A C T A U N I V E R S I T A T I S L O D Z I E N S I S
____ FOLIA OECONOMICA 16, 1982
K rz y s z to f S t a n g ie r s ki*
DYLEMATY ROZWOJU SPÓŁDZIELCZEGO BUDOWNICTWA JEDNORODZINNEGO W WOJEWÓDZTWIE MIEJSKIM ŁÓDZKIM
1. Wprowadzenie
Budownictwo Jed n o ro d zinne p rzez d łu g i o k res i s t n i e n i a P o ls k i Ludowej n i e mogło doczekać s i ę większego z a in te re s o w a n ia ze s tr o n y p o l i t y k i m ieszkaniow ej. Rozwiązanie - n a b rz m ia łej z po-wodu ubytków s u b s t a n c j i nieszk an io w ej w c z a s i e wojny - k w o s tii mieszkaniowej widziano przede wszystkim w budownictwie w ie lo ro -dzinnym. Budownictwo jed n o ro d z in n e trw a ło więc długo w c ie n iu 3wego s i l n i e j s z e g o b r a t a - budownictwa blokowego. Oczywiście poza nurtem naszych uwag p o z o s ta je budownictwo mieszkaniowe na wsi i w n ie w ie lk ic h o s ie d l a c h m ie js k ic h , g d z ie wtedy i nadal podstawową formą z a sp o k o je n ia p o trz e b mieszkaniowych są domy Jed n o ro d zin n e. Pobudki, J a k ie s k ł a n i a ł y władze do prowadzenia t a k i e j p o l i t y k i , są powszechnie znane, a ta k ż e na t l e s y t u a c j i społeczno-ekonom icznej P o ls k i z w ie lu względów z ro z u m ia łe.
Dla u n a o c z n ie n ia ty ch s tw ie rd z eń przytoczymy k i l k a i n t e r e -s u ją c y c h danych -s ta ty -s ty c z n y c h . W 1939 roku je d n o ro d z in n e budyn-k i m ieszbudyn-kalne s ta n o w iły obudyn-koło A55v zabudowy m ieszkaniow ej. W 196? roku wskaźnik te n w ynosił ju ż ty lk o 37Г', а Ро1зка zajmowa-ł a Jedno z d a ls z y c h m iejsc w E uropie pod względem zasobów bu-downictwa Jednorodzinnego. W D anii u d z i a ł tego budownictwa w zasobach mieszkaniowych ogółem w ynosił 62,2%, w A n g lii 715'1 .
" D r, a d iu n k t w Z a k ład z ie Ekonomiki Budownictwa i I n w e s ty c ji I n s t y t u t u Ekonomiki P ro d u k c ji. •
1 Por. В. M a ł o 1 e p s z у , M. W 1 á n 1 e w fl к a , Budownictwo je d n o ro d z in n e , Warszawa 1976, s . 5 6 . Wiele i n t e r e s u j ą
-F e o r le r .ta c ję p o l i t y k i w z a k r e s i e budownictwa jednorodzinnego ; iz y r.io sły wczesne l a t a s ie d e m d z ie s ią te ; zapoczątkowano o kres ci-ćlr.ych przemian s t r a t e g i i g o sp o d arczej i modelu konsumpcji.
W p o l i t y c e państwa wobec inwestorów budynków je d n o ro d z ln - t.y-'л zachodzą i s t o t n e zmiany, mające na c e lu z w ięk szen ie ska-l i teg o budownictwa. Zwiększono pomoc kredytową banków na c e ska-le budownictwa jed n o ro d z in n e g o , - wprowadzono udogodnienia procedury uzysM w anla i s p ł a t y k re d y tó w '.
Te i inne p o s u n ię c ia państwa w l a t a c h 19711974, j a k k o l -wiek przełam ały podstawowe b a r i e r y fo rm a ln o - In s ty tu c jo n a ln e Г stw o rz y ły odpowiedni k lim a t sp o łeczn y wokół budownictwa Jedno- r c ^ -in n e g o , n ie w łączy ły j e s z c z e t e j formy budownictwa w o r b i t ę d z ia ł a ń usp o łeczn io n eg o s e k to r a g o sp o d a rk i. "Z ie lo n e ś w i a tł o " wobec budownictwa jednorodzir.nego było wtedy rozumiane Jako wyra.: z a c h ę ty i pomocy państwa w stosunku do Inwestorów Indy-widua! r.yrh." Przedmiotem p o l i t y k i mieszkaniowej w tym z a k r e s ie pazostiiwał w z a s a d z ie In w e sto r prywatny.
V 1975 r . Uchwalą Rady M inistrów postanowiono powierzyć s p ó ł d z i e lc z o ś c i mieszkaniowej wprowadzenie budownictwa jed n o ro -dzinnego do programu budownictwa mieszkaniowego t e j o r g a n i z a c j i Jako tzw. "drugiego f r o n t u budowlanego"^. Oznaczało to Jedno- c z e i n io u s t a l e n i e rotejsca tego typu budownictwa w stosunku do budownictwa w ie lo ro d z in n e g o . Domy Jednorodzinne m iały być zatem wznoszone na á c l i l e wyznaczonych te r e n a c h , w formach zw artych, głównie z m ate ria łó w , k tó ry c h zasto so w an ie w tym budownictwie n ie wpływa hamująco na rozwój budownictwa w ie lo ro d z in n e g o , prż у w ykorzystaniu rezerv*’ w p rac y s p rz ę tu 1 l u d z i .
cych danych s ta ty s ty c z n y c h zaw iera a r t y k u ł : A. A n d r z e j e w-3 к i, Tendencje rozwoju budownictwa mieszkaniowego w k r a ja c h e u ro p e js k ic h w l a t a c h s ie d e m d z ie s ią ty c h "Sprawy Mieszkaniowe" 1978, n r U.
ó
Uchwała n r 22 Rady M inistrów z d n ia 28.01.1972 r . w spraw ie jedn o ro d zin n eg o budownictwa mieszkaniowego, "Monitor P o ls k i" n r 9 , poz. ÓD; z a rz ą d z e n ie m in i s tr a finansów z d n ia 15.01.1972 r . w sprpw ie warunków i try b u przyznawania pomocy kredytowej osobom f i -zycznym na budownictwo mieszkaniowe i k a p it a ln e remonty, "Monitor P o ls k i" n r 7 , poz. A6 z p ó źn iejszy m i zmianami.
^ Uchwała flady M inistrów z d n ia 18.07.1975 r . w sp raw ie rozwo-j u budownictwa mieszkaniowego w l a t a c h 1976-1980 (n iep ub lik o w an a).
Spółdzie lc z o ś ć mieszkaniowa z o s t a ł a zobowiązana do rozwoju zorganizowanych f o r o budownictwa jedn o ro d zin n eg o oraz u tw o rzen ia własnego wykonawstwa budowlanego do r e a l i z a c j i tego
budowni-ctwa.
-Następna uchwała rządowa z 1976 r . ‘ł o k r e ś l i ł a ju ż d o k ład n ie p la n r e a l i z a c j i s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego w b ie ż ą c e j p i ę c i o l a t c e , zaś d e c y z ja n r 161 p rez y d e n ta m. Lodzi z d n ia 28.10.1976 r . w ytyczyła p la n d la s p ó ł d z i e l c z o ś c i miesz-kaniowej z t e r e n u województwa m iejsk ieg o łó d zk ieg o w z a k r e s ie budownictwa Jsd n o ro d zin n eg o .
Przedmiotem n i n ie js z e g o a rty k u łu j e s t a n a li z a r e a l i z a c j i prograüPJ rozwoju s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa jednorodzinnego w województwie łódzkim na t l e s y t u a c j i w tym z a k r e s i e w k r a ju . Zajmiemy s i ę t e ż zbadaniem k ilk u wybranych x>robiemów o charak-t e r z e jakościowym: charak-typy zabudowy, charak-te c h n o lo g ie budowlane, po-t e n c j a ł wykonawczy, k o s z po-ty . Ten o s po-t a po-t n i problem J e s po-t po-tu poru-szony iw rginesow o; J e s t on zaś przedmiotem odrębnego a r t y k u ł u , opracowanego p rzy poisocy J . Walewicza, a zamieszczonego w tymże z e s z y c ie .
2. Profrnm 1 r e a l i z a c j a w l a t a c h 1976-1970
2 .1 . Kraj
Program o g ó ln o p o lsk i rozwoju s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jed-norodzinnego przewidywał pow stanie w l a t a c h 1976-1980 50 t y s i ę c y domków. Oznaczało to sied m io k ro tn e p ow iększenie rozmiarów tego budownictwa w porównaniu z la ta m i 1971-1975. U d ział budownictwa Jednorodzinnego w tw orzeniu nowych mieszkaniowych zasobów s p ó ł-d z i e l c z o ś c i miał p rzy tym wzrosnąć ł-do 11,?% w 1980 r . Byłby to prawdziwy przełom , J e ś l i zważymy, iż w 1976 r . wskaźnik te n w ynosił zaled w ie 1 ,A5'.
4 Uchwała n r 128 Rady M inistrów z d n ia 11.06.1976 r . w spraw ie rozwoju budownictwa jednorodzinnego w l a t a c h 1976-1960,
156 Kr zysz tof S t a n g i e r s k i
Ten n ie s ł y c h a n i e ambitny p r o g r a m m iał być zrea liz o w a n y w
po-s t a c i dwóch podpo-stawowych form o rg an iz ac y jn y c h .
1. Na zasadach własnościowego prawa do lo k a lu poprzez s p ó łd z i e l n i e lo k ato rsk o w ła sn o śc io w e . System fin an so w an ia 1 k rełd y to wania J e s t t u t a k i sam j a k w budownictwie sp ó łd zielczy m w ie lo -rodzinnym. Dominować roa zabudowa zw arta w form ie osied lo w ej lub Jako u z u p e łn ie n ie zabudowy w ie lo r o d z in n e j , co pozwoliłoby u ro zm a ic ić tk an k ę u r b a n is ty c z n ą o s i e d l a o raz l e p i e j
wykorzyst a ć u rz ą d z e n ia placu budowy. W wykorzyst e j form ie przewidywano r e a l i -z a c j ą 35 400 mies-zkań (domków).
Г. Popnsez s p ó łd z i e lc z e z r z e s z e n ia budowy domków Jednoro-dzinnych jak o zorganizow anej formy r e a l i z a c j i w y k o rz y stu ją ce j głównie pomoc i w sp ó łu d ział zakładów p rac y . Przeważać tu m iała-by zabudowa wolno s t o j ą c a i b l i ź n i a c z a ; system r e a l i z a c j i zaś g o sp o d arczy . W te n sposób planowano budowę 10-15 t y s , domków.
T a b e l a 1 Liczbo budynków jedn o ro d zin n y ch s p ó łd z ie lc z y c h wykonanych
w P o lsc e w l a t a c h 197Č-1978 Гю к •1976 1977 1 óo: ■1977» 197G 1978:1977 ' % 1978:1976 5* 1976-1978Razem Liczbo budynków 1 086 ?. 148 197,8 3 360 156,4 309,4 6 594
Ż r ó d ł o ; Opracowanie własne wg danych C en traln eg o Zwią-zku S p ó ł d z ie ln i Budownictwa Mieszkaniowego (CZSBM),
Dane w ta b . 1 wskazują na znaczny p o stę p Ilościow y s p ó ł- dzlo.1 czego budownictwa Jednorodzinnego w l a t a c h 19761978. W c ią gu trzcch l a t s k a la te£o budownictwa w zro sła bowiem t r z y k r o t -n i e . N a j s i l -n i e j s z y w z ro s t, bo aż dwukrot-ny, miał m ie jsc e w 1977 r . ; rok 1978 za zn a c z y ł s i ę Jednak zwolnieniem tempa. Na-suwa s i ę p y t a n i e , czy dotychczasowy rozwój umożliwia r e a l i z a c j ę programu w ie lo le tn ie g o na c a ły o k res 1976-19G0. Aby odpowiedzieć na t o p y ta n ie w ystarczy z e sta w ić ogólną l i c z b ę z re a liz o w a -nych budynków w l a t a c h 1976-1978, c z y l i 6594 z 50 t y s . budyn- ków, przew idzianych dc wykonania w o k r e s i e 1976-1920. Okoruje s 1 'v, 1 > ./ c i ą j u t r z e c h l a t z r e a l iłowano zaledw ie 1 3 , ?'■ całego
programu. Aby w p e ł n i wykonać z a m ierz e n ia p la n u , n a le ż a ło b y w 1979 i 1980 r . wykonać ro c z n ie 21 703 budynki, to znaczy około 10 raz y w ięcej n iż w każdym z p op rzed n ich l a t . Gdyby w dwóch o s t a t n i c h l a t a c h programu (1979-1980) u trz y m ała s i ę s to p a wzro-s tu t a k a . Jak w 1978 r , ( 1 5 7 ,1 $ ) t o można l i c z y ć na r e a l i z a c j ę ogółem około 20 t y s . domków w całym p i ę c i o l e c i u . To zaá sta n o -wi zale d w ie 2/5 programu ilo ścio w eg o (około 4056). Program z 1976 r . J e s t więc zdecydowanie niewykonalny.
T a b e l a 2 Rozwój s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa mieszkaniowego
w P o ls c e w l a t a c h 1976-1978 w t y s . m2 pow. użytkowej Rok Budownictwo s p ó ł d z i e l -cze Wskaźnik dynamiki (?0 Budownictwo Jed n o ro - 1 d zin n e s p ó ł d z i e l -cze Wskaźnik dynamiki (# ) U dział sp ó łd z. bud. Jedn. w bud. s p ó łd z , (JO 1976 7 346 100,0 105,4 100,0 1 ,4 1977 7 364 100,2 219,5 208,2 3 ,0 1978 8 467 115,0 344,9 157,1 4,0
Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstaw ie Rocznika s t a t y s -tycznego 1979, Warszawa 1980, t a b l . 16 ( 5 3 1 ), s . 363 i danych CZSBM.
Budownictwo Jedn o ro d zin n e realizo w an e p rzez s p ó łd z ie lc z o ś ć ro zw ija s i ę zdecydowanie s z y b c ie j n iż c a ło ś ć budownictwa s p ó ł-dzielczego'*. P o ło ż en ie większego n a c isk u na rozwój "drugiego f r u n tu mieszkaniowego" o b ra z u je t e ż wymownie praw ie 3 -k ro tn y w zro st u d z ia łu budownictwa Jednorodzinnego w c a ł o ś c i budownictwa s p ó łd z ie lc z e g o . O czyw iście, n i e n a le ż y zapominać o z d e -cydowanie ró żn ej b a z ie o d n i e s i e n ia wskaźników dynamiki: budow-nictwo Jednorodzinne s t a r t u j e w 1976 r . od bardzo n isk ie g o po-zioma, praw ie od z e r a .
R
In fo rm acje o rozwoju budownictwa jednorodzinnego na t l e wie-lo ro d zin n eg o w Lodzi w l a t a c h 1945-1975 s ą zaw arte w a r ty k u le : B. G r a c z y k , T. M a c i ą g , R e f le k s je wokół budownictwo Jed norodzinnego, "Zeszyty Naukowe UL" 1979, s . I I I , z . 41, s . 81- -8 6 .
Ten n ie s ł y c h a n i e ambitny program m iał być zrea liz o w a n y w po-s t a c i dwóch podpo-stawowych form o rg a n iz a c y jn y c h .
1. Na zasadach własnościowego prawa do lo k a lu popreez s p ó ł-d z i e l n i e lo k ato rsk o -w ła sn o śc io w e . System fin an so w an la i kreł-dyto- kredytowania J e 3 t tu t a k i sam j a k w budownictwie sp ó łd zielczy m w ielo -rodzinnym. Dominować ma zabudowa zw arta w form ie osied lo w ej lu b jak o u z u p e łn ie n ie zabudowy w ie lo r o d z in n e j, co pozw oliłoby u ro zm a ic ić tkankę u rb a n is ty c z n ą o s i e d l a oraz l e p i e j
wykorzyst a ć u rz ą d z e n ia placu budowy. W wykorzyst e j form ie przewidywano r e a l i -z a c j ą 35 400 mies-zkań (domków),
Г. Poprzez s p ó łd z i e lc z e z r z e s z e n ia budowy domków jed n o ro -dzinnych jak o zorganizow anej formy r e a l i z a c j i w y k o rz y stu ją ce j głów nie pomoc i w sp ó łu d z ia ł zakładów p rac y . Przeważać tu m iała-by zabudowa wolno s t o j ą c a i b l i ź n i a c z a ; system r e a l i z a c j i zaś g o sp o d arczy . V/ t e n sposób planowano budowę 10-15 t y s , domków.
T a b e l a 1 Liczbn budynków jed n a rad z in n y c h s p ó łd z ie lc z y c h wykonanych
w P o lsc e w l a t a c h 1976-1978 Пок ■1976 1977 100JÍ1977- 197S 1970:1977 % 1978j1976 % Razem 1976-1978 Liczba budynków 1 0Б6 2 146 197, 8 3 360 156,4 309,4 6 594
Ź r ó d ł o : Opracowanie włnr.ne wg danych C entralnego Zwią-zku S p ó łd z ie ln i Eudcwnictwa Mieszkaniowego (CZSBM),
Dane w ta b , 1 wskazują na znaczny p o stę p Ilościow y s p ó łd z ie lc z e g o bułdownictwa jełdnorołdzinnego w l a t a c h 19761978, W c ią gu t r z e c h l a t s l'a la tego budownictwa w zro sła bowien. t r z y k r o t -n i e . -n a j s i l -n i e j s z y w z ro s t, bo aż dwukrot-ny, n i a ł m ie jsc e w 1977 r . ; rok 1978 za zn a c z y ł s i ę Jednak zwolnieniem tempa, " a - suwa s i ę p y t a n i e , czy dotychczasowy rozwój umożliwia r e a l i z a c j ę programu w ie lo le tn ie g o na c a ły окгез 1976-1900, Aby odpowiedzieć na to p y ta n ie w ystarczy z e sta w ić ogólną l i c z b ę z re a liz o w a -nych budynków w l a t a c h 197C-1976, c z y l i 6594 z 50 t y s . budyn-ków, przew idzlanych do wykonania w o k r e s i e 1976-1980. Okazuje s i ę , i> •./ ciąg u trssoch l a t zrealizo w an o zaled w ie 1 3 , Г',! całego
programu. Aby w p e ł n i wykonać z a m ierz e n ia p la n u , n a le ż a ło b y w 1979 i 1980 r . wykonać ro c z n ie 21 703 budynki, t o znaczy około 10 razy w ięcej n iż w każdym z p op rzed n ich l a t . Gdyby w dwóch o s t a t n i c h l a t a c h programu (1979-1980) u trzy m ała s i ę sto p a wzro-s tu t a k a . Jak w 1978 r . (157,1%) t o można l i c z y ć na r e a l i z a c j ę ogółem około 20 t y s . domków w całym p i ę c i o l e c i u . To zaś s ta n o -wi zale d w ie 2 /5 progranw ilo ścio w eg o (około 405í). Program z 1976 r . J e s t więc zdecydowanie niewykonalny.
T a b e l a 2 Rozwój s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa mieszkaniowego
w P o ls c e w l a t a c h 1976-1978 w t y s . m2 pow. użytkowej Rok Budownictwo s p ó ł d z i e l -cze Wskaźnik dynamiki (* ) Budownictwo Je d n o ro - ' dzinne s p ó ł d z i e l -cze Wskaźnik dynamiki (90 U dział sp ó łd z. bud. Jedn. w bud. sp ó łd z . (%) 1976 7 346 100,0 105,4 100,0 V 1977 7 364 100,2 219,5 208,2 3 ,0 1978 8 467 115,0 344,9 157,1 4 ,0
Ź r ó d ł oj Opracowanie własne na podstaw ie Rocznika s t a t y s -tycznego 1979, Warszawa 1980, t a b l . 16 ( 5 3 1 ), s . 363 i danych CZSBM.
Budownictwo Jedn o ro d zin n e realizo w an e p rzez s p ó łd z ie lc z o ś ć ro zw ija s i ę zdecydowanie s z y b c ie j n iż c a ło ś ć budownictwa s p ó
ł-5
d z le lc z e g o . P o ło ż en ie większego n a c isk u na rozwój "drugiego f r u n tu mieszkaniowego" o b ra z u je te ż wymownie praw ie 3- k r o tn y w zro st u d z ia łu budownictwa Jednorodzinnego w c a ł o ś c i budowni-ctwa s p ó łd z ie lc z e g o . O czyw iście, n i e n a le ż y zapominać o zde-cydowanie ró żn ej b a z ie o d n i e s i e n ia wskaźników dynamiki: budow-nictwo Jed norodzinne s t a r t u j e w 1976 r . od bardzo n isk ie g o po- z lo n u , praw ie od z e r a .
С
In fo rm acje o rozwoju budownictwa Jednorodzinnego na t l e wie-lo ro d zin n eg o w Lodzi w l a t a c h 1945-1975 są zaw arte w a r ty k u le : B. G r a c z y k , T. M a c i ą g , R e f le k s je wokół budownictwa Jed norodzinnego, "Zeszyty Naukowe UL" 1979, s . I I I , z . 41, s . 81- - 8 6 .
R e a liz a c ja programu rozwoju s p ó łd z ie lc z e g o ’ budownictwa Jedno-rodzinnego w k r a ju w l a t a c h 1976-1973 wykazuje ogromne opóźnie-n i e , k tó r e uopóźnie-niem ożliw ia ic h opóźnie-n a d ro b ie opóźnie-n ie w l a t a c h 1979-1980. Trzeba jednak p o d k r e ś lić znaczące pow iększenie rozmiarów tego typu budownictwa w budownictwie' sp ó łd zielczy m .
2 .2 . Województwo
Decyzja p rezy d en ta m. Ł o d zi, wspomniana Już up rzed n io zobo-w ią z a ła odpozobo-wiednie słu żb y m ie js k ie i inzobo-westorózobo-w do stzobo-w o rz e n ie warunków do r e a l i z a c j i 5600 domków w l a t a c h 1976-1960, a w tym 1400 w form ie s p ó ł d z i e l c z e j i 4200 w form ie In d y w id u aln ej. Dotychczasową r e a l i z a c j ę ty ch z a ło ż e ń przedstaw iono w ta b . 3. In -T a b e l a 3 P lan 1 r e a l i z a c j a budownictwa jednorodzinnego
w województwie łódzkim w l a t a c h 1976-1980 ( l i c z b a budynków)
Rok planowa-Budynki indywidualne Budynki spółdz i e l c z e ne wykona-ne % 'wyko-n ania planowa-ne wykona-ne ?' wyko-nania
1976 600 1 016 -127,0 100 71 7 1 ,0 1977 800 1 180 147,5 200 21 10,5 1978 •600 1 033 129,1 300 213 7 1,0 1979 950 • • 250 • a • 1980 850 • a 550 • a Razem 1976-1980 4 200 3 229 7 6 ,9 1 400 305 • 2 1 ,В
Ź r ó d ł o ? Opracowanie wlesne na podstaw ie danych zawartych w A. W a l c z a k , Rola s p ó ł d z i e l c z o ś c i mieszkaniowej w rozvoju budownictwa Jednorodzinnego (p rób a a n a liz y s y t u a c j i w w o j e w ó d z
-tw ie miejskim łó d zk im ), Łcdź 1979, 8. З^Спа prawach rę k o p is u ). t e r p r e t a c j a danych zaw artych w t a b . 3 n ie pozostaw ia żadnych złudzeń co do r e a l i z a c j i p la n u , p rz y ję te g o przez łódzką s p ó ł-d z ie l c z o ś ć mieszkaniową. J e s t rz e c z ą z u p e łn ie niem ożliwą, by w l a t a c h 1979-1980 można było z re a liz o w a ć 78,2?: programu p ię c iu 1 i t , c z y l i wybudować J e s z c z e 1095 domków Jednorodzinnych, J e ś
-l i w c iąg u t r z e c h -l a t 1976-1978 wybudowano i c h za-led w ie 305. S y tu a cja w województwie łódzkim n i e J e s t Jednak g o rsz a od sy-t u a c j i p a n u ją c e j w całym k r a j u ; J e s sy-t nawesy-t w yraźnie l e p s z a . Przypomnijmy, że w k r a ju wykonanie planu za t r z y l a t a 1976--1978 wyniosło zaled w ie 13,25«, gdy w Łodzi - 2 1,8%,
T a b e l a 4 R e a liz a c ja s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego w województwie łódzkim w l a t a c h 1976-1978 wedle l o k a l i z a c j i
Ogółę m Łódź-ipiasto P o z o s ta łe m ia s ta 'w o je
-wództwa
Gminy 1 l i c z b a
bud. % lic z b abud. * l i c z b abud. % l i c z b abud. R e a liz a c ja 1976-1977 92 100 53 57,6 39 42,4 - -1П7 P 213 100 151 70,9 48 22,5 14 6 ,6 1976-1978 305 10C 204 66,9 87 28,5 14 4,6 Program 1976-1900 1 400 987 221 192 Stopień re a l Iza — c j l programu 21 ,fl 20,7 39,4 7 ,3
Ż r ó d ł o : Opracowanie i o b l ic z e n i a w łasne na podstaw ie W a l c z a k , op. c i t . , s . 13 .
A n a liz a danych w t a b . 3 d o s ta r c z a te ż i innych wniosków. Okazuje s i ę , iż r e a l i z a c j a domów Jednorodzinnych indywidualnych p rze b ieg a bardzo pom yślnie. Zaawansowanie ro b ó t j e s t ta k wyso-k ie - 7 6 , 9Г- planu - że g w aran tuje n i e ty lwyso-k o Jego - r e a l i z a c j ę l e c z i p rz e k r o c z e n ie . M e dysponujemy szczegółowymi danymi od-n o śod-n ie do tego budowod-nictwa, a le wolod-no s ą d z i ć , że budyod-nki iod-ndy- indy-widualne pow stają na te r e n a c h przed e wszystkim ty lk o c z ę ś ciowo u zb rojonych. Budownictwo Jednorodzinne s p ó ł d z i e lc z e j e s t wyko-nywane zaś prawie w yłącznie na t e r e n i e posiadającym p ełn e u z b r o j e n ie , ponieważ domki s p ó łd z i e lc z e 3ą projektow ane z
regu-ly v zabudowie z w a r t e j . J e á l i t a k , to i s t o t n a b a r i e r a o g r a n i-c z a ją i-c a ror.wój budownii-ctwa s p ó łd z ie li-c z e g o - b rak terenów u z b ro - j o r y c h , n io w ystępuje ta k s i l n i e w budownictwie indywidualnym. S ar probier. jed n ak p o z o s ta j e nierozpoznany i w art byłby g łę b -s z e j a n a li z y .
T a b e l a 5 S p ó łd z ie lc z e budownictwo jed n o ro d z in n e w wybranych województwach
(budynki oddane do użytku w 1976 r j
Województwo Ludność ( ty s . osób) Powierz-c h n ia użytkowa U 2) Udział pow.uźytk w pow. ogółem ( ? ) Y.'akažnik pow.uźytk na l i c z b ę mleszk, .m2/ 1000,4) M iejsce wo-jewództwa w k r a ju wg wskaźnika K atow ickie 3 577 71 715 36,1 2 0 ,0 I I Łódzkie o. 1 103 19 979 10,1 16,1 I I I Warszawskie s t o ł . 2 226 12 626 6 ,4 5 ,7 XII K o s z a liń s k ie 445 12 300 6 ,2 27,6 I P io trk o w sk ie 5 fi 7 10 305 5 ,2 17,5 IV P oznańskie 1 201 7 543 3 ,e 6 ,3 XI Bydgoskie 1 015 6 744 3,'» 6 ,6 IX L u b e lsk ie 900 6 177 3,1 6 ,6 V III S z c z e c iń s k ie 67 fi 5 6ГЗ 2 ,6 6 ,4 X Krakowskie m. 1 151 5 523 2 ,6 4 ,6 X III fiadoeskie 665 5 200 2,6 7 ,6 VII Gorzowskie 444 4 400 2,2 9 ,9 VI Przemyskie 376 3 949 2 ,0 10,4 V Razom 14 •59* 172 066 8 6,7 -
-Ż r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a własne wg danych CZS3K i Rocznika e ta ty s ty c z n e g o 1979, Warszawa 1960, s . 35.
N ajwięcej domków wybudowano w Lodzi (2 0 4 ) , le c z s to p ie ń r e -a l i z -a c j i progr-amu J e s t wyższy w innych m i-ast-ach województwa. N ajgorsza s y tu a c j a pod każdym względem panuje w małych o śro d -kach gminnych. Zatrzymajmy s i ę J e s z c z e nad k w estią m iejsca s p ó łd z i e lc z o ś c i ł ó d z k ie j na t l e innych województw. W t a b . 5 zeatav.iono dane ty lk o z województw p rzodujących w z a k r e s ie bu- downictvia jed n o ro d zin n eg o .
P ozycję Lodzi na t l e innych regionów w z a k r e s i e rozwoju bu- downictwe Jednorodzinnego wypada uznać za bardzo d ob rą. Zajmuje ona d r u g ie m ie jsc e za woj, katowickim ; * co d z i e s i ą t y m etF kwa-dratowy pow ierzchni użytkowej w tym budownictwie b y ł oddawany w łódzkim. Godnym odnotowania faktem j e s t bezwzględna dominacja Górnego ś lą s k a : w ięcej n iż co t r z e c i dom je d n o ro d z in n y wyko-nano w katowickim.
Zwróćey t e ż uwagę na k o n c e n tr a c ję budownictwa je d n o ro -dzinnego w re g io n a c h s i l n i e zurbanizowanych: w katowickim, łódzkim i warszawskim^. W ty c h t r z e c h województwach wykonano ł ą c z n ie ponad połowę krajowego budownictwa Jednorodzinnego (52,69i).
W c e lu z o rie n to w a n ia s i ę we względnej in ten sy w n o ści budow-nictw a jednorodzinnego w reg io n ach o b lic z y liś m y w sk a ź n ik i, w k tó ry c h bazą o d n i e s i e n ia J e s t z a lu d n ie n ie województw.
Wskaźniki t e z n a cz n ie l e p i e j o b r a z u ją s k a lę w ysiłku inw estycyjnego w danym p rzed m io cie. K olejność województw p rzy p rzy -j ę c i u za k ry te riu m owych wskaźników - z m ie n ia ła s i ę n ie k ie d y dość n ieo czek iw an ie. Okazało s i ę przed e wszystkim , że pierwszeństwo n a leży s i ę k o sz allń sk ie tru ze wskaźnikiem 27,6 mŁ na 1000 mieszkańców. Dopiero p ó ź n ie j p l a s u j ą s i ę : k a to w ic k ie (20,0 m2) i łó d z k ie (18,1 m2) . P o d k r e ś lić w arto u trzy m an ie s i ę łó dzkiego w czołówce województw ( t r z e c i e m ie js c e ) , l i c z ą c k o le jn o ś ć na podstaw ie omawianego w skaźnika, a nieoczekiwany spadek wojewó-dztwa s to łe c z n e g o na X II m ie jsc e .
Województwo m ie js k ie ł ó d z k ie n a leży do ś c i s ł e j czołówki k ra-jowej w z a k r e s i e wysiłków s p ó ł d z i e l c z o ś c i mieszkaniowej na p o lu r o z w ija n ia s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego.
3. Tereny 1 forr.y zabudowy je d n o ro d z in n e j m* t
3udcwnictwo je d n o ro d z in n e w m iastach może być realizo w an e w n a stę p u ją c y c h typ ach zabudowy: wolno s t o j ą c e j , b l i ź n i a c z e j , sze-regowej i a t r l e l n e j .
^ U dział lu d n o śc i m ie js k i e j w ty ch województwach był w 1976 r . n a s tę p u ją c y : k ato w ick ie - B 7 , l f , łó d z k ie - 91,15:, warszawskie - 88,15'. Dane z Rocznika s ta ty s ty c z n e g o 1979, Warszawa 1900, s . ľ , t a b l . 2.
Dwa p ierw sz e typy r e p r e z e n t u ją formę t r a d y c y jn ą zabudowy, zaá n a s tę p n e n a le ż ą do form zabudowy z w a r te j. Dotychczas domy Jed n o ro d zin n e b y ły wykonywane praw ie w yłącznie ja k o budynki wolno s t o j ą c e , rzadko - b l i ź n i a c z e . Zabudowę Jedn o ro d zin n ą ce-chowała poza tym przypadkowość 1 s ła b e pow iązanie z c a ł o ś c i ą
7
t k a n k i m ie js k i e j . O
Można podać s z e re g przyczyn teg o stan u rzeczy . Je d n ą z n ich J e s t p o z o s ta w ie n ie in ic ja ty w y wyboru te re n u pod zabudowę Indywidualnym inwestorom, co prowadzi do ro z p ro s z e n ia budowni-c tw a, a ta k ż e z n a budowni-cz n ie u t r u d n i a wkomponowanie go w o t o budowni-c z e n i e , ' Owa d e z i n t e g r a c j a Inwestorów i ro z p ro s z e n ie budów u t r u d n i a t e ż p o w ażn iejsze próby formowania typów zabudowy z w a r te j. Wspomi-nany o tych o k o lic z n o ś c ia c h ta k ż e 1 w tym c e l u , by uwypuk-l i ć je d e n z i s t o t n y c h motywów. Jakim k iero w a ła s i ę p o uwypuk-l it y k a mieszkaniowa, p rz e k a z u ją c a s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ieszkaniowej zad an ia w z a k r e sie budownictwa Jednorodzlnneßo.
Naczelnym hasłem w organizow aniu p rzez s p ó łd z ie lc z o ś ć budo-wnictwa jed n o ro d zin n eg o J e s t więc nadanie mu prawa równoprawne-go obyw atelstw a w stosunku do Innych form m ie js k i e j zabudowy m ieszkaniow ej. P rz eja w iać s i ę to powinno w p r z y j ę c i u n astęp u -j ą c y c h kierunków d z i a ł a n i a :
1) budownictwo jed n o ro d z in n e powinno być programowane ko.iv» pleksowo w s t r u k t u r z e o sie d lo w e j p rzy uw zględnieniu ś c i s ł e g o związku z p r z e s t r z e n n ą i fu n k c jo n a ln ą s t r u k t u r ą m ia s ta ; n ie -zbędne J e a t zapew nienie r e a l i z a c j i i n f r a s t r u k t u r y tow arzyszą-c e j ;
2) usytuow anie tego budownictwa w organizm ie miejskim powirv- no c.ieć c h a r a k te r s t r u k t u r a l n i e trw a ły ; zasady ro zm ieszczen ia powir.ny wykluczać możliwość p rz e z n a c z e n ia ty ch te r e n ó w ‘na inne c e l e ; l o k a l i z a c j a budownictwa jed n o ro d zin n eg o powinna być ta k dobrana, aby "broniła" sJ-, sar:a przed r.rian ą p rz e z n a c z e n ia ;
3) budownictwo je d n o ro d z in n e może tworzyć z budownictwem
7
1 Por. Z. G a l p e r y n , Tereny zabudowy J e d n o ro d z in n ej w ś w i e t l e ntraatywów u r b a n is ty c z n y c h , " E iu le ty n - In fo rm acja C0I3"
, z . J , .
O b sz e rn ie j p is z e o tyrr. W r ó b l e w s k i , P rz e s trz e n n e s (■/'./ *vi 1 trj d o r : ó'.'í jed n o ro d z in n y c h , " Im /e s ty c je i Budownictwo"
wielorodzinnym wspólne z e sp o ły o sied lo w e; J e s t rz e c z ą pożądaną by i n t e g r a c j ę p r z e s t r z e n n ą obu form zabudowy o siąg n ąć drogą wspólnego zagospodarowania terenów r e k r e a c j i .
L o k a liz a c ję s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa jedn o ro d zin n eg o na t e -r e n i e woj. łó d zk ieg o p -rz e d s ta w ia t a b . 6.
T a b e l a 6 L o k a liz a c ja s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego
w województwie miejskim łódzkim w l a t a c h 1976-1980
Grupy l o k a l i z a c j i Docelowa chłonność te re n u 3 iczb a domków u d z i a ł w g r u p ie (.%) u d z ia ł w wojewódz-tw ie (# ) 1 2 3 4 Lódi - razem 1 163 100,0 46,6 " P i e n i s t a " 321 27,6 12,8 "Rojna" 660 56,7 26,4 "R e tk ln ln " . 37 3,2 1.5 "Radogoszcz" 80 6 ,9 3,2 "Zarzew" 24 2 ,0 1 ,0 "Kurak" 30 2,6 1,2 "Zelwerowicza" 11 1 ,0 0 ,5
Inne m ia sta - razem 52 4 100,0 20,9
P a b ia n ic e "DugaJ" 250 47,7 10,0 P a b ia n ic e "Karolewaka" 30 5,7 1 ,2 Z g ierz " D o z y lljsk a " 100 19,0 4 ,0 Z g ierz "Kamienna" 30 5 ,0 1,2 Zgierz "Parzęczewska" 2R 5 ,4 1,1 Ozorków "Parr.ęc-ie-.sko" 36 6 ,9 1 ,4 Konstantynów "Łódzka" 50 9 ,5 2 ,0 Giiiny - razem 810 100,0 3 2 ,A Aleksandrów "Vs'olnoici" 140 17,3 5 ,6 Andrespol "Leina" 300 37,0 12,0 Stryków "Kopernika" 60 7 ,4 2,4 Bukowiec gm. B rójce 30 3,7 1,2 Rzgów 30 3,7 1,2 Głowno "Spacerowa" 200 24,7 8 ,0
Tabela 6 Ccd.)
1 2 3 4
B ia ła gm. Z g ierz 20 2,5 0 ,8
Proboszczewice gin. Zgierz 30 3,7 1,2
Ogółem województwo 2 497 100,0 1 0 0 ,0 .
Ž r Ó d ł oj Opracowanie 1 o b l ic z e n i a własne wg W a l c z a k op. c i t . , s , 4 -5 .
Pierw sze domy jed n o ro d z in n e ju ż pow stałyj w Łodzi na o s ie d lu " P i e n i s t a " , "Zarzew" i " R e tk in ia " , w Konstantynowie na o s ie d lu "Łódzka" 1 w gminachj Aleksandrów, Bukowiec 1 A ndrespol.
Z t a b . 6 wynika, że n a jw ię c e j terenów przygotowano w Ło- d z l j b l i s k o połowę o g ó ln ej l ic z b y d z ia ł e k w województwie. Fakt t e n wywołuje pewne zdum ienie. Stosunek lu d n o ś c i Łodzi do
po-• * Q
z o s t a ł e j lu d n o áci województwa wyraża s i ę p ro p o rc ją 75 : 2 5 % , zaś a n a lo g ic z n ie l e c z w o d n ie s ie n iu ty lk o do lu d n o śc i m ie
j-10
s k i e j 01,4 i 1 8 ,6$ . U d ział budownictwa Jednorodzinnego w Ło-d z i mierzony przygotowąnymi teren am i powinien więc być b a r -d z i e j z b liż o n y -do tego u -d z i a ł u , J a k i -d y k tu je p o p u la c ja m ia sta . Wydaje s i ę w ięc, iż władze m ia sta powinny przek azać s p ó ł-d z i e l c z o ś c i mieszkaniowej Łoł-dzi z n a cz n ie w ięcej terenów poł-d bu-downictwo Jed n orodzinne.
Godnym p o d k r e ś le n ia faktem J e s t p ełn a r e a l i z a c j a zasady wkomponowania budownictwa jedn o ro d zin n eg o w o b s z a r zabudowy
wie-l o r o d z i n n e j 11. W t e n sposób z o s t a ł y Już z re a wie-liz o w a n e dwa małe o s i e d l a w Łodzi - na. Zarzewie i R e t k iń i , trw a ją budowy w Lodzi na Radogoszczy, P i e n i s t e j o raz w Zgierzu i P a b ia n ic a c h . '
S tan k o n c e n tr a c j i budownictwa jednorodzinnego j e s t p r z e d s ta -wiony w t a b . 7 .
9
Obliczono na podstaw ie Rocznika s ta ty s ty c z n e g o 1979, War-szawa 19QG.
|Г! Ibidem.
11 Л. V/ a 1 с z a k , Reda s p ó ł d z i e l c z o ś c i mieszkaniowej w rozwoju budownictwa jednorodzinnego (próba a n a liz y s y t u a c j i w woj. - ie j s k i m łó d zk im ), Łódź 1979, a. 3 (na prawach r ę k o p is u ).
Z o g ó ln ej l i c z b y 22 l o k a l i z a c ji d l a budownictwa je d n o ro d z in -nego, aż 1 3 - a więc ponad połowa - to te r e n y małe: do 50 doro- ków. Zlokalizowano tam 15,77í o g ó ln ej l i c z b y domków, Z t r z e c h w zięty ch pod uwagę g ru p , n a jw ię c e j małych o s i e d l i ma powstaó w innych m ia sta c h województwa ( l /3 lic z b y domków), najm niej w Lodzi (8 , 8#)« Największym udziałem dużych - ponad 300 domków - o s i e d l i c h a r a k te r y z u je s i ę Łódź (8 4 ,3 9 0 .
Problem optym alnej w ie lk o ś c i t e r e n u n a le ż y rozpatryw ać w k o n te k ś c ie t e c h n o l o g i i wykonawstwa; w przypadku o p a rc ia r e a l i z a c j i domków na c i ę ż k i e j p r e f a b r y k a c ji ty lk o bardzo duze z e s -poły mieszkaniowe mogą s p e łn ia ć wymogi ekonom iczności; w bu-downictwie tradycyjnym p o s t u l a t t a k i t r a c i mocno na z n a cz e n iu .
V województwie łódzkim przew idziano stosow anie te c h n ik uprzenysłcw ionych w y ł ą c z n i e w Łodzi; mają tu one zdominować
wykonawstwo. Na pozostałym o b szarze województwa mają n ie p o d z i e l -19
n ie panować t e c h n i k i tra d y c y jn e “ .
Omawiając w ś w i e t l e ty c h stw ie rd z e ń s t r u k t u r ę terenów w Łodzi n a leży u z n a ć, i ż J e s t ona n i e ź l e dopasowana do s t r u k t u -ry te c h n ik budowy; p rzew ażają tu te re n y o dużej pojem ności. Pewne z a sk o c z e n ie budzi f a k t , iż w małych o s ie d l a c h gminnych, budownictwo ca być sko n cen tro v an e na te r e n a c h o w iększej po-jem ności (od 101 do 3OO domków) n iż w większych m iastach woje-wództwa (w yłączając Łódź). Prawie 80J' l o k a l i z a c j i w gminach to te r e n y w iększe (1 0 1 3 0 0 ), zaś w innych m iastach J e s t ich n ie -sp e łn a połowa.
W całym województwie, traktowanym Jako c a ł c r ć , dominujące z n a c z e n ie , moją te re n y ś re d n i e i duże (o pojemności ponad 100 domków): zlokalizow ano tu 3 /4 łą c z n e j lic z b y domków (7 4 ,8 ? 0 . Tam, £ d z le s t o s u j e s i ę tra d y c y jn e metody budowy w arto rozważyć celowość r e a l i z a c j i n ie w ie lk ic h , kameralnych zespołów domków Jed n o ro d zin n y ch , k tó r e s p e ł n i a j ą bardzo pożyteczne fu n k cje u r -b a n is ty c z n e a d l a mieszkańców są c z ę s to -bardzo a tr a k c y j n e . Ha-s ło "Ha-sm a ll i Ha-s b e a u t i f u l " nożna i tu u^nać za 3 łu tz n e .
O k re ś le n ie m iejsca województwa łó dzkiego na t l e k r a ju i in-nych województw pod względem formy zabudowy J e s t wyjątkowo łatw e i Jednoznaczne: panuje tu n ie p o d z i e l n i e system szeregowy
S tr u k tu r a terenów s p ó łd zielczego budownictwa je d n o ro d z in n e Do 50 domków , 51-100 domków Grupy l ic z b a domków w gru-p ie .u d z ia ł Romków(K l i c z b a domków w gru-p i e u d z i a ł domków(5>j l o k a l i z a c j i w gru-p ie wództ-w woje-wie w gru-p i e w woje- wództ- wie Łódź 4 8 ,6 4 ,2 1 6 ,9 3 ,2 Inne m iasta 5 33,3 6 ,9 1 19,0 4 ,0 Gminy 4 13,6 4 ,6 1 7 ,4 2 ,4 Ogółem woj. m ie js k ie łó d z -k ie 13 15,7 3 9 ,6
Ź r ó d ł o ; Opracowanie własne na podstaw ie danych z ta b 6 . ( ta b . 0 ) . Tylko w województwie krakowskim I s t n i e j e a n a lo g ic z -na s y t u a c j a , l e c z ze względu -na sk ro m n iejsze rozmiary budow-nictw a jednorodzinnego w tym r e g io n ie (ponad t r z y k r o t n i e mniej n iż w łódzkim) pierwszeństw o n ależy pozostaw ić Lodzi. Również w s k n l i k r a ju obserwujemy wyraźną przewagę zabudowy szeregowej - około 3/4 budownictwa. Fakt te n n a leży o c e n ić pozytywnie ze wzglądu na z-nanc w a lo r/ budownictwa szeregowego z punktu wi-d z e n ia o sz cz ę wi-d n o śc i terenów i wzglęwi-dnej t a n i o ś c i buwi-dowy. W ce lu lep szeg o z o rie n to w a n ia s i ę w spraw ie " te re n o c h ło n n o ś c i" róż-nych forrr. zebu'Jcvy Jed n o ro d z in n ej przedstaw iono t a b . 9 .
Lepsze w ykorzystanie te re n u o sią g a n e w zwartych formach ťabudov/y Jed n o ro d z in n ej J e s t bezsporne 1 n ie na to głównie chcemy zwrócić uwagę c z y t e l n i k a . Mniej oczyw isty J e s t inny w niosek, na k tó ry p o śre d n io vs k a z u ją dane ta b . 8. Wielkoś c i normatywne d z ia ł e k w zabudowie tra d y c y jn e j (wolt.o s t o j ą -cej i b l i ź n i a c z e j ) n ie w yglądają wcale pokaźnie. Wskazuje tc na f a k t , i i forma zabudowy tra d y c y jn e j w miarę I n te n s y f ik a -c j i w ykorzystania terenów mie j s k i c h - z a tr a c a swój główny wa-l o r , ".irym był d la użytkow nik! duży teror; с k a la ją c y budynek;
i i on i s t o t n ą f u n k c ję i :: o la c ji m ieszkaniu od o to c z e n ia ; , r zJ i i i por-tucii* t.’ .'. ir.tyr.r.ości.
T a b e 1 a 7 go w województwie miejskim łódzkim według w ie lk o ś c i o s i e d l i
101*-300 domków Ponad 300 domków Razem
lic z b a domków w g ru -p i e u d z ia ł Romków l i c z b a domków w g ru -p i e udział.domków l i c z b a dęmków w g ru -p i e u d z ia ł (<Й)domków w g ru -p i e w woje wodzt- wie w gru-p ie w woje- wództ-wie w g ru -p ie w woje- wództ-wie - - - - 2 8 4 ,3 3 9,2 7 100 4 6,6 1 4 7,7 10,0 - - - 7 100 20,9 3 7 9 ,0 25,6 - - - 0 100 3 2 ,4 4 35,6 2 39,2 22 100,0 T a b e l a 8 S tr u k tu r a s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego
według forra zabudowy w P o lsc e i w wybranych województwach*
Województwo Wskaźnik ? ®' p . u . w woj. m“" p . u . w P o lsce % Formy zabudowy (54) wolno s t o -j ą c a b l i ź n ia -cza s z e r e -gowa zwar-inna
t a razem zwarta i s z e -regowa 1 2 3 4 5 6 7 Katowickie 36,1 1 2 , 8 2,1 e i ,o 4 , 2 8 5 , 2 Łódzkie m. 10,1 - - 100, 0 - 1 00, 0 Warszawskie s t o ł . 6 , 4 13 , 0 19,1 6 7 , 9 - 6 7 , 9 K o s z a liń s k ie 6 ,2 6 , 0 - 8 5 , 5 8 , 5 9 4 , 0 P io trk o w sk ie 5 , 2 3,1 3 3 , 0 5 8 , 2 ■» 5 0 , 2 Pozr.ońskie 3, 8 1 16, 7 8 1 , 9 - e i ,9 Bydgoskie 3 , 4 56,5 13 , 0 30, U - 30 , 4 L u b e lsk ie 3,1 1 2, 3 6 6 ,7 21,1 - 21,1
T ab ela 8 ( c d j 1 2 3 , 4 5 6 7 S z c z e c iń sk ie 2 ,8 40,4 26,9 32,7 - 32,7 Krakowskie m. 2", 8 - - 100,0 - 100,0 Razem 79 ,9 - - - - -POLSKA 100,0 13,1 8 ,4 7 4 ,8 3,6 7 8 , 4
*Dsne ob e jm u ją budynki oddnne do u ż y tk u w 1970 r . K o le jn o ś ć ' i województw wg m ale ją c e j 3 k a li budownictwa jednorodzinnego s p ó ł-d z i e l c z e g o .
Ż r ó d ł o * . Opracowanie własne na podstaw ie danych CZSBM. T a b e l a 9 Iloirnatywy w ie lk o ś c i d z ia ł e k i g ę s t o ś c i mieszkań
’ . w różnych ty p ac h zabudowy J e d n o ro d z in n e j*
Rodzaj zabudowy d z i a ł k i (m)Szerokość , Pow ierzchnia d z i a ł k i ( o ) G ęstość mieszkali na 1 ha
Volno s t o j ą c a 1 5 ,0 -1 7 ,5 250-400 24-19
B liź n ia c z a 9 ,5 -1 2 200-300 34-24
Szeregowa 4 ,2 - 7 ,5 110-200 54-34
A t r ia l na 1 0 ,0 -1 2 ,0 110-150 do 200**
“ W warunkach pełnego u z b r o je n ia te re n u (wodociąg m ie js k i , k a n a l i z a c j a m i e j s k a , g a z , c o ).
* *V p o s ta c i tzw . dywanowej.
Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstaw io z a łą c z n ik a do z a rz ą d z e n ia r.r 4 rciniafcra SiPMB z 12,01.1966 r. zm ien iająceg o za-rz ą d z e n ie u spraw ie wskaźników w ykoza-rzystanio t erenów zainwestowa- 1 Ja . i ej .-.kiego "Dz.Bud." i:r 2, poz. 7 i В. К a ł o l e p s z y , \i i á n i e w s i: a . Budownictwo je d n o ro d z in n e , Warszawo 19 7 6, а. 11; J . 3 a m u J ł i o , Kolonia domków d l a pracowników P o l i - t©chnĽ:i Ł ó d z k ie j, " A r c h ite k tu r a " 1971, z , 3.
Bu'iyr.ki b] U n i.jc z e i szeregowe w awej s t r u k t u r z e funkcjo-n a lfunkcjo-n e j L p r z e s t r z e n n e j w sp ó łc ze śn ie n ie w ie le o d b ie g a ją od kon-w encji budyri: u kon-wolno s to ją c e g o . Oeląga s i ę tu Je d y n ie e f e k t W- ■*e r , t r a c j i zabudowy p rzez z b l i ż e n i e lub zblokowanie w s z e re g . V/ ! .i k.wr.Jcv./ie b liźn iaczy m te r e n o ta c z a ją c y ro z d z ie lo n y j e a t /„j tiv.y i •, :*aś w budownictwie szerojewym ra dwa.
Z asadniczą zmianę J a k o ściową wprowadza d o p iero a t r i a l n a forma zabudowy. Poprzez p r z e n i e s i e n i e te r e n u niezabudowanego z zewnątrz budynku do Jego w n ę trz a , przyw raca s i ę budynkowi Jed -norodzinnemu intym ność, p o czu cie odgrodzenia od o to c z e n ia , a więc t e cechy, k t ó r e w odczuciu społecznym d e c y d ują o w a r to ś c i budownictwa Jednorodzinnego w o g ó le.
W ś w i e t l e ty c h s tw ie rd z e ń - do sk o n ale znanych a rc h ite k to m i u rb an isto m - n a le ż y wnieść pewną poprawkę do, dokonanej u p rz e d n io , pozytywnej w z a s a d z ie oceny s y t u a c j i w województwie łódzkim. Trzeba wnioskować o p o d ję c ie kroków w c e lu przełam a-n ia prymatu formy szeregowej i zapoczątkow aa-nia w Łodzi budow-nictw a a t r i a l n e g o . Nie u ł a t w i a sprawy f a k t* i ż zabudowa a - t r i a l n a i tzw. dywanowa1^ J e s t stanowczo n ie p o p u la rn a w całym k r a j u . Mówi o tym u d z i a ł 3 ,6 # ( ta b . 8 ) , j a k i stan o w ią t e typy budownictwa w polskim budownictwie jednorodzinnym o c h a ra k te -rz e apó łd zleiczy m . Duże z n a cz e n ie negatywne mają t u prawdo-podobnie sw o is te b a r i e r y p s y c h o lo g ic z n e , w ynikłe z o b co ści za-budowy a t r i a l n e j d la t r a d y c j i p o l s k i c h 1 \
Wielkość terenów przeznaczonych pod s p ó łd z i e lc z e budowni-ctwo Jednorodzinne w Lodzi j e s t r e la ty w n ie m n ie jsz a n iż na z o s ta ł y c h o b sz ara c h województwa. Na t e r e n a c h o n i e w ie l k ie j po-jem ności l o k a l i z a c y j n e j , k tć ry c h w województwie J e a t dość spor o , n a le ż y , ze względów ekonomicznych, stosować metody tspora d y -c y jn e .
Wybór szeregowej formy zabudowy - Jnko jo d y n e j - budzi zas t r z e ż e n i a , gdy mamy na uwadze w a r to ś c i u r b a n izas ty c z n e i fu n k cjo -nalne innych form zabudowy z w a r te j, zw łaszcza a t r i a l n e j . Spółd z ie lc z o ś ć mieszkaniowa j e s t boSpółdaj JeSpółdyną w k r a j u i n s t y t u c j ą in -w e s to rs k ą , k tó r a mogłaby oży-wić z a in te r e s o -w a n ie innych, drob-n ie js z y c h idrob-nwestorów tym typem budowdrob-nictwa, a to możdrob-na uczydrob-nić p o p r.e z r e a l i z a c j ę przykładowych większych zespołów domków a t r i a l
-nych. „
Zabudowa dywanowa to zabudowa parterowymi domkami jed n o ro -dzinnymi r.a małych d z ia ł k a c h , s k ła d a ją c a a i ę głównie z budynków a t r i a l n y c h , form ująca zw arty u k ład domków o wspólnych ś c ia n a c h i izolowanych ogródkach (znane one są jak o " p a tio " lu b " á triu m " ).
1 ' Lomy a t r i a l n e pochodzą z krajów środzleinnoir.orskich, g d z ie stanow ią tra d y c y jn y typ zabudowy.
4. P.od:: aj p k o n s tr u k c ji ( te c h n o lo g ie budowlane)
4 . 1 . Kraj
Anal i ” u ją ć s t r u k t u r y t e c h n o l o g i i budowlanych stosowanych w spółdziolczym budownictwie Jednorodzinnym posłużymy s i ę w głów-nej m ierze i n t e r p r e t a c j ą danych zestaw ionych w t a b . 10. Tabela d o ty czy Je d y n ie obiektów oddanych do użytku w 1978 r j a n a li z a po-m ija więc d a ls z y rozwój s y t u a c j i ; w nioski po-mają więc c h a r a k te r wstępny i d o ty czą окгези zapoczątkow ania sz ersz eg o p rocesu roz-woju s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego.
T a b e l a 10 Rodzaje k o n s t r u k c j i stosowanych w sp ó łd zielczy m budownictwie
Jed-norodzinnym (budynki oddane do użytku w 1978 ij* K o n stru k cja nośna (50 U dział
zabudo-wy z w a rte j ( r ) 2 Cena 1 m po-w ierzch n i u ż y t-kowej (zł.) Województwo p ł y t aw ielka w ie lk iblok monoli-tyczna tr a d y -cyjna
P io trk o w sk ie • mm 100,0 58,2 7 051 L u b e lsk ie - - - 100,0 21 ,1 6 950 Krakowskie m ie j. 20,2** 7 9 ,0 100,0 15 851 S z c z e c iń sk ie 2 5 ,0 - - 7 5 ,0 32,7 6 558 Bydgoskie - 26,2 - 7 3 , G 30,4 6 938 Katowickie 17,2 1 0,0 10,0 6 2 ,0 85,2 9 424 Poznańskie 46,9 " . - "15,2 37,9 01,9 7 781 Łódzkie miej. 10,7 6 3 ,9 - 25,4 100,0 7 893 Warszawskie s t o ł . 1,0 8 4,0 1 5 ,0 6 7 ,9 11 597 K o s z a liń s k ie - 05,7 - 12,3 9 4 ,0 10 .106 Polsko 10,9 23,6 5 ,3 * 6 0 ,2 78,4 9 039
'Z estaw iono 10 województv o n ajw ięk szej s k a l i budownictwa wg m alejącego u d z ia łu metody t r a d y c y jn e j .
**’,/ k o n s t r u k c j i s z k ie l e t o w e j .
•••W tym 15! w k o n s tr u k c ji s z k ie l e t o w e j .
Rozpoczniemy od s p o s trzeżeń n a jo g ó ln ie js z y c h . V s k a l i ogól-nokrajowej przewagę p o s ia d a ją metody t ra d y c y jn e (60,2?ó)» dru-g i e m ie jsc e zajm ują metody wielkoblokowe (23,6?.), a n a s tę p n ie - w ielkopłytow e (10,9?'). Metody inne n ie odgrywają p o w ażn iejszej r o l i . Można s t w i e r d z i ć , iż wykonawstwo o p ie r a s i ę na dwóch za-sad n iczy ch system ach: tradycyjnym I uprzemysłowionym, opartym na p r e f a b r y k a c j i c i ę ż k i e j (34,555) - t a b . 11. T a b e l a 11 I I S tr u k tu r a k o n s tr o k c ji w budownictwie wielorodzinnym w l a t a c h 1960-1975 FiodzaJ k o n s tr u k c ji 1960 1965 ,1970 1975 Wielkopłytowa 1 15 23 56 Wielkoblokowa 17 32 60 41 Inne uprzemysłowione 4 8 4 1 Tradycyjna 78 45 13 2 Ź r ó d ł o : Przeg ląd s ta ty s ty c z n y MBiPMB 1976, s . 143. Budownictwo je d n o ro d z in n e s p ó łd z i e lc z e n ie z o s t a ł o - Jak na r a z i e - zdominowane przez systemy prefabrykowane: w ie lk ą p ł y t ę i w ie lk i b lo k , W budcwnictwie wielorodzinnym w c iąg u 15 l a t (1960-1975) systemy * r ,v ! y y j n e z r v t a l y ./yparte z p o z y c ji doml- r;iij4- e j na r ie znaczący m argines.
Obecny s te n w budownictwie Jednorodzinnym bardzo przypomi-na s y tu a c ję w wielorodzinnym z 1965 r . : budownictwo tra d y c y jn e - *‘5J (w Jednorodzinnym w 1978 r . - 60?'), wielkoblokowe -
(24?'), w ielkopłytow e 15/' (ИГ-). Drak nom ś c i s ł y c h in f o r m a c ji, aby móc przewidywać p r z y s z ł ą p o l i t y k ę te c h n ic z n ą w budowni-ctw ie Jednorodzinnym, i .a leż y jed n ak mocno przeciw stav/lać s i ę . próbom upodobnienia tego budownictwa, pod względem stosowanych metod te c h n ic z n y c h , do w ielo ro d zin n eg o .
T echnologie o p a r t e na c i ę ż k i e j p r e f a b r y k a c ji m iały i mają poważny wpływ na w zrost korsztów budownictwa mieszkaniowego. Według I n te r e s u ją c y c h badań J . Paszy ń sk ieg o , wpływ ten w l a t a c h 1972-1975 minł n ajw ięk sze z n aczen ie spośród czynników z a le ż - nych od branży . J e ś l i v:pływ w sz y stk ic h czynników wyraź ł1 s i ę
1 l J . P a s z y ń s k i , Koszty p ro d u k c ji w budownictwie. "Fi-.ansę" 1978, n r 3.
kwotą 9 ,6 n ld z ł (10С?0, to s k u tk i p rze ch o d zen ia na te c h n o lo -g i e z fab ry k domów w yniosły 3 ,8 mld z ł (4 0 ,3 7 '), zaś wpływ czyn-ników n ien a leż n y c h od branży o c e n ia Pa3zyński na kwotę 4 ,2 mld z ł (43,4*'): i d z i e tu głównie o w zro st cen czynników pro-d u k c ji . Bupro-downictwo jepro-d n o ro pro-d z in n e prefabrykowane musi być, ze względu na m n ie jsz ą s k a lę p ro d u k c ji na Jednym t e r e n i e , j e s z cze b a r d z i e j kosztowne. Ciężka p r e f a b ry k a c ja Jak rzadko k tó ra in n a metoda j e s t niewskazana w budownictwie je d n o ro d z in -nym1^ , Kosztowność metod p r e f a b r y k a c ji w tym budownictwie można wykazać na podstaw ie danych zamieszczonych w t a b . 10. W tym- c e lu przeprow adziliśm y rachunek k o r e l a c j i zachodzącej między m alejący« udziałem metody tra d y c y jn e j w k o le jn y c h województwach a ś r e d n i ą ceną budownictwa w ty c h województwach. Rachunek wykazał i s t n i e n i e z a le ż n o ś c i k o r e l a c y j n e j: współczynnik k o r e la -c j i ujemnej wynosi 0 ,6 3 4 ; przy t a k i e j w a rto ś -c i współczynnika
• 1В
К, Z-ijąc .nozy./a k o r e l a c j ę - "wyraźną" . Oznacza to w ięc, iż w m iarę zw iększania u d z ia łu metod p r e f a b r y k a c j i , ś r e d n i a cena
bu-19 downlctwa r o ś n ie w sposób "wyraźny" ' .
16 Ibidem, s . 21. ■
Należy p o d k r e ś l ić , iż c i ą g l e mamy tu na m yśli c ię ż k ą p r e f a - b r y k a c ję . In ac z e j zgoła wygląda sprawa z budownictwem p refab ry k o -wanym lekkim , k t ó r e przy dużej s k a l i budownictwa Jednorodzinnego, znakom icie z d a je egzamin w w ielu k r a ja c h zachodnich pod względem kosztów 1 szy o k o ścl moutażu. Do p ro d u k c ji elementów s t o s u j e s i ę drewno i m a te r ia ły drewnopochodne, tworzywa s z tu c z n e , aluminium, p r o f i l e sta lo w e zim n o g ię te . Dąży s i ę to te g o , by zestaw elementów na 1 dom p o m ie śc ił s i ę w samochodzie ciężarowym. Montaż trwa często. k i l k a g o d zin . P a t r z : J . S z u k s z t a , K ierunki rozwoju te c h -n i k i Jed-norodzi-n-nego budow-nictwa mieszka-niowego, " A rc h ite k tu ra " 1971, z , 3 ; J . K o d e l s k i , Przykłady masowego jed n o ro d z in n e go budownictwa mieszkaniowego, " A rc h ite k tu ra " 1971, z . 3. .P re fa b -ry k a c j a w budownictwie Jednorodzinnym krajów zachodnich polega wy-ł ą c z n i e na k o n s tru k c ja c h le k k ic h . Wyczerpujące i przekonywające dane s ta t y s ty c z n e zaw iera opracowanie Centrum In fo rm a c ji Naukowej, T echnicznej i Ekonomicznej. Techniki budowy oraz główne m a te ria ły k o n stru k c y jn e stosowane w budownictwie mieszkaniowym w wybranych
k r a j a c h , Warszawa 1979, z . 13. • '
10 K. Z a j ą c , Podstawy s t a t y s t y k i , Kraków 1967, 3. 467. 1Q Głowno parametry rachunku: cecha x - udział metody trady-c y j n e j . trady-cetrady-cha у - trady-cena 1 m! p. u . , x =* 55,7 i у = 0 264, ?, x /2/ * - 62,16 i x<2> = 2 9 ,3 , y /2 / - 10 402, ý < 2 > - 7 384,2.
= 33,2 i c 0,012 r 2 = 0,402 i r « 0,634
Wyników teg o rachunku n ie n a le ż y tra k to w a ć z b y t ś c i ś l e pod względem i n t e r p r e t a c j i lic z b o w e j: j e s t zb y t w ie le czynników po-* zarachunkowych a mających wpływ na ceny, np. w y k o rzy stan ie l o -kalnych m ate ria łó w , p re f a b ry k a ty p rz e c e n io n e , o d le g ło ś ć przewo-zów, sta n d a rd wykończenia, k o sz ty u z b r o j e n ia i t d . Jednakże o- gólna wymowa rachunku J e s t naszym zdaniem t r a f n a . Wskazują na to z r e s z t ą dane CZSBM, k tó ry c h p r e z e n ta c j ą można zakończyć te n fragm ent rozważań ( t a b , 12).
T a b e l a 12 Cena 1 m^ k ubatury s p ó łd z ie lc z e g o budownictwa Jednorodzinnego
w 1978 r.* t r a d y c y j
-na M onolity-czna W ielkoblokowa Wielko-płytowa Cena 1 m^ z ł
Wskaźnik ceny 1 m^ (JO ( j e ś l i za 1005C p rzyjm iemy cenę metody tr a d y -c y jn e j) 1 099 100,0 1 134 103,2 1 385 126,0 1 440 13 1,0 “ Dotyczy ty lk o obiektów oddanych do użytku w 1978 r . Ceny z uwzględnieniem mnożnika p rze lic z e n io w eg o K -/6 .
Ź r ó d ł o : Opracowanie i w y lic z e n ia własne na podstaw ie da-nych CZS3K.
J e ś l i przyjmiemy za f a k t udowodniony niew łaściw ość pr?.eno-20
sz e n ia te c h n ik o p a rty c h na "fabrykach domów" do budownictwa Jednorodzinnego, t o musi budzić niepokój f a k t , że aż co t r z e c i dom Jednorodzinny oddany do użytku p rzez s p ó łd z ie lc z o ś ć w 1978 r . pow stał w wyniku metod: wielkoblokowej i w ie lk o p ły to wej. U dział te n j e s t za wysoki! Na s z c z ę ś c i e , n a j b a r d z i e j u
-niezw ykle drc^ ą metodą s z k ie le to w ą , W 1978 r , cena 1 rir budowni-ctwa Jednorodzinnego s n ć ł d z i e l c z e j o w k o n s tr u k c ji s z k ie le to w e j by-ł a w k r a ju wyższa o 22V,' n iż w t r a d y c y j n e j , a o 1Ó1JÍ- większa n iż
V/ " w ie lk ie j p ł y c i e " .
“3Q
’..'узокае k o s z ty n i e s ą Jedynym przeciw skaznnlem ty c h metod w budownictwie jed n o ro d zin n y m , 3ą zaś głównym aiT^umentem n a tu r y eko-no m ic z n ej. L i t e r a t u r a a r c h i t e k t o n i c z n o - u r b a n i s t y c z n a i u r t . - , r c . : o za;*
s z eregu in n y ch , k tó ry c h t u d l a j a s n o ś c i v/yvodu n i e b ę d z ie : / przy-t a c z a ^ .
przem ysłow iona i n a jk o s z t o w n i e j s z a metoda w ie lk o p ły to w a s ta n o -w i ł a Jak na r a z i e około 105«.
, 4 . 2 . Województwo
Województwo ł ó d z k i e n a le ż y do grupy regionów, g d z ie metody p r e f a b r y k a c j i w budownictwie Jednorodzinnym p o c z y n ił y n a jw ię k s z e , p o s tę p y . Spośród badanych województw, ł ó d z k i e z u d z ia łe m 8 4 ,6 # p r e f a b r y k a c j i u s t ę p u j e n i e z n a c z n i * t y l k o warszawskiemu (8590 i ’ kosza!ińskieir.u (8 5 ,7 9 0 . P ł a c ą one z r e s z t ą z a t o wysokimi kosz-tam i budovy. Podobnych wniosków d o s t a r c z a porównanie ś r e d n i e j s tru k t u r y k rajo w e j z o d p ow iadającą j e j - w r e g i o n i e .
Na t l e w s z e ś n l e j s z y c h rozważań, f a k t t e n z a s ł u g u j e na o ce n ę negatywną. N ie bud zi w ię c tym b a r d z i e j zachwytu urucho-m i e n i e w 1979 r . w Ł odzi f a b r y k i domów Jed n o ro d zin n y ch o z d o l
-21
r.ości p ro d u k c y jn e j 250 domków r o c z n i e . Wpadanie w e u f o r i ę z po-wodu u p o w sz e c h n ie n ia t a k i c h form budownictwa J e d n o ro d zin n eg o w naszym m ie ś c ie J e t t chyba o p a r t e na n i e p e ł n e j znajom ości
wszy-22 s t k i c h plusów i minusów p r e f a b r y k a c j i .
B liż s z y c h in f o r m a c ji w omawianej k w e s t i i d o s t a r c z a z e s t a -w ie n ie o p a r te na cyto-wanym opraco-w aniu A. Walczako ( t a b . 13) .
Lar.e zaw arte w t a b e l i wywodzą s i ę z programu, k tó r e g o p e ł -no r e a l i z n c j a w a s p e V e ie il o ś c io w y m n i e budzi j u ż w ą tp liw o -ś c i . V związku z tym i r e l a c j e w s t r u k t u r z e t e c h n i k u le g n ą z a p ev a e zmianoм. N i e z a l e ż n i e jednak od ty c h z a s t r z e ż e ń dane z t a b . 13 r z u c a ją i n t e r e s u j ą c e ś w i a t ł o na k w e s t i ę kierunków p o l i -t y k i ł ó d z k i e j s p ó ł d z i e l c z o ś c i co do wyboru t e c h n i k r e a l i z a c j i .
^wróón.y uw8£ę, i ż w program ie p r z e w i d z i a n o w ięk szy , udz l a ł metod t r a d y c y jn y c h (3 6,8 9 0 wynika t o z danych o r e a l i z a c j i
?1
.,ytwórr:i 3 vg l i c e n c j i d u ń s k i e j , p ro d u k cja elementów W370 d j . I n fo r m a c je za V/ a 1 с z a k , op. c i t . , s . 12.
P e r . c h a r a k t e r y s t y c z n ą o p i n i ę G r a c z y k a i Ma -c i ą g n, o;., c i t . , s . 35. "T ra d y c y jn e budownictwo je d n o r o d z in n e r.ie % ч ju ż więkr.zego z n a c z e n ia i z a s to s o w a n ia w warunkach współ- c?.f.r.:.yoh, r d z i e ono z b y ł <!ro, 1 c? [podkr. a u t o r a ] , p r a c o c h ło n -т.е l -owolne w r e a l i z a c j i " .
programu ( 2 5 , 4Í') '*". Wynikać t o może z s z y b s z e j - j a k do, t e j pory - r e a l i z a c j i domków w Ł o d z i, g d z i e dominuje- p r e f a b r y k a c j a . Sys-temy uprzem ysłow ione zachow ują swój bezwzględny prymat t y l k o w Ł odzi ( 8 9 ,7 > ') f z a ś poza Ł o d zią metody t r a d y c y j n e uznano za j e -dyne. Z a s łu g u je t o na pozytywną o c e n ę , j e ś l i zważymy, i ż budownictwo p refa b ry k o w a n e , na ro zp ro s z o n y c h i o ddalonych od wytwórni p re f a b ry k a tó w p l a c a c h budów, b y ło b y n i e z m i e r n i e k o s z to -wne.
T a b e l a 13 S p ó ł d z i e l c z e budownictwo je d n o r o d z in n e w województwie łódzkim
według metod r e a l i z a c j i w l a t a c h 1976-1980
Ogółem ,M iasto Łódź , Poza Ł ° d z ią T e c h n o lo g ia domkówl i c z b a y° domkówl i c z b a % domków1 ic z b a 9Í
T ra d y cy jn a 515 36,8 102 1 0 ,3 413 100,0
Częściowo u przem ysło-wiona ( ś c i a n y z p re fa b ry k a tó w ) 328 2 3 ,4 328 3 3 ,2 W ielkopłytowa (z f a b r y k i domów) 557 ?9 ,0 557 5 6 ,4 Razem 1 /*00 100,0 987 1 00,0 413 1 00,0 Ż r ó d ł o : Opracowanie w łasn e na p o d s ta w ie W a l c z a k , op. c i t . , s . 11.
Podsumujmy. Województwo ł ó d z k i e n a le ż y do regionów , g d z ie fo rs o w a n ie t e c h n o l o g i i o p a r t y c h na c i ę ż k i e j p r e f a b t y k a c j i w bu-dow nictw ie jednorodzinnym p r z y b r a ł o n a jw ię k s z e ro zm iary . Tech-n o l o g ie t e z o s t a ł y je d Tech-n a k zarezerwowaTech-ne w y łą c z Tech-n ie d l a m ia s ta
Ł o d z i. **
5. Wykonawstwo: o r g a n i z a c j a 1 p o t e n c j a ł
J a k t o Już w c z e ś n ie j s t w i e r d z i l i ś m y , s p ó ł d z i e l c z o ś ć m.i - kaniowa z o s t a ł a zobowiązana do s tw o r z e n i a w łasnego s e k t o r e • /
-konawczego d l a r e a liz a c ji budownictwa Je d n o ro d z in n e g o . Z punktu w id z e n ia s p ó ł d z i e l c z o ś c i b y łb y t o więc g o sp o d a rc z y system org a-n i z a c j i wykoa-nawstwa.
Przed p r z y s t ą p ie n ie m do r e a l i z a c j i programu budownictwa je d n o r o d z in n e g o , w s p ó ł d z i e l n i a c h i s t n i a ł y J e d y n ie tzw . Zakłady Bulowiono-Remontowe (ZBR), k t ó r y c h d z i a ł a l n o ś ć s k u p i a ł a s i ę wo-k ó ł r o b ó t e k s p lo a t a c y j n y c h na rz e c z i s t n i e j ą c y c h zasobów mieszkaniowych o r a z na drobnych i n w e s ty c ja c h . Mogły być one z a lą ż k ie m tworzonego wykonawstwa d l a budownictwa n i s k i e g o l e c z z z a s t r z e ż e n ie m n l e u s z c z u p l e n l a z a k re s u swej dotychczasow ej' d z i a ł a l n o ś c i 1' W g r u n c i e r z e c z y n a l e ż a ł o t e d y na f a s a d z i e ZBR tw orzyć s p o r e , dodatkowe z d o l n o ś c i p ro d u k cy jn e i to z d o ln o ś c i o innym c h a r a k t e r z e . Nie by ło t o ła tw e z a d a n i e . Dla z i l u s t r o w a -n i a s t o p -n i a t r u d -n o ś c i t y c h z am ierzeń s p o r z ą d z il iś m y szacunek p o t r z e b rozwojowych wykonawstwa własnego s p ó ł d z i e l c z o ś c i ne t l e zadań ‘ w l a t a c h 1976-1900 ( t a b . 1 4 ) . J a k s i ę o k a z u je , d l a wykonania dodatkowych zadań w z a k r e s i e budownictwa j e d n o r o d z in -nego, łó d zk a s p ó ł d z i e l c z o ś ć mleszka*lowa m u siałab y utw orzyć p o t e n c j a ł budowlany o docelowym w 1980 r . p r z e r o b i e w i e l -k o ś c i p raw ie 400 min z ł r o c z n i e . J e s t t o w ie lk o ś ć odpow iadają-ca p r o d u k c j i sp o re g o p r z e d s i ę b i o r s t w a budownictwa m i e j s k i e
-2 s
go . J e ś l i p r z y j ą ć za ba z ę wyjściow ą i s t n i e j ą c e przed 1976 r. w ła sn e wykonawstwo s p ó ł d z i e l c z e o p r z e r o b i e 186,1 min z ł rocz-n i e , t o ś r e d n i o r o c z n e p r z y r o s t y mocy p ro d u k u ją c y ch m usiałyby •wynieść około. 2 7 ,536; p ie rw o tn e moce p ro d u k cy jn e powinny być zatem w l a t a c h 1976-1980 p o t r o j o n e (3 1 0 ,7 5 0 .
Ambitny program s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa Jed n o ro d zin n eg o w Ł o d zi - 1 chyba n i e t y lk o w Łodzi - b y ł Już więc w f a z i e k o n c e p c j i b ard zo mało' r e a l n y (a t a k ż e n i e r e a l i s t y c z n y ) w s f e -r z e r e a l i z a c y j n e j , tym b a r d z i e j , że c a ł e budownictwo w ty c h l a t a c h b o ry k a ło s i ę z dużymi k łopotam i na t l e o s t r e g o d e f i c y t u czynników p r o d u k c j i .
Тй
0 tym, że g ro ź b a t a k a J e s t r e a l n a , mówi a r t y k u ł : K. S t a n g i e r s k i , U s łu g i l o k a t o r s k i e w ł ó d z k i e j s p ó ł d z i e l
-c z o ś -c i m ie sz k an io w e j, "Acta U n i v e r s i t a t i s L o d z l e n s l s " 1977. 3. I I I , z . 26.
25
P r z e c i ę t n ą w ie lk o ś ć p r z e d s i ę b i o r s t w a budowlanego w 1978 r .
V/ P o l s c e o k r e ś l a ł p r z e r ó b roczny 246 min z ł . O bliczono na
T a b e l a 14 Szacunek n iez b ę d n y c h mocy p ro d u k cy jn y ch w łasnego wykonawstwa budownictwa J e d n o ro d z in n eg o s p ó ł d z i e l c z o ś c i m ie sz k an io w e j w Łodzi w l a t a c h 1976-1980* (tok Budownictwo je d n o r o d z in n e ' s p ó ł d z i e l c z e ogółemBudownictwo L ic zb a 'domków wg min z ł dynamika * min z ł dynamika % programu S te n wyjściowy . - 186,1 1 0 0 ,0 • 1976 7 1 . 3 1 00,0 2 5 7 ,4 1 38,3 100 1977 142,6 2 0 0 ,0 328,7 1 27,7 200 1978 2 13,9 1 5 0 ,0 4 0 0 ,0 1 21,7 300 1979 178,2 0 3 ,3 364,3 9 1 ,0 250 1980 392,1 2 20,0 5 78,7 158,7 550
Z a lo ž e n ia p r z y j ę t e p rzy szacow aniu: 1) á r e d n i k o s z t budynku - 829 t y s . z ł (wg danych CZSBM), 2) u z b r o j e n i e t e r e n u wykonywane
poza s p ó ł d z i e l c z o ś c i ą - U d z ia ł w k o s z ta c h budynku - 14$ (wg da-nych CZSBM), 3) w wyniku z a ło ż e ń 1 i 2 w artoáó r o b ó t s p ó ł d z i e l -czego wykonawstwo p r e y 1 budynku - 829 t y s . z ł - 0 , 8 6 - 713 t y s . z ł 4) program p r o d u k c j i - p a t r z t a b . 3 , 5 } w 1976 r . WSM dysponował wykonawstwem (ZBR) o mocy p ro d u k c y jn e j « 186,1 min z ł (wg danych WSM w Lodz i ) ,
Ź r ó d ł ot Opracowanie, szacunek i o b l i c z e n i a w ła sn e.
T a b e l a 15 Makłady na r e a l i z a c j ę s p ó ł d z i e l c z e g o budownictwa Je d n o ro d zin n eg o
w województwie łódzkim w l a t a c h 1976-1980
Nakłady min z ł min z ł1976 1977 1978
% 1976-100 min z ł 1977-100 1976-100 Ogółem 31,9 62,1 194,6 193,7 311,9 6 0 7 ,2 w tym: w s y s te m ie g o sp o d a » czym s p ó ł-d z i e l n i 27,6 5 7 ,4 2 08,0 174,3 303,6 6 31,5 % 8 7 ,5 9 2 ,6 - 9 0 ,0 -
-Ż r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasne na p o d sta w ie W a l c z a k , op. c i t . , a . 8 .
U d z ia ł ZBR i ZBR-WSM w budownict 1976 1977 1978 min z ł % min z ł % 1976 =. - 1009C min z ł # ZBR-WSM 33,9 86,7 5 8 ,4 8 4 ,4 172,3 87 ,6 79,1 ZBR 5 ,2 1 3 ,3 1 0 ,8 15,6 207,7 23,2 2 0 ,9 Razem 39,1 _ 1 0 0 ,0 6 9 ,2 1 00,0 177,0 1 1 0 ,8 100,0
# Ze wzglądu na t o , że dane WSM o p i e r a ł y s i ę na cenach z mnożnik M-78 wynosi á r e d n i o ок. 255í.
Ź r ó d ł o : Opracowanie i o b l i c z e n i a w łasne na p o d sta w ie Z danych * w t a b . 15 można o d c z y ta ć dużą sa m o w y starczaln o ść wykonawstwa s p ó ł d z i e l n i mieszkaniowych o r a z godne uwagi
wy-s i ł k i ł ó d z k i e j s p ó ł d z i e l c z o ś c i z m i e r z a ją c e do s tw o r z e n ia d o d at-kowych mocy budowlanych; w s k a ź n ik i dynamiki s ą t u im ponujące. To tłum aczy n i e z ł ą p o z y c ją re g io n u łó d z k ie g o w rozwoju budow-n ic tw a n i s k i e g o w s k a l i k r a j u .
P o s z e r z e n ie f u n k c j i wykonawczych ZBR, i s t n i e j ą c y c h przy s p ó ł d z i e l n i a c h mieszkaniowych o r e a l i z a c j ę budownictwa J e d n o ro -dzinnego b y ło n i e w y s t a r c z a j ą c e . W związku z tym Już 1 .0 1 .1 9 7 6 r. powołano p rzy Wojewódzkiej 3 p ó ł d z i e l n i M ieszkaniowej w Łodzi no-we P r z e d s i ę b io r s tw o Budownictwa J e d n o ro d z in n e g o ; w 1977 r . p r z e - cilanowano J e na Zakład Budowlano-Rcmontowy WSM (ZBR-WSM). Zada-niem t e "0 z a k ła d u j e á t prow adzenie ro b ó t budowlano-montażowych w z a ’ r é s i e budownictwa Jed n o ro d z in n eg o z p r o d u k c ją
pomocni-c zą (w tym p r e f a b r y k a pomocni-c j a ) . Występuje on w r o l i k o o rd y n a to ra i g e n e ra ln e g o wykonawcy v z a k r e s i e teg o budownictwa na t e r e n i e województwa, zaĹ ZBR p e ł n i ą fu n k c ję Inwestorów b e z p o śre d n ic h o ra z podwykonawców. Z3R z roku na rok z w ię k s z a ją z a k r e s współ-u c z e s t n i c t w a w r e a l i z a c j i budownictwa Je d n o ro d z in n e g o .
Świad-o ty., w z r o s t odpowiedniego u d z i a ł u p r o d u k c j i g l o b a l n e j " ]. z "?/ w 1975 r . do 4 5 ,5 * w 1970 r . ' (> I n t e r e s u j ą c y c h s p o s t r z e
