CZY KOPERNIK BUDOWAŁ WODOCIĄG WE FROMBORKU? W „Kom unikatach M azursko-w arm ijskich” (nr 2/1959), kw artalniku w y dawanym przez Stację Naukową Polskiego T ow arzystw a H istorycznego w Olsztynie, mgr inż. B olesław O rłowski zam ieścił artykuł K o p e rn ik nie bu
dował wodociągu w e Fromborku. A rtykuł stanow i skrót niepublikow anej
pracy wykonanej dla Zakładu H istorii N auki i T echniki PAN.
Autor polem izuje z rozpowszechnionym poglądem o działalności Kopernika jako budowniczego wodociągu w e Fromborku. W oparciu o m ateriały źródłowe i informacje z dotychczasow ych publikacji artykuł próbuje odtworzyć historię pow stania oraz konstrukcję i działanie wodociągu fromborskiego, jak również w skazuje na okoliczności, które spraw iły, że-b u d o w ę w odociągu uznano za dzieło Mikołaja Kopernika.
N iezależnie od bezpodstaw ności legendy kopernikańskiej autor postuluje potrzebę szczegółow ych badań średniow iecznych wodociągów fromborskich, zwłaszcza badań archeologicznych.
J. J.
ZAPOMNIANE PROJEKTY MOSTÓW WARSZAWSKICH
W badaniach historii techn iki m uszą być rozpatrywane nie tylko prace zrealizowane lecz rów nież projekty, które z takich czy innych przyczyn nie doczekały się realizacji. W iele z nich zaw iera bowiem bardzo ciek aw e i ory ginalne pomysły, niekiedy w yprzedzające stosow ane ów cześnie rozwiązania
techniczne. ■ * v .
Potw ierdzenie tego poglądu zaw iera artykuł mgra inż. W acława Sternera zam ieszczony w „Inżynierii i B u dow n ictw ie” (nr 9/1959). Autor om awia n ie zrealizowane projekty i pom ysły konstrukcji m ostow ych w W arszawie: opra cowany przez Christiana Fierlinga (1792 r.) projekt m ostu łyżwow ego, którego budowy nie podjęto z braku funduszów; niezrealizow any z podobnych przy czyn projekt m ostu stałego Kam setzera (1794 r.), nadwornego budowniczego Stanisław a A ugusta; dalej Ludwika M etzla z r. 1820 projekt żelaznego, pięcio- przęsłowego mostu łańcuchowego '. Feliks Pancer, przeciwnik koncepcji m o stów łańcuchowych, w ysun ął w 1830 r. odmienną propozycję konstrukcji mostu. Proponował on przejście przez rzekę jednym łukiem o rozpiętości 576 m, w y konanym z żelaza lanego. Strzałka łuku m iała w ynosić 130 m. Inny, opraco w any równolegle projekt Pancera przew idyw ał budowę pięcioprzęsłow ego m ostu łukowego o sylw ecie bardzo podobnej do w zniesionego 70 lat później m ostu im. ks. Józefa Poniatowskiego.
Najbardziej chyba oryginalnym pom ysłem budow li inżynierskiej dla połą czenia obu brzegów W isły był projekt tunelu zagłębionego 15 m poniżej lustra wody, opracowany przez architekta Adama Idźkow skiego (1828 r.). Tunel m iał m ieć długość 660 m. Projekt ten w zbudził poważne zastrzeżenia techniczne.
J. J.
-:-- --- - ■
\
,
. ■
>)
1 Por. artykuł W. Sternera N iezreali zowan y p ro je k t mostu łańcuchowego
