Katarzyna Zalas-Kamińska
Rola organizacji pozarządowych w
kampaniach społecznych na rzecz
pomocy rozwojowej
Media – Kultura – Komunikacja Społeczna 10/3, 29-43
Katarzyna Zalas-Kamińska
Rola organizacji pozarządowych w kampaniach
społecznych na rzecz pomocy rozwojowej
Słowa kluczowe: prom ocja pom ocy rozwojow ej, kampanie społeczne, kom unikacja spo łeczna
Key words: prom otion of development aid, social cam paigns, social com m unication
Pomoc rozwojowa, w spółpraca rozwojowa, pomoc międzynarodowa, pomoc hu m anitarna, pomoc zagraniczna - to pojęcia, n a które m ożna n atrafić zarów no w literatu rze przedmiotu, ja k i w praktyce. Zgadzam się z tw ierdzeniem Ja k u b a Stępnia, że term in „współpraca rozwojowa” je s t określeniem raczej nie precyzyjnym, zaś „pomoc rozwojowa” - pomimo problemów wiążących się z jego użyciem - posiada w iększą w artość opisową i w y jaśn iającą1. Przyjm uję zatem term in „pomoc rozwojowa” jak o najbardziej adekw atny do interesującego mnie obszaru. O kreśla on szeroko rozum ianą pomoc krajów rozwiniętych kierow aną do krajów rozw ijających się lub przechodzących transform ację ustrojową.
Unia Europejska - większe możliwości współpracy MSZ - NGO
W ejście P olski do U n ii E uropejskiej stworzyło nowe możliwości dla organi z acji pozarządowych (NGOs — ang. n o n -g o v ern m en ta l o rg a n iz a tio n s) d ziałają cych w obszarze pomocy rozwojowej, szczególnie pod względem ich współpracy ze stru k tu ram i rządowymi. J a k zauw ażyła Ja n in a O chojska, prezes fundacji P olska A kcja H u m an itarn a (PAH), od 2 0 0 4 roku „zagraniczne zaangażow anie w kw estie społeczne przestało być dla P olski kw estią sprowadzoną do pomo cy charytatyw nej - zyskało w ym iar in stytu cjon aln y n a poziomie krajow ym i unijnym . W spółpraca rozwojowa sta ła się stałym elem entem zagranicznej aktyw ności rządu”2. W ynikało to zarówno z przyjętych przez Polskę zobowią zań międzynarodowych, ja k i u staleń zaw artych w S tra te g ii polskiej współ pracy n a rzecz rozwoju - dokumencie przyjętym przez Radę M inistrów je s z cze w październiku 2003 roku. W ynika z niego, że in stytu cje rządowe m ają we w spółpracy m .in. z NGO prowadzić d ziałan ia popularyzujące potrzeby krajów rozw ijających się i znajdujących się w okresie transform acji, a także
1 J. Stępień Problematyka terminologiczno-definicyjna, w: Wprowadzenie do problema
tyki pomocy rozwojowej, Ł. Fyderek, K. Jarecka-Stępień, R. Kurpiewska-Korbut, J. Stępień,
Kraków 2010, s. 13.
2 J. Ochojska, Działania rzecznicze z zakresu współpracy rozwojowej w 2011, Warszawa 2012, s. 5.
prezentow ać polską aktywność w tym obszarze, zaś „szczególną rolę w promo cji w łasnej aktyw ności w dziedzinie pomocy zagranicznej odgrywać będą in sty tucje społeczeństw a obywatelskiego, zw łaszcza organizacje pozarządowe”3.
P rzyjęte u stalen ia przełożyły się n a faktyczną współpracę w zakresie re alizacji projektów pomocowych, organizacji międzynarodowego w olontariatu, ja k też edu kacji globalnej. Z analizy w ynika, że polskie organizacje pozarzą dowe realizu ją od 17% (2012) do 60% (2010) w szystkich projektów dofinan sowywanych corocznie przez M SZ w dw ustronnej pomocy rozwojowej4. Choć w stosunku do całości kwoty przekazyw anej przez Polskę n a O ficjaln ą Pomoc Rozwojową nie je s t to duży w kład pod w zględem finansow ym 5, to pod k ą tem kształtow ania opinii publicznej rola polskich organizacji pozarządowych je s t ogrom na - choć wciąż jeszcze niedoceniana. Poza ich oczywistą społeczną m isją, w ynika to zarówno z różnorodności obszarów, w których działają, ja k i liczby organizacji pozarządowych zaangażow anych w ten obszar działalności (w latach 2 0 0 4 -2 0 1 2 było ich w sum ie ponad dwieście)6.
Propagowanie pomocy rozwojowej - rola NGOs
W społeczeństw ach dem okratycznych organizacje pozarządowe pełnią rolę pośrednika między państw em a obywatelem, ja k zauw aża M ałgorzata Zału ska, stanow iąc „tkankę łączną” całego demokratycznego system u7. Niezbęd nym elem entem dem okracji je s t wpływ obyw ateli n a decyzje władzy, a w tzw. dem okracjach nowoczesnych wręcz zakłada się „konieczność aktywnego uczest nictw a obyw ateli w sprawowaniu i kontrolow aniu władzy”8.
3
Strategia polskiej współpracy na rzecz rozwoju, Warszawa 2003, s. 18.4
Dane dotyczą projektów pomocowych realizowanych przez NGO za granicą i międzyna rodowego wolontariatu, nie uwzględniają natomiast projektów dotyczących edukacji global nej, do czego nawiązuję w dalszej części pracy.5
W 2012 roku oficjalna pomoc rozwojowa Polski wyniosła 1 mld 423 mln zł. 75% tej kwo ty przekazano w ramach współpracy wielostronnej, 1/5 środków z pozostałych 25% (współ praca dwustronna) przekazano za pośrednictwem polskich organizacji pozarządowych (17%, co daje kwotę 37 mln zł) - dane MSZ z 10 września 2013roku na podstawie raportu Polskawspółpraca na rzecz rozwoju 2012, Warszawa 2013, s. 12.
6
Analiza własna na podstawie danych MSZ zawartych w corocznych raportach „Polska współpraca na rzecz rozwoju” z lat 2004-2012; dane dotyczą jedynie projektów dofinanso wywanych przez MSZ w ramach pomocy dwustronnej. Warto zaznaczyć, że NGO działające w obszarze pomocy rozwojowej prowadzą również projekty finansowane z innych źródeł, m.in. z budżetu Komisji Europejskiej. Coraz częściej starają się włączać w tej obszar zagranicznej aktywności również polski sektor prywatny.7
M. Załuska, Społeczne uwarunkowania angażowania się w działalność organizacji pozarządowych, w: Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim, red. J. Boczoń,
M. Załuska, Katowice 1998, s. 97.
8
B. Mróz, Z. Pokojski, Lobbying organizacji trzeciego sektora, w: Public relations. NarzęRola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 31
Należy zwrócić uwagę n a fakt, że w wielu krajach, również w Polsce, poziom wiedzy n a tem a t rozwoju w wym iarze globalnym 9 je s t niezadow alający, mimo deklarow anej chęci pom agania społeczeństw om krajów rozw ijających się 10. Co więcej, je ś li chodzi o możliwość faktycznego udziału obywateli w projektach pomocowych, poziom społecznej świadomości je s t równie niski. T a niewiedza m a też odzwierciedlenie w przekonaniach - ponad połowa Polaków uważa, że dla pracow nika hum anitarnego jego p raca to hobby, a je j podjęcie nie wymaga specjalnych k w a lifik a cji11. Tym bardziej w arto zwrócić uwagę n a przedsię w zięcia podejmowane w k rajach wysoko rozwiniętych, gdzie wraz z rozwojem działań pomocowych realizow ane są także te o ch arakterze promocyjno-me- dialnym i edukacyjnym, m ające n a celu podnoszenie świadomości obywateli na tem at problemów krajów rozw ijających się i możliwości u dzielania pomocy12. Szczególnie w odniesieniu do młodszych członków U E budowanie świadomości społecznej je s t niezwykle istotne i - ja k zauw aża J a n Szczyciński - to w łaśnie organizacje pozarządowe m a ją tu do odegrania szczególną rolę. Tym bardziej że oddziałują n a społeczeństwo zarówno w krajach-donatorach (mówią o po trzebie realizacji programów rozwojowych), ja k i w krajach -biorcach (zajm ują się budowaniem odpowiedzialnych postaw obyw atelskich)13.
Akcje społeczne w edukacji globalnej
J a k w świecie zdominowanym przez inform ację, dochodzącą do n as z k aż dej strony, stworzyć tak ą, k tó ra nie dość, że dotrze do ja k najw iększej liczby odbiorców, to jeszcze do czegoś ich przekona? To pytanie staw ia sobie dziś niejeden sp e cja lista od m ark etin g u społecznego. M agdalena Krzyżanow ska zw raca uwagę, że „domeną m arketingu idei społecznych są problemy n a tu ry ogólnospołecznej”, a celem działań m arketingow ych je s t w tym przypadku „skłanianie odbiorców do zaakceptow ania promowanych idei, zm iany postaw i zachowań, porzucenia pewnych opinii i poglądów oraz aktywnego w spierania działań organizacji”14. Podobnie uw ażają autorzy, zajm u jący się lobby organi z acji trzeciego sektora: „M arketing społeczny zorientow any je s t n a społeczeń stwo, celem jego je s t wywołanie zm iany zachowań dla dobra w szystkich”15.
9
Zwrócono na to już uwagę w raporcie OECD Public Opinion and Fight Against Poverty 2003.10
Pomoc rozwojowa: Europejczycy w pełni popierają pomoc ubogim na świecie, [online] <http://europa.eu/rapid/press-release_IP-11-1390_pl.htm>, dostęp: 10.02.2014.11
Badanie przeprowadzone przez GFK (2013) na zlecenie fundacji Polska Akcja Humani tarna; zob. Sześć mitów o pracownikach humanitarnych, [online] <http://www.pah.org.pl/na- sze-dzialania/12/4968/szesc_mitow_o_pracownikach_humanitarnych> dostęp: 20.12.2013.12
J. Szczyciński Uczestnicy międzynarodowej współpracy na rzecz rozwoju, w: P. Bagiń ski, K. Czaplicka, J. Szczyciński, Międzynarodowa współpraca na rzecz rozwoju, Warszawa 2009, s. 109.13
Tamże, s. 109.14
M. Krzyżanowska, Marketing usług niekomercyjnych, Warszawa 2000, s. 58.J a k w związku z tym przekonać ludzi, że warto w spierać dzieci głodujące n a kontynencie afrykańskim , w zderzeniu z danym i dotyczącymi dzieci niedo żywionych we w łasnym kraju ? J a k pokazać, że zakup szczepionek dla ludności Afryki je s t słuszny, podczas gdy w ielu Polaków cierpi z powodu b raku dostępu do leków ze względu n a ich wysokie ceny?
Je d n ą z pierwszych inicjatyw podjętych w celu uśw iadam iania polskiego społeczeństw a w kw estiach pomocy rozwojowej, było zorganizow anie przez M in isterstw o Sp raw Z agran iczn ych i P ro g ram N arodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) kam panii inform acyjnej M ilen ijn e C ele R ozw oju : cz a s p o
m ó c innym !, której przewodnie hasło brzm iało: „Polska je s t rajem dla 1,2 mld
najbiedniejszych m ieszkańców św iata”. J e j celem było zainicjow anie debaty n a tem a t roli P olsk i w św iatowej pomocy rozwojowej, ja k również budowa nie społecznego poparcia w tym obszarze. Zorganizowano konferencje, debaty i sem in aria z udziałem przedstaw icieli polskiego rządu, środowisk naukowych i organizacji pozarządowych. K am p an ia była też szeroko rozpowszechniona w m ediach, głównie za spraw ą licznych patronatów m edialnych (m .in. TV P Puls, onet.pl, Polskie Radio, TV P 2, „G azeta W yborcza”).
J a k dotąd była to jed y n a ta k duża ogólnopolska kam p ania społeczna do tycząca pomocy rozwojowej przeprowadzona z udziałem M inisterstw a Spraw Zagranicznych. Później resort wyraźnie ukierunkow ał się n a edukację global- ną16, realizow aną w dużym stopniu przez organizacje pozarządowe i ch arak teryzu jącą się różnorodnością społecznych przekazów. Stąd wśród ponad dwu stu projektów dotyczących edu kacji globalnej17, zrealizow anych przez polskie NGO w latach 2 0 0 4 -2 0 1 2 18, znaleźć m ożna przeróżne pomysły n a populary zację wiedzy o życiu w k ra ja ch rozw ijających się (m .in. szkolenia dla nauczy cieli, wystawy fotograficzne, w arsztaty dla dzieci i młodzieży, gry planszowe). W szystkie m a ją służyć w yjaśnianiu problemów globalnych oraz zw iązanych z n im i w spółzależności między społeczeństw am i różnych krajów 19.
O rganizacją aktyw ną w edu kacji globalnej je s t m .in. Salez ja ń sk i W olon ta r ia t M isyjn y - Młodzi Św iatu, który w 2 0 0 9 roku otworzył w K rakow ie pierwszy w Polsce p ark edu kacji rozwojowej „Wioski św iata”20. W cześniej był organizatorem interaktyw nej wystawy objazdowej o M ilenijnych C elach Roz woju - m ożna ją było obejrzeć w kilku m iastach akadem ickich w Polsce (m.in. n a Politechnice W rocław skiej). Innym ciekaw ym pomysłem, organizowanym cyklicznie przez Fu nd ację Hum anDOC, okazał się Międzynarodowy Festiw al
16
O tym, jak duże jest znaczenie edukacji w systemie polskiej pomocy, a także udziału w niej organizacji pozarządowych, świadczy Porozumienie w sprawie wspierania rozwoju edu kacji globalnej w Polsce, podpisane 26 maja 2011 roku między MSZ, MEN a Grupą Zagranica.17
Podobnie jak w przypadku definiowania współpracy/pomocy rozwojowej również i w tym przypadku pojawiały się różne określenia: „edukacja rozwojowa”, „edukacja na rzecz zrów noważonego rozwoju”, „edukacja globalna”. W ramach Porozumienia w sprawie wspierania rozwoju edukacji globalnej w Polsce przyjęto określenie „edukacja globalna”.18
Analiza własna na podstawie danych MSZ zawartych w corocznych raportach Polskawspółpraca na rzecz rozwoju z lat 2004-2012.
19
Edukacja globalna w programie polskiej współpracy rozwojowej, Warszawa 2009, s. 3.Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 3 3
Film ów D okum entalnych H umanDOC „Globalny rozwój w k in ie”. Jeg o celem je s t pokazywanie „pogłębionego obrazu św iata, zm ian społecznych i ku ltu ro
wych, najw iększych wyzwań współczesności i globalnych współzależności”21. W ram ach działalności edukacyjnej pojaw iają się również akcje społeczne, np. k am p an ia P olskiej Zielonej S ieci pt. W yżywić św ia t, m ająca n a celu: „bu dowanie świadomości polskiego społeczeństw a n a tem at faktycznych przyczyn głodu i niedożyw ienia n a świecie, a także promowanie zasad suw erenności żywnościowej oraz zrównoważonego roln ictw a ja k o sku tecznych sposobów w alki z nim i”22. Z kolei ak cja U N IC E F sta ra ła się zwrócić uwagę pracowników w arszaw skich korporacji n a problem głodujących dzieci w Rogu Afryki. Mogli oni kupić w prom ocyjnej cenie k an ap k i, a po ich rozpakow aniu okazywało się, że są to jedynie rekw izyty przypom inającym i jedzenie. W ew nątrz każdego znaleźli przesłanie: „Głodny i zawiedziony? T ak samo czują się m iliony dzieci w Rogu Afryki. Codziennie. P rzekazu jąc U N IC E F drobne, które wydajesz na kanapki, możesz uratow ać im życie”23.
Coraz popularniejszą form ą zapoznaw ania Polaków z potrzebam i krajów rozw ijających się stały się także kam p an ie fundraisingow e, których bezpo średnim celem je s t zbieran ie funduszy n a k on k retn ą inicjatyw ę, a pośrednim - w spom niana ju ż edukacja. W 2013 roku fundacja E d u k acja dla D em okracji zorganizow ała w Polsce akcję W łącz s ię w T a d ż y k is ta n - je j celem była zbiór k a funduszy dla tadżyckich Klubów K obiet, głównie n a zakup narzędzi do pracy (m aszyny do szycia, m aszyny do przędzenia)24. W cześniej F E D nagłoś niła akcję T a d ż y c k a k r o w a , w ram ach której uczniowie jed n ej z radom skich szkół zorganizow ali zbiórkę n a zakup krowy dla m ieszkańców Tadżykistanu. M ałopolskie Towarzystwo Oświatowe w Nowym Sączu zbierało pieniądze na zakup tra k to ra dla m ieszkańców K en ii (T r a k to r d la K e n ii), a PAH (R o w er d la
A fry ki) - n a zakup rowerów dla m echaników reperujących studnie, nauczycieli
i innych osób, których p raca służy lokalnym społecznościom 25. K am panie U N IC E F P olsk a prowadzone są n a rzecz dzieci m .in. w Czadzie (U m iera m
z g ło d u ) lub w M ali (C h cę żyć). Salezjański W olontariat M isyjny „Młodzi światu”
prowadzi aktyw ną akcję zach ęcającą do pomocy innym za pośrednictwem swo je j strony internetow ej (www.swm.pl). Zm ieniające się h a sła mówią do odbior cy: „Z pomocą dla Bosconii!”, „W spieraj dzieci ulicy w Sudanie Południowym!”, „Zaadoptuj m iłość!”, „Podaruj w akacje dzieciom z N igerii”, a tak że „Buduj z nam i studnie w Czadzie”. N aw iązując do tej ostatn iej, m ożna zauważyć, że to w łaśnie kam panie zw racające uwagę n a problem dostępu do wody w róż nych rejonach św iata stały się rozpoznawalnym elem entem działalności NGO.
21 O Festiwalu, [online] <http://humandoc.net/9>, dostęp: 1.09.2013.
22 Solidarni w walce z głodem, [online] <http://globalnepoludnie.pl/Solidarni-w-walce-z- glodem>, dostęp: 9.09.2013.
23 Dzień dobrej kanapki, [online] <http://media2.pl/reklama-pr/83854-Dzien-Dobrej-Ka- napki-akcja-Unicef-na-rzecz-dzieci-w-Afryce.html>, dostęp: 5.09.2013.
24 Włącz się w Tadżykistan, [online] <http://polakpotrafi.pl/projekt/wlacz-sie-w-tadzyki- stan>, dostęp: 3.09.2013.
25 Rowery dla Afryki, [online] <http://www.pah.org.pl/nasze-dzialania/181/rowery_dla_ afryki>, dostęp: 9.09.2013.
„Grosz ja k kropla wody” - to hasło zbiórki n a rzecz budowy studni głębinowej w N igerii przeprowadzanej przez stow arzyszenie Pomoc Kościołowi w Potrze- b ie26, a „M ała ilość wody je s t to rtu rą ” - to hasło jed n ej z w ielu k am p an ii wodnych PAH.
P olskie NGO w łączały się tak że w kam p anie m iędzynarodowe. W 2008 roku P olska M isja M edyczna oraz F u n d acja Pomocy H um an itarn ej „Redemp- toris M issio” uczestniczyły w k am p an ii T h e R e a lity o f M a la r ia z h asłem „STOPM ALARIANOW ”, zorganizowanej przez organizacje pozarządowe z N ie miec, Włoch, K enii, H iszpanii, Szw ajcarii i U SA 27. Z kolei realizow ana w Po znaniu k am p an ia Y ou rs& M in e pod h asłem „Let us change for b etter worlds” („Zmieńmy św iaty n a lepsze”) przez F a ir Trade Towns, za pośrednictwem Pol skiego Stow arzyszenia Sprawiedliwego H andlu, m iała n a celu pokazanie „róż nic między zachodnim św iatem i stylem życia, a biednym k rajem południowej Afryki”, tudzież zwrócenie uwagi n a asp ekt sprawiedliwego handlu28. K am pania P r a w a c z ło w iek a . Im w ięcej w iesz, tym w ięcej m ożesz, przeprowadzona przez organizacje zrzeszone w projekcie G R EA T, a w Polsce koordynowana przez PAH i F E D , to krok NGO w stronę „kształtow ania spojrzenia n a proble my rozwojowe z perspektyw y praw człow ieka”29.
Kampanie społeczne na świecie
Przy dość skrom nej liczbie ogólnopolskich kam panii dotyczących pomocy rozwojowej warto zwrócić uwagę n a akcje organizowane przez państw a i orga nizacje bardziej doświadczone w tej tem atyce.
Im pulsem do pojaw ienia się k am p an ii n a rzecz rozwoju było z pewnoś cią przyjęcie n a Zgromadzeniu Ogólnym ONZ D ek laracji M ilenijnej Narodów Zjednoczonych. Zgodnie z zaw artym i w niej u staleniam i, zobowiązano się do redukcji światowego ubóstw a o połowę do 2015 roku30.
Je d n ą z pierwszych a k cji była k am p an ia In d iffe r e n c e k ills (O bojętn ość z a
b ija ) Program u Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UN DP), a je j celem po
kazanie, że niew ielki udział każdego z nas pozwoliłby wyeliminować problem ubóstw a n a świecie. W 2 0 1 0 roku w ęgierskie A m nesty In tern atio n al zorga nizowało ciekaw ą kam panię P ro m ises D on ’t F e e d (O bietn ice n ie n a k a r m ią ), także zw iązaną z realizacj ą M ilenijnych Celów Rozwoju. B y ła ona połączona
26 Grosz jak kropla wody, [online] <http://www.pkwp.org/kampanie/grosz_jak_kropla_ wody/>, dostęp: 3.09.2013
27 Stop Malaria Now, [online] <http://www.stopmalarianow.org/home.html?L=4>, dostęp: 2.09.2013.
28 Jeden dzień z życia dwójki dzieci, [online] <http://www.kampaniespoleczne.pl/kampa- nie,2538,jeden_dzien_z_zycia_dwojki_dzieci>, dostęp: 4.09.2013.
29 Nie trzeba stawać na głowie, [online] <http://www.kampaniespoleczne.pl/kampanie, 1518,nie_trzeba_stawac_na_glowie>, dostęp: 4.09.2013.
30 Deklaracja Milenijna [online] <www.unic.un.org.pl/dokumenty/deklaracja_milenijna. doc>, dostęp: 4.09.2013.
Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 3 5
ze zbieraniem głosów poparcia pod petycją, k tó rą organizacja przekazała wę gierskiem u rządowi, przypom inając o przyjętej przez W ęgry D ek laracji M ile n ijnej Narodów Zjednoczonych. H asło kam panii: „While you’re finishing your m eal, 963 m illion people have to survive on em pty prom ises” („W chwili, gdy kończysz ten posiłek, 963 m iliony ludzi m uszą pożywić się pustym i obietnica m i”), odbiorcy mogli znaleźć m .in. n a talerzu - pojawiły się one w wybranych w ęgierskich resta u ra cja ch 31. W tym sam ym roku am erykań ska organizacja W aterA id przygotowała spot P o litics C la ss (Z a jęcia z p o lity k i) skierow any do przywódców państw szczytu G8 z hasłem : „Do your homework. Help WaterAid. org” („Odrób lekcje. Pomóż W aterA id.org”). C hciała w ten sposób zaapelować do przywódców najbogatszych państw św iata o reak cję n a b ra k dostępu do urządzeń sanitarn ych i b rak dostępu do wody pitnej w w ielu częściach św ia ta. Zrobiła to w oryginalny sposób - dzieci siedzące w klasie, nie bez powodu noszące im iona B arack , D m itri, Angela, Nicolas i Silvio, biorą udział w lek cji n a te m a t M ilenijnych Celów Rozwoju. N a tab licy nauczycielka zapisuje dla nich zadanie domowe: „water” (woda), „toilets” (toalety)32. „We give a vo ice to those who don’t have one” („Dajemy głos tym, którzy go nie m a ją ”) - to z kolei przesłanie organizacji Action Aid In tern atio n al, k tó ra postaw iła so bie za cel zwrócenie uwagi n a konieczność słu ch an ia tego, co mówią św iatu ludzie z krajów rozw ijających się33.
C iekaw ą kam panią, zorganizow aną w S tan ach Zjednoczonych przez orga nizację W ater is Life (Woda je s t życiem), była ak cja 4 Y ea r O ld ’s B u c k e t L is t
(L ista o s ta tn ic h życzeń c z te r o la tk a ) u św iadam iająca, iż w w yniku spożywania
wody niezdatnej do picia jedno n a pięcioro kenijskich dzieci nie dożywa piątego roku życia34. Problem dzieci był też przewodnim tem atem kam p anii T h e lost
c h o ir (Z n ik a ją cy ch ór), w której pojaw iła się inform acja: “Every three seconds
the world loses a child. Your donation can help to stop th is” („Co trzy sekundy gdzieś n a świecie u m iera dziecko. Tw oja pomoc finansow a może to powstrzy m ać”)35. Z kolei organizacja W ater Aid, chcąc zwrócić uwagę n a sytuację kobiet w k rajach afrykańskich, przeprowadziła w 2012 roku akcję pod hasłem : „1 in 3 women lacks a safe toilet, increasin g th e ir risk of illness, sham e, h arassm en t and violence” - mówiącą o tym, że je d n a n a trzy kobiety nie m a bezpiecznego dostępu toalety, czym n araża się n a zw iększenie ryzyka chorób, wstydu, n ęka n ia oraz przemocy36. K am panię o podobnej tem atyce przeprowadziła fundacja
31
Bla, bla, bla, bez wartości odżywczej, [online] <http://www.kampaniespoleczne.pl/kam- panie,1649,bla_bla_bla_bez_wartosci_odzywczej>, dostęp: 10.09.2013.32
Campaigns [online] <http://www.wateraid.org/get-involved/campaigns>, dostęp: 10.09.2013.33
Dajemy głos tym, którzy go nie mają, [online] <http://www.ads-ngo.com/2012/03/13/we- give-a-voice-to-those-who-dont-have-one-action-aid/>, dostęp: 10.09.2013.34
Zob. [online] <http://www.waterislife.com/media/in-the-news/>, dostęp: 2.09.2013.35
The lost Choir - Mad World [online] <http://www.youtube.com/watch?v=Dl4lHdtuizw>, dostęp: 2.09.2013.36
One in three women lack o safe toilet, [online] <http://www.wateraidamerica.org/about_ us/newsroom/1_in_3_women_lack_a_safe_toilet.aspx>, dostęp: 3.09.2013.B illa i M elindy Gatesów pod h asłem „Reinvent the T oilet” („Wynaleźć toaletę n a nowo”) i pokazała, że problem b raku higieny przekłada się n a rozprzestrze nianie chorób zakaźnych37.
Siła hasła, rola ambasadorów akcji NGO -
światowe a polskie realia
N a siłę i skuteczność prowadzonej a k cji społecznej sk ład ają się tak ie ele m enty, ja k h asło (n ajlep iej szokujące, np. „Woda złej ja k o ś c i z a b ija w ięcej dzieci niż w ojna”, 2 0 0 7 ; „ Je śli człowiek skład a się w 65 procentach z wody, m ieszkańcy A fryki są ludźmi tylko w 35 procentach”, 2011), drastyczne zdję cia i filmy, a w końcu zatrw ażające dane (np. „w Czadzie z powodu o stre go niedożyw ienia cierpi ponad 127 tysięcy dzieci” - U N IC E F P olska, 2013; „1 m iliard 400 milionów ludzi na świecie żyje w skrajnej nędzy” - GREAT, 2010; „884 m iliony ludzi nie m a dostępu do wody p itn ej” - PAH, 2009).
Codziennością m arketingu społecznego w w ielu k ra ja ch stało się również angażowanie gwiazd światowej rangi. Z nana m odelka G isele Bündchen wzięła udział w kam p an ii O pen y o u r eyes to th e k ille r in th e k itc h e n (O tw órz oczy
i z o b a c z z a b ó jc ę w k u c h n i) przeprowadzonej w W ielkiej B ry ta n ii przez organi
zację P ra ctica l Action. C elem a k cji (w spocie m odelka dusi się dymem38) było pokazanie, że w w ielu k ra ja ch rozw ijających się dym z używanego w kuchni ognia z ab ija w ięcej ludzi niż m alaria. Z kolei am erykań ska piosen karka Jo r- din Sp arks w sp ierała kam panię organizacji W ater is life, k tó ra za cel staw ia sobie zw iększenie zapew nienia dostępu do wody zdatnej do picia m ieszkańcom krajów rozw ijających się. M odelka C hristy Turlington naw oływ ała do bojkotu D nia M atk i (N o M o th er’s D ay, 2012), chcąc w ten sposób zwrócić uwagę na problem um ieralności kobiet w ciąży. W 2011 roku piosenkarka M ariah Carey, gwiazda am erykańskiej koszykówki Shaqu ille O’N eal oraz członkowie zespołu Coldplay w zięli udział w kam p anii M a d e w ith P en cils (S tw orzon e o łó w k iem ) - prace narysow ane przez celebrytów (oczywiście ołówkiem) przekazyw ano n a au kcję internetow ą, a dochód z ich sprzedaży przeznaczono dla uczniów i szkół z krajów rozw ijających się39. A m erykańska organizacja ONE, zajm u ją ca się w alką z ubóstw em i głodem w Afryce, w swojej a k cji inform acyjnej wy k orzystała m .in. tak ie gwiazdy ja k George Clooney, Colin F a rre ll, Bono, Clive Owen czy Annie Lennox - ich zadaniem było przekazanie św iatu, że „głód je s t prawdziwą nieprzyzw oitością” („Fam ine is th e re a l obscenity”)40. Choć
37 Gates Foundation launches effort to reinvent the toilet, [online] <http://www.gatesfoun- dation.org/Media-Center/Press-Releases/2011/07/Gates-Foundation-Launches-Effort-to-Rein- vent-the-Toilet>, dostęp: 10.09.2013.
38 Killerinthekitchen, [online] <http://www.practicalaction/killerinthekitchen>, dostęp: 5.09.2013.
39 Made with pencils, [online] <http://www.pencilsofpromise.org/madewithpencils>, dostęp: 10.09.2013.
40 Famine is the real obscenity, [online] <http://www.youtube.com/watch?v=dzcRSr6PW_o>, dostęp: 10.09.2013.
Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 3 7
pojaw ia się coraz w ięcej głosów krytycznych co do udziału światowych gwiazd w pomocy dla krajów rozw ijających się41, to nie ulega wątpliwości, że - ta k czy inaczej i również dzięki tem u - mówi się o sytu acji tych krajów i pokazuje się problemy ich mieszkańców.
Trend szu kania am basadorów krajów rozw ijających się dotarł również do Polski. Nie je s t on ta k rozwinięty, ja k w innych k rajach n a świecie, ale np. U N IC E F Polska, organizując akcję P rezen ty b ez p u d ła pozyskał dziennika rzy telewizyjnych: Tom asza K am m ela, Dorotę W elm an oraz M arcina Prokopa. Z założenia ak cja m a łączyć pomoc innym z ciekaw ą form ą pomysłu n a pre zent dla bliskiej osoby. Kupując np. zestaw lekarski (razem z apteczką pierw szej pomocy) lub zestaw em ergency (zaw ierający m .in. tab letk i u zdatniające wodę) przez stronę internetow ą www.prezentybezpudla.pl dostaniemy specjal ny certyfikat, który możemy dać komuś w prezencie. Jednocześnie pom aga my innym - zakupioną przez nas paczkę organizacja przekaże potrzebującym w krajach rozwijających się. Z kolei w kam panii z 2011 roku P o m o c d la S u d an u pod h asłem „Ile kosztuje jedno życie? Nie bądź obojętny”, organizowanej przez Fundację im. O jca W erenfrieda oraz stowarzyszenie Pomoc Kościołowi w Po trzebie, udział wzięło k ilk a powszechnie znanych w Polsce osób. Wśród gwiazd przekonujących, że każda, naw et niew ielka pomoc może mieć ogromne znacze nie, znaleźli się muzycy i piosenkarze, tacy ja k H alina Frąckow iak, N atalia K u kulska, K asia Wilk, Mieczysław Szcześniak, a także aktor Adam Woronowicz.
W iele publicznie znanych w Polsce osób w spiera P olską Akcję H u m an itar ną. W 2009 roku kam panię M a ła ilo ść w od y j e s t to rtu rą poparł aktor i reżyser W ojciech M alajk at, użyczając swojego głosu w spotach reklam ow ych i telew i zyjnych. Z kolei ak to rk a A gnieszka Dygant, n a co dzień am basadorka akcji
P a ja c y k , zab rała głos w kam p anii Ś w ia t bez g ło d u . W okalistka A nna M aria
Jo p e k w 2011 została członkinią klubu PAH SO S, którego celem je s t n aty ch m iastow e reagow anie i n iesien ie pomocy ludziom, którzy cierp ią w w yniku k a ta s tro f lub konfliktów zbrojnych. K iedy n a sk u tek dram atycznej sytu acji w Sy rii PAH zaapelow ała o solidarność i pomoc w ratow aniu życia, pod je j in icjatyw ą podpisali się m .in. k ard yn ał S tan isław Dziwisz, Adam M ichnik, Andrzej W ajda, K rystyna Ja n d a oraz E lż b ie ta i K rzysztof Pendereccy42.
Autopromocja NGO
Skuteczność kam p anii prowadzonych przez organizacje pozarządowe zale ży od wspom nianych ju ż elementów, ale nie tylko. O rganizacja, by była sku teczna, m usi być społecznie wiarygodna. Stąd dbanie o w izerunek je s t jednym z fundam entów działalności. „Nie chodzi tu ta j o zdobycie klientów i pieniędzy
41
T. Allen-Mills, Afryka ma już dość celebrytów-filantropów, „Polska The Times”, [on line] <http://www.polskatimes.pl/artykul/884580,afryka-ma-juz-dosc-celebrytowfilantropow- wladze-malawi-atakuja-madonne-zdjecia,id,t.html>, dostęp: 3.05.2013.42
Apel o pomoc dla ofiar wojny w Syrii, [online] <http://www.pah.org.pl/naszedziala- nia/19/4612/apel_o_pomoc_dla_ofiar_wojny_w_syrii>, dostęp: 1.06.2013.(chociaż czasem też). Cele są o wiele bardziej am bitne i dobra polityka wize runkow a może zaważyć o sukcesie konkretnej inicjatyw y”43.
W spółcześnie NGO buduje swoją m arkę tak, ja k robią to ju ż nie tylko fir my, ale też m iasta czy regiony44. Zbudowanie dobrej m ark i przekłada się na kon kretn e sukcesy: pozw ala zbudować społeczność zw iązaną z organizacją, zdobyć przychylność i zrozum ienie św iata mediów, wypracować społeczne za ufanie i - co w przypadku organizacji non-profit niezwykle istotne - pozyskać środki n a prowadzoną działalność. Tę „adaptację instrum entów P R ”45 trzeba jed n a k wprowadzać w sposób wyważony, aby nie spotkać się ze zbyt negatyw
nym odbiorem i zbyt dużą p resją społeczną46.
Polskie NGO coraz widoczniej p racu ją nad swoim w izerunkiem możliwymi dostępnym i środkam i. P odstaw ą ich funkcjonow ania n a rynku m arketin gu społecznego są strony internetow e, logotypy oraz budowanie fanpage’ów na portalach społecznościowych, ja k też coraz aktyw niejsza polityka m edialna, w tym zdobywanie patronatów m edialnych dla swoich inicjatyw . R ola mediów je s t tu o tyle ważna, że - ja k podkreśla Tomasz G loban-K las - naw et je ś li już nie k sz ta łtu ją one opinii społecznej, to w pływ ają n a k ieru n k i m yślenia swoich odbiorców - otrzym ują oni inform acje, a jednocześnie „nabyw ają przekonania o znaczeniu, ja k ie m ają om awiane problemy”47.
O rganizacje poszukują również ciekaw ych h a seł prom ujących działalność (np. „Spraw iam y, że dobro n a b iera sen su !” - In s ty tu t G lobalnej Odpowie dzialności, „Od 20 la t czynimy św iat lepszym ” - P olska A kcja H um anitarna, „Budujem y porozum ienie” - P a rtn e rs P olska oraz „...aby Ziem ia staw ała się bardziej ludzka” - T e rra H um ana). Do promowania swojej aktyw ności sta ra ją się wykorzystać siłę społecznego autorytetu. T ak je s t w przypadku PAH, której tw arzą je s t Ja n in a Ochojska, p racu jąca n a swój w izerunek od ponad 20 lat. Łączy w sobie to, co w ielu specjalistów od public relations podaje ja k o receptę n a społeczny sukces, a Edw ard Pendray przedstaw ia aż 9 zasad budowania w izerunku w odniesieniu do ludzi:
• im lepiej cię z n a ją , tym b ard ziej cię lubią, • zm ieniaj się,
• mów języ k iem czynów,
• nie u staw aj w dobrych uczynkach,
• praw da ja k oliwa, zaw sze wypływa n a w ierzch, • popieraj swoje pieniądze sercem ,
• możesz lubić ciasto, ale ry b a łapie się n a robaki, • ludzi n ajb ard ziej in te re s u ją bliźni,
• uw ażaj n a p ływ ającą b elk ę48.
43 E. Kotnis-Górka, M. Wysocki, Organizacje pozarządowe. Zarządzanie, kreowanie wize
runku i współpraca z mediami w III sektorze, Gliwice 2011, s. 81.
44 Zob. M. Hereźniak, Marka narodowa, Warszawa 2011.
45 B. Iwankiewicz-Rak, Public relations w instytucjach publicznych i organizacjach poza
rządowych, w: Public relations. Znaczenie społeczne..., s. 98.
46 M. Krzyżanowska, Marketing usług organizacji niekomercyjnych, Warszawa 2000, s. 51. 47 T. Globan-Klas, PR czyli promocja reputacji, Warszawa 1998, s. 100.
Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 3 9
O chojska je s t przede w szystkim znana. Z nana nie tylko z m ówienia o tym, co robi, ale z sam ej pracy, k tó rą w ykonuje z ogromnym zaangażow aniem (widok kobiety p oru szającej się o ku lach w n ajd alszy ch z ak ątk ach św iata wzbudza respekt). J e s t prawdziwa, mówi szczerze i prosto, a w pomocy rozwo jow ej opowiada o ludziach. Kiedy trzeba, potrafi zagrać w popularnym serialu
(pojaw iła się w M j a k m iło ś ć )49, a kiedy zaprosi prezydenta P olski n a orga nizow aną przez PAH konferencję, może być prawie pewna, że prezydent się pojawi50.
R obert C ialdini stwierdziłby zapewne, że to m agia siły nacisku autorytetu, zw iązana z „głęboko zakorzenionym poczuciem obowiązku u legan ia autory- tetom ”51, przez co podejm ujem y w życiu różnego typu decyzje i dodałby, że ta siła może być zgubna: „błogosławieństwem ślepej uległości wobec autory tetu je s t zarówno fakt, że je s t on n a ogół ryzykowny, a przy tym zw alnia nas z konieczności m yślenia. Gdy zaś m yśleć nie m usim y, nie m yślim y”52. J e ś li je d n a k w eźm iem y pod uwagę stopień wiedzy polskiego społeczeństw a o po
mocy rozwojowej (z badań przeprowadzonych przez M SZ w ynika, że w 2012 roku kształtow ał się on n a poziomie niecałych 30% i spadł w porównaniu do la t poprzednich53), to m ożna przyjąć, że autorytety w tym zakresie są w skaza ne. Tym bardziej że - ja k podczas ubiegłorocznej konferencji PAH podkreśla ła sam a Ja n in a O chojska - świadomość polskiego społeczeństw a się zm ienia i coraz w ięcej osób gotowych je s t pomagać ludziom, którzy znaleźli się w trud nej sytu acji czy to w w yniku wojen, czy k a ta stro f54.
Jak informować o pomocy rozwojowej?
W iększość polskich organizacji pozarządowych przyjęło kodeks dotyczący sposobu przekazyw ania wiadomości o k ra ja ch rozw ijających się, a ten „jest odpowiedzią n a realn ą potrzebę wprowadzenia zasad etycznych do informowa n ia o globalnym Południu, wokół którego n iestety narosło wiele negatywnych stereotypów”55.
Kodeks w formie poradnika J a k m ó w ić o w ięk sz o ści ś w ia ta przygotował In sty tu t G lobalnej Odpowiedzialności - o rgan izacja pozarządowa, k tó ra za główny cel p o staw iła sobie pod niesienie św iadom ości w z a k re sie w spół
49
M. Karnaszewska, Zmienić świat, [online] <http://archiwum.mjakmilosc.tvp.pl/76651/ zmienic-swiat-czesc-pierwsza-wywiadu-z-janina-ochojska.html>, 20.05.2013.50
Prezydent RP Bronisław Komorowski był obecny na konferencji PAH organizowanej 7-8.12.2012 w Warszawie z okazji 20-lecia organizacji.51
R. Cialdini, Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 1998, s. 195.52
Tamże, s. 198.53
Polacy o pomocy rozwojowej. Wyniki badania TNS Polska dla Ministerstwa SprawZagranicznych, Warszawa 2012, s. 14.
54
Materiały własne z konferencji PAH, 7-8.12.2012, Warszawa.55
D. Gadzinowska, G. Lipska, K. Kochanowicz, M. Wojtalik, Ja k mówić o większościodpow iedzialności za losy św iata oraz prom ocję globalnej so lid arn ości56. M ateriał zaw iera osiem zasad, zgodnie z którym i o k ra ja ch globalnego Połu dnia należy informować rzetelnie i z szacunkiem , m .in. konieczne je s t poda w anie prawdziwych inform acji, uzyskiw anie zgody osób fotografowanych i opi sywanych. Chodzi o to, by nie szerzyć stereotypów, nie wzbudzać sensacji, bo w ocenie autorów poradnika nie służy to zw iększaniu społecznego zrozum ienia dla realiów procesów rozwojowych, a wręcz przeciwnie - może im zaszkodzić: „Wzbudzenie silnych em ocji może przykuć uwagę odbiorców, ale nie pociągnie za sobą realnego i długofalowego zaangażow ania”57. Kodeks je s t rekomendowa ny przez Grupę Zagranica, k tó ra od 2012 roku pracuje również nad K o d ek sem
z a s a d p o s tę p o w a n ia G ru py Z a g r a n ic a . Jeg o celem m a być „budowanie kompe
tentnego polskiego sektora organizacji pozarządowych, który w sposób etyczny i profesjonalny przyczynia się do rozwoju innych krajów ”58.
P rzyjęty kodeks je s t jedynie rekom endacją zarówno dla organizacji poza rządowych, ja k i mediów. W badaniach nad ideą ładu informacyjnego w świecie podkreśla się, że w czasach globalnej infrastru ktu ry inform acyjnej „środki m a sowego przekazu [...] powinny zająć się zarówno bardziej aktyw nym propago w aniem ustalonych zasad ładu ekonomicznego, ja k i skuteczniej spełniać swoje funkcje oświatowe i inform acyjne wśród społeczeństw państw rozw iniętych i rozw ijających się”59. W arto je d n a k postaw ić w tym m iejscu pytanie: czy i n a ile kodeks m a szansę być przestrzegany? W kontekście w ielu kontrow er syjnych kam panii, a także biorąc pod uwagę kondycję współczesnych mediów oraz profil ich odbiorcy, spełnienie oczekiwań NGO wobec środków masowego przekazu może nie być łatw e. O ile w Polsce kam panie nie m ają jeszcze ta k dram atycznego wydźwięku (choć np. U N IC E F P olska ju ż to w ykorzystuje), to w Szw ecji pojaw iały się już kam panie społeczne z dość w yrazistym przebie giem. T a k a była ak cja D irty w a ter (B ru d n a w o d a ) w 2 0 1 0 roku60, w której m atk a k a rm i niem owlę brudną wodą po um yciu naczyń. Z kolei k am p an ia
Jo u r n e y (W y p raw a) przedstaw ia dziewczynkę, k tó ra wychodząc z pokoju, aby
napić się wody, tra fia w przedpokoju n a w yśw ietlane n a drzwiach zdjęcia su szy, m artw ych zw ierząt, odgłosów wojny. Przerażone dziecko w końcu tra fia do kuchni i n apełnia szklankę wodą z kran u , zaś z u st lekto ra p ad ają słowa: „There are children who go through this to get a glass of w ater. W h at do you go through?” („Są dzieci, które przez to przechodzą, by zdobyć szklankę wody. A ty przez co przechodzisz?”)61. Zresztą U N IC E F znany je s t z dość wymownych kam panii - w jednej z nich, pt. W ater k ills (W oda z a b ija ), skierowanej także do Szwedów, n a plakacie dziewczynka trzym a w ręce pistolet n a wodę skierowany
56 Materiały własne ze spotkania z Marcinem Wojtalikiem. Więcej informacji w działal ności Instytutu Globalnej Odpowiedzialności można znaleźć na stronie: <www.igo.org.pl>.
57 D. Gadzinowska, G. Lipska, K. Kochanowicz, M. Wojtalik, dz. cyt., s. 6.
58 Zob. [online] <http://www.zagranica.org.pl/o-nas/katalog-zasad>, dostęp: 3.09.2013. 59 J. Olędzki, Komunikowanie w świecie, Warszawa 2001, s. 152.
60 Clean water, [online] <http://www.treehugger.com/clean-water/feeding-a-baby-dirty- water-to-highlight-global-h2o-problem-video.html>, dostęp:10.09.2013.
Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 4 1
w środek głowy62. Irlandzka kam pania pod pozytywnie brzm iącym tytułem T ea
p a r ty (P rzyjęcie) pokazuje k ilk u letn ią dziewczynkę, k tó ra karm iąc swoją lalkę
mówi do niej, żeby nie ja d ła ta k szybko, bo to m usi w ystarczyć n a dłużej, a nie wiadomo, kiedy następnym razem dostanie coś do jedzenia. W spocie pokaza n a je s t również je j sm u tna m atka, a wszystko pod hasłem : „5 m illion children die because of hunger every y ear” („Każdego roku z głodu u m iera 5 milionów dzieci”)63. K ilk a la t tem u naw et agenda ONZ Światowy Program Żywnościowy przygotowała dość drastyczną w przekazie kam panię D on ’t let th e eco n o m ic
crisis d iv id e th e w o rld (N ie p o z w ó l, by kryzys g o s p o d a r c z y p o d z ie lił św iat).
Na plakatach można było zobaczyć ludzkie szkielety (dziecka, karm iącej m atki z dzieckiem) oraz h asła: „Sorry kids, but we are already breastfeed in ’ our eco nomy” („Przykro nam dzieci, ale najpierw m usim y nakarm ić n aszą gospodar kę”), „Think global, starve local!” („Myśl globalnie, głoduj lokalnie!”)64.
N ie m ożna odebrać organizacjom głosu, bo przecież cel je s t słuszny, zaś w świecie przepełnionym inform acjam i trudno zainteresow ać m edia czymś, co nie szokuje, nie zniew ala, a w najlepszym wypadku - nie śmieszy. Nie ulega wątpliwości, że samo przygotowanie inform acji prasowej dziś ju ż nie w ystar czy, aby to, co chcem y przekazać św iatu, trafiło n a pierw sze strony gazet. To zrozum iałe, że NGO stosu ją różne narzędzia i środki przekazu, by z a ist nieć w m ultim edialnym świecie i stać się sku teczną organizacją pozarządową w pomocy rozwojowej. Trudno jednoznacznie potępić ta k i czy inny pomysł na przekazanie inform acji o potrzebach krajów rozw ijających się. N ależy uznać, że jego form a w dużym stopniu zależy od zasad etycznych przyjętych w danej organizacji. Z pewnością ważne je s t jedno - aby za ideą pom agania sta ł impuls m oralny65, ta k b lisk i działalności np. fundacji PAH.
Podsumowanie
Choć rola organizacji pozarządowych w system ie polskiej współpracy roz wojowej w zrasta, prowadzone przez nie kam panie społeczne n a rzecz rozwo ju są ciągle n iew ystarczające. Realizow ane w sk ali lokalnej lub regionalnej prowadzą co prawda do zw iększenia społecznej świadomości w omawianym za kresie, brakuje jed n ak inicjatyw podejmowanych w skali całego kraju, opartych n a współpracy i doświadczeniu organizacji z różnych rejonów Polski. Fu n k cję koordynatora tak iej w yrazistej i ciekaw ej akcji, której ad resatem byłoby całe społeczeństwo, mogłaby spełnić G rupa Z agranica - organizacja pozarządowa stan ow iąca platform ę org an izacji d ziałających we w spółpracy rozwojowej.
62
Water kills, [online] <http://adsoftheworld.com/media/print/unicef_water_kins>, dostęp: 10.09.2013.63
Tea party, [online] <http://www.youtube.com/watch?v=ZZBYPEi0GY0>, dostęp: 10.09.2013.64
Don’t let the economic crisis divide the world, [online] <http://www.ads-ngo. com/2011/05/19/dont-let-the-economic-crisis-divide-the-world-wfp/>, dostęp:10.09.2013.65
A. Leszczyński, Jan ka w poszukiwaniu Boga sprawiedliwego, „Gazeta Wyborcza” z 15-16 grudnia 2012, s. 21.Jednocześnie w skazana byłaby in ten syfikacja współpracy stru k tu r rządowych z trzecim sektorem - wtedy ten społeczny kon tekst system u polskiej współpra cy rozwojowej będzie znaczącym elem entem wpływającym n a pożądaną zm ianę społecznych zachowań.
B i b l i o g r a f i a
Bagiński P., Czaplicka K., Szczyciński J., Międzynarodowa współpraca na rzecz rozwoju, War szawa 2009.
Boczoń J., Załuska M., Organizacje pozarządowe w społeczeństwie obywatelskim, Katowice 1998.
Cialdini R., Wywieranie wpływu na ludzi, Gdańsk 1998.
Edukacja globalna w programie polskiej współpracy rozwojowej, Warszawa 2009.
Fyderek Ł., Jarecka-Stępień K., Kurpiewsak-Korbut R., Stępień J., Wprowadzenie do problema
tyki pomocy rozwojowej, Kraków 2010.
Gadzinowska D., Lipska G., Kochanowicz K., Wojtalik M., Ja k mówić o większości świata, War szawa 2008.
Goban-Klas T., PR czyli promocja reputacji, Warszawa 1998. Hereźniak M., Marka narodowa, Warszawa 2011.
Kotnis-Górka E., Wysocki M., Organizacje pozarządowe. Zarządzanie, kreowanie wizerunku
i współpraca z mediami w III sektorze, Gliwice 2011.
Krzyżanowska M., Marketing usług organizacji niekomercyjnych, Warszawa 2000
Leszczyński A., Janka w poszukiwaniu Boga sprawiedliwego, „Gazeta Wyborcza” z 15-16 grud nia 2012.
Makowski G., Schimanek T., Organizacje pozarządowe i władza publiczna. Drogi do partner
stwa, Warszawa 2008.
Olędzki J., Tworzydło D., Public relations. Znaczenie społeczne i kierunki rozwoju, Warszawa 2007.
Olędzki J., Komunikowanie w świecie, Warszawa 2001.
Ochojska J. (red.) Działania rzecznicze z zakresu współpracy rozwojowej w 2011, Warszawa 2012.
Polacy o pomocy rozwojowej. Wyniki badania TNS Polska dla Ministerstwa Spraw Zagranicz nych, Warszawa 2012.
Polska pomoc rozwojowa. Niezależne badanie organizacji pozarządowych, Warszawa 2007. Polska współpraca na rzecz rozwoju. Raport 2007, Warszawa 2008.
Polska współpraca na rzecz rozwoju. Raport 2011, Warszawa 2012.
Mc Donnell I., Solignac Lecomte H.B., Wegimont L., Public Opinion and the Fight against Pov
erty, Paryż 2003.
Soliński T., Tworzydło D., Public relations. Narzędzia przyszłości, Rzeszów 2007.
Strategia polskiej współpracy na rzecz rozwoju, Warszawa 2003.
Wieloletni program współpracy rozwojowej na lata 2012-2015, Warszawa 2001.
S t r e s z c z e n i e
Celem pracy jest analiza projektów społecznych o charakterze edukacyjnym podej mowanych przez organizacje pozarządowe w obszarze pomocy rozwojowej. Edukacyjna rola polskich NGO, realizowana m.in. za pośrednictwem kampanii społecznych i oma wiana w kontekście analogicznych działań podejmowanych przez organizacje pozarzą dowe na świecie, pokazuje, że jest to dziedzina marketingu społecznego, która ewoluuje od wejścia Polski do Unii Europejskiej i ciągle się rozwija. Świadczy o tym profesjona
Rola organizacji pozarządowych w kam paniach społecznych. 4 3
lizacja NGO, w tym poszukiwanie nowoczesnych narzędzi komunikacji oraz praca nad wizerunkiem organizacji. Podejmowanie kampanii społecznych, często we współpracy z MSZ, ma służyć zwiększeniu poziomu wiedzy w społeczeństwie, a to z kolei - zwięk szeniu udziału społeczeństwa w pomocy rozwojowej oraz wzroście społecznego poparcia względem działalności rządu w tym obszarze.
S u m m a r y
T h e r o le o f N G O s in s o c ia l c a m p a ig n s f o r d e v e lo p m e n t a id The aim of this study is to analyse educational social projects conducted by NGOs in the field of development aid. The educational role of Polish NGOs, implemented through public campaigns and discussed in the context of similar activities undertaken by non-governmental organizations in the world, shows that this is an area of social marketing, which has been evolving since Poland joined the European Union and is still developing. It has been presented by the professionalization of NGOs, including the search for modern communication tools and work on the image of the organization. Organizing social campaigns, often in cooperation with the Ministry of Foreign Affairs, may increase the level of knowledge in society, and furthermore increase public participation in development aid, as well as increase social support for activities of the government in this area.
