• Nie Znaleziono Wyników

Zjawisko morfologicznej adaptacji zapożyczeń w polskim języku mówionym w Wielkiej Brytanii

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zjawisko morfologicznej adaptacji zapożyczeń w polskim języku mówionym w Wielkiej Brytanii"

Copied!
11
0
0

Pełen tekst

(1)

A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S FOLIA LINCUISTICA 14, 1986_____________

B a r b a r a S t a n e o k a - T y r a l e k a

ZJAWISKO MORFOLOGICZNEJ ADAPTACJI ZAPOŻYCZEŃ W POLSKIM JĘZYKU MÓWIONYM W WIELKIEJ BRYTANII

I n t e r f e r e n c j a j ę z y k o w a p o l e g a n s w z a je m n y m p r z e n i k a n i u z a -# ró w n o s t r u k t u r , j a k i p r z e d e w s z y s t k i m b a z y m a t e r i a ł o w e j j ę z y k ó w b ę d ą c y c h w k o n t a k c i e , w mowie d a n e g o o s o b n i k a . Z j a w i s k o t o j e s t s z c z e g ó l n i e w y r a z i ś c i e z a u w a ż a l n e w mowie p i e r w s z e g o p o k o l e n i a e m i g r a c y j n e g o ś r o d o w i s k a r o b o t n i c z e a o i c h ł o p s k i e g o w W i e l k i e j B r y t a n i i , w ś r ó d t y c h , k t ó r z y m i e s z k a j ą p o n a d 30 l a t w o b c y m ś r o d o w i s k u ję z y k o w y m i ż y j ą w m a ł ż e ń s t w a c h m i e s z a n y c h p o l s k o - a n g i e l s k i c h . Z a p o ż y c z e n i a w y r a z o w e z o s t a ł y p r z e d s t a w i o n e p r z e z e m n i e w i n ­ n y c h o p r a c o w a n i a c h 1 . R z e c z j a s n a a d a p t a c j a t y c h ż e z a p o ż y c z e ń d o ­ k o n u j e s i ę z a r ó w n o n a p ł a s z c z y ź n i e f o n e t y c z n e j , f o n o l o g i c z n e j ja k i m o r f o l o g i c z n e j , a w i ę c f l e k s y j n e j i s ł o w o t w ó r c z e j . '"ч T u t a j p r a g n ę p r z e d s t a w i ć u l e g a n i e t y c h g e n e t y c z n i e a n g i e l ­ s k i c h f o r m s t r u k t u r z e m o r f o l o g i c z n e j p o l s z c z y z n y .

PRZEKSZTAŁCENIA MORFOLOGICZNE HZECZOWNIKÓW

N a j c z ę ś c i e j a d a p t a c j i l e k s e r c u t o w a r z y s z y n a d a n i e f o r m y r o d z a ­ j u , c o p o c i ą g a z a s o b ą r ó w n i e ż z m i a n y w s t r u k t u r z e m o r f o l o g i c z ­ n e j w y r a z u .

3 . S t a n e c k a - T y r a l s k a . A n g ie ls k ie za p o ży c ze n ia le k s y k a ln e w ję z y k u p o ls k ic h em igrantów ( w łó kn ia rzy i górników ) w W ie lk ie j B r y ta n ii w hrabstw ach Y o r k s h ir e , L a n ca sh ire i S t a f f o r d s h i r e , P o lo n ic a I I I , P olska Aka­ demia Nauk, I n s t y t u t Języka P o l s k i e g o , Ossolineum , Wrocław 1977, g. 209-218; A n g ie lsk a i n t e r f e r e n c j a le k s y k a ln a w polskim ję z y k u mówionym w W ie l k ie j Bry­ t a n i i , a r t y k u ł przygotowany do druku w "Acta D n i v e r s i t a t i s L o d z i e n s i s " .

(2)

J ę z y k a n g i e l s k i b o w i e m , j a k w i a d o m o , j e s t j ę z y k i e m z z a s a d y b e z f l e k s y j n y m , a p o d z i a ł r o d z a j o w y o p a r t y j e s t n a r ó ż n i c y n a t u ­ r a l n e j , t o j e s t n a r o z r ó ż n i e n i u r z e c z o w n i k ó w m ę s k o o s o b o w y c h i ż e r f s k o o s o b o w y c h . W s z y s t k i e z a ś i n n e r z e c z o w n i k i z a l i c z a s i ę do w s p ó l n e g o r o d z a j u ( oorrnon g e n d e r), a w i ę c o d p o w i e d n i k a n e u t r u m . N i e k t ó r e t y l k o r z e c z o w n i k i n i e ż y w o t n e s ą o k r e ś l a n e p r z y pomo­ c y r o d z a j u ż e ń s k i e g o , a w i ę c z a i m k a e h e , c o z a r a z e m n a d a j e im n a ­ c e c h o w a n i e e m o c j o n a l n e ; s ą t o n a z w y k r a j ó w , t a k i c h , j a k : B r i t a i n , Canada o r a z n i e k t ó r e r z e c z o w n i k i , j a k n p . î s h ip ( o k r ę t ) , moon ( k s i ę ż y c ) , en g in e ( l o k o m o t y w a ) . S ą t o p o z o s t a ł o ś c i s t a r e g o s y s t e m u , k i e d y t o z a i m e k ehe s ł u ­ ż y ł do o z n a c z a n i a r z e c z o w n i k ó w n i e ż y w o t n y c h , j a k n p . e o r r o v ( z m a r t w i e n i e ) , g lo v e ( r ę k a w i c z k a ) , p ip e ( f a j k a ) i i n n e . Tak w i ę c w j ę z y k u P o l a k ó w o d p o w i e d n i e z a p o ż y c z e n i a a n g i e l ­ s k i e z y s k u j ą r o d z a j b ą d ź w o p a r c i u o w z g l ę d y s t r u k t u r a l n e , p r z e z p r z y p o r z ą d k o w a n i e w y r a z u d o p a r a d y g m a t u z o d p o w i e d n i m z a k o ń c z e ­ n i e m g ł o s k o w y m , b ą d ź t e ż o p i e r a j ą c s i ę n a w z g l ę d a c h s e m a n t y c z ­ n y c h , ż e w y r a z m a j ą c y o d p o w i e d n i e z n a c z e n i e w j ę z y k u p o l s k i m ma d a n y r o d z a j . W z g l ę d y t e z r e s z t ą p r z e n i k a j ą s i ę w z a j e m n i e , pow o­ d u j ą c p r o c e s n a d a w a n i a r o d z a j u ł ą c z n i e z d o d a n i e m m o r f e m u f o r m o - t w ó r c z e g o , b ę d ą c e g o w y k ł a d n i k i e m r o d z a j o w y m , b ą d ź t e ż d e r y w a c j ą d e z i n t e g r a l n ą , b ę d ą c ą p o w r o t e m d o f o r m y b l i ż s z e j s t r u k t u r z e a n -3 g i e l s k i e j . Z z a s a d y w y r a z y z a p o ż y c z o n e z z a k o ń c z e n i e m s p ó ł g ł o ­ skow ym p r z y b i e r a j ą r o d z a j m ę s k i , s z c z e g ó l n i e j e ś l i z n a c z e n i e o d ­ p o w i a d a w y r a z o w i p o l s k i e m u , m a j ą c e m u t e n w ł a ś n i e r o d z a j , n p . a k - a y d e n t ( - a n g . a c c i d e n t ) ' w y p a d e k ' , а п щ е 1 ( - a n g . a n u a l ) ' u r ­ l o p ' , bejamant ( a a n g . b a s e m e n t ) ' s u t e r e n a ' , V i l ( - a n g . b i l ) ' r a ­ c h u n e k ' , ^oh ( - a n g . j o k e ) ' ż a r t ' , d y s t r y k t ( - a n g . d i s t r i c t ) ' o - k r ę g ' , \ e l m e t ( - a n g . h e l m e t ) ' h e ł m ' , iykom take ( fi a n g . i n c o m e t a x ) ' p o d a r e k ' , j-uńon ( - a n g . u n i o n ) ' z w i ą z e k ' , k a r p e t a n g . c a r p e t ) ' d y w a n ' , k o r n e r ( - a n g . c o r n e r ) ' r ó g ' , k o r t ( e a n g . c o u r t ) ' s ą d ' , marTlit ( * a n g . m a r k e t ) ' r y n e k ' , p ik Ą e r (* a n g . p i c ­ t u r e ) ' o b r a z ' , g y lk ( - a n g . s i l k ) ' j e d w a b ' , tr u b e l (=* a n g . t r o u ­ b l e ) ' k ł o p o t ' . 2 P i s z e o tym J . O t w i n o w s k a w p ra c y Wpływ ję z y k a a n g ie ls k ie g o na s y s te m f l e k s y j n y rze czo w n ika w ję z y k u d z i e c i p o ls k ic h w L o n d yn ie , Londyn

1966. 3

P or. te ż 8. S t a n e с к a-T y r а 1 ek a , Z a kłó c e n ia w z a k r e s ie k a ­ t e g o r i i r o d za ju rzeczow niku w p o lsk im ję z y k u mówionym w W ie lk ie j B r y t a n i i , "Rozprawy Komisji Językowej ŁTN" 1981 , t . 27,

(3)

Z k o l e i i n t e r f e r e n c j a j ę z y k a a n g i e l s k i e g o i d2i e w k i e r u n k u e l i m i n o w a n i a m orfem ów r e d u n d a n t n y c h . D z i e j e s i ę t a k w t e d y , gd y i s t n i e j ą o d p o w i e d n i k i z a p o ż y c z e ń a n g i e l s k i c h w p o l s k i i r j ę z y k u l i t e r a c k i m , b ę d ą c e s k ą d i n ą d c z ę s t o p o ż y c z k a m i z i n n y c h j ę z y k ó w : f r a n c u s k i e g o , n i e m i e c k i e g o c z y t e ż b e z p o ś r e d n i o z ł a c i n y . F a k t w y s t ę p o w a n i a w j ę z y k u a n g i e l s k i m d u b l e t u p o z b a w i o n e g o w y g ł o s o w e ­ go m o r f e m u - a , c h a r a k t e r y s t y c z n e g o d l a t e g o t y p u f o r m a c j i w j ę ­ z y k u o g ó l n o p o l s k i m , s t a j e s i ę t u s y t u a c j ą w z o r c o w ą . N i e k i e d y t r u d n o w t a k i m w y p a d k u s t w i e r d z i ć j e d n o z n a c z n i e , c z y j e s t t o z a c h w i a n i e m o r f o l o g ! c z n o - r o d z a j o w e , c z y p o ż y c z k a o b c o j ę z y c z n a , w y d a j e s i ę j e d n a k , ż e j e s t t o r a c z e j p o z b a w i e n i e (w s t o s u n k u do p o l s k i e g o j ę z y k a l i t e r a c k i e g o ) r z e c z o w n i k a m ę s k i e g o w y g ło s o w e c r o m o r f e m u - a i z a c h o w a n i e p o s t a c i l e k s y k a l n e j o d p o w i a d a j ą c e j a n - g i e l s k i m u o d p o w i e d n i k o w i s p ó ł g ł o s k o w e m u , j e d n a k ż e w t e j p o s t a c i u s z c z u p l o n e j z g o d n e j p o d w z g l ę d e m f o n e t y c z n y m i f o n o l o g i c z n y m z j ę z y k i e m o g ó l n o p o l s k i m , n p . : a e ro n a u t: o g . p o i . a e r o n a u t a , a n g . a e r o n a u t (ma utiui' jp k \atLi a e r o n a u t) ; a x y e tc k r a t: o g . p o l . a r y s t o k r a ­ t a , a n g . a r i s t o c r a t ( t o ù elK i pan / a r y e to k r a t) ; a a a e t: o ą . p o l . а - s c e t a , a n g . . a s c e t i c ( r.e b w ld ta lii a a a et / %od ée za b a v irf); a t l e t : o g . p o l . a t l e t a , a n g . a t h l e t e ; b a n d it//b a n d y t : o g . p o l . b a n d y t a , a n g . b a n d i t ; ß £ u r c k iu t: o g . p o l . b i u r o k r a t a , a n g . b u r e a u c r a t ; f a n t a s t : o g . p o l . f a n t a s t a , a n g . f a n t a s t ; fa m a a e u t : o g . p o l . f a r m a c e u t a , a n g . p h a r m a c i s t ; girrmaet //g y m n a s t: o g . p o l . g i m n a s t a , a n g . g y m n a s t ; X ip o k r y t: o g . p o l . h i p o k r y t a , a n g . h y p o c r i t e ; id% ot: o g . p o l . i - d i o t a , a n g . i d i o t ; i n v a l ï t : o g . p o l . i n w a l i d a , a n g . i n v a l i d ( j aéko te r a i n v a t i t ) ; koen o p o V it: o g . p o l . k o s n p p o l i t a , a n g . c o s m o ­ p o l i t e ; p a t r i o t : o g . p o l . p a t r i o t a , a n o . p a t r i o t ; p e rso n : o g . p o l . p e r s o n a , a n g . p e r s o n ; p c e t: o g . p o i . p o e t a , a n g . p o e t (.b e m s to n a iv e y k S y Skootii p o e t).: Z j a w i s k o t o w y s t ę p u j e t a k ż e w g r u p i e r z e c z o w n i k ó w m ę s k i c h o - s o b o w y c h z a k o ń c z o n y c h n a - i e t a , g d z i e r e d u k c j i w s t o s u n k u do j ę z y k a o g ó l n o p o l s k i e g o u l e g a - a , z a ś f o r m a u s z c z u p l o n a j e s t z z a s a d y f o n e t y c z n i e i f o n o l o g i c z n i e z g o d n a z j ę z y k i e m p o l s k i m : a - k o r d e o ń is t: o g . p o l . a k o r d e o n i s t a , a n g . a c c o r d i o n i s t ; a l p i ń i s t : o g . p o l . a l p i n i s t a , a n g . A l p i n i s t ; a l t r u i s t : o g . p o l . a l t r u i s t a , a n g . a l t r u i s t ; a n a r x is t: o g . p o l . a n a r c h i s t a , a n g . a n a r c h i s t ; a n ty - s e m it: o g . p o l . a n t y s e m i t a , a n g . a n t i - s e m i t e ; a r c S i s t : o g . p o l . a r a b i s t a , a n g . A r a b i s t ; a r f a v i s t : o g . p o l . a r c h i w i s t a , a n g . a r ­ c h i v i s t ; a r tf ie t / / a r t y e t : o g . p o l . a r t y s t a , a n a . a r t i s t ; a te i- a t:

(4)

o g . p o l . a t e i s t a , a n g . a t h e i s t ; b ig a m is t: o g . p o l . b i g a i r i s t a , a n g . b i q a m i s t ? d e n tfia t / / d e n t y a t : o g . p o l . d e n t y s t a , a n g . d e n t i s t ; e g o ia t: o g . p o l . e g o i s t a , a n g . e g o i s t ; a g o ty a t: o g . p o l . e g o - t y s t a , a n g . e g o t i s t ; e g a o r e ia t / / e g z o ro y a t: o g . p o l . e g z o r c y s t a a n g . e x o r c i s t ; fa S y a t: o g . p o l . f a s z y s t a , a n g . f a s c i s t ; f i l a t e V i a t : o g.: p o l . f i l a t e l i s t a , a n g . p h i l a t e l i s t ; f i n a t i a t : o g . p o l . f i n a l i s t a a n g . f i n a l i s t ; f l e é i a t : o g . p o l . f l e c i s t a , a n g . f l u t i s t ; fo r m a - l 'ia t: o g . p o l . f o r m a l i s t e , a n g . f o r m a l i s t ; f o t o g r a f i a t : o g . p o l . f o t o g r a f i s t a , p o r . a n g . p h o t o g r a p h e r ; x p r f i a t : o g . p o l . h a r f i - s t a , a n g . h a r p i s t ; h o m o a e k iu a tia t: o g . p o l . h o m o s e k s u a l i a s t a p o r . a n g . h o m o s e x u a l ; xum oA iat: o g . p o l . h u m a n i s t a , a n g . h u m a n i s t ; in d y v id u a t ia t: o g . p o l . i n d y w i d u a l i s t a , a n g '. i n d i v i d u a l i s t ; i n t e - l e k t m l ' i a t : o g . p o l . i n t e l e k t u a l i s t a , a n g . i n t e l l e c t u a l l s t / / i n t e l - l e c t u a l ; ir c m ia t: o g . p o l . i r o n i s t a , a n g . i r o n i s t ; £ u d a ia t: o g . p o l . j u d a i s t a , a n g . J u d a / i s t / i c / / J u d a i z e r ; k l a m a i i a t : o g . p o l . k l a r n e c i s t a , a n g . c l a r i n e t ( t ) i s t ; Z e ^ j o ń t e t ; o g . p o l . l e g i o n i ­ s t a , p o r . a n g . l e g i o n a r y ; m a ń iK iiy a t: o g . p o l . m a n i k i r z y s t a , a n g . m a n i c u r i s t ; m a r k ś ia t: , o g . p o l . m a r k s i s t a , a n g . M a r x i s t ; • / r.edaV iat: o g . p o l . m e d a l i s t a , a n g . m e d a l i s t ; m t o d y a t : o g . p o l . m e t o d y s t a , a n g . M e t h o d i s t ; m o r ftA ia t: o g . p o l . m o r f i n i s t a , a n g . m o r p h i n i s t ; nao^onalfiat: o g . p o l . n a c j o n a l i s t a , a n g . n a t i o n a l i s t ; n a P u p a tia t: o g . p o l . n a t u r a l i s t e , a n g . n a t u r a l i s t ; o k u lfia t: o g . p o l . o k u l i s t a , a n g . o c u l i s t ; o k u l t y a t / / o k u l& a t: o g . p o l . o k u l t y s - t a , a n g . o c c u l t i s t ; o p ty ifiie t/ / o p lfiM a t: o g . p o l . o p t y m i s t a , a n g . o p t i m i s t ; o r g a ń ia t: o g . p o l . o r g a n i s t a , a n g . o r g a n i s t ; p e a y M a t: o g . p o l . p e s y m i s t a , a n g . p e s s i m i s t ; p y x r iia t: o g . p o l . p i a n i s t a , a n g . p i a n i s t ; pvo fea -^o n a l'iet: o g . p o l . p r o f e s j o n a l i s t a , p o r . ang. p r o f e s s i o n a l ; ra e /la t: o g . p o l . r ą s i s t a , a n g . r a c i s t ; v e d V ia t: o g . p o l . r e a l i s t a , a n g . r e a l i s t ; r e v o lu c ÿ o n ia t: o g . p o l . r e w o l u c j o ­ n i s t a , a n g . r e v o l u t i o n i s t ; a a d ya t: o g . p o l . s a d y s t a , a n g . S a d i s t ; a a ta ń ia t: o g . p o i . s a t a n i s t a , a n g . s a t a n i s t ; a o t i a t : o g . p o i . s o l i s t a , a n g . s o l o i s t ; a p e c ÿ iV ia t: o g . p o l . s p e c j a l i s t a , a n g . e p c i a l i s t ; a p ir y ty a t: o g . p o l . s p i r y t y s t a , a n g . s p i r i t i s t ; ву \о ~ ń i a t : o g . p o l . s y j o n i s t a , a n g . Z i o n i s t ; io H A i a t : o g . p o i . s z o ­ w i n i s t a , p o r . a n g . c h a u v i n i s t ; t e l e g r a f i e t : o g . p o i . t e l e g r a f i ­ s t a , a n g . t e l e g r a p h i s t ; t>*ryat: o g . p o i . t u r y s t a , a n g . t o u ­ r i s t . C z a s e m z d a r z a s i ę , ż e r z e c z o w n i k i r o d z a j u ż e ń s k i e g o z c h a ­ r a k t e r y s t y c z n y m d l a n i c h f o r m a n t e m - a z o s t a j ą p o z b a w i o n e g o i s t a j ą s i ę r z e c z o w n i k a m i m ę s k i m i z z a k o ń c z e n i e m s p ó ł g ł o s k o w y m .

(5)

S z c z e g ó l n i e c z ę s t o o b s e r w u j e s i ę t o z 3a w i s k o w o d n i e s i e n i u d o w y r a z ó w z a p o ż y c z o n y c h z j ę z y k a a n g i e l s k i e g o , a l e j u ż p r z y s w o ­ j o n y c h m o r f o l o g i c z n i e w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m , a m i a n o w i c i e p o ż y ­ c z e k m o r f o l o g i c z n y c h z f o r m a n t e m - a , k t ó r e j e d n a k w ś w i a d o m o ś c i P o l a k ó w w k r ę g u j ę z y k a a n g i e l s k i e g o m a j ą s w e żywe o d p o w i e d n i k i a n g i e l s k i e s p ó ł g ł o s k o w e i j a k o t a k i e s ą u ż y w a n e w r o d z a j u m ę s k i m 2 c h a r a k t e r y s t y c z n y m t e m a t e m n a s p ó ł g ł o s k ę : a n egdot: o g . p o l . a - n e g d o t a , a n g . a n e c d o t e ; a sp ir y n / / a s p ir in : o g . p o l . a s p i r y n a , a n g . a s p r i n ; a tm o s fe r : o g . p o l . a t m o s f e r a , a n g . a t m o s p h e r e ; b a l m t r a t : o g . p o l . b a l u s t r a d a , a n g . b a l u s t r a d ę (o p S y i Л o b a l u e t r a t ) j b a - i*ier: o g . p o l . b a r i e r a , a n g . b a r r i e r ( tam г'.г moSna Щ b c ftfu X b a - r ^ e r , ho to p ry v c .ta ); b enzyn: o g . p o l . b e n z y n a , a n g . b e n z i n e - ( tam u vae te S benzyn ïjfe V g u re ); bomp: o g . p o l . b o m b a , a n g . bomb {гак le гаи borrp to fS y s o y paäSyl'i ia g dymiu i ń ik r!e u ćeka u ) ; b r a n s l e t ■// b ran- z l e t / / b r a n s o l e t / / b r a n s o l e t : o g . p o l . b r a n s o l e t a , a n g . b r a c e l e t (Ъ<- j t e J i e i z u o ty b r q s o le t ) ; brcnS: o g . p o l . b r a n ż a , p o r . a n g . b r a n c h e

i b r a n c h ( v iaXim brar.zu ro tfie? ) : e t y l i n : o g . p o l . e t y l i n a , a n g , e t h y l e n e Ц а na e t y l 'i r î u ) ; e t y k e t : o g . p o l . e t y k i e t a , p o r . ang. e t i q u e t t e { г е г Щ Pyn e ty X e t ) ; fi g u r : o g . p o l . f i g u r a , a n g . f i g u ­ r e (_w s ł o w n i c t w i e k a r c i a n y m : роииз f i g u r ) ; }~lak: o a . p o l . f l a g a , a n g . f l a g ( t o i è s t пае klubovy / sp o rto v y f l a k ) ; f o n t o i : o g . p o l . f o n t a n n a , a n y . f o u n t a i n ( a na św c k u b t j « fo n ta n ) ; p r i a n t , oo. p o l . g i r l a n d a , a n g . g a r l a n d ( n a u k y a d a ti ‘jÜ r lâ h d u f) ; grup: o g . p o l . g r u

-■

»%-

r a é i x s a o a f s ig s яиЯаХоЬ

u*\$ßz.

W i in e s o v s ç q f i s -oj-ife/.

ßtMtütla

p a , a n g . g r o u p L jfiie grup / same te d y bo^s ) ; k a b l n , o g . p o l . k a b i

“ JLttfoe Л р г Ь ).\ .. . • . , •

n a , a n g . c a b i n ( zam uf se kabir. nä f e r i ) ; ka p o ,: o o . p o l . k a p o t a , p o r . a n g . z f r a n c , c a p o t e (k u p iu novy kapot г S e k r e s u r e ) ' c h w a l i ' k a r t: o g . p o l . k a r t a , a n g . c a r d {гак mam dobry k h a r i to Ага ńe nu~ ó e ) ; krempl'in //к Л т р 1 г п : o g . p o l . k r e m p l i n a , a n d . c r i m p l i n e (n,y produkoval'i krim p U n ) ; k ryn o l'in : o g . p o l . k r y n o l i n a , a n g . c r i n o l i n e ( z r o tłi^ a se t a t i krunol'in / Se o fS y s k o г а й а н ц а ) ; lem ońat : o g . p o l . l e m o n i a d a , a n g . l e m o n a d e (v o V is Vimońat Щ co ś m oaieńSegó) ; n n k a b r: o g . p o l . m a k a b r a , a n g . m a c a b r e { t o byu f i l m m akabr) ; mask: o g . p o l . m a s k a , a n g . m a s k ; rr.askarat: o g . p o l . m a s k a r a d a , a n g . m a s q u e r a d e (zrotiiV L e t Ę o m a s k a n t ) ; r a tu r : o g . p o i . m a t u r a , p o r . a n g . m a t u r e ' d o j r z a ł y ' (o n iekÙ t f p o is o e z r o U u р Ш v o ÿ iq m atur) ; rńedysyn: o g . p o l . m e d y c y n a , a l e t u w z n a c z e n i u : l e k a r s t w o , p o r . a n g . m e d i ­ c i n e = l e î ^ a r s t w o (o n i$ e k u p ić m e d ïc tn ) ; m etod: o g . p o l . metoca. m a . 8 f u i m e th o d ) ; m uétavt / / m u ś t a r t : o g . p o i . n u

--OV3 . р.л б . «Ув»Доча\\ îJioJ: . g n ô . ’ v ■

s z t a r d à , a n g . m u s t a r d ' ( t y n m u êta rt rb u<s ~za s u i i y , r; no.-, dg. f i o l .

aysajraaSKĄ\ \ сгосЬ.-чД « ç n t ; л * ; \ \ л ^ .'-, m o i m i

(6)

n o t a , a n g . n o t e (c h a ta # аака i ie S d e zro b 'il'i mu n o t ) ; o f e r t : o g . p o l . o f e r t a , a n g . o f f e r ( f i o r a j oy% super• o f e r t ) ; parad: o g . p o i . p a r a d a , a n g . p a r a d e (ta m ńe p â e ie ^ â ë bo ig e p a r a t ) ; p e le r y n : o g . p o i . p e l e r y n a , a n g . p e l e r i n e ( kup p e le ry n / to d i ś e bSuf. e X.°~ v a ) ; penayl'in / / p e n s i l ï n / / p e H i c y l i n / / p e n i s i l i n : o g . p o i . p e n i c y l i n a , a n g . p e n i c i l l i n ( t a k a p ejendyna to pSede p e r i i s i l t n ) ; p la n é : o g . p o i . p l a n s z a , a n g . p l a n c h ( z o b a d na plariSu) ; pomp: o g . p o i . p o m p a , a n g . pump (pom p pSeatau praoovad ) ; p o p e lin / / popl'in : o g . p o i . p ope-- l i n a , a n g . p o p l i n ( n a f a in ą p o p lïn k o e u le ) ; p r o s t a t : o g . p o i . p r o ­ s t a t a , a n g . p r o s t a t e (moSna zro b 'id p r o t e z i e j e é t i k to é na p r o s t a t ) ; a s t e t i t : o g . p o i . s a t e l i t a , a n g . s a t e l l i t e ( v y p u é o il’i te ä e a t e l ' i t ) ; e e k u n t: o g . p o l . s e k u n d a , a n g . s e c o n d ( je d y n s e k u n t, fe s te m s p o v r o - te m ) ; sy re n : o g . p o l . s y r e n a , a n g . s y r e n ( j a He möge su y S e d ja k ta lii sy re n v y ÿ e ) ; S a n s / / d a n a : o g . p o l . s z a n s a , a n g . c h a n c e ( i i i moif Śansu.) ; t a b l e t : o g . p o l . t a b l e t k a , a n g . t a b l e t ( p o p i j ty n t a b l e t Ś a n d y ) ; t o a l e t / / t o i l e t : o g . p o i . t o a l e t a , a n g . t o i l e t (p u ifie S do t o a l e t u ) ; z u p / / s u p : o g . p o i . z u p a , a n o . s o u p (zim p s u :p / a le g ę­ s t y ) ; S y r a f: o g . p o i . ż y r a f a , a rig . g i r a f f e (ma S y je j a g i i r a f ) . W p o s t a c i a c h o b o c z n y c h - ż e ń s k i e j i m ę s k i e j w y s t ę p u j ą t a k ż e r z e c z o w n i k i r o d z a j u ż e ń s k i e g o , z a k o ń c z o n e n a - a , k t ó r e m a j ą sw e o d p o w i e d n i k i l e k s y k a l n e w i ę z v k u a n g i e l s k i m , z a k o ń c z o n e n a s p ó ł g ł o s k ę , a m i a n o w i c i e a n g i e l s k i e f o r m a c j e n a - t i o n , k t ó r e wy­ s t ę p u j ą j a k o z a p o ż y c z e n i a w j ę z y k u p o l s k i m z p r z y r o s t k i e m - a j a : a d m iriistra a ja / / a d m iń stra o ja / / a d m iń ie tre jS y n / / a d m iitis tr e jtlin , a n g . a d m i ­ n i s t r a t i o n ; adopcja / / adopSyn / / adop&in / / edopSen: a n g . a d o p t i o n ; a k - cria / / akëyr. / / a kŚin / / ekSen: a n g . a c t i o n ; akomodaoia / / akomodeiSyn / / a - k c m o d e iiin / / ekomodeiSen : a n g . a c c o m m o d a t i o n ; antii c j a / / e m tiiiin / / a n S i- Syn //a m tiië e rt: a n g . a m b i t i o n ; a ro g a n cja / / arogane : a n g . a r r o g a n c e ; a s y m ila c ja / / a s im il e iŚ i n / / a s y A i le i ë e n : a n g . a s s i m i l a t i o n ; a tr a k c j a / / a~ tra k S en / / a t r a k i i n : a n g . a t t r a c t i o n ; o e n t r a tiz a e ia / / s e n t r e l i z e i ë e n / / e e n t r e l a j z e j Ś i n : a n a . c e n t r a l i z a t i o n ; a y v il'iz a c ja / / o y v i l i z e j ë y n / / s i - i i l a i z e j & i n ; a n g . c i v i l i z a t i o n ; d e g r a d a c ja / / d e g r e d e jë e n //d e a r e d e iÊ in ; a n g . d e g r a d a t i o n f d e k lin a d ia / / d ek le n S yn / / d ik le n É in : a n g . d e c l e n ­ s i o n ; d e k o r a o ja / / d e k o r e jë y n / / d e k e r e jë e n : a n g . d e c o r a t i o n ; dem onstra­ c j a / / demons tr e iS y n : a n g . d é m o n s t r a t i o n ; d e z y n fe k c ja / / d e z y n fe k ë y n // d iz in fâ k S e n : a n g . d i s i n f e c t i o n ; ed u ka cja / / ed u kèjëyn / / e d ju k e jë e n : a n g . e d u c a t i o n ; e k sp e d y c ja / / ekspedySyn / / e k s p id iS e n : a n g . e x p e d i t i o n ; e - m ig ra a ja / / em igre jë e n : a n g . e m i g r a t i o n ; évo lu a j a / / evo lu È in : a n g . e v o ­ l u t i o n ; f i k c j a / / f i k S i n : a n g . f i c t i o n ; fu n d a c ja / / f u n d e i s y n / / fa u n d - z iz e r .: a n g . f o u n d a t i o n ; g e n e r a c j a / / ß e n e r e jS in : a n g . g e n e r a t i o n ; f a

(7)

-lu ts y n a c ja / / jfa -lu a in e j^ in : a n g . h a l l u c i n a t i o n ; i n f l a c j a / / in fl e iH e n : an o . i n f l a t i o n ; in fo r m a c ja / / i n f orm ejSen: a n g . i n f o r m a t i o n ; i n s t a l a c j a / / i n s t a l e i Ś i n : a n g . i n s t a l l a t i o n ; in s t r u k c ja / / in a tr a k S e n : a n g . i n ­ s t r u c t i o n ; i n s t y t u c j a / / i n a t i t u ś i n / / i n s t i t j u Ś i n : a n g . i n s t i t u t i o n ; iz o l a c j a / / i z o l e iS y n //x tja e le S e r i: a n g . i s o l a t i o n ; k o l e k c j a / / k o le k S e n : a n g . c o l l e c t i o n ; k o lo ń iz a d ja / / k o lo n a jz e jS e n : a n g . c o l o n i z a t i o n ; ko~ m uńikaaia / / kom unikeiŚin / / koM iuriikeiSen : a n g . c o m m u n i c a t i o n ; ko o p e ra c ja / / ko u o p e re jëe n : a n g . c o o p e r a t i o n ; k f a ï i f i k a à j a / / t y o i 'i f i k e j S e n : a n g . q u a l i f i c a t i o n ; o p o zy c ja / / o p o z iS in : a n g . o p p o s i t i o n ; p o z y c ja / / p o s i - Èin / / p o z i S e n : a n g . p o s i t i o n ; p ro d u kcja / / prodakSen: a n g . p r o d u c t i o n p r o lo n g a ta / / p r o lo n g e j S en: a n g . p r o l o n g a t i o n ; reduk& ia / / rid a k S e n : an g .

r e d u c t i o n ; r e p u ta d ja / / re p V u tejS e n : a n g . r e p u t a t i o n ; r e v o lu c 'ja / / r e - v o lu é in / / r e v o lju S e n : a n g . r e v o l u t i o n ; s t a c j a / / a te iS y n : a n g . s t a ­

t i o n ; tr a d y c ja / / tr a d iS y n : a n g . t r a d i t i o n .

P o d o b n i e r z e c z o w n i k i z a k o ń c z o n e w j ę z y k u o g ó l n o p o l s k i m n a - s j a : a g r e e 'ia / / agreSyn: a n g . a g g r e s s i o n ; dyekus'ja / / d ie ka S e n : a n g . d i s c u s s i o n ; m i s j a / / tH Syn: a n g . m i s s i o n ; p r o c e s ja / / p ro s eSyn: a n g . p r o c e s s i o n ; tranaifiie'ja / / tra n e m iie n : a n g . t r a n s m i s s i o n , o r a z n a - y k a / / - i k a : a t l e t y k : o g . p o i . a t l e t y k a , a n o . a t h l e t i c s ( X P ^if na s p o r ty / na ą t h l e t i k ) ; g e n e ty k : o g . p o i . g e n e t y k a , a n g . g e n e t i c s ( to f ś i s t k o z a l e z i od gen e t 'i k ) ; p o l i t y k : o g . p o i . p o l i t y k a , a n g . p o l i - t y c s {on lub'i ejfuxaÿ v ra d io p o lit lik ) ', p r a k ty k : o g . p o l . p r a k t y k a , p o r . a n g . p r a c t i c e ( to f â i s t k o d a je p r a k ty k ) . R z e c z o w n i k i ż y w o t n e ż e ń s k i e s ą d e r y w o w a n e c z ę s t o o d p o d s t a w o b c y c h p r z y p o m o c y f o r m a n t u - a , b ę d ą c e g o z a r a z e m m orfe m e m f l e k - s y j n y m , w y k ł a d n i k i e m ż e ń s k o ś c i : g e r lfr e n d a ( - a n g . g i r l f r i e n d ) ' p r z y j a c i ó ł k a ' ; g e r la a a n g . g i r l / s ) ' d z i e w c z y n a ' ; jp s t e e a ( -a n g . h o s t e s s ) ' g o s p o d y n i ' ; k a ^ n te sa (,* a n g . c o u n t e s s ) ' ' h r a b i n a ' ; nerea ( - a n g . n u r s e ) ' p i e l ę g n i a r k a ' . W z g l ę d y s e m a n t y c z n e g r a j ą n i e p o ś l e d n i ą r o l ę w a d a p t a c j i m o r ­ f o l o g i c z n e j . J e ś l i w i ę c z a p o ż y c z o n e m u w y r a z o w i n a s p ó ł g ł o s k ę t o ­ w a r z y s z y o d p o w i e d n i k ż e ń s k i w j ę z y k u p o l s k i m , n a s t ę p u j e j a k b y p o d ś w i a d o m e s k o j a r z e n i e i w z b o g a c e n i e p o ż y c z k i o m o r f e m - a i z a k l a s y f i k o w a n i e g o d o r o d z a j u ż e ń s k i e g o , n p . : data. ( - ang. d a t e ) ' r a n d k a ' ; d re sa ( - a n g . d r e s s ) ' s u k n i a ' ; majna ( - a n g . m i n e ) ' k o p a l n i a ' ; pajpa ( - a n g . p i p e ) ' r u r a ' i ' f a j k a ' ; p e jd a ( - a n g . p a i d ) ' p e n s j a , p ł a c a ' ; rfiŚeea a n g . p e a c h / e s ) ' ' b r z o s k w i ­ n i a ' ; s t ć i t a ( - a n g . S t r e e t ) ' u l i c a ' . F o r m a n t - a , b ę d ą c y z a r a z e m k o ń c ó w k ą f l e k s y j n ą m a j ą j e d n a k

(8)

t a k ż e i n n e f o r m a c j e : z n a n a fa m a ' g o s p o d a r s t w o ' z a n g . f a r m ; ka­ ra ' s a m o c h ó d ' z a n g . c a r - w j . a n g . o c a r mówi s i ę s h e ; ka rp ę- ta ' d y w a n ' z a n g . c a r p e t ( m o ż e s k o j a r z e n i e z e s k a r p e t ą ? ) ; c z ę s t o p a in ta ' k u f e l p i w a ' z a n g . p i n t ' p ó ł k w a r c i e ' ; paea ' b i l e t w o l n e j j a z d y ' z a n g . p a s s ; sto n a ' j e d n o s t k a w a g i ' z a n g . s t o n e ; tu ra ' w y c i e c z k a ' z a n g . t o u r . Z a u w a ż y ć t u m o ż n a t e ż f o r m a c j e d e z i n t e g r a l n i e p o c h o d n e , j a k : p o w s z e c h n e inihura ( - a n g . i n s u r a n c e ) ' u b e z p i e c z e n i e ' ; może p r z e z s k o j a r z e n i e z o p i e k ą ; tfikćła ' o b r a z ' - a n g . p i c t u r e ; tom ata ' p o ­ m i d o r ' É a n g . t o m a t o .

P e w n ą a k t y w n o ś ć p r z e j a w i a ż e ń s k i s u f i k s - к а : n urska a n g . n u r s e ) ' p i e l ę g n i a r k a ' , k t ó r y t o f o r m a n t - k a c z ę s t o t w o r z y n a z w y k o b i e t o d o d p o w i e d n i c h r z e c z o w n i k ó w m ę s k i c h : AjirySka ' I r l a n d k a ' o d a n g . t h e I r i s h ' I r l a n d c z y k ' ; d ra ^ve rka o d a n g . d r i v e r ' k i e r o ­ w c a ' ; kT in e rka o d a n g . c l e a n e r ' c z y ś c i c i e l ' ; lek& erka o d a n g .

l e c t u r ' l e k t o r ' ; jtiv e r k a o d a n g . w e a v e r ' t k a c z ' ; Л И е г к а o d a n g . k n i t t e r ' d z i e w i a r z ' ; s u ip e r k a o d a n g . s w e p e r ' r o b o t n i k z a m i a t a ­ j ą c y w a r s z t a t y ' ; ty tis te r k a o d a n g . t w i s t e r ' r o b o t n i k p r a c u j ą c y p r z y s k r ę c a n i u n i t e k ' ; ty ś e r k a o d a n g . t e a c h e r ' n a u c z y c i e l ' . Pewnym z m ia n o m u l e g a j ą t a k ż e w y r a2y j u ż n a g r u n c i e s l a n g o w y m a n g i e l s k i m , t a k s ą p r z e j m o w a n e d o j ę z y k a e m i g r a n t ó w , ' s t a j ą c s i ę w z o r c e m d o t w o r z e n i a f o r m a c j i a n a l o g i c z n y c h . C h o d z i t u o w y r a z y z s u f i k s e m - e r , z a s t ę p u j ą c y m o d c i ę t ą z g ł o s k ę , c z y w y r a z k o ń c o ­ w y . Np. n a w z ó r t a k i c h t w o r ó w j a k fr e s h e r ' n o w i c j u s z ' zam. fre a h ra n t w o r z o n e s ą t a k i e j a k : ś a r ś e r ( n a z w a f u n k c j i g ó r n i k a , o d ­ p o w i e d z i a l n e g o z a ś c i a n ę ) ź a n g . c h a r g e m a n , faj^i-er ( n a z w a f u n k ­ c j i g ó r n i k a r o z s a d z a j ą c e g o p r z y p o m oc y d y n a m i t u ś c i a n ę w k o p a l ­ n i ) z a n g . f i r e m a n , f e s s e r ( n a z w a f u n k c j i g ó r n i k a ) z a n g . f a - c e m a n , f i t e r ' ś l u s a r z ' z a n g . f i t t e r m a n , X.°Xl e r ' g ó r n i k w i e r ­ t a c z ' z a n g . h o l e m a n . Nazwy nom en a g e n t i s t w o r z y s i ę r ó w n i e ż c z a s e m p r z y p o m oc y p o l s k i e g o f o r m a n t u -c w ie a , n p . r ip iijg o ie o ' g ó r n i k w y k u w a j ą c y nowe d r o g i ' z a n g . r i p p i n g ' p r u j ą c y , r o z p r u w a j ą c y ' . Z f o r m a n t ó w p r z e j a w i a j ą c y « * m a ł ą f r e k w e n c j ę z a n o t o w a ł a m t a ­ k i e , j a k : - u s : Polue ( d e z i n t e g r a l n i e p o c h o d n e o d p o i . P o l a k l u b a n g . P o l i s h ) ; - e c : I t a l i a n i e o , P a k is ta n ie c ; - o l : Angol ( d e z i n t e ­ g r a l n i e p o c h o d n a n a z w a ) , t w o r z ą c e n a z w y e t n i c z n e , c z a s e m d e z i n ­ t e g r a l n i e p o c h o d n e . W ś r ó d w y r a z ó w p o s p o l i t y c h t a k ż e f o r m a n t - n i k : g r o s e r ń ik ( *

(9)

a n g . g r o c e r ) ' w ł a ś c i c i e l s k l e p u s p o ż y w c z e g o ' , - r e n tn ik ( * a n g . r e n t ) ' l o k a t o r o d n a j m u j ą c y p o k ó j ' .

ADAPTACJE MORFOLOGICZNE PRZYMIOTNIKÓW

P r z y m i o t n i k i o d p o d s t a w a n g i e l s k i c h t w o r z y s i ę n a j c z ę ś c i e j p r z y p o m o c y s u f i k s u - o w y : akeyd&neovy ' w y p a d k o w y ' z a n g . a c c i ­ d e n t ' w y p a d e k ' ; S a rte ro v y ' s p e c j a l n i e w y n a j ę t y , n p . p o j a z d , s a m o ­ l o t , p o c i ą g ' z a n g . c h a r t e r ; fe ^ e o v y ' n a l e ż ą c y d o ś c i a n y w ę g l o ­ w e j ' n p . maSyny fe ^ e o v e z a n g . f a c e ' ś c i a n a ' ; iykcm taksovy ' d o t y ­ c z ą c y p o d a t k u ' z a n g . i n c o m e t a x ' p o d a t e k d o c h o d o w y ' ; in Ś u iw ia o - vy / / in iu r o v y ' u b e z p i e c z e n i o w y ' z a n g . i n s u r a n c e ' u b e z p i e c z e n i e ' ; iurionovy ' z w i ą z k o w y ' z a n g . u n i o n ' z w i ą z e k ' ; %ykendovy ' d o t y c z ą ­ cy w e e k e n d u ' z a n g . w e e k e n d ' k o n i e c t y g o d n i a ' ; s X itl o v y ' d o t y ­ c z ą c y s k i t l a ' z a n g . . s k i t t l e s ' g r a s t o l i k o w a p o d o b n a d o k r ę g ­ l i ' ; t r a f i k o v y ' d o t y c z ą c y r u c h u u l i c z n e g o ' z a n g . t r a f f i c . C z ę s t e s ą p r z y m i o t n i k i p o c h o d z ą c e n p , o d naz w t k a n i n : b ra j.- lonovy o d a n g . b r y l o n , ^ e rze ^ o v y o d a n g . j e r s e y , na^lonovy od ang. n y l o n , r e io n o v y z a n g . r a y o n , epunovy z a n g . s p u n ; s y lk o v y z a n g . s i l k . DERYUACJA CZASOWNIKÓW T w o r z e n i e c z a s o w n i k ó w o d p o d s t a w a n g i e l s k i c h ( r z e c z o w n i k ó w , c z a s o w n i k ó w , p r z y m i o t n i k ó w ) j e s t b a r d z o c z ę s t e , c h o ó s ł o w o t w ó r ­ c z o n i e z b y t u r o Ł m a i c o n e , g d y ż n i e m a l c a ł k o w i c i e p a n u j e f o r m a n t - o w a d . Od p o d s t a w a n g i e l s k i c h , g ł ó w n i e c z a s o w n i k o w y c h , u t w o r z o n e s ą f o r m a c j e t a k i e , j a k : b le im o v a d ' w i n i ć ' z a n g . b l a m e ; b o lo v a d ' g r a ć w k r ę g l e ' z a n g . b o w l ; bukovad ' z a m a w i a ć ' i zabukovad ' z a ­ m ó w i ć ' z a n g . ' b o o k ' ; d r a iv c v a d ' k i e r o w a ć s a m o c h o d e m ' z a n g . d r i v e ; fe% 8ovad ' p r a c o w a ć n a ś c i a n i e w k o p a l n i ' z a n d . f a c e ' t w a r z ' , p r z e n . ś c i a n a ; fïk e o v a d ' z a ł a t w i a ć , r e g u l o w a ć ' z a n g . f i x ; f i t i è o v a d ' k o r f c z y ć ' z a n g . f i n i s h ; xu vero va d ' o d k u r z a ć p r z y p o m o c y o d k u r z a c z a ' o d a n g . n a z w y w ł a s n e j H o o v e r ' n a z w a f i r n y p r o d u k u j e c e j o d k u r z a c z e ' ; in à u ro v a d ' u b e z p i e c z a ć ' z a n g . i n s u r e ; U lin o v c d ' c z y ś c i ć ' z a n g . c l e a n ; m ikeovad ' m i e s z a ć ' z a n g . i r i x ;

(10)

p o ^n to u a d ' m a l o w a ć ' z a n q . o a i n t ; parkovad ' u s t a w i a ć s a m o c h ó d w m i e j s c u p r z e z n a c z o n y m n a p o s t ó j ' z a n g . p a r k ; M-pir/govad 'w y k u ­ w a ć no w e d r o g i w k o p a l n i ' z a n g . r i p ; a e^vo va d ' o s z c z ę d z a ć ' z a n g . s a v e ; s tc p o v a d ' z a t r z y m y w a ć ' z a n g . s t o p ; tu ia t o v a d ' s k r ę ­ c a ć ' z a n g . t w i s t ; t v a ic w id ' p r ó b o w a ć ' z a n g . t r y ; ti-u b lovad ' m a r t w i ć ' z a n g . t r o u b l e ; vadovad ' p i l n o w a ć ' z a n g . w a t c h . Z a p o ż y c z o n e c z a s o w n i k i u l e g a j ą c z ę s t o p r e f i k s a c j i , k t ó r y t o p r e f i k s p e ł n i f u n k c j ę z m i e n i a j ą c ą k r o t n o ś ć c z y a s p e k t d e r y w o w a - n e g o c z a s o w n i k a w s t o s u n k u d o p o d s t a w o w e g o , j a k n p . z a : zabukovad ' z a m ó w i ć ' , z a fîk a o v a d ' z a ł a t w i ć ' , zain& urovad ' u b e z p i e c z y ć ' , z a - p a rk c v a d ' u s t a w i ć s a m o c h ó d w m i e j s c u p r z e z n a c z o n y m n a p o s t ó j ' ' za a to p o v a d ' z a t r z y m a ć ' ; wy z vy\\yoerovad ' o d k u r z y ć ' , v y k l'in o v a d

' w y c z y ś c i ć ' , vypa%ntoi)ad ' w y m a l o w a ć ' , vyryfriijgovad ' w y k u ć now e d r o g i w k o p a l n i ' » p o : pcrpaj-ntovcd ' p o m a l o w a ć ' , p o d ra jv o va d ' p o ­ k i e r o w a ć s a m o c h o d e m ' , pox_uverovad ' p o o d k u r z a ć ' , p o é ika o v a d ' p o ­ m i e s z a ć ' . Mimo p o d a n y c h t u p r z y k ł a d ó w d e r y w a c j a f o r m z a p o ż y c z o n y c h n i e j e s t r e p r e z e n t o w a n a z b y t w i e l k ą i l o ś c i ą f o r m a n t « ^ , o g r a n i c z a s i ę do k i l k u p r z e d s t a w i o n y c h p r z y r o s t k ó w r z e c z o w n i k o w y c h o r a z m o d e ­ l o w y c h f o r m a n t ó w c z a s o w n i k o w y c h i p r z y m i o t n i k o w y c h . W i ą ż e s i ę t o z a p e w n e z i n f i l t r a c j ą s y s t e m u a n g i e l s k i e g o , g d z i e d e r y w a c j a j e s t b a r d z o o g r a n i c z o n a n a r z e c z l e k s y k i , a o d ­ r ę b n e j e d n o s t k i l e k s y k a l n e j a k n p . d e m i n u t i v a , a u g m e n t a t i v a , t a k j r o r f o l o g i c z n i e r o z b u d o w a n e w j ę z y k u p o l s k i m , w y s t ę p u j ą w j ę z y k u a n g i e l s k i m k o s z t e m o d d z i e l n y c h w y r a z ó w n i e m a j ą c y c h p o w i ą z a ń m o r­ f o l o g i c z n y c h z f o r m a m i do k t ó r y c h s e m a n t y c z n i e n a w i ą z u j ą , c z y t e ż w s t o s u n k u do k t ó r y c h s t o j ą w o p o z y c j i .

K ate dra Współczesnego Jeżyka P o lsk ie g o

Barbara S ta n e c k a -T y ra lsk a

THE PHEN0ÆN0N OF MORPHOLOGICAL ADAPTATION OF BORROWINGS INTO POLISH AS SPOKEN IN GREAT BRITAIN

In e p a p e r p r e s e n t s th e ty p e s of m orphologic al a d a p t a t i o n c h a r a c t e r i e t i c o f l e x i c a l b o rro w in g s i n t o th e P o l i s h language spoken i n G re at B r i t â i n . The

(11)

a u t h o r d e s c r i b e s m orphologic al tr a n s f o r m a t i o n s o f nouns, a d j e c t i v e s and the d e r i v a t i o n o f v e r b s .

With r e g a rd to th e a d a p t a t i o n o f nouns a t t e n t i o n i s p a i d t o the ways o f gender fo rm a tio n : i n c l u s i o n o f a word i n t o the P o l i s h paradigm w ith an a p ­ p r o p r i a t e p h o n e tic e n d in g , r e l i a n c e on semantic e q u i v a l e n t s , r e c i p r o c a l i n ­ f lu e n c e o f form al and sem antic f a c t o r s le a d in g to combined gender form ation, and a d d i t i o n o f f o r m - c r e a t i n g morpheme (g e n d e r e x p o n e n t) , as w e l l a s o c c u r­ rence o f d i s i n t e g r a l d e r i v a t i o n .

The author d i s c u s s e s the ty p e s o f noun, a d j e c t i v e and v e r b d e r i v a t i o n s and s i n g l e s out the most p r o d u c t i v e s u f f i x e s f o r nouns ( - a , - k a , - e r , - o - w i e c , - u s ) , f o r a d j e c t i v e s ( -o w y ) , f o r v e r b s -ować , a s w e ll a s p r e f i x e s f o r v e rb s ( z a - , wy-, p o - ) .

A t t e n t i o n i a p a i d to the i n f i l t r a t i o n from the E n g lis h system i n which d e r i v a t i o n i a v e r y l i n i t e d i n favour o f l e x ic o n ànd i n which s e p a r a t e l e x i ­ c a l u n i t s such as d im i n u tiv e s and augm enta tive s - so w e l l m o r p h o lo g ic a ll y developed i n P o l i s h - occur a t the c o s t o f u sin g s e p a r a t e words w ith no m orp h o lo g ic al r e f e r e n c e to th e forms to which they r e f e r s e m a n t i c a l l y , o r to which they remain i n o p p o s i t i o n .

Here a r e th e r e a s o n s why d e r i v a t i o n o f borrowed forms i s l i n i t e d t o a r e l a t i v e l y sm a ll number o f noun s u f f i x e s and seme model noun and a d j e c t i v a l f o r m a t i v e s .

Cytaty

Powiązane dokumenty

N a pod staw ie przep row ad zo­ nej analizy dok u m en tów p oszu ku je uzasad nien ia dla stałej formacji

W przypadku Sieradza nie wydaje się celowe o- pisywanie najpierw - jak we wspomnianych pracach - systemu języ­ kowego okalających miasto gwar, bo po pierwsze:

Sur les deux abbesses auxquelles les deux lettres en question sont adressées, nous n’avons pas d’informations. Le nom d’une d’entre elles, Valeriana, fait penser qu’elle

Również podczas sprawowania Eucharystii, która jest ofiarą ca- łego Kościoła – nieba i ziemi – Maryja znajduje się niejako na czele całego zgromadzenia liturgicznego jako

Nawet w sy- tuacji, kiedy turysta, podróżnik udaje się do miejsca sobie znanego i jest to jego kolejna podróż, odwiedza to miejsce po nieobecności, a więc miejsce i społecz-

Świątynia Królowej Hatszepsut. Informator Archeologiczny : badania

It is also worth mentioning that an assessment o f the reliability of the knowledge thus acquired will depend on the relation of creation or recep­ tion and on

As will be further elucidated in the course of this thesis, the view taken by Cum- mins and Port (1998) is derived from a) phonetic research on the duration of stress groups and/or