z ia ła ln o ść z e w n ę trz n a

1. D z ia ła ln o ść p ro p a g a n d o w a n a rz e c z p o w sz e c h n e j ośw iaty. 2. T eren o w e b a d a n ia so c jo lo g ic z n e i d e m o g raficzn e.

3. O p ie k a n a d z a b y tk a m i p rz y ro d y i kultury.

4. Ł ączn o ść z in n y m i organizacj am i po p rzez rozw ij anie ży c ia to w a rz y sk ie g o . 5. O d c z y ty w ró ż n y c h śro d o w isk ach .

6. W y sta w y reg io n aln e.

7. K o n k u rsy re c y ta to rsk ie i inne. 8. T w o rzen ie z e sp o łó w ży w eg o słow a. 9. O rg an izo w an ie w ie c z o ró w literack ich .

10. W iązan ie sp o łe c z e ń stw a z z ie m ią ro d z in n ą z a p o śre d n ic tw e m w sz y stk ic h m o ż liw y c h form .

K lu b y m ło d y c h K a sz u b ó w p o w in n y ro z w in ą ć się w p la c ó w k i szerszej m y śli re g io n a ln e j, p o w in n y sk u p ić w sw o ich sz e re g a ch ja k n a jw ię k s z ą ilo ść m ło d y c h - i n ie ty lk o m ło d y c h - ludzi. C h o d zi o to , aż e b y w k lu b a c h m o g li się w y ż y w a ć w sz y sc y p ra g n ą c y ro z w o ju K aszu b , a w ię c i k aszu b sk iej kultury.

P rę ż n o ść sp o łe c z e ń stw a k a sz u b sk o -p o m o rsk ie g o b ę d z ie p o le g a ć n ie ty lk o n a siłach ro d z im y c h , ale n a w sp ó ln y c h p rz e d się w z ię c ia c h K a sz u b ó w i lu d zi n a K a ­ szu b a c h o siad ły ch . s t ą d p o trz e b a w c ią g n ię c ia n a p ły w o w y c h do naszej re g io n a l­ nej roboty, sto p ie n ia ich z n a s z ą k u ltu rą , z n a s z ą ziem ią.

Je stem z d e c y d o w a n y m p rz e c iw n ik ie m z m u sz a n ia lu d zi do ta k ic h c z y in n y ch p rzed sięw zięć i dlatego sugeruję, b y k aż d y ro zw ijał pracę re g io n a ln ą w dziedzinie n ajb ard ziej g o zajm u ją c ej, k tó ra stan o w i je g o p asję, je g o w e w n ę trz n ą p o trzeb ę. T rz e b a je d n a k m ie ć n a u w ad ze i d o b ro o g ó ln e, a w ię c w p ie rw sz y m rz ę d z ie - zg odne z p ro g ram em Z rz e sz e n ia - b a c z n ą u w ag ę n a leży zw ró cić n a rozw ój o św iaty i to zaró w n o w m ia sta c h , ja k i n a w si.

u c ie c z k a p rz e d szk o łą, n ie c h ę ć do z d o b y w a n ia k w alifik a c ji z a w o d o w y c h je s t n a K a sz u b a c h p o w sz e c h n a . O ty m nie trz e b a d łu g o się ro z w o d z ić - k a ż d y z n as d o sk o n a le z n a sy tu ację. I w ie m y p rz e c ie ż, że je d y n ą m o ż liw o ś c ią a w a n su sp o ­ łeczn eg o K aszu b ó w je s t w łaśn ie d ro g a p rzez ośw iatę. N ie c h k lu b y u c z y n ią w sz y st­ k o , b y m ło d z i K a sz u b i za p e łn ia li szkoły, z d o b y w a li k w a lifik a c je i n ie c h b aczą, b y p o z d o b y c iu k w a lifik a c ji czy u k o ń c z e n iu stu d ió w - w ra c a li do n a s, b y tu ta j, n a K a sz u b a c h p raco w ali.

D ru g a isto tn a sp ra w a to c z y te ln ic tw o p ra sy i k sią ż e k . C o ra z w ięcej k sią ż e k 0 K a sz u b a c h i o P o m o rz u u k a z u je się n a p ó łk a c h k się g a rsk ic h - trz e b a je m ąd rze p ro p a g o w a ć . T rz e b a p ro p a g o w a ć n ie ty lk o k sią ż k i k a sz u b sk ie , b o w ie m zależy n a m n a ogólnej k u ltu rz e , n ie ty lk o n a w ą sk im z a k resie reg io n aln ej tw ó rc z o śc i.

W ią z a n ie d o ro b k u k u ltu ra ln e g o k a sz u b sk ie g o z n a ro d o w y m d o ro b k ie m p o l­ skim je s t n ie z m ie rn ie p iln e. P rzez p ry z m a t d z ie jó w k a s z u b sk ic h trz e b a p o z n a w a ć d zieje całeg o n a ro d u p o lsk ie g o , p rz e z p ry z m a t k u ltu ry k aszu b sk iej - k u ltu rę całej P o lsk i. W o b ec e m o c jo n a ln e g o a n g a ż o w a n ia się n a sz e g o sp o łe c z e ń stw a w sp raw y ziem i ro d z in n e j, łatw iej w y g ry w a ć sp ra w y w ięk sze. W arto w y g ry w a ć tę szansę. A w y g ry w a ć j ą m o ż n a p rz e z sto so w an ie a tra k c y jn y c h fo rm pracy. J e d n ą z ty c h fo rm , n ie m a l całk o w ic ie p rz e z n a s zarz u c o n ą, a p rz e c ie ż sk u teczn ą, to z e sp o ły ży w eg o sło w a, to m ałe z e sp o ły estra d o w e , n ie w y m a g a ją ce w ie lk ic h n a k ła d ó w fin a n so w y c h an i w ię k sz y c h z e sp o łó w lu d zi. In n y m i sło w y - n a szalę p ra c y sp o ­ łeczn ej k lu b ó w m ło d y c h n a le ż y rz u c ić w sz y stk ie m o ż liw e fo rm y d ziałan ia, ale 1 p o d e p rz e ć te k lu b y fin an so w o . F in an se d la k lubów , o ile m a ją on e p ro w a d z ić d z ia ła ln o ść szero k ą, są n iezb ęd n e.

W y d aje m i się, że n a sz e k lu b y m ło d y c h p o w in n y zm ie n ić n azw ę. N iech aj n a z y w a ją się p o p ro stu k lu b a m i k a sz u b sk im i, b o w ie m w te d y m o g ą do n ic h n a le ­ żeć i starsi i nie-K aszu b i, a w a ru n k iem u cz e stn ic tw a w p racach k lu b u będ zie przede w szy stk im chęć p ra c o w a n ia d la K aszub. I w reszcie - zgodnie z w n io sk am i narad y m ło d y c h K a sz u b ó w w K a rtu z a c h - n a le ż y p o w o ła ć fe d eracy jn e k ie ro w n ic tw o n a sz y c h k lubów , ce le m k o o rd y n o w a n ia ich d z ia ła ln o śc i, u z g a d n ia n a w sp ó ln y c h p rz e d się w z ięć itd.

W ty m celu p ro p o n u ję p o w o łać k iero w n ictw o k lu b ó w k aszu b sk ich w składzie po d w ó c h c z ło n k ó w klubów . W tej c h w ili k ie ro w n ic tw o sk ła d a ło b y się z 6 osób. Z a k ła d a m y je d n o c z e śn ie , że z c h w ilą p o w sta w a n ia d a lsz y c h k lu b ó w , a u to m a ty c z ­ nie p o d w ó ch czło n k ó w w ejd zie do k iero w n ictw a. s p ra w y m ło d zieży p o zo staw m y m ło d zieży . N ie c h sam i d e c y d u ją o so b ie, zaś Z a rz ą d G łó w n y i ta k sp raw u je k ie ­ ro w n ic tw o i k o n tro lę n a d cały m Z rz e sz e n ie m K aszu b sk im .

R e a su m u ją c , p ro p o n u ję Z a rz ą d o w i G łó w n e m u p rz y ją ć n a stę p u ją c e w n io sk i w sp raw ie k lu b ó w k aszu b sk ich :

1. P o w o ła ć k ie ro w n ic tw o k o o rd y n u ją c e p ra c e klubów . 2. Z m ie n ić n a z w ę k lu b ó w n a K lu b y K aszu b sk ie.

3. P o sz e rz y ć za k re s p ra c y k lubów , n a sta w ia ją c się w zn aczn ej m ierze n a w s p ó ł­ c z e sn o ść i n a p ra c ę zew n ętrzn ą.

4. W n a jb liż sz y m czasie z o rg a n iz o w a ć co n ajm n iej d w u d n io w e se m in a riu m d la czło n k ó w klubów , n a k tó ry m o m ów i się obszernie i szczegółow o fo rm y i z a ­ k re s p ra c y klubów .

5. Z o rg a n iz o w a ć fu n d u sze n a cele k lu b o w e.