Władysław Kubik
"Methodisch-didaktische Impulse für
die religionspädagogische Praxis",
Bernhard Grom, Freiburg im
Breisgau 1972 : [recenzja]
Collectanea Theologica 46/4, 232-234
232
R E C E N Z J En ad zieją, że w ten sp osób u su n ie tak często sp o ty k a n ą n iep ew n o ść, rodzącą się w tra k cie k on ta k tu ze sk o m p lik o w a n y m i tech n iczn ie e lem en ta m i in te r e su ją cej nas d zied zin y w ie d z y czło w ie k a jak tr a n z y s t o r , o gn isko s o c z e w k i , c z ę
s t o t l i w o ś ć i a m p l i t u d a , p r o j e k t o r , g ło w i c a z a p i s u ją c a , stereo fo n ia , k a m e r a itp.
C zyteln ik zn ajd zie ta k że w sło w n ik u z w ię z łe in fo rm a cje o szk ołach i in sty tu cja ch za jm u ją cy ch się k szta łcen iem od p o w ied n iej k a d ry d la praktyki szk o ln ej oraz o różnych zak ład ach p rod u k u jących p rzy d a tn e d la n iej a u d io w izu a ln e urządzenia tech n iczn e.
W yd aw ca lek sy k o n u p od k reśla w sło w ie w stęp n y m , że u d ało m u się p o zysk ać do w sp ó łp ra cy p ra w ie w sz y stk ic h k o m p eten tn y ch w sek to rze a u d io w izu a ln y m za ch o d n io n iem ieck ich n a u k o w có w , tech n ik ó w i p ra k ty k ó w sz k o l nych. F ak t ten u w id o c z n ił się ta k że w treści recen zow an ej przez n as pracy zb iorow ej. W iele h a se ł w y stę p u ją c y c h w sło w n ik u p rzed sta w ia , objaśnia i o m aw ia różnego rod zaju ty p y ap a ra tó w i p od aje in str u k c je p osłu g iw a n ia się nim i. D zięk i w sp ó łp ra cy z fa ch o w ca m i w p o jed y n czy ch h a sła ch został u ch w y co n y a k tu a ln y sta n w m o m en cie red agow an ia sło w n ik a .
M ożna w y o d ręb n ić w sło w n ik u grupę h a seł o m a w ia ją cy ch w y b ra n e p o jęcia 7. d y d a k ty k i, p ed a g o g ik i i p sy ch o lo g ii np. p o g lą d , k s z ta łc e n i e , d r a m a t y -
z a c j a i d y d a k t y k a , w y c h o w a n i e p r z e z t e l e w i z j ę i f i lm , d z i e c k o i f i l m , p s y c h o logia p r z e ż y c i a f i l m o w e g o itp . P rzy o m a w ia n iu w y żej w y m ie n io n e j grupy p o
jęć, zgodnie z n a ch y len iem ca łeg o sło w n ik a , au to rzy dbają za w sze o to, aby o k reślić, w jak im sto p n iu środ k i a u d io w izu a ln e pom agają w rea liza cji o k re ślo n y ch ce ló w d y d a k ty czn y ch czy ped agogiczn ych .
N iek tó re h a sła p osiad ają w za łą czen iu litera tu r ę p rzed m iotu , d zięk i której c z y te ln ik m oże p ogłęb ić sw o je w ia d o m o ści na tem a t b ard ziej in teresu ją ceg o go zagad n ien ia.
W dod atk u do le k sy k o n u zn a leźć m ożn a a k tu aln ą b ib lio g ra fię a u d io w izu aln y ch czasopism oraz w y k a z n a zw isk u czon ych i fa c h o w c ó w , zajm u jących się b ad an iam i d o ty czą cy m i a u d io w izu a ln y ch środ k ów k szta łcen ia , a ta k że ze sta w ich p u b lik acji. P on ad to za w iera on ta k że 40 rek lam różn ych in sty tu cji h a n d lo w y ch o feru ją cy ch b o g a ty a so rty m en t pom ocy a u d io w izu a ln y ch . M ogą on e w d u żym sto p n iu u ła tw ić w y b ó r i d ecy zję zak u p u w y ż e j w sp o m n ia n y ch pom ocy d y d ak tyczn ych .
S ło w n ik a u d io w izu a ln y ch śro d k ó w k szta łcen ia n ie jest p ozycją k a te c h e tyczną. Stąd c z y te ln ik n ie zn ajd zie w n im w zm ia n ek d o ty czą cy ch z a sto so w a n ia ty ch że w d zia ła ln o ści k a tech ety czn ej. O góln a I n s t r u k c j a K a t e c h e t y c z n a w z e sta w ie pom ocy, ja k im i w in n a p o słu g iw a ć się d zia ła ln o ść k a tech ety czn a , w y m ien ia ta k że środ k i a u d io w izu a ln e i m a so w eg o przekazu. D yrek toriu m po stu lu je p onadto, ab y sta ły się one p rzed m iotem w n ik liw y c h stu d ió w w asp ek cie k a tech ety czn y m oraz, ab y zo sta ły w łą czo n e do program u k szta łcen ia k a tech etó w . W sp ółczesn y b o w iem czło w ie k w zn aczn ym sto p n iu p ozostaje pod w p ły w e m środ k ów a u d io w izu a ln y ch . P o słu g a k a tech ety czn a w in n a się z tym fa k tem liczyć i w y p ra co w a ć w ła ś c iw y języ k dla p rzek a zy w a n y ch p rzez sieb ie treści. W yd aje sie , że d la r e a liza cji w y ż e j w y m ie n io n y c h c e ló w p rezen to w a n y sło w n ik m oże być przydatny.
o. Z y g m u n t K . K a c p r z a k O FM , K a t o w i c e B ernhard GROM, M e t h o d i s c h - d i d a k t i s c h e I m p u l s e f ü r d i e relig i o n s p ä d a g o g i
sc he P r a x is , F reib u rg im B r e isg a u 1972, V e r la g H erd er , s. 223.
Od p o ło w y naszego stu le c ia p o ja w ia ją się p on ow n ie na te r e n ie k a te c h e ty czn y m p y ta n ia o sk u teczn ą m eto d ę n au czan ia, która w y z w a la ła b y p ra w d zi w ą a k ty w n o ść i w sp ó łd z ia ła n ie u czn ió w , a ty m sam ym u czy n iła n a u k ę relig ii b ard ziej ow ocn ą. B ern h ard G r o m zap ozn aje nas w ła śn ie z p e w n y m i e k sp e ry m en ta m i, m eto d a m i czy m o d ela m i p o d ejm o w a n y m i zarów n o w k rajach j ę zyk a n iem ieck ieg o , jak i poza n im i. P re z e n tu je zw ła szcza te , k tó re p od k re ślają zn a czen ie grup w y c h o w a w c z y c h w p ro cesie k szta łto w a n ia osobow ości,
R E C E N Z J E
233
zm ierzają do p ełn ego i g łęb o k ieg o n a św ie tle n ia sy tu a cji lu d zk ich oraz te, k tó re sta ra ją się dostarczać m ło d zieży oso b o w y ch w zorów , im p u lsó w do id e n ty fik acji.
P o słu g u ją c się o k reślen iem „ ek sp ery m en t”, autor n ie m a n a u w ad ze e k s p ery m en tu d yd ak tyczn ego w p ełn y m teg o sło w a zn aczen iu , to zn aczy n ie ch o dzi m u o za p rezen to w a n ie sk u teczn o ści p rzy jęteg o czyn n ik a (zm ien n ej n ieza leżn ej) m ie r z o n e g o u sta lo n y m i m eto d a m i pom iaru , lecz o m a w ia c h a r a k te r y sty czn e n o w e sp osob y p rzep row ad zan ia z m łod zieżą sp otk ań o ch arak terze relig ijn y m .
W p ierw szy m rozd ziale sw e j p racy p od k reśla m ocno, że w ob ec ciągle zm ien ia ją cy ch się u w a ru n k o w a ń sp o łeczn y ch , tak że praca w y ch o w a w cza p o d ejm o w a n a przez K ościół m u si się c ią g le zm ien iać i bazow ać na bardziej u czestn iczą cy ch form ach k om u n ik acji. Z arów no szk oła jak i K o śció ł, pragnąc odegrać sk u teczn ą rolę w k szta łto w a n iu m łodego p ok olen ia, m u szą opierać sw o ją d ziałaln ość w y ch o w a w czą na pobu d zan iu u czn io w sk ich zesp o łó w do p o d ejm o w a n ia o d p o w ied zia ln y ch , tw ó rczy ch , u m o ty w o w a n y ch zadań. T eoria d y n am ik i g ru p y i zesp o łó w w y c h o w a w c z y c h m oże — zd an iem au tora — oddać szczeg ó ln ie cen n e u słu gi. D la teg o te ż n a jp ierw p rzed sta w ia w sw e j p racy m o d e le k o m u n ik a cji u k ieru n k o w a n e na z d o b y w a n ie w ied zy p rzez ze sp o ło w e roz w ią z y w a n ie prob lem ów . O m aw ia ek sp ery m en ty F. K a s p a r a ^ c z y R. B a r - b i n a u m o żliw ia ją ce stw o rzo n y m grupom sa m o d zieln e u sta la n ie p rogram ów i p rzy jm o w a n ie w ła sn eg o sty lu op racow an ia prob lem ów . R ó w n o cześn ie om a w ia au tor m o d ele k om u n ik a cji u ła tw ia ją c e m ło d zieży d o św ia d cza n ie i p re zen to w a n ie p e w n y c h p ostaw . P o d a je tu m ięd zy in n y m i cie k a w e k w e stio n a riu sze p ob u d zające w y m ia n ę m y ś li, a tak że au d io w izu a ln e sp osob y w y z w a la
nia o so b o w eg o kon tak tu .
Z u w a g i n a to, że k a żd y zesp ó ł u czn ió w m u si się zajm ow ać ja k im ś te m a tem , m a teria łem , w rozd ziale d ru gim p rzech od zi autor do zap rezen tow an ia ek sp ery m en tó w , w k tórych u czn io w ie zg łęb ia ją przede w szy stk im sy tu a cje i p ro b lem y lu d zk ie b ez u ciek a n ia się, zw ła szcza w fa z ie w stę p n e j, do d oku m en tó w b ib lijn o -k o ścieln y ch . A u tor o m a w ia tu m ięd zy in n y m i m eto d ę „re w iz ji ż y c ia ”, k tóra w la ta ch p ię ć d z ie sią ty c h zrodziła się w e F ra n cji, a w p ie r w sz e j p o ło w ie la t sześćd ziesią ty ch k sz ta łto w a ła się w H olan d ii. W d ru giej p o ło w ie la t sześćd ziesią ty ch te sa m e zagad n ien ia w n ieco o d m ien n ej fo rm ie w y stą p iły w k rajach język a n iem ieck ieg o już to w k a tech ezie zw a n ej „pośred n ie ” p rzep o w ia d a n ie (i n d i r e k t e V e r k ü n d i g u n g ), czy w k a tech ezie in d u k cyjn ej
( i n d u k t i v e K a t e c h e s e ), w n au czan iu o tem a ty c e ży cio w ej (U n te r r ic h t ü b e r L e b en sfragen ), w r e sz c ie w k a tech ezie ok reślon ej m ia n em „k atech ezy p rzed p ola” (V o r f e ld - K a te c h e s e ) . A u tor p od aje ty p o w e cech y o m a w ia n y ch p o szu k iw a ń na
przy k ła d zie k a tech ezy zajm u jącej się tem a tem p raca i zaw ód. P u n k tem w y j ścia je s t w nich sy tu a c ja lu d zk a, a O b ja w ien ie p u n k tem o d n iesien ia . N ie cho dzi w teg o rod zaju k a tech ezie o tem a ty czn e stu d iu m O b jaw ien ia sam ego w sob ie, a le p o p rostu o lu d z k ie p y ta n ia , k tó re rodzą s ię w k o n ta k cie z rze c zy w isto śc ią i k tóre n a leży w y ja śn ić . P rzy czym n ie przech od zi się n a ty c h m ia st z sy tu a c ji lu d zk ich n a drodze a n a lo g ii do w y ja śn ia n ia sp r a w tra n scen d en tn y ch , a le u siłu je się dostrzec w sa m y ch p rob lem ach lu d zk ich g łęb ię, sen s, celo w o ść, a ta k że d o św ia d czy ć w n ich A b so lu tu w szy stk o p rzen ik ającego.
Z k o le i w trzecim rozd ziale au tor za jm u je się p rob lem atyk ą id e n ty fik a c ji. Z u w a g i na to, że m ło d zież 12— 1 4-letn ia ch ce się id en ty fik o w a ć z w zoram i oso b o w y m i p rzeszło ści czy tera źn iejszo ści, n a leży w ram ach k a tech ezy za trzy m yw ać się na p ostaciach , k tóre u rzeczy w istn ia ją d u c h o w o -r e lig ijn e p o sta w y , n a leży p rezen to w a ć p rzyp ad k i ży cia , k tó re k ry ją w sob ie szczególn ą m oc p o b u d zającą do n a śla d o w a n ia . A u tor p rzytacza szereg k on k retn ych prób za sto so w a n ia teg o ty p u k a tech ezy . O m aw ia m ięd zy in n y m i przydatną d la 12— 14- -la tk ó w „pedagogikę b o h a teró w ”. R adzi w y k o r z y sta n ie w sp otk an iach z 15— 16- -la tk a m i p o zy cji G ro sse C h r is te n in S c h lü s s e ls it u a tio n e n , op racow an ą przez
234 R E C E N Z J E
H. H e n d r i c k x a , P o d k reśla szczeg ó ln e zn a czen ie d la 16— 19-letn iej m ło d zie ży k on k retn ego św ia d e c tw a ży cia lu d zi dorosłych.
K siążk a m oże oddać zn aczn e u słu g i zw ła szcza k a tech eto m zatru d n ion ym w zorgan izow an ej k a tech ezie m łod zieżow ej. P rzyn osi ta k że w ie le w sk a za ń dla d u szp asterzy p ra cu ją cy ch w p ozaszk oln ych gru p ach m ło d zieżo w y ch . K siążka n ie ty lk o in fo rm u je o różn ych in ic ja ty w a c h m eto d y czn y ch , zm ierza ją cy ch do od n o w y w y c h o w a n ia r elig ijn eg o , a le p od aje tak że szk ice w zo rco w y ch k atech ez i zarazem zaw iera k ry ty czn ą ocen ę p o d ejm o w a n y ch w y siłk ó w . P o d k reśla ich w a lo ry i przestrzega przed b łęd am i.
k s. W ład ysław K u b i k SJ, W a r s z a w a —K r a k ó w
K urt FIN G E R , H a n d b u c h z u m G la u b e n s b u c h 3. Eine m e t h o d i s c h e H a n d r e i
ch ung, 1972, s. 631; H a n d b u c h z u m G la u b e n s b u c h 4. Eine m e t h o d i s c h e H a n d reichung, 1971, s. 430, W ien -F re ib u rg -B a sel, V erlag H erder.
W r. 1971 w y d a n o d ru k iem w A u strii n o w y program n au k i religii. R ó w n o leg le z u k azan iem się teg o d ok u m en tu za częły w y ch o d zić podręczn ik i u w zg lęd n ia ją ce jego założenia. N a k la sę trzecią i czw artą p o d ręczn ik dla d zieck a op racow ał K. F i n g e r , w sp ó łp ra co w n ik In sty tu tu K a tech ety czn eg o w W iedniu. Ten sam au tor p rzy g o to w a ł ta k że p od ręczn ik i m eto d y czn e dla n a u czy cieli r e lig ii, ró w n ież na tym sam ym p oziom ie k la sy trzeciej i czw artej.
P rogram a u stria ck i z 1971 r. w zasad zie id zie jeszcze po lin ii ru chu k ery - gm atyczn ego, ja k k o lw ie k w y ra źn ie u w zg lęd n ia zn a czen ie d o św ia d czen ia r e li g ijn eg o oraz k szta łto w a n ie p o sta w ch rześcija ń sk ich na ż y c ie co d zien n e dziecka. Z arów no p od ręczn ik i d la d zieck a , jak i p od ręczn ik i m eto d y czn e d la n au czy c ie la kładą ju ż o w ie le m o cn iejszy a k cen t na zagad n ien ia an tropologiczne. D la teg o w w ie lu m iejsca ch zm ien ia ją n ieco k olejn ość czy n a w e t dobór te m a tów , co jest ca łk o w ic ie d op u szczaln e ze w zg lęd u na „ram ow ość” n o w eg o pro gram u, jak i u k ład p od ręczn ik a d la d zieck a. S łu ży w te n sp osób w szy stk im k a tech eto m , n ieza leżn ie od d o k o n y w a n eg o przez n ich w yboru.
U kład obu p od ręczn ik ów m etod yczn ych je s t ta k i sam . P o w p row ad zen iu w stru k tu rę i założenia p od ręczn ik a d la d zieck a n a stęp u ją sch e m a ty k atech ez. N a le ż y za zn aczyć, że au tor n ie p od aje k a tech ez g o to w y ch , a le raczej k o n cen tru je się na celach k a tech ezy , id ąc w tym w y p a d k u za w sk a za n ia m i teorii
c u r r ic u lu m , p od su w a p ew n e w y ja śn ie n ia teologiczn e, w sk a za n ia m eto d y czn e,
oraz og ó ln y sch em a t jed n o stk i tem a ty czn ej. S p ecy fik ę p od ręczn ik a, a zarazem p rzeja w u k ieru n k o w a n ia bard ziej an trop ologiczn ego sta n o w i b o g a ty dobór te k stó w litera tu r y d ziecięcej do w y k o rzy sta n ia w p oszczególn ych k a tech eza ch czy gru p ach tem a ty czn y ch . Oba to m y za w iera ją rów n ież cie k a w e , a zarazem sp e c y fic z n e d la k ieru n k u a u stria ck ieg o w p row ad zen ia do sto so w a n ia ilu stra cji zarów n o w p od ręczn ik u d la d zieck a, jak i w sam ej k a tech ezie i to z p od k re ślen iem w ielo p ła szczy zn o w ej fu n k c ji ilu str a c ji i rysu n k u d ziecięceg o . T ek sty litera ck ie oraz u w a g i o d n o śn ie do w y ra zu p la sty czn eg o m ogą b yć szczeg ó ln ie in teresu ją ce dla p o lsk ieg o czy teln ik a , p o n iew a ż za in tereso w a n ie ty m i za g a d n ien ia m i cią g le w zra sta , a n ie m a m y jeszcze o p racow an ej w ła sn e j teorii. W y razem u w zg lęd n ia n ia częścio w o n au czan ia program ow an ego, a częścio w o n a u czan ia tw ó rczeg o są lic z n e i różnorodne fo rm y ćw iczeń w łą czo n e w tok k a te c h e z y albo d ołączon e do gru p tem a ty czn y ch jako m a teria ł do w yb oru . N ie m ożn a ró w n ież pom in ąć doboru p ieśn i, zw ła szcza m elo d ii d o sto so w a n y ch do m o żliw o ści dziecka trzeciej i czw artej k la sy , o d p o w ia d a ją cy ch n aszej k la sie d rugiej i trzeciej.
O bok te o r ii w y ra ża ją cej się w e w sz y stk ic h w sp o m n ia n y ch elem en ta ch w arto zw rócić u w a g ę na treść obu pod ręczn ik ów . P od ręczn ik na k la s ę trze cią k o n cen tru je się na za g a d n ien iu K o ścio ła , a zarazem jak o cel zak ład a p o m oc d zieck u w jego d o jrzew a n iu sp o łeczn y m . D o teg o c e lu dobrano m a teria ł b ib lijn y , litu rg iczn y czy w y c h o w a n ia m oraln ego, z r y w a ją c z k la sy czn y m p o
