Wojciech Góralski
Władza rodzicielska
pozamałżeńskiego i rozwiedzionego
ojca : studium
socjologiczno-prawne", Wanda
Stojanowska, Warszawa 2000 :
[recenzja]
Ius Matrimoniale 7 (13), 291-296
2002
p ra k ty c z n e ko rzy ści, k tó r e w y n ik a ją z fa k tó w , gdy stw ie rd z i się n ie is tn ie n ie p ie rw sz e g o m a łż e ń s tw a w p o r z ą d k u e g z y ste n c ja ln y m . W tej o p ty c e m y śle n ia m ieści się ta k ż e p o s tu lat p o d a d re s e m p ra w a o s to s o w a n ia ta k ic h n a rz ę d z i e lasty czn o ści ja k : słu sz n o ść k a n o n iczn a, to le ra n c ja i d y sy m u lac ja .
K o n k lu d u ją c m o ż n a stw ie rd z ić , ż e o p ra c o w a n ie K . S e lg e je s t z a s a d n ic z o lo g iczn ą, s p ó jn ą , p o g łę b io n ą i in te re s u ją c ą p u b lik a c ją . C z y te ln ik m a m o żliw o ść p o z n a n ia p o d s ta w ow ych te z n a u k i e w a n g e lic k o -lu te ra ń sk ie j o m a łż e ń stw ie , n e w ra lg ic z n e p u n k ty i o w o c e d ia lo g u e k u m e n ic z n e g o . J e s t to p r ó b a , z a s łu g u ją c a n a u z n a n ie , p o k a z a n ia stycznych p u n k tó w d o k try n y k a to lic k ie j i p r o te s ta n c k ie j co d o k o n c e p c ji s a m e g o m a łż e ń stw a , j e g o isto tn e g o p rz y m io tu n ie ro z e rw a ln o ś c i o ra z s a k ra m e n ta ln o ś c i. S z tu c z n a w y d a je się je d n a k , n ie d o k o ń c a u z a s a d n io n a te z a , że z p e rsp e k ty w y te o lo g ic z n e j p ra w ie w szystko je s t d o u z g o d n ie n ia , n a to m ia s t p ra w o n ie p rz y sta je d o tej rzeczyw istości. P o n a d to n ie m o ż n a a rg u m e n to w a ć z a p rz y ję c ie m te z y w te n s p o s ó b , ż e w p ra w d z ie d o k try n a ln ie n ie d o k o ń c a je s t u z a s a d n io n a , a le je s t p ra k ty c z n ie jsz a d la w sp ó ln o ty k o śc ie ln e j. C z a sa m i te ż z d u m ie w a A u to r, ja k in s tr u m e n ta ln ie m o ż n a w ykorzystyw ać d o k u m e n ty k o śc ie ln e d la z g ó ry p o w z ię te j tezy.
les. H emyk Stawniak SDB
Wanda Stojanowska, W ładza rodzicielska pozam aiżeńskiego i rozwiedzionego ojca. Studium socjologiczno - prawne, Akademia Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzego rzewskiej, Warszawa 2000, ss. 336.
S p o d p ió r a A u to rk i licznych i c e n io n y c h p r a c z p ra w a ro d z in n e g o (sz c z e g ó ln ie w z a k re s ie o c h ro n y d o b ra d z ie c k a ) w u ję c iu in te rd y sc y p lin a rn y m , p ra c o w n ik a I n s ty tu tu W y m ia ru S p ra w ied liw o ści o r a z p r o fe s o ra A k a d e m ii P e d a g o g ik i S p e c ja ln e j im. M a rii G r z e g o rzew sk ie j w W arsz aw ie i k ie ro w n ik a K a te d ry P ra w a R o d z in n e g o n a W y d ziale P ra w a U n iw e rs y te tu K a rd y n a ła S te f a n a W y szy ń sk ieg o w W arsz aw ie, w yszła k o le jn a p u b lik a c ja k sią ż k o w a - tym ra z e m p o św ię c o n a w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o i o jc a ro z w ie d z io n e g o . S ta n o w i o n a o w o c b a d a ń in te rd y sc y p lin a rn y c h , k tó r e u m o żliw iły ro z w ią z a n ie k ilk u zn a c z ą c y c h p r o b le m ó w d o tą d n ie p o d e jm o w a n y c h ( te m a ty k a s a m o t n e g o o jc o stw a n ie je s t zbyt p o p u la r n a - ta k w lite ra tu r z e p ra w n ic z e j, ja k i n a le ż ą c e j d o in n y ch dyscyplin n a u k i). G łó w n y m c e le m o p ra c o w a n ia n ie je s t o c h r o n a p ra w o jca, lecz o c h r o n a d o b r a d z ie c k a , m .in . je g o p ra w - ja k o p r io ry te tu - p o p rz e z re a liz a c ję p ra w o j ca, w y n ik ający ch z p rz y słu g u ją c e j m u w ład zy ro d z ic ie lsk ie j (n a rów ni z m a tk ą ).
P ra c a s k ła d a się z c z te re c h części: 1) R o z w a ż a n ia d o ty c z ą c e s a m o tn e g o o jc o stw a , in sty tu cji w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p o z a m a łż e ń s k ie g o i ro z w ie d z io n e g o o jc a o ra z m e to d o lo gii b a d a ń ; 2) W ła d z a ro d z ic ie lsk a p o z a m a łż e ń s k ie g o o jc a n a p o d sta w ie w y ro k u u sła la
-ją c e g o je g o o jco stw o ; 3) W ła d z a ro d z ic ie lsk a ro z w ie d z io n e g o o jc a (a u to re m tej części je s t M iro sła w B a u m ); 4) R o z w a ż a n ia k o ń c o w e i w n io sk i d o ty c z ą c e w ład zy ro d z ic ie l skiej p o z a m a łż e ń s k ie g o i ro z w ie d z io n e g o o jca. W p ra c y z n a la z ło się p o z a tym 6 a n e k sów za w ie ra ją c y c h z e sta w p y ta ń d la re sp o n d e n tó w , in stru k c ję w y ja śn ia ją c ą sp o só b p rz e p ro w a d z e n ia w yw iadu p o g łę b io n e g o , w yw iady p o g łę b io n e z ro z w ie d z io n y m i o jc a m i sp ra w u ją c y m i b e z p o ś re d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m , p o p r z e d z o n e in fo rm a c ja m i z a k t sp raw y ro z w o d o w e j, k w e s tio n a riu s z d o b a d a n ia a k t są d o w y ch w sp ra w a c h ro z w o d o w ych, w k tó ry c h są d p o w ierzy ł b e z p o ś re d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m (d z ie ć m i), a n k ie tę n a te m a t sp ra w o w a n ia w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p rz e z ro zw ie d z io n y c h o jców sk ie ro w a n ą d o sę d z ió w o r a z a n k ie tę n a t e m a t sp ra w o w a n ia w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p rz e z ro z w ie d z io nych ojców s k ie ro w a n ą d o S to w a rz y sz e n ia O b ro n y P ra w O jca.
W części p ierw sze j A u to r k a o m a w ia p o d sta w o w e in sty tu c je , k tó ry m i z a jm u je się w sw oim o p ra c o w a n iu . T ak w ię c n a w s tę p ie p o d e jm u je p r ó b ę u s ta le n ia istn ie n ia , isto ty i ro z m ia ró w s a m o tn e g o o jc o stw a . R o z w a ż a n ia ro z p o c z y n a o d w y ja śn ie n ia zjaw isk a s ta w a n ia się sa m o tn y m o jc e m , n a s tę p n ie z a p o z n a je czy te ln ik a z ro lą o jc a w życiu d z ieck a n a p o d sta w ie b a d a ń p sy c h o lo g ic zn y ch , u k a z u je byt s a m o tn e g o o jca, d o ty k a kw estii r ó w n o u p ra w n ie n ia o b o jg a ro d z ic ó w w z a k re s ie sp ra w o w a n ia w ład zy ro d z ic ie lsk ie j w św ie tle k o n sty tu c ji R P ( a rt. 48 i a rt. 18). Z k o lei p ro f. S to ja n o w sk a k o n c e n tru je sw oją u w a g ę n a d o b ru d z ie c k a ja k o d y re k ty w ie tw o rz e n ia i sto s o w a n ia p rz e p isó w do ty czący ch w ład zy ro d z ic ie lsk ie j w y c h o d z ą c tu ta j o d za sa d y o c h ro n y d o b r a d z ie c k a w św ie tle k o n w en cji o p ra w a c h d z ie c k a , w sk a z u ją c n a s tę p n ie n a in n e m ię d z y n a ro d o w e a k ty p ra w n e p rz e w id u ją c e śro d k i o c h ro n y d o b r a d z ie c k a o ra z d o k o n u ją c p rz e g lą d u p rz e p isó w re g u lujących o c h r o n ę d o b r a d z ie c k a w k o n sty tu c ji R P (a rt. 72, a r t . 18) o r a z w k .r.o . I n t e r e su ją cy je s t k o le jn y w ą te k części, p o św ię c o n y p r ó b ie z d e fin io w a n ia p o ję c ia d o b r a d z ie c k a w p o lsk ie j lite ra tu r z e p ra w n ic z e j. N a u w a g ę z a słu g u je tu ta j d e fin ic ja o c h ro n y d o b r a d z ie c k a (w p ra w ie ro z w o d o w y m ) z a p ro p o n o w a n a p rz e z A u to r k ę (w 1979 r.) przy z a s to so w a n iu w y k ła d n i sy stem o w ej. C e n n a je s t n a s tę p n ie a n a liz a o rz e c z n ic tw a S ą d u N a j w yższego w o d n ie s ie n iu d o z a sa d y o c h ro n y d o b r a d zieck a.
W dalszym c ią g u c z y te ln ik z a p o z n a je się z p o ję c ie m w ład zy ro d z ic ie lsk ie j, jej tre śc ią i m o żliw o śc ia m i z m ia n w z a k re s ie je j w y k o n y w an ia w o d n ie s ie n iu d o je d n e g o lu b o b o j g a ro d zicó w , m .in . d o p o z a m a łż e ń s k ie g o o jca: 1) k tó ry u z n a t d z ie c k o ; 2) k tó re g o o jc o stw o z o s ta ło u s ta lo n e są d o w n ie . N a s tę p n ie A u to rk a sn u je ro z w a ż a n ia n a d w ła d z ą r o d zicielsk ą ro z w ie d z io n e g o o jc a (p o z o s ta w ie n ie p e łn e j w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o b o jg u r o d zico m ; p rz y z n a n ie jej w y k o n y w an ia je d n e m u z nich z o g ra n ic z e n ie m d ru g ie g o ; z a w ie s z e n ie w ład zy ro d z ic ie lsk ie j, p o z b a w ie n ie je j).
W resz cie p r z e d m io te m części p ierw sze j je s t w sk a z a n ie n a z a k re s u ję c ia te m a tu , na cel b a d a ń , h ip o te z y b a d a w c z e i p rz y ję tą d la b a d a n e j p ro b le m a ty k i m e to d o lo g ię . I n t e r e s u ją c o p rz e d s ta w ia się o sie m h ip o te z b ad aw c zy ch w o d n ie s ie n iu d o b a d a ń n a te m a t w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o w p rz y p a d k u u s ta le n ia je g o o jco stw a
p rz e z są d , p rz y ję ty c h p rz e z A u to rk ę n a p o d sta w ie p r z e d e w szy stk im o rz e c z n ic tw a S ą d u N ajw y ższeg o o ra z lite ra tu ry p ra w n ic z e j, a ta k ż e p rz e p ro w a d z o n e g o b a d a n ia p ilo ta ż o w eg o a k t są d o w y ch o u s ta le n ie o jco stw a. U w a g ę c z y te ln ik a z w ra c a ró w n ie ż sz eść h ip o te z b ad aw c zy ch p rz y ję ty c h n a te m a t w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a ro z w ie d z io n e g o , s f o r m u ło w an y ch p rz e z p ro f. S to ja n o w sk ą g łó w n ie n a p o d sta w ie p ilo ta ż o w e g o b a d a n ia a k t p ię ć d z ie s ię c iu sp ra w są d o w y ch o ro z w ó d , w k tó ry c h s ą d p o w ierzy ł b e z p o ś re d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m o jcu , a p o z a tym n a p o d sta w ie p iś m ie n n ic tw a p ra w n ic z e g o i p sy c h o lo g ic z n e g o o ra z w stę p n y c h ro z m ó w z k ilk o m a c z ło n k a m i S to w a rz y sz e n ia O b ro n y P ra w O jc a i sę d z ia m i są d ó w w arsza w sk ich (ro d z in n e g o i o k rę g o w e g o ), czy w re sz c ie n a p o d sta w ie d an y ch sta ty sty czn y ch .
C z ę ść d r u g a o p ra c o w a n ia o d n o si się d o w ła d z y ro d z ic ie lsk ie j o jca p o z a m a łż e ń s k ie - g o n a p o d sta w ie w y ro k u u s ta la ją c e g o je g o o jc o stw o . N a w s tę p ie o m a w ia się s p o s ó b ro z strz y g n ię c ia są d u o w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o w e w sp o m n ia n y m wy ro k u - w św ie tle w yników b a d a ń a k t 230 sp ra w są d o w y ch ( u s ta le n ie o jc o stw a n a s tą p iło w 4 8 % ). K o rz y stn ie w y p ad ł p o m y sł z a m ie s z c z a n ia w te k śc ie w y w odów A u to rk i ta b e l ilu stru ją c y c h g łó w n ie p o sta w y p o zw an y c h w o b e c d z ie c k a o r a z w o b e c ż ą d a n ia p ozw u. Z k o le i c z y te ln ik z a p o z n a je się z p ro b le m a m i zw iąza n y m i z o rz e k a n ie m o w ład zy ro d z i cielsk ie j w sp ra w a c h o u s ta le n ie o jc o stw a n a p o d sta w ie w y p o w ied zi a n k ie to w a n y c h sę d zió w (2 0 7 ). P y ta n ia s k ie ro w a n e d o sę d zió w z o s ta ły ta k s fo rm u ło w a n e , by o d p o w ie d z i m o ż n a b yło s k o n fro n to w a ć z d an y m i u z y sk an y m i n a p o d sta w ie b a d a ń a k t są d o w y ch . I tu ta j n ie z a b ra k ło ta b e l in fo rm u ją c y c h o w ie lu zjaw isk ach z w iąza n y ch ze w s p o m n ia nym o rz e k a n ie m . W k o ń co w y m ro z d z ia le części A u to r k a p o d e jm u je p r ó b ę ro z w ią z a n ia p r o b le m u d o ty c z ą c e g o u d z ia łu o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o w sp ra w o w a n iu w ład zy ro d z i c ielsk ie j n a d d z ie c k ie m w w y p a d k u są d o w e g o u s ta le n ia o jco stw a. W yw ody sw e ro z p o c z y n a tu ta j o d a n alizy p o g lą d ó w n ieliczn y ch a u to ró w w y p o w iad ając y ch się w tej kw estii, p o czym k ry ty czn ie o d n o si się d o sy tu a cji p a n u ją c e j w z a k re s ie p o stę p o w a n ia d o w o d o w eg o w sp ra w a c h o u s ta le n ie o jc o stw a d o strz e g a ją c p o tr z e b ę w łaściw eg o ro z w ią z a n ia te g o p ro b le m u . Je j z d a n ie m , p e w n o ść co d o o jc o stw a p o z w a n e g o , k tó r ą d a je d o w ó d z b a d a ń D N A , p o w in n a w p ły n ą ć n a z m ia n ę p rz e p isó w p ra w a m a te ria ln e g o (z ró w n a n ie w u p ra w n ie n ia c h w z a k re s ie w ład zy ro d z ic ie lsk ie j m ężczyzny, k tó ry d z ie c k o u z n a ł, z m ężczy z n ą, k tó re g o o jc o stw o z o s ta ło u s ta lo n e w y ro k ie m są d u w sy tu a cji, g d y d o w ó d z b a d a ń D N A p rz e są d z ił o je g o o jc o stw ie ). P rz y z n a n ie w ład zy ro d z ic ie lsk ie j ex lege m ężczy ź n ie , k tó re g o o jco stw o z o s ta ło u s ta lo n e w y ro k ie m są d o w y m , p o z w a la ło b y s ą d o wi o rz e k a ją c e m u p e łn ić ro lę są d u o p ie k u ń c z e g o (p o d o b n ie ja k są d o w i ro z w o d o w e m u ). A u to r k a w sk a z u je n a lu k ę istn ie ją c ą w k .r.o . w p r z e d m io c ie k o n ta k tó w o jca p o z b a w io n e g o w ładzy ro d z ic ie lsk ie j z d z ie c k ie m (d o k tó ry c h m a o n p ra w o ). P o d a d re s e m u s ta w o d aw cy z g ła s z a s z e re g k o n stru k ty w n y c h w n io sk ó w i p o stu la tó w . N ie p rz y z n a n ie w ła dzy ro d z ic ie lsk ie j o jc u w w y ro k u u sta la ją c y m je g o o jc o stw o je s t z b liż o n e w sw ych s k u t k ach d o jej p o z b a w ie n ia w try b ie a rt. I l l k .r.o . (są d o p ie k u ń c z y w in ien p o z b a w ić w ła
dzy ro d z ic ie lsk ie j ro d z ic ó w [ lu b je d n e g o z n ich ], je śli w ła d z a t a n ie m o ż e być w ykony w a n a z p o w o d u trw a łe j p rz e sz k o d y a lb o je ż e li ro d z ic e [ lu b je d n o z nich] n a d u ż y w a ją tej w ład zy lu b w s p o s ó b rażący z a n ie d b u ją sw o je o b o w ią z k i w o b e c d z ie c k a ). T akie ro z w ią z a n ie je s t n ie k o rz y stn e i n ie s p ra w ie d liw e ta k d la d z ie c k a , ja k i d la o jca. P ro f. S to ja n o w - sk a o p o w ia d a się z a z m ia n a m i legislacyjnym i z a ró w n o w o b sz a rz e p ra w a m a te ria ln e g o , ja k i p ra w a p ro c e so w e g o .
C z ę ść trz e c ia , k tó re j a u to r e m je s t M iro sła w B a u m ( fra g m e n t je g o ro z p ra w y d o k to r sk ie j), p o św ię c o n a z k o lei w ładzy ro d z ic ie lsk ie j o jc a ro z w ie d z io n e g o , s k ła d a się z trz e c h o b sz e rn y c h ro z d z ia łó w . P ierw szy z n ich sta n o w i a n a liz ę ro z strz y g n ię ć są d u za w a rty c h w w y ro k u ro zw o d o w y m w z a k re s ie w ład zy ro d z ic ie lsk ie j n a p o d sta w ie b a d a ń a k t sp ra w są d o w y c h . N a w s tę p ie A u to r p o d a je in fo rm a c je d o ty c z ą c e c z a su trw a n ia p ro c e s u r o z w o d o w e g o , m a łż e ń s tw a i ro z k ła d u p o ż y c ia m a łż e ń s k ie g o s tr o n p ro c e so w y c h w p r z e b a d a n y c h sp ra w a c h (2 52). S ą to d a n e in te re s u ją c e , o d p o w ie d n io ilu stro w a n e ta b e la m i, m .in . w p r z e d m io c ie przyczyn ro z k ła d u p o ż y c ia m a łż e ń s k ie g o , czy ro d z a ju d o w o d ó w p rz e p ro w a d z o n y c h p rz e z są d . N ie m n ie j w a ż k ie in fo rm a c je d o ty c z ą z k o lei m a ło le tn ic h d zieci ro zw ie d z io n y c h m ałżo n k ó w .
W ro z d z ia le d ru g im p r z e d sta w io n o p o g lą d ó w sę d z ió w n a te m a t w ład zy ro d z ic ie l sk ie j ro z w ie d z io n e g o o jca, w y ra ż o n e w d ro d z e p rz e p ro w a d z o n e g o z nim i w yw iadu. J e s t czym ś c h a ra k te ry sty c z n y m , że aż 93,8 % b a d a n y c h sę d z ió w w y raziło p r z e k o n a n ie , że s a m o tn y o jc ie c je s t z d o ln y , b e z p o m o c y m a tk i d z ie c k a , z a s p o k o ić w szystkie p o trz e b y t e g o o s ta tn ie g o w ra m a c h w y p e łn ia n ia o b o w ią z k ó w w y n ik ający ch z w ład zy ro d z ic ie lsk ie j. D r B a u m p rz y ta c z a n a s tę p n ie w yniki b a d a n ia a n k ie to w e g o m ężczyzn b ę d ą c y c h c z ło n k a m i S to w a rz y sz e n ia O b ro n y P ra w O jc a n a te m a t p re d y sp o z y c ji o jca d o sp ra w o w a n ia b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m w ra m a c h p o w ie rz o n e j m u w ład zy ro d z ic ie lsk ie j. A ż 97 % a n k ie to w a n y c h o d p o w ie d z ia ło tw ie rd z ą c o n a p y ta n ie d o ty c z ą c e z d o ln o śc i s a m o tn e g o o jc a , b e z p o m o c y m a tk i, d o z a s p o k a ja n ia w szystkich p o tr z e b d z ie c k a w r a m a c h w y p e łn ia n ia o b o w iązk ó w w y n ik ający ch z w ład zy ro d z ic ie lsk ie j. Tyleż sa m o r e s p o n d e n tó w b yło z d a n ia , ż e fu n k c jo n u je s te re o ty p , w m yśl k tó re g o są d p o w ie rz a b e z p o ś r e d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m m a tc e ty lk o ze w z g lę d u n a je j p łe ć , k tó r a m a w skazyw ać n a w ię k sz e w tym w zg lęd zie p re d y sp o z y c je n iż o jca. W dalszym ciąg u A u to r p o ru sz a p r o b le m u tr u d n ia n ia k o n ta k tó w z d z ie c k ie m p rz e z ro d z ic a , k tó ry sp ra w u je b e z p o ś re d n ią n a d nim p ie c z ę . W o p in ii re sp o n d e n tó w m a tk a n ie p o ró w n y w a ln ie częściej u tr u d n ia k o n ta k ty d z ie c k a z o jc e m niż o d w ro tn ie . C z y te ln ik z a p o z n a je się ta k ż e z przy czy n am i u b ie g a n ia się o jców o p rz y z n a n ie im b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m (w e d łu g r e s p o n d e n tó w ). U c z u c ie i c h ę ć b e z p o ś re d n ie g o k o n ta k tu z d zie c k ie m - jak o p rzyczynę o w ych z a b ie g ó w o jców - w s k a z a ło aż 9 7 % a n k ie to w a n y c h .
N ie p o m in ię to w b a d a n ia c h ta k ż e p o g lą d ó w re sp o n d e n tó w doty czący ch S to w a rz y s z e n ia O b r o n y P ra w O jc a - w ą te k te n sta n o w i p r z e d m io t w yw odów A u to r a zaw a rty ch w ro z d z ia le trz e c im .
C z ę ść c z w a rta książki to ro z w a ż a n ia k o ń c o w e i w n io sk i p ro f. S to ja n o w sk ie j, d o ty c z ą ce w ład zy ro d z ic ie lsk ie j o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o i o jca ro z w ie d z io n e g o . W ro z d z ia le p ierw szy m zn a la z ły się u w agi d o ty c z ą c e w s p o m n ia n e j w ładzy o jca p o z a m a łż e ń sk ie g o , k tó re g o o jco stw o z o s ta ło u s ta lo n e w w y ro k u są d o w y m . A u to rk a w ery fik u je tu ta j ow ych o sie m h ip o te z bad aw czy ch przy jęty ch w części p ierw sze j książki. P ra w d z iw ą w ięc o k a z a ła się h ip o te z a p ierw sza , w e d łu g k tó re j istn ie je w s p ó łz a le ż n o ść m ięd zy sto p n ie m p rz e k o n a n ia d o m n ie m a n e g o o jc a (p o z w a n e g o w sp ra w ie o u s ta le n ie o jco stw a) o fa k c ie je g o b io lo g ic z n e g o o jco stw a a c h ę c ią sp ra w o w a n ia p r z e z e ń w ładzy ro d z ic ie lsk ie j n a d d z ie c k ie m . W stu p ro c e n ta c h p o tw ie rd z iła się h ip o te z a d ru g a , z a k ła d a ją c a , że są d y n ie p ro w a d z ą w s p ra w a c h o u s ta le n ie o jc o stw a p o stę p o w a n ia d o w o d o w e g o z m ie rz a ją c e g o w sk aza n ia o k o lic z n o śc i, k tó re m a ją sta n o w ić p o d sta w ę ro z strz y g n ię c ia w z a k re s ie w ład zy ro d z i cielsk iej p o z w a n e g o n a d d z ie c k ie m w w y ro k u u sta la ją c y m je g o o jco stw o . P o tw ie rd z iła się ta k ż e h ip o te z a trz e c ia : w p ro c e sa c h o u s ta le n ie o jco stw a m a tk i c z ę sto w n o sz ą o nie- p rz y z n a w a n ie ojcu w ład zy ro d zicielsk iej, p o d o b n ie ja k czw a rta: w p ro c e sa c h o u s ta le n ie o jc o stw a z d a rz a się , że m a tk a n ie w y raża zg o d y n a u z n a n ie d z ie c k a p rz e z p o z w a n e g o m ężczy z n ę p rz e k o n a n e g o o sw oim o jco stw ie b io lo g iczn y m ( n a p o d sta w ie w yn ik u b a d a ń D N A ) d e c y d u je się n ie tylko n a u z n a n ie p o w ó d z tw a , a le n aw et n a u z n a n ie d z ie c k a . W y niki b a d a ń p o tw ie rd z iły n a s tę p n ie p raw d ziw o ść h ip o te z y p ią te j, w e d łu g k tó re j fu n k c jo n u je ste re o ty p , k tó iy p o le g a n a tym , że p rz e ja w y b ra k u z a in te re so w a n ia d zie c k ie m ze s tro n y p o z w a n e g o p rz e d w n ie sie n ie m p o zw u lu b w tra k c ie p ro c e su o u s ta le n ie o jco stw a d e c y d u ją o n ie p rz y z n a n iu m u p rz e z są d w ład zy ro d zicielsk iej. P ra w d ziw ą o k a z a ła się ró w n ie ż sz ó sta h ip o te z a o fu n k c jo n o w a n iu s te re o ty p u p o le g a ją c e g o n a tym , że s k o ro nic n ie w ia d o m o o d o m n ie m a n y m o jcu , to s ą d n ie p rz y z n a je m u w ład zy ro d zicielsk iej. W z n a c z n e j m ie rz e p o tw ie rd z iła się h ip o te z a s ió d m a z a k ła d a ją c a , że są d , n ie p rz y z n a ją c w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p o z w a n e m u n ie w y p o w ia d a się n a te n te m a t w w y ro k u u sta la ją cy m o jc o stw o , p o m ija ją c m ilc z e n ie m te g o ro d z a ju ro zstrzy g n ięcie. W resz cie z n a la z ła w p e łn i p o tw ie rd z e n ie h ip o te z a ó sm a : je d y n ie w n ieliczn y ch p rz y p a d k a c h są d p rz y z n a je p o z w a n e m u w ła d z ę ro d z ic ie lsk ą w w y ro k u u sta la ją c y m je g o ojcostw o.
R o z d z ia ł d ru g i z a w ie ra ro z w a ż a n ia n a t e m a t sp ra w o w a n ia b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m p rz e z o jc a ro z w ie d z io n e g o . I tu ta j p ro f. S to ja n o w sk a - w o p a rc iu o w yniki p rz e p ro w a d z o n y c h b a d a ń - d o k o n u je w ery fik a cji p o sta w io n y c h w cze śn iej sz e śc iu h ip o te z b a d a w c z y c h . P o tw ie rd z iła s ię w ię c h ip o te z a p ie rw sz a , iż w p ro c e s a c h o ro z w ó d o jc o w ie n ie w n o s z ą z re g u ły o p o w ie rz e n ie im b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m . N ie p o tw ie rd z iła się n a to m ia s t h ip o te z a d ru g a , w m yśl k tó re j są d w sw ojej p ra k ty c e , p rzy ro z strz y g a n iu w p ro c e sie o ro zw ó d w z a k re s ie w ład zy ro d z ic ie lsk ie j ro zw o d zący ch się r o dziców k ie ru je się ste re o ty p e m z a k ła d a ją c , że ty lk o m a tk a m a p re d y sp o z y c je d o s p r a w o w a n ia b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m . S w o je p o tw ie rd z e n ie u z y sk a ła h ip o te z a trz e c ia , k tó r a z a k ła d a ła , ż e w ra z ie ro z w o d u ro d z ic ó w , m a tk i sp ra w u ją c e , z g o d n ie z wy ro k ie m są d u , b e z p o ś re d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m , częściej u tru d n ia ją k o n ta k ty d z ie c k a
z o jc e m , k tó re m u są d te j p ieczy n ie p o w ierzy ł, niż o jco w ie (b ę d ą c y w p o d o b n e j sy tu acji w o b e c m a te k ). P o tw ie rd z iła się n a s tę p n ie h ip o te z a cz w a rta : są d p o r o z p o z n a n iu sp raw y 0 ro z w ó d , p o w ie rz a z re g u ły b e z p o ś re d n ią p ieczę n a d d z ie c k ie m o jc u d o p ie r o w ted y , gdy m a tk a n ie c h c e lu b n ie m o ż e tej p ieczy sp raw o w a ć. W m a te r ia le b ad aw c zy m z n a la z ła te ż p o tw ie rd z e n ie h ip o te z a p ią ta o istn ie n iu w sp ó łz a le ż n o śc i m ięd zy ro d z a je m r o z s trz y g n ię c ia o w ład zy ro d z ic ie lsk ie j w w y ro k u ro zw o d o w y m a ro d z a je m przyczyn r o z k ła d u p o ży cia m a łż e ń s k ie g o m ię d z y ro zw o d zący m i się ro d z ic a m i, u sta lo n y c h w p o s tę p o w a n iu d o w o d o w y m , a w sz c z e g ó ln o śc i, gdy p rzy czy n am i tym i są n ie w ie rn o ść i trw a łe z w ią z a n ie się z in n ą o s o b ą o r a z a lk o h o liz m i w y s tę p u ją o n e częściej w p rz y p a d k a c h p o w ie rz e n ia b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m o jcu niż w c ałej p o p u la c ji (tj. w p o ró w n a n iu ze w szystkim i sp ra w a m i o ro z w ó d , w k tó ry ch ro z w o d zący się m a łż o n k o w ie m a ją m a ło le tn ie d zieci). W re sz c ie p o tw ie rd z iła się h ip o te z a sz ó sta : je ż e li są d , ro z strz y g a ją c w w y ro k u ro zw o d o w y m o w ład zy ro d z ic ie lsk ie j p o w ie rz a o jcu sp ra w o w a n ie b e z p o ś re d niej p ieczy n a d d z ie ć m i, to do ty czy to ju ż dzieci sta rszy ch (tj. liczących p o n a d 7 la t).
N a s tę p n ie A u to r k a d o k o n u je a n alizy w yw iadów p o g łę b io n y c h z ro zw ie d z io n y m i o j cam i sp ra w u ją c y m i b e z p o ś re d n ią p ie c z ę n a d d z ie c k ie m , p o czym o m a w ia k ry te ria s to so w a n e p rz e z są d p rzy p o w ie rz a n iu o jc u ro z w ie d z io n e m u b e z p o ś re d n ie j p ieczy n a d d z ie c k ie m .
W re fle k sja c h k o ń co w y ch A u to r k a o p o w ia d a się za p o tr z e b ą p e łn ie jsz e j o c h ro n y d o b r a d z ie c k a . Z a d o n io słe n ależy u z n a ć stw ie rd z e n ie , iż s p ra w o w a n ie w ład zy ro d z i cielsk ie j p rz e z p o z a m a łż e ń s k ie g o i ro z w ie d z io n e g o o jc a p o z o s ta je p o z a o r b itą z a in te r e so w a n ia p ra w ie w szystkich: u sta w o d aw cy , s ą d u , r z ą d u , sp o łe c z e ń stw a i sa m y c h z a in te re so w a n y c h . A u to r k a z d o ła ła u sta lić fa k t fu n k c jo n o w a n ia m o c n o w ro ś n ię te g o w m e n ta ln o ś ć sp o łe c z e ń stw a s te re o ty p u , z g o d n ie z k tó ry m m a tk a p r z e d e w szy stk im je s t p r e d y sp o n o w a n a d o sp ra w o w a n ia b e z p o ś re d n ie j pieczy n a d d z ie c k ie m .
P ra c a p ro f. S to ja n o w sk ie j sta n o w i n iew ątp liw ie c e n n y w k ła d d o ro z w o ju b a d a ń n a d w ła d z ą ro d z ic ie lsk ą o jc a p o z a m a łż e ń s k ie g o i o jca ro z w ie d z io n e g o . O b fitu je w e w n io sk i 1 p o s tu la ty a d re s u ją c je d o u sta w o d a w c y i sę d zió w o rz e k a ją c y c h . J e s t to stu d iu m o p a r te n a rz e te ln y c h b a d a n ia c h , w yniki k tó ry c h u k a z u ją sk a lę p ro b le m u , ja k im je s t s k u te c z n a o c h r o n a p ra w d z ie c k a . A u to r c e b a rd z o zależy n a w y e lim in o w a n iu fu n k c jo n u ją c y c h w ciąż s te re o ty p ó w sto ją c y c h zazw yczaj n a d ro d z e k u o b ie k ty w n o ś c i i sp ra w ie d liw o śc i. N ie b e z z n a c z e n ia je s t k o m u n ik a ty w n y ję z y k p u b lik a c ji, k tó r ą czy ta się z z a in te re s o w a n iem i b e z z n u ż e n ia .
Z a sto s o w a n ie w szystkich śro d k ó w , k tó r e A u to rk a p r o p o n u je - w z a le ż n o śc i o d k o n te k s tu d a n e j sp ra w y - p o w in n o stw o rzy ć rzeczyw istą m o żliw o ść re a liz a c ji o c h ro n y d o b ra d zieck a.
