f;W.
Dr hab. inż. Stanisław N aw rat, prof. A G HK atedra G órnictw a Podziem nego W ydział G órnictw a i G eoinżynierii A kadem ia G órniczo - H utnicza w K rakow ie
K raków , 27.05.2013r.
R E C E N Z JA
pracy doktorskiej p.t.:
„ Id en tyfik acja obiektów infrastru ktu ry krytycznej kopalni
ze w zględ u na rodzaj i w ielk ość ryzyka sk utk ów w ystąp ien ia sytuacji
k ryzysow ych .”
A utorem pracy doktorskiej je st
R ecenzję w ykonano na podstaw ie uchw ały R ady W ydziału G órnictw a i G eologii Politechniki Śląskiej w G liw icach z dnia 23 kw ietnia 2013r.
R ecenzja zaw iera następujące głów ne części: 1. C harakterystyka pracy doktorskiej 2. O cena m erytoryczna pracy doktorskiej 3. O cena form alna pracy doktorskiej 4. W niosek końcow y
Pani m gr M aja T araszk iew icz - Ł yda
Praca doktorska pt.: „Identyfikacja obiektów infrastruktury krytycznej kopalni
ze w zględu n a rodzaj i w ielkość ryzyka skutków w ystąpienia sytuacji kryzysow ych”, opracow ana przez Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Łyda składa się strony tytułow ej, spisu treści, opisu podzielonego n a 7 rozdziałów , bibliografii (135 pozycji) i załączników (8 pozycji) oraz m apy pow ierzchni K H W - K W K ” M urcki - Staszic - R uch Staszic.
N a w stępie Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Ł yda zdefiniow ała tezę, cel i zakres pracy doktorskiej. G łów nym celem naukow ym pracy je st opracow anie m odelu um ożliw iającego klasyfikacje i w artościow anie obiektów kopalni (głów nie pow ierzchniow ych) pod kątem w ielkości ryzyka skutków będących następstw em zagrożeń o charakterze kryzysow ym w rozum ieniu ustaw y z dnia 26 kw ietnia 2007r. o zarządzaniu kryzysowym .
Teza pracy doktorskiej została sform ułow ana następująco:
„Istnieje m ożliw ość opracow ania m etody, która um ożliw i klasyfikację i identyfikację obiektów kopalni oraz ocenę ryzyka skutków zagrożeń kryzysow ych.
D aje to m ożliw ość zaliczenia kopalni z jej obiektam i do zaproponow anych kategorii ryzyka w ystąpienia sytuacji kryzysow ych w rozum ieniu w ym agań R ozporządzeń oraz w ynikających z nich aktów w ykonaw czych.
Pozw oli to na skoordynow anie działań naziem nego K rajow ego System u R atow niczo- G aśniczego z System em R atow nictw a G órniczego.”
W rozdziale 3 pt. „Istota zarzadzania kryzysow ego w ujęciu system ow ym ” Pani m gr M aja T araszkiew icz - Łyda bardzo szczegółow o przeprow adziła analizę podstaw ow ych zagadnień dotyczących:
1. zarządzania kryzysow ego,
2. pojęcia kryzysu i sytuacji kryzysow ej,
3. struktury zarządzania kryzysow ego na poszczególnych poziom ach adm inistracji publicznej w Polsce,
4. K rajow ego System u R atow niczo - G aśniczego, System u Państw ow ego Ratow nictw a M edycznego, System u Pow iadam iania Ratunkow ego,
5. w spółpracy kopalni z adm inistracja publiczną,
6. regulacji ustaw ow ych w Polsce w raz z w ykazem przedsiębiorstw o szczególnym znaczeniu gospodarczo - obronnym , w którym w skazane zostały także kopalnie: poz. 49. K opalnia W ęgla B runatnego „K onin” w K leczew ie S.A. w K leczew ie, poz. 50. K opalnia W ęgla B runatnego „A dam ów ” S.A. w Turku, poz. 51. Jastrzębska Spółka W ęglow a S.A. w Jastrzębiu-Zdroju, poz. 52. K atow icki H olding W ęglow y S.A. w K atow icach, poz. 53. K om pania W ęglow a S.A. w K atow icach, poz. 54. Lubelski W ęgiel „B ogdanka” S.A. w Bogdance.
R ozdział 4 dotyczy roli i znaczenia infrastruktury krytycznej w przedsiębiorstw ie i ochronie obyw ateli.
W rozdziale 5 pt. "Identyfikacja obiektów infrastruktury krytycznej kopalni ze w zględu na w ielkość ryzyka skutków w ystąpienia sytuacji kryzysow ych” Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Ł yda zastosow ała statystyczną analizę dyskrym inacyjną dla w yznaczenia obiektów i ich klasyfikacji pod kątem w ażności i w ielkości zagrożenia kryzysow ego.
R ozdział 6 pt. „W eryfikacja m odelu zarządzania kryzysow ego na przykładzie zidentyfikow anych obiektów kopalni, w yznaczenie ryzyka kryzysow ego obiektów ” zaw iera min.:
1. ocenę ryzyka kryzysow ego dla poszczególnych obiektów infrastruktury krytycznej kopalni - m iary ryzyka kryzysow ego M RK,
2. w yznaczenie w skaźników ryzyka kryzysow ego obiektów W RK,
3. program reagow ania kryzysow ego w kopalni w świetle przeprow adzonych badań i uzyskanych w yników ,
4. kierunki i form y koordynow ania działań kopalni zw iązanych z w ypadkam i m asow ym i z uw zględnieniem w ym agań pow iatow ych i w ojew ódzkich planów zarządzania kryzysow ego,
W rozdziale 7 p.t. „W nioski” doktorantka:
1. w skazuje na bardzo d u ż ą w ażność klasyfikacji obiektów kopalni ze w zględu na zagrożenia kryzysow e,
2. przedstaw ia w yniki w skaźników ryzyka kryzysow ego obiektów w kopalni w ęgla kam iennego w oparciu analizę dyskrym inacyjną,
3. określa odpow iednie procedury niezbędne dla racjonalnego w ykorzystania sił i środków dla opanow ania sytuacji kryzysow ych w kopalni a naw et w innych podm iotach organizacyjnych.
A d 2. O cena m erytoryczna pracy doktorskiej
Problem bezpieczeństw a i zarzadzania w sytuacjach kryzysow ych je st bardzo istotny, gdyż dotyczy każdej sfery działalności państw a i podm iotów gospodarczych, a także ściśle je st zw iązany z p racą instytucji utw orzonych dla opanow ania sytuacji kryzysow ych.
R ozpraw a doktorska dotyka bardzo złożonego w ieloparam etrycznego i zm iennego dynam icznie w czasie procesu zarządzania w kopalniach na w ypadek kryzysu.
Z łożoność zagadnienia spow odow ała, że praca doktorska w ym agała dużej interdyscyplinarnej w iedzy, co w ykazała Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Łyda min. przez przeprow adzenie analizy bardzo zaw iłych praw nie i instancjonalnie pojęć oraz zależności w zakresie zarządzania kryzysow ego n a świecie, a szczególnie w Polsce.
W decyzji Rady U E zapisane jest, że „infrastruktura krytyczna obejm uje w szczególności te zasoby rzeczow e, usługi, urządzenia inform atyczne, sieci i aktywa, infrastrukturalne, których zakłócenia lub zniszczenie m iałoby znaczący w pływ na najw ażniejsze funkcje społeczne, w tym łańcuch dostaw , zdrow ie, bezpieczeństwo.
Infrastruktura krytyczna obejm uje systemy:
a) zaopatrzenia w energię, surow ce energetyczne i paliwa, b) łączności,
c) sieci teleinform atycznych, d) finansow e,
e) zaopatrzenia w żyw ność, f) zaopatrzenia w wodę, g) ochrony zdrow ia, h) transportow e,
i) ratow nicze,
j) zapew niające ciągłość działania adm inistracji publicznej,
kjprodukcji, składow ania, przechow yw ania i stosow ania substancji chem icznych i prom ieniotw órczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.
W Polsce zagadnienie te są unorm ow ane w w ielu aktach praw nych i z pracy doktorskiej w ynika, że pow inny one być proceduralnie uproszczone tak, aby m ogły być w pełni praktycznie i efektyw nie realizow ane.
P rzedsiębiorcy górniczy zobow iązani oprócz Planu akcji przeciw pożarow ej dla zakładu górniczego do tw orzenia i posiadania aktualnego Planu na w ypadek w ystąpienia sytuacji kryzysow ej.
P opraw nie w pracy doktorskiej Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Ł yda zidentyfikow ała głów ne ryzyka kryzysow e w ystępujące w kopalniach w obiektach pow ierzchniow ych:
1. ryzyko zagrożeń naturalnych (pow odziow ego i innych), 2. ryzyko pożarow e,
3. ryzyko pow ażnych aw arii budow lanych,
4. ryzyko aw arii system ów łączności i pow iadam iania, w tym system ów dyspozytorskich, 5. ryzyko aktów terroryzm u i incydentów społecznych,
6. ryzyko pow ażnych aw arii elektroenergetycznych.
W yboru obiektów infrastruktury krytycznej dokonano bazując n a w ym ogach praw nych i inform acjach zaw artych w opiniach w yznaczonych ekspertów z różnych służb zajm ujących się opanow aniem w sytuacji kryzysow ych.
W celu dokonania obiektyw nej klasyfikacji w ażności i stopnia zagrożenia w ybranych obiektów kopalnianych w pracy została zastosow ana m etoda analizy dyskrym inacyjnej - ten rodzaj analizy statystycznej został w ybrany popraw nie. A naliza pozw oliła ocenić i w yznaczyć - zidentyfikow ać obiekty istotne dla bezpieczeństw a w przypadku w ystąpienia zagrożeń kryzysow ych.
W pracy korzystne je st także w ykorzystanie badań ankietow ych przeprow adzone w śród racjonalnie dobranych ekspertów , a następnie w ykorzystując m etody statystyczne zostały w yznaczone praw dopodobieństw a zagrożenia bezpieczeństw a obiektów infrastruktury krytycznej kopalni pod kątem praw dopodobieństw a w ystąpieniem określonego zagrożenia.
Bardzo w ażna je st w pracy doktorskiej także przeprow adzona w eryfikacja m odelu zarządzania kryzysow ego na przykładzie zidentyfikow anych obiektów kopalni, której celem było:
1. opracow ania m apy ryzyka kryzysow ego kopalni, zawierającej rodzaj i zasięg zagrożeń,
2. w yznaczenie w ielkość i kategorii ryzyka skutków ich oddziaływ ania na zidentyfikow ane obiekty.
W eryfikacja została przeprow adzona popraw nie przy w ykorzystaniu w yznaczonych w skaźników zagrożenia kryzysow ego:
1. m iary ryzyka kryzysow ego (M RK) dla każdego z poszczególnych obiektów zaliczonych do infrastruktury krytycznej kopalni w oparciu o opracow ane diagram y i w yznaczone w skaźniki ryzyka kryzysow ego dla każdego obiektu,
2. ryzyka kryzysow ego (W R K ) obiektów obliczone n a podstaw ie proporcji wartości m iernika ryzyka kryzysow ego (M RK) danego zagrożenia w obiekcie do maksym alnej w artości tego m iernika w e w szystkich obiektach.
W efekcie w pracy w ykazano, że w w ybranej kopalni w ielkości w skaźników ryzyka kryzysow ego s ą następujące:
1) W entylatory głów ne (W R K =57,05% ),
2) C entrala teleinform atyczna i dyspozytornia (W RK =46,94% ), 3) Sieć rozdzielcza w ysokiego i średniego napięcia (W RK =46,1% ), 4) Szyb głów ny (W R K =39,48% ),
5) B udynek nadszybia (W R K =38,24%),
6) B udynek m aszyny w yciągow ej (W RK =30,48% ), 7) Szyb w entylacyjny (W R K =22,87% ),
8) B udynki stacji elektroenergetycznych (W R K = 30,31%), 9) Szybow a w ieża w yciągow a (W RK =26,22).
K orzystne je st także zw rócenie uw agi n a sposób i w ażność opracow yw ania w kopalni w ew nętrznych procedur w dokum encie bezpieczeństw a kopalni w zakresie postępow ania w przypadku w ystąpienia zagrożenia kryzysow ego, w tym szczególnie dla w yznaczonych obiektów infrastruktury krytycznej kopalni.
M erytorycznie praca je st popraw na, jednakże nasuw a się szereg uw ag, które nie w p ływ ają znacząco n a ogólny pozytyw ny efekt całości pracy:
1. C zęść ogólna pracy doktorskiej dotycząca w ym agań praw nych i organizacyjnych je st bardzo obszerna i szkoda, że doktorantka nie opracow ała schem atów logicznych przedstaw iające w zajem ne pow iązania organizacyjnego i obow iązków poszczególnych jedn ostek w chodzących w skład system u zarządzania kryzysow ego w Polsce — część ta stanow i ok. 60% całej pracy,
2. K orzystne byłoby przedstaw ienie szczegółow ego popartego przykładem schem atu opracow ania Planu Z arządzania K ryzysow ego w kopalni, w którym w ykorzystana byłyby opracow ana m etoda klasyfikacji obiektów infrastruktury krytycznej.
3. D oktorantka nie przedstaw iła ja sn o np. w porów naniu do stanu istniejącego jak ie efekty w ym ierne i niew ym ierne m oże przynieść ew entualne zastaw anie m odelu identyfikacji obiektów infrastruktury krytycznej w kopalni.
4. W eryfikacja m odelu obiektów kryzysow ych została przeprow adzona w odniesieniu do jednej kopalni i nie m ożna jednoznacznie stw ierdzić, czy m ożna j ą przenieść bez korekty do zastosow ania w innych kopalniach i jednostkach
organizacyjnych.
5. W końcow ym procedurach pom inięto w ogóle rolę Zarządu i B iura Spółki W ęglowej w tym przypadku K atow ickiego H oldingu W ęglow ego w Zarządzaniu K ryzysow ym w podległej praw nie jej jednostce organizacyjnej ja k ą je st kopalnia M urcki - Staszic.
Przedstaw ione pow yżej uw agi pow inny być w yjaśnianie przez doktorantkę w czasie obrony pracy doktorskiej.
Ad. 3 Ocena formalna pracy doktorskiej
Praca doktorska je st opracow ana pod w zględem form alnym dobrze i trudno dostrzec jak ieś w iększe błędy i usterki.
M oim zdaniem opis tabeli - m acierzy (w zór 1,2) na stronie 80 pow inien bardziej czytelny.
W załącznikach nagłów ki tabel pow inny być jasn o opisane np. w załączniku 2 w nagłów ku poszczególne kolum ny opisane są, jak o 1 - m ałe, 2 - średnie. 3 - duże ale nie w iadom o do jakiego param etru te opisy się odnoszą, podobnie w innych tabelach stosow ane są skróty, ja k np. w tabeli 22 nie w iadom o co oznacza skrót Eks. w nagłów ku?
W rozdziale 7 w nioski pow inny być rozdzielone od stwierdzeń.
P rzedstaw ione uw agi krytyczne nie um niejszają istotnej w artości naukowej pracy doktorskiej i są je d y n ie uw agam i porządkow ym i.
A d.4. W niosek końcow y
Przedstaw iona do mojej recenzji praca doktorska p.t. „Identyfikacja obiektów infrastruktury krytycznej kopalni ze w zględu na rodzaj i w ielkość ryzyka skutków w ystąpienia sytuacji kryzysow ych”, której auto rk ą je st Pani m gr M aja Taraszkiew icz - Łyda spełnia w ym agania staw iane pracom doktorskim określonym w ustaw ie 0 stopniach i tytule naukow ym z dnia 14 m arca 2003r. (Dz. U. N r 65 z dnia
16 kw ietnia 2003r. poz. 595).
W mojej ocenie w pracy doktorskiej D oktorantka w ykazała się obszerną w iedzą z zakresu organizacji i zasad działania System u Zarządzania K ryzysow ego w Polsce, a przedstaw iona w pracy doktorskiej m etoda identyfikacji infrastruktury kryzysowej je st oryginalna i m ożliw a do zastosow ania w praktyce.
W świetle pow yższych stw ierdzeń w nioskuję do Rady W ydziału G órnictw a 1 G eologii Politechniki Śląskiej o dopuszczenie przedłożonej pracy doktorskiej do publicznej obrony.
1
