ności pom iędzy liczbą obiektów zabytkow ych a gęstością zaludnienia (r = 0,37), wielkością obszaru (r = 0,18) i bazą naclegow ą (r = 0,53) nie dało zadow alających rezultatów. Podano też przykłady tabel typologicz nych ob ejm u ją cych ocenę w alorów antropogenicznych miast i ob w odów w okręgu Russe. Zam ieszczono rów nież zestaw szlaków zwiedzania ob iek tów zabytkow ych w okręgu Sofii.
W zaprezentowanym podręczniku autorzy podjęli udaną próbę usys tem atyzowania dotychczasow ej w iedzy na temat roli czynników antropo genicznych w e w spółczesnej turystyce. Dobra znajom ość zachodniego (60 pozycji w bibliografii) i w schodnioeuropejskiego (150 pozycji w b i bliografii) dorobku naukow ego nadaje szczególny w alor podręcznikow i, pokazuje bow iem z różnych stron dotychczasow e osiągnięcia i braki tej dziedziny badań wraz z próbą ujęć teoretycznych i prezentacją szeregu m etod badaw czych. Podręcznik uświadamia też, że geografow ie przy analizie antropogenicznych czynników i zasobów turystycznych muszą korzystać z inform acji pochodzących z w ielu innych dyscyplin nauki. Nakłada to na geografów obow iązek podejścia syntetycznego do pre zentow anych zagadnień. M oże to w znacznej mierze zapew nić ujęcie ty pologiczne. Tak też potraktow ali autorzy sw ój podręcznik. Nie jest to zatem zestaw i opis antropogenicznych atrakcji turystycznych (z w y ją t kiem ostatniego rozdziału charakteryzującego bardzo syntetycznie antro pogeniczne zasoby turystyczne Bułgarii), lecz próba uporządkowania ter m inologii i typologii antropogenicznych czynników i zasobów turystycz n ych na poziom ie podręcznika akademickiego.
Dr A n d rz e j M atczak
K atedra G eo g ra fii M iast i T u ryzm u U n iw ersytet Łódzki
al. K ośa iu szk i 21 90-418 Ł ódź
VON DR. DAN IEL FISCHER, DIE UMSETZUNG VON TOURISMUS KONZEPTEN IN DIE PRA X I S , SO FIA, 30 M AI 1990, SS. 42 O R A Z DR. D. FISCHER, LEITBILD UND MA RKE T I N G — KONZEPT FÜR DEN KURORT SAAS-FEE, O K TO BER 1987, SS. 45.
W końcu maja 1990 r. od b y ło się w Sofii spotkanie Szw ajcarsko-B uł- garskiej K om isji H andlow ej pośw ięcone podejm ow anym reform om gos podarczym w krajach Europy Środkow ej i W schodniej zm ierzającym do
W p ły n ę ło : 16 m arca 1992 r.
wprowadzania gospodarki ry n k o w e j1. W spotkaniu tym w iele m iejsca p o św ięcono turystyce, którą traktowano jako jedną z w ażniejszych sfer działalności gospodarczej zm ierzającej do polepszenia poziom u życia spo łeczności lokalnych. Problem ten na przykładzie szw ajcarskiego kurortu Saas-Fee przedstawił dr Daniel Fischer w referacie i załączonej do niego publikacji pt. Leitbild und Marketing — Konzept jur den Kurort Saas- - F e e2. Publikacja ta stanowi głów ne źródło inform acji na temat metod i sposobów aktyw izacji terenów górskich przez turystykę. L iczy ona 42 strony i jest ilustrowana rysunkami. Składa się z części w prow adzającej i czterech rozdziałów. Rozdział pierw szy pośw ięcony jest ogóln ej cha rakterystyce kurortu, drugi celom prom ocji, trzeci strategiom i środkom realizacji marketingu, a ostatni, om aw iający znaczenie metod m arke
tingow ych, ma jednocześnie charakter podsum ow ujący.
Szwajcarska gmina Saas-Fee położona jest w w ysokich górach A lp P ołudniow ych. H istorycznie przynależy do krainy zwanej W allen, której nazwa pochodzi od znajdującego się na jej terenie jeziora W allen (24 km 2), odw adnianego do Renu rzeką Lim m ont. G łów ną atrakcją gm i n y jest jej naturalne środow isko oraz w yjątk ow e w alory krajobrazow e. K urort Saas-Fee zachował w sw ej fizjon om ii charakter wioski górskiej. Stanow iło to, wraz z dobrą dostępnością kom unikacyjną, głów n y atut rozw oju różnorodnych form turystyki. M iejscow ość ta znajduje się w k rę gu zainteresowań zarówno sportow ców jak i rodzin z m ałym i dziećmi, turystów indyw idualnych jak i zorganizowanych. W 1986 r. Saas-Fee dysponow ała 8350 m iejscam i noclegow ym i. Stopień ich wykorzystania w hotelach w ynosił 39,5% , a w pozostałych podobnych obiektach 26,6%. Dalszy rozw ój turystyki (do 2000 r.) powinien spow odow ać w zrost m iejsc n oclegow ych maksym alnie do 10 000. Stopień ich w ykorzystania w h ote lach ma wzrosnąć do 50% , a w pozostałych podobnych obiektach n ocle g ow ych do 35% . Liczba udzielanych noclegów powinna osiągać w ie l kość od 800 000 do 1 min rocznie.
Realizacja pow yższych zadań spow odow ała pow ołanie w kurorcie kom isji turystyki (Tourismuskommission Saas-Fee). W je j skład weszli w szyscy znaczący przedstawiciele sektora turystycznego gm iny, tj. d y rektor kurortu, prezydent związku ds. turystyki, dyrektor przedsiębior stwa k olejki linow ej, kierow nik szkoły narciarskiej, w łaściciele hoteli oraz prezydent i radni gm iny. K om isja ta na sw ych posiedzeniach w n i kliw ie dyskutowała nad poszczególnym i kwestiam i rodzącej się kon cepcji rozw oju turystyki (popyt, podaż, konkurencja, środow isko ze swoim i m o cnym i i słabym i stronami). Czas realizacji kon cepcji podzielono na ok re sy: krótki (1 rok), średni (5 lat) i długi (8 lat). O gólny cel działań p ro m ocy jn y ch został przez kom isję sform ułow any następująco: turystyka ma się przyczynić do popraw y egzystencji m iejscow ej ludności, jej sp o
sobu, w arunków i form y życia. Natomiast szczegółow e cele rozw oju tu rystyki w rozpatryw anej gm inie najkrócej można ująć jako dążność do przekształcania Saas-Fee w kurort całoroczny, m iędzynarodow y, o orien tacji sportow ej i w ypoczyn k ow ej z praw idłow o wykorzystaną bazą n o clegow ą, transportową i handlow o-usługow ą, przy jednoczesnym zacho waniu bez w iększych zmian środowiska przyrodniczego oraz tradycji i kultury m iejscow ej ludności.
Sposoby i środki realizacji pow yższych celów ciekaw ie i obszernie zostały przedstawione w trzecim rozdziale publikacji. Zaprezentowane tu zostały kierunki działań prom ocyjn ych w sferze podaży, a następnie w sferze popytu. W zakresie podaży zostało zaproponow anych aż 18 g łó w nych strategii, które obejm u ją od kilku do kilkunastu propozycji szcze gółow ych z uwzględnieniem konkretnych środków ich realizacji. Do n a j ciekaw szych należą: strategia dotycząca zachowania piękna krajobrazu wsi i okolicy, strategia poprawiania ogóln ej infrastruktury m iejscow ości, strategia poszerzania ofert sportow ych oraz w ypoczyn k ow ych zimą i la tem oraz strategia pielęgnowania tradycji i kultury m iejscow ej ludności. Rów nież bogato i interesująco została przedstawiona grupa działań p ro m ocy jn y ch w sferze popytu. Z tej gru py na w yróżnienie zasługuje stra tegia uaktualniania inform acji turystycznych o m iejscow ości, strategia reklam owania się gm iny w zakresie różnych potrzeb i segm entów rynku turystycznego, strategia kształtowania cen oraz pełniejszego w ykorzysta nia zdolności turystycznej obiektów i siły roboczej.
W celu odpow iedniego kształtowania podaży i popytu turystycznego w ośrodku czy gminie, stawiania konkretnych zadań rynkow ych, kształ towania ceny i opracow yw ania sposobów funkcjonow ania rynku tu ry stycznego zdaniem D. Fischera konieczne jest istnienie lokalnego zw ią zku (organizacji czy stowarzyszenia) ds. turystyki jako pom ysłodaw cy n ow ych idei i im pulsów. P o w ;men on być głów n ym koordynatorem i k o rektorem w szelkich poczynań w zakresie turystyki. D. Fischer przed stawia zadania k olejno dla: lokalnego związku turystycznego (Saas-Fee), regionalnego (walleńskiego) oraz centralnego szw ajcarskiego.
Prezentowana publikacja, mimo iż została opracowana dla górskiego kurortu w Europie Zachodniej, może być źródłem w iedzy i pom ysłów inspirujących do prowadzenia badań m arketingow ych w turystyce p ol skiej i to nie tylko górskiej. Do ciekaw szych prop ozy cji w artych prze m yślenia i zaadaptowania w naszej rzeczyw istości należy w ym ienić:
1. Najprostsze sposoby poprawienia ogóln ej infrastruktury m iejsco w ości poprzez dbałość o zew nętrzny w ygląd i w ystrój, czyli częste uprzą tanie w iejskich ulic, posesji i obejść gospodarskich, a także dbałość o zieleń i kwiaty.
2. Organizowanie na terenie wsi letniskow ej różnorakich ofert spor tow ych, bardziej o charakterze organizacyjnym niż inw estycyjnym , np. urządzanie tem atycznych ścieżek zdrowia takich jak: „B ieg — spotka n ie” , a także parków lub ogrodów „siło w y ch ” (dla treningów i ćw iczeń gim nastycznych) oraz m ałych placów zabaw dla dzieci.
3. Pozyskiw anie m iejscow ej ludności dla turystyki i ich nieustanne szkolenie w zakresie prowadzenia usług turystycznych. U przejm ość, ż y czliwość, rozm ow ność i uczynność to podstaw ow e w ym ogi dla parających się turystyką w e wsi, gm inie czy kurorcie.
4. Traktowanie turysty jako gościa i bliźniego, liczenie się z jego p o glądami i cecham i charakteru (inform acje na ten temat muszą być u zy skiwane w w yniku regularnie przeprow adzanych ankiet); czy też spe cjalne honorow anie stałych gości, np. za pom ocą wręczania im o d p o wiednich dyplom ów , prezentów lub medali okolicznościow ych.
5. Sposoby pełniejszego wykorzystania obiektów turystycznych oraz ludzi pracu jących w turystyce przed i po sezonie poprzez np. lansow a nie w ypoczynku dla osób starszych, stosowanie krótkookresow ych (kilku dniow ych) form turystyki, organizowanie specjalnych ofert i akcji w za kresie przeprowadzania kongresów , sem inariów, lokalnych i regional n ych spotkań na temat turystyki.
6. Różnorodne m etody reklam owania się gm iny w zakresie różn orod n ych potrzeb i segm entów rynku turystycznego, czyli stałe uaktualnia nie inform atorów turystycznych, przew odników , map, a także w ydaw anie lokalnej gazety z myślą o turystach i dla turystów ; organizowanie sp e cjaln ych wystaw, jarm arków , targów oraz tzw. „giełd pom ysłów ” , k tó re pow inny przyciągać i zaciekawiać lokalną oraz krajow ą prasę, jak też radio i telew izję.
Ta niewielka liczba w ym ienionych tu p rop ozycji została wybrana z niezw ykle bogatego spisu zawartego w publikacji (około 100 różnych p rop ozycji i pom ysłów ).
Z uwagi na szeroki zakres m erytoryczn y i m etodyczny zastosowanej k on cepcji marketingu, wartość przedstaw ionej publikacji dla polskiej literatury turystycznej jest niewątpliwa, a tym większa i bardziej zna cząca w związku z brakiem na naszym ryn ku w ydaw niczym opracow ań z tego zakresu. Sytuacja kryzysow a w Polsce w ym aga głębszych poszu kiwań sposobów i przem yśleń nad kształtowaniem polityki przestrzennej i społecznej w turystyce. Omawiana publikacja znakomicie um ożliwia podpatrzenie i przyjrzenie się dośw iadczeniom w zakresie aktyw izacji przez turystykę w społeczeństwie w ysoko rozw iniętym , a co za tym idzie
w yciągnięcie w niosków i prop ozycji zarówno dla bieżącej jak i przyszłej polityki turystycznej polskich gmin czy kurortów.
M gr Jolanta W o jc ie c h o w s k a Katedra G eografia M iast i T u ryzm u U n iw ersytet Łódzki
ai. K ościu szk i 21 90-418 Łódź
1 W spotk a n iu tym u cz e s tn icz y ! A . M a tcza k z Z akład u G e o g ra fii M iast i T u ry z mu IGEiOP UŁ.
2 V o n Dr. D. F i s c h e r , D ie U m setzu n g v o n T o u r ism u sk o n z ep te n in d ie Praxis, Sofia, 30. M ai 1990, (m a szyn op is referatu ) oraz t e n ż e , L eitbild und M a rk etin g —
K on zep t iür den K urort S a as-F ee, O k to b e r 1987; w y m ie n io n e p o z y c je zn a jd u ją się w K a ted rze G eog ra fii M iast i T u ryzm u UŁ.
J. BROWN, M. SINCLAIR. DANI A „THE ROUGH GUIDE” . P R A K T Y C Z N Y P RZ EWODNI K, 1991, W Y D A W N IC T W O P A SC A L , BIELSK O - -B IA L A , SS. 144
Na polskim rynku w ydaw n iczym pojaw iła się w 1991 r. now a o f i cyna zajm ująca się publikacją przew odników i in form atorów turystycz nych. W ydaw nictw o P A S C A L jako jedną z pierw szych swoich prop ozy cji w ydało praktyczny przew odnik po Danii. P ozycja ta należy do zna nej i popularnej na Zachodzie, a szczególnie w W ielkiej Brytanii, serii pod nazwą „T h e rough guide” . A utoram i pracy są Jules B row n i M ick Sinclair, a opracow an ie w języku polskim jest tłum aczeniem z orygin a łu angielskiego. Omawiana pozycja w chodzi w skład dość obszernej serii praktycznych przew odników po państwach i w ielkich miastach świata. W edług zapow iedzi w ydaw n iczych zam ieszczonych na karcie ty tułow ej w najbliższym czasie ukazać się m ają podobne opracow ania do tyczące Jugosławii, Francji, G recji, Hiszpanii. Szereg p ozy cji znajduje się w przygotow aniu i planach w ydaw n iczych (m iędzy innym i N ow y Jork, H on g-K ong i inne).
Tytuł przew odnika sugeruje, że pozycja sw ym zasięgiem ob ejm u je cały obszar K rólestw a Danii. Jednak w rzeczyw istości teren opra cow a
-W p ty n ę lo : 10 m arca 1992 r.
