Stefan Moysa
"Theologie im Entstehen : Beiträge
zum ökumenischen Gespräch im
Spannungsfeld kirchlicher
Situationen", wyd. Lukas Vischer,
München 1976 : [recenzja]
Collectanea Theologica 47/3, 193-194
R E C E N Z J E
193
tn ą , k tó r a sta ła się przedm iotem k r y ty k i om ów ień w ielo k ro tn ie p rz e ra s ta ją cych oo do o b jętości o ry g in aln e dzieło a u to ra . K siążka recenzow ana je st pierw szym całościow ym u jęciem tw órczości M e t z a, u w y d atn iają cy m jego zasadnicze założenia i p ersp e k ty w y . B a u e r czyni to w ie rn ie i s y s te m atycznie, p rze d sta w ia ją c zarów no genezę poszczególnych problem ów ja k
też d y sk u sje z nim i zw iązane. Sam za jm u je stanow isko dopiero na końcu k siążk i i to w sposób zwięzły, ta k że cały n a c isk położony jest na p re z e n ta cję M e t z a. P rz e d sta w ia w ięc n a jp ie rw teologię p o lityczną jako h e rm e n e u ty kę. F a k t, że się je st ch rześcijan in em i ponosi się odpow iedzialność za św iat, zostaje w te j teologii u sy tu o w a n y nie z p u n k tu w idzenia zaistniałego w przeszłości W cielenia, ale ze w zględu na eschatologiczną przyszłość. Ten fa k t w ięc m a się sta le sp raw d za ć w pielg rzy m o w an iu do ostatecznego K ró le stw a i to sp raw d zać w jedności te o rii i p ra k ty k i, czyli w ta k zw anej przez M e t z. a o rto p ra k ty e e.
Co się tyczy treśc i teologii p o litycznej, należy zauw ażyć, że nie je st ona teologią „ re g io n aln ą”, a w ięc p ró b ą teologicznego o k re śle n ia jakiegoś o bszaru rzeczyw istości, w tym w y p ad k u polityki. W m y śli M e t z a m a ona być w y m ia rem p rze n ik ają cy m ca łą teologię i p rze ciw d ziała jąc y m różnym tendencjom , k tó re by chciały ją uw ażać za sfe rę in d y w id u a ln ą i p ry w a tn ą . Z arzu ty o ta k ą „ p ry w a ty z a c ję ” k ie ru je M e t z pod ad re sem teologii eg zy ste n cja ln e j, p erso n a - listycznej czy też an tropologii teologicznej.
D wie k ateg o rie w y d ają się dla teologii politycznej zasadnicze: przyszłość i „w y zw alająca pam ięć o k rzy ż u i śm ierci J e z u sa ”. P ierw szą k ateg o rię o k reśla Bóg, jakiego p rze d staw ia przede w szy stk im K sięga W yjścia, a więc Bóg jako cel p ielgrzym ow ania człow ieka:, „Bóg przed n a m i”. Ale p ielgrzym ow anie ku eschatologii może się dokonyw ać je d y n ie w pam ięci o k rzy ż u Jezusow ym , dzięki k tó re m u człow iek zo staje w yzw olony.
Te k a te g o rie teologiczne m uszą się sp raw d zić w zaangażow aniu dla do b ra człow ieka. O dbyw a się ono w stały m n apięciu m iędzy ty m co zostało już dokonane, a ty m co jeszcze m a nadejść. D okonały się już w cielenie i krzyż w yzw alające człow ieka, ale re a liz a c ja tego w yzw olenia pozostała jeszcze niespełniona i spełnia się w ru c h u k u eschatologii. O dkupienie przez k rzyż m a się p rze jaw ia ć w p ra c y dla u w olnienia człow ieka. S tąd p rz y słu gujące chrześcijanom p ra w o do k ry ty k i stosunków społecznych, k tó re się w yzw oleniu p rzeciw staw iają.
B a u e r w y k az u je jasno, iż m im o licznych tru d n o ści, ja k im i obciążona jest teologia polityczna, w niosła o n a do K ościoła trw a ły w kład. P rz eja w ia się on m iędzy innym i w tym , że u św ia d am ia ch rz eśc ija n o m lep iej ich o d p o w iedzialność za św iat i d aje teologiczne m o ty w acje d la d ziałania w miłości.
ks. S te fa n M oysa S J, W a rsza w a ,
T heologie im E n tsteh en . B eiträge z u m ö k u m e n isc h en G espräch im S p a n n u n g s fe ld kirch lich e r S itu a tio n e n , wyd. L u k as V i s c h e r, M ünchen 1976, Chr. K aiser V erlag, s. 144.
Teologię dzisiejszą c h a ra k te ry z u je m iędzy in n y m i niepokój i n ie jed n o litość zarów no w sta w ia n iu problem ów , ja k też w p o szukiw aniu rozw iązań. Jeszcze b ard z iej n iż k ato lic k iej, tyczy się to teologii p ro testan c k iej, k tó ra nie u zn a je nadrzędnego a u to ry te tu poza P ism e m Ś w iętym . T en niepokój o d zw ie r ciedlają w znacznej m ierze p ra c e teologów należących do oddziału W iara i U strój przy Ś w iatow ej R adzie K ościołów, sk ła d ające się na recenzow aną książkę. P o w stały one jako w y n ik stu d iu m n ad te m atem N a d zieja , która
1 9 4 R E C E N Z JE
P ro b le m nadziei je d n ak , poza jed n y m arty k u łem , dochodzi w książce r a czej ubocznie do -głosu. C e n tra ln y m n ato m ia st p u n k te m zain te re so w an ia je st sposób u p ra w ia n ia teologii w obec p rze m ian k u ltu ro w y c h współczesnego św iata. P. M i n e a r w e w sp o m n ian y m a r ty k u le łączy obydw a tem aty, gdyż z a sta n a w ia się, ja k ą p o w in n a być teologia, aby pom agała zdać sp raw ę z „ n a dziei, k tó ra w .nais je s t”. U staliw szy b ib lijn e p o d staw y teologii u k az u ją ce j jedność nadziei ch rz eśc ija ń sk iej, dochodzi a u to r do w niosku, że n ie ty le w ażny jest tu ta j sposób u p ra w ia n ia teologii, ile osobow ość teologa, p rzy czym jego pow ołanie (B erufung) pow inno górow ać nad zaw odem (Beruf). Teolog św ia domy tego pow ołania w in ie n zau fać opisanym w P iśm ie Ś w iętym d a ro m p ro roctw a i nauczania. W inien też w tym sam ym źródle odkryć je d n ą nad zieję, îk tó ra się o p ie ra na działan iu Boga w T rójcy jedynego.
W e w szystkich p ra c a c h p rz e b ija pew na nieufność do tra d y c ji k ościelnej. 'P o d k reśla to w ydaw ca k sią żk i L u k as V i s c h e r w e w prow adzeniu. U w aża isię, że tr a d y c ja uszty w n ia człow ieka w m in io n ej przeszłości i uniem ożliw ia (dostrzeżenie a k tu aln o ści E w angelii. To napięcie m iędzy przeszłością a te r a źniejszością je st p rzedm iotem dalszych stu d ió w , k tó r e an a liz u ją je z różnego
punktu w idzenia. A utorzy u siłu ją w skazać na dośw iadczenie jako konieczny [dzisiaj locus theologicus, ale rów nocześnie n ie u k ry w a ją tru d n o śc i zw iązanych iz ta k im p ojm ow aniem . C o o k e n a p rzy k ła d w idzi zasadniczą tru d n o ść w z n a le zie n iu jakiegoś w spólnego dośw iadczenia społeczności, bez (którego nie m a .mowy o u p ra w ia n iu teologii. R ozw iązanie u p a tru je w o d k ry ciu zw iązku, ja k i (istnieje m iędzy dośw iadczeniem poszczególnych ludzi a Bożym O dkupieniem .
S a u t e r w idzi p ro b lem inaczej: b ie rz e pod uw agę dośw iadczenie .mło dy ch K ościołów dążących p rze d e w szystkim do re fo rm y s tr u k tu r społecznych.
Chodzi m u o w ykrycie, co je st au ten ty c z n e w ty c h dośw iadczeniach i w ja k i «sposób dotyczą one całego K ościoła. W ty m celu konieczny je st dialog posz czególnych dośw iadczeń, iktóry d aje p u n k t w y jśc ia d la ic h teologicznej oceny. P rzytoczone n a jb a rd z ie j c h a ra k te ry sty c z n e ro zw ią zan ia d ają r z u t oka na (problem atykę, o b raz u jąc ą tru d n o ści sto jące przed dzisiejszą teologią, a także u siłu ją n ak re ślić pew ne drogi w yjścia. T ru d n o je d n a k pow iedzieć, aby za ;;ym w szystkim p rze b ły sk i wała- ta „jed n a n a d z ie ja ”, k tó re j au to rzy ta k m ozol- p ie poszu k u ją, k tó r a zre sztą p ozostaje celem całej ekum eny. A by to nastąp iło , geologia d zisiejsza m u siała b y zacieśnić sw ój p u n k t w idzenia i sw oje poszu k iw an ia w iążąc się b a rd z ie j z tra d y c ją . C h a ra k te ry sty c z n e jest, że nie m a w książce żadnego studium., k tó re by u w y d atn iało w arto ść tr a d y c ji dla teo logii. O dnosi się n ato m ia st w rażen ie, że‘ teologia tu p rze d staw io n a chce się w szystkim zajm ow ać, a p rze d e w szystkim znaleźć rozw iązanie w szystkich 'możliwych problem ów gnębiących dzisiaj ludzkość. Może je d n a k w łaśnie dużą ;:asługą opublikow anego stu d iu m je st n ie tylko poznanie barw nego w a c h la rza m ożliw ych ro zw iązań, ale też odczucie pew nego niedosytu. T rzeba m ieć
ladzieję, że to odczucie w płynie pozytyw nie na dalsze p o szukiw ania teolo giczne n a te re n ie Ś w iatow ej R ady Kościołów.
ks. S te fa n M oysa SJ, W a rsza w a .
3RO OKIENTE, A u f dem, W eg zu r E in h eit des G laubens, In n sb ru c k -W ie n - •M ünchen Ü976, T yrolia V erlag, s. 180.
A u striac k ie stow arzyszenie P ro O rien te stojące pod p ro te k to ra te m k a r d y - lała K ö n i g a organizuje co ja k iś czas sp o tk a n ia teologów w schodnich i za
1 P or. PR O ORIENTE. K o n zilia ritä t u n d K ollegialität als S tr u k tu r p r in -
ip ie n der K irch e .— Das P e tru sa m t in ö ku m e n isc h er S ich t.— C hristus u n d eine K irch e — christologische u n d ekkleBiologische A sp e k te , In n sb ru c k —W ien
