Władysław Zawadzki - życie i twórczość

Pełen tekst

(1)632. 2004. Akademii Ekonomicznej w Krakowie. Aleksandra Lityñska Katedra. Historii. Myœli. Ekonomicznej. W³adys³aw Zawadzki – ¿ycie i twórczoœæ W³adys³aw Zawadzki (1885–1939) – profesor ekonomii politycznej Szko³y G³ównej Handlowej, Minister Skarbu w latach 1932–1935, nale¿y do czo³owych ekonomistów II Rzeczypospolitej. Jest twórc¹ polskiej szko³y matematycznej w ekonomii. Okres, w którym ¿y³ i tworzy³ W. Zawadzki, pe³en jest wydarzeñ istotnych dla historii Polski. Odzyskanie niepodleg³oœci w 1918 r., po 123 latach niewoli, postawi³o pañstwo polskie przed koniecznoœci¹ odbudowy i rozbudowy gospodarki oraz realizowania okreœlonej polityki ekonomicznej i spo³ecznej. Pocz¹tek gospodarowania odbywa³ siê w niezwykle trudnych warunkach. W sk³ad pañstwa polskiego wesz³y ziemie, których poziom zagospodarowania by³ niezmiernie niski, a równoczeœnie wykazywa³ wielkie ró¿nice zarówno iloœciowe, jak i strukturalne. Niski poziom rozwoju si³ wytwórczych, zacofanie rolnictwa w przewa¿aj¹cej czêœci kraju, niedostosowanie profilu produkcyjnego przemys³u do potrzeb nowego organizmu pañstwowego, brak kapita³ów by³y przyczyn¹ trudnoœci zwi¹zanych ze scaleniem w jeden organizm gospodarczy kilku poprzednio odrêbnych terytoriów. Zadania przebudowy i rozbudowy gospodarki polskiej wymaga³y ogromnych nak³adów finansowych. Tymczasem stan skarbu by³ bardzo z³y. Bud¿et pañstwa cechowa³ deficyt, a nadmierne wydatki pañstwa w stosunku do dochodów finansowano poprzez dodatkow¹ emisjê pieni¹dza. W 1923 r. inflacja przerodzi³a siê w hiperinflacjê, która doprowadzi³a do zahamowania rozwoju przemys³u i spowodowa³a wyst¹pienie zjawisk kryzysowych. Ju¿ w pierwszych latach inflacji podejmowano próby naprawy skarbu i waluty. Jednak czêste zmiany ministrów skarbu, poci¹gaj¹ce za sob¹ zasadnicze zwroty w kierunku polityki skarbowej pañstwa, utrudnia³y walkê o naprawê finansów. Dopiero w kwietniu 1924 r. osi¹gniêto stabilizacjê waluty w wyniku reformy przeprowadzonej przez W. Grabskiego, ówczesnego premiera i ministra skarbu. Efekty stabilizacji waluty by³y jednak krótkotrwa³e i ju¿ w 1925 r. rozpocz¹³ siê okres dru-.

(2) Aleksandra Lityñska. 106. giej inflacji tzw. bilonowej. W paŸdzierniku 1927 r. wprowadzono w ¿ycie nowy program stabilizacji z³otego1. Trzechletni okres o¿ywienia koniunktury przerwa³ wybuch kryzysu gospodarczego w 1929 r. Kryzys w Polsce by³ szczególnie g³êboki i przewlek³y. Splata³ siê z kryzysem agrarnym i trwa³ a¿ do 1935 r. Do pog³êbienia kryzysu gospodarczego przyczyni³ siê wielki odp³yw z³ota i walut za granicê (brak by³o ograniczeñ dewizowych) i polityka deflacyjna, stosowana przez rz¹d w latach 1930–19352. Polityka nakrêcania koniunktury zosta³a zapocz¹tkowana w 1935 r. Pozwoli³a ona z jednej strony na o¿ywienie produkcji przemys³owej, z drugiej na rozszerzenie rynku wewnêtrznego poprzez zwiêkszenie liczby zatrudnionych. Wydatki wojenne, Fundusz Obrony Narodowej oraz tzw. plan czteroletni Eugeniusza Kwiatkowskiego sta³y siê instrumentami nakrêcania koniunktury, których stosowanie zosta³o przerwane przez dzia³ania wojenne we wrzeœniu 1939 r. W. Zawadzki urodzi³ siê 8 wrzeœnia 1885 r. w Wilnie. Pochodzi³ z rodziny znanego ksiêgarza i wydawcy. W 1903 r. zda³ egzamin maturalny w I Gimnazjum w Wilnie, a nastêpnie rozpocz¹³ studia na Wydziale Fizyko-Matematycznym Uniwersytetu Moskiewskiego. Dwa lata póŸniej przeniós³ siê na Uniwersytet do Lipska, a potem do Zurichu. W tym samym roku rozpocz¹³ studia filozoficzno-humanistyczne na Uniwersytecie Jagielloñskim. W 1906 r. W. Zawadzki podj¹³ studia w kolejnej uczelni, paryskiej Szkole Nauk Politycznych. Ukoñczy³ j¹ z wyró¿nieniem w 1909 r. na podstawie rozprawy pt. Societes cooperatives de vente. PóŸniej rozpocz¹³ samodzielne studia ekonomiczne w Pary¿u i Londynie, w 1914 r. wyda³ w Pary¿u ksi¹¿kê pt. Les mathematiques appliques a l’economie politique, która w tym samym roku ukaza³a siê w Wilnie pt. Zastosowanie matematyki do ekonomii politycznej. Po powrocie do kraju W. Zawadzki prowadzi³ od 1917 r. wyk³ady z ekonomii politycznej na Politechnice Warszawskiej, a póŸniej od 1918 r. zajêcia z historii doktryn ekonomicznych w Wy¿szej Szkole Handlowej w Warszawie. W 1919 r. obj¹³ katedrê ekonomii politycznej na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie wyk³ada³ do czasu powo³ania go na wiceministra skarbu w 1931 r. Rok póŸniej obj¹³ stanowisko ministra skarbu w Warszawie. Do wa¿niejszych prac W. Zawadzkiego powsta³ych w tym okresie nale¿¹: Zastosowanie matematyki do ekonomii politycznej (Wilno 1914) oraz Teoria produkcji. Próba zbadania spo³ecznych warunków produkcji (Warszawa 1923). Po odejœciu z ministerstwa w 1935 r. W. Zawadzki podj¹³ zajêcia w Szkole G³ównej Handlowej, która powsta³a na bazie Wy¿szej Szko³y Handlowej. Na SGH wyk³ada³ ekonomiê polityczn¹ oraz prowadzi³ kurs z zakresu teorii ekonomii. Jego zainteresowania badawcze objê³y wówczas teoriê pieni¹dza. Opublikowa³ m.in. prace: Manipulowanie pieni¹dzem jako narzêdzie polityki gospodarczej (Kraków 1938), Rozwój teorii pieniê¿nych w ostatnich czasach („Ekonomista” 1939, nr 1). 1. Por.: Z. Landau, J. Tomaszewski, Gospodarka Polski miêdzywojennej, Warszawa 1967, t. 1, s. 30–60.. 2. Por.: Z. Kmakiewicz, Deflacja polska 1930–1935, Warszawa 1967, s. 335..

(3) W³adys³aw Zawadzki – ¿ycie i twórczoœæ. 107. W. Zawadzki by³ zwolennikiem liberalizmu gospodarczego. Krytykowa³ koncepcje etatyzmu, korporacjonizmu, solidaryzmu. Rozwój przedsiêbiorczoœci prywatnej traktowa³ jako wa¿ny czynnik rozwoju gospodarczego. W okresie studiów W. Zawadzki zwi¹zany by³ z ruchem lewicowym, dzia³a³ w Polskiej Partii Socjalistycznej. Po upadku rewolucji 1905 r. odszed³ od idei socjalistycznych i zwi¹za³ siê z ruchem konserwatywnym. W 1918 r. bra³ udzia³ w tworzeniu pierwszych polskich instytucji pañstwowych w Warszawie. W latach 1918– 1919 wspó³pracowa³ z Komitetem Obrony Kresów, który mia³ na celu stworzenie warunków dla powrotu Wileñszczyzny do Polski. Przez kilka nastêpnych lat W. Zawadzki zaj¹³ siê g³ównie prac¹ naukow¹. Dopiero po przewrocie majowym w 1926 r. powróci³ do dzia³alnoœci politycznej w ramach powsta³ej w Wilnie Organizacji Zachowawczej Pracy Pañstwowej. W 1928 r. zosta³ powo³any na kierownika biura ekonomicznego przy klubie pos³ów konserwatywnych w Sejmie. Opracowa³ projekt zmian konstytucji, który szed³ w kierunku wzmocnienia w³adzy prezydenta i roli senatu. W 1929 r. zosta³ mianowany kierownikiem specjalnej komisji naukowej przy Ministerstwie Skarbu. Komisja mia³a opracowaæ, bardziej dok³adne ni¿ stosowane dotychczas, metody szacowania maj¹tku i dochodu narodowego Polski. W komisji W. Zawadzki dzia³a³ a¿ do objêcia stanowiska wiceministra skarbu. W. Zawadzki prowadzi³ równie¿ szerok¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹. W latach 1929–1930 pe³ni³ funkcjê radcy w sekcji handlowej Izby Przemys³owo-Handlowej w Wilnie, a póŸniej zosta³ powo³any na stanowisko dyrektora Izby. Poza dzia³alnoœci¹ w Izbie wileñskiej by³ czynny w pracach Zwi¹zku Izb Przemys³owo-Handlowych. Bra³ te¿ udzia³ w pracach Towarzystwa Ekonomistów i Statystyków Polskich, przez pewien okres by³ jego wiceprezesem, a nastêpnie przewodnicz¹cym sekcji statystyki gospodarczej i spo³ecznej. Na koncepcje teoretyczne W. Zawadzkiego najwiêkszy wp³yw wywar³y prace L. Walrasa i V. Pareto – czo³owych przedstawicieli szko³y lozañskiej. W. Zawadzki sformu³owa³ teoriê równowagi ogólnej, okreœli³ warunki osi¹gniêcia przez gospodarkê stanu równowagi. Matematykê traktowa³ jako instrument wyjaœniania powi¹zañ pomiêdzy zjawiskami ekonomicznymi. Ustalenie tych zwi¹zków stanowi – jego zdaniem – g³ówny przedmiot badañ nauki ekonomii. Podkreœla³ przy tym, ¿e wykorzystanie wyników badañ do praktyki gospodarczej wymaga uwzglêdnienia rzeczywistego uk³adu wielkoœci ekonomicznych. Praca W. Zawadzkiego pt. Zastosowanie matematyki do ekonomii politycznej jest pierwsz¹ na gruncie polskim prób¹ wprowadzenia matematyki do ekonomii. Zawadzki dostrzega³ ograniczon¹ wartoœæ poznawcz¹ badañ opartych na abstrakcyjnych za³o¿eniach. Teoretyczn¹ mo¿liwoœæ zastosowania matematyki do ekonomii opiera³ na obserwacji, ¿e „niektóre uogólnienia ekonomiczne, maj¹ce prawie powszechne zastosowanie, maj¹ charakter wyraŸnie iloœciowy, przedstawiaj¹ wiêc prawa daj¹ce siê matematycznie sformu³owaæ”3. Zadania ekonomii matematycznej spro3 W. Zawadzki, Zastosowanie matematyki do ekonomii politycznej, Wilno 1914, s. 15; ten¿e: Pojêcie równowagi ekonomicznej i jego naukowe znaczenie, „Ekonomista” 1928, nr 14..

(4) 108. Aleksandra Lityñska. wadzi³ do uchwycenia ogólnych zwi¹zków pomiêdzy wielkoœciami ekonomicznymi przy pomocy funkcji matematycznych. Równie¿ w póŸniejszych pracach wskazywa³ na wystêpowanie wspó³zale¿noœci zjawisk ekonomicznych i na potrzebê wyjaœniania poszczególnych wielkoœci ekonomicznych na tle ogólnych czynników warunkuj¹cych dane zjawisko, a zatem w powi¹zaniu z ca³ym systemem równowagi. Iloœciowo okreœlone wielkoœci ekonomiczne tworz¹ – jego zdaniem – zwiêz³y i logiczny system, który teoria równowagi przedstawia w postaci równañ matematycznych. W odró¿nieniu od szko³y lozañskiej W. Zawadzki nie negowa³ praktycznego aspektu ekonomii. Przedmiotem badañ ekonomii w jego ujêciu powinna byæ rzeczywistoœæ gospodarcza, prawid³owoœci wystêpuj¹ce w gospodarce, posiadaj¹ce trwa³y charakter, a nie bêd¹ce wynikiem chwilowych, czêsto przypadkowych lub ubocznych procesów spo³eczno-gospodarczych. Badaj¹c równowagê ekonomiczn¹ w danym uk³adzie, nale¿y wyodrêbniæ sta³e elementy bêd¹ce jego pod³o¿em. W. Zawadzki, analizuj¹c gospodarkê kapitalistyczn¹, przyj¹³ za³o¿enie homo economicus, które traktuje jako za³o¿enie bardziej poprawne ni¿ inne, chocia¿ nie odbijaj¹ce w pe³ni rzeczywistoœci. Wykorzystuj¹c tê koncepcjê stwierdza, ¿e jesteœmy w stanie wykryæ tendencje ekonomiczne, które zbli¿one s¹ do tego, co mo¿na zaobserwowaæ w praktyce gospodarczej. W jego ujêciu ekonomia przestaje byæ nauk¹ formaln¹ i przeciwnie, zbli¿a siê do rzeczywistoœci dziêki uwzglêdnieniu pod³o¿a spo³ecznego. Rozwa¿ania W. Zawadzkiego zawarte w pracy pt. Teoria produkcji. Próba zbadania spo³ecznych warunków produkcji, cechuje wszechstronne ujêcie procesu produkcji, zarówno jego strony technicznej, jak i spo³ecznej. W. Zawadzki zwraca szczególn¹ uwagê na spo³eczno-polityczne pod³o¿e ¿ycia gospodarczego w celu ustalenia, jaki uk³ad stosunków politycznych, spo³ecznych i prawnych itp. zapewnia harmonijny rozwój procesów gospodarczych. W rozwoju historycznym wyodrêbnia kilka rodzajów pod³o¿a i odpowiadaj¹ce im typy produkcji, tj.: pierwotny typ produkcji, produkcja oparta na przymusie, patriarchalny typ produkcji, towarowo-indywidualistyczny typ produkcji i kolektywistyczny. Szczególny akcent k³adzie na spo³eczny charakter procesu produkcji, na rolê czynników spo³ecznych zwi¹zanych z w³asnoœci¹ kapita³u, organizacj¹ produkcji i tzw. wolê pracy zatrudnionych. Zbli¿a siê w ten sposób do ujêæ W. Sombarta i J. Sorela, którzy d¹¿yli do rozszerzenia perspektyw poznawczych nauki ekonomii poprzez pog³êbion¹ analizê procesu produkcji. Autor teorii produkcji wyró¿nia czwarty czynnik produkcji – czynnik wzrostu wydajnoœci pracy, zwany wol¹ pracy. Wola pracy wynika z okreœlonych pobudek i bodŸców, ma charakter spo³ecznego uwarunkowania produkcji, jest sta³ym wysi³kiem, czynn¹ postaw¹ zatrudnionego w stosunku do czynnoœci produkcyjnych. W. Zawadzki zwraca uwagê na wp³yw zjawisk gospodarczych i warunków pracy na kszta³towanie siê woli pracy zatrudnionych. Popiera politykê socjaln¹ pañstwa w kierunku pobudzania konsumpcji drog¹ zró¿nicowania stawek podatkowych i cen. Do wa¿nych zadañ pañstwa zalicza rozwój szkolnictwa zawodowego i oœwiaty oraz podniesienie poziomu moralnego spo³eczeñstwa 4. 4. W. Zawadzki, Polska polityka socjalna, a gospodarstwo spo³eczne, Kraków 1927, s. 10..

(5) W³adys³aw Zawadzki – ¿ycie i twórczoœæ. 109. Kolektywizacjê gospodarki narodowej W. Zawadzki uwa¿a³ za niemo¿liw¹, gdy¿ towarowy charakter pracy najemnej jest nie do pogodzenia ze wspóln¹ w³asnoœci¹ œrodków produkcji. System ten – jego zdaniem – os³abia wolê pracy i dyscyplinê produkcji oraz kszta³tuje wœród robotników postawê konsumpcyjn¹. Krytycznie ocenia³ organizacjê i efektywnoœæ ekonomiczn¹ przedsiêbiorstw pañstwowych. Wœród czynników technicznych procesu produkcji zasadnicze znaczenie wed³ug W. Zawadzkiego ma wielkoœæ zasobu kapita³u. Jego zdaniem optymalna kombinacja czynników wytwórczych, wysoka wydajnoœæ pracy oraz ci¹g³oœæ produkcji i popytu warunkuj¹ szybki rozwój przemys³u krajowego. W teorii wartoœci i ceny W. Zawadzkiego widaæ wyraŸny wp³yw szko³y lozañskiej. Id¹c œladem L. Walrasa i V. Pareto, W. Zawadzki wyjaœnia proces kszta³towania siê cen przy pomocy teorii równowagi ogólnej. Traktuje cenê jako element równowagi ogólnej, st¹d uwa¿a za bezu¿yteczne pos³ugiwanie siê kategori¹ wartoœci w analizie zjawisk gospodarczych. Teoria równowagi zastêpuje – jego zdaniem – teoriê wartoœci i ma nad ni¹ przewagê, gdy¿ jest bardziej ogólna i bardziej prawid³owa i nie ucieka siê do ¿adnej, nie daj¹cej siê sprawdziæ hipotezy5. W. Zawadzki interesuje siê jedynie rynkow¹ form¹ wartoœci – cen¹. Przyznaje jednak, ¿e chocia¿ cena wystarcza do zbudowania matematycznego modelu równowagi, to nie wystarcza do wyjaœnienia istoty towaru – jego wartoœci. Poziom cen uzale¿nia od szeregu czynników ustawicznie siê zmieniaj¹cych i nawzajem od siebie zale¿nych. Bada zale¿noœci funkcjonalne, nie szuka powi¹zañ przyczynowo-skutkowych. W analizie cen W. Zawadzki zwraca uwagê na powi¹zania cen z wartoœci¹ pieni¹dza, a tak¿e z wartoœci¹ z³ota. Jest zwolennikiem iloœciowej teorii pieni¹dza, któr¹ rozszerza o analizê wp³ywu ogólnych warunków gospodarki na wartoœæ pieni¹dza. Pocz¹tki tej teorii wi¹¿e z pracami M. Kopernika i Albertystów. Jego zdaniem J. Bodin i Montaneri stwierdzili istnienie zwi¹zku miêdzy iloœci¹ pieni¹dza kruszcowego, a cenami dóbr i us³ug i w ten sposób zakoñczy³o siê pierwsze stadium rozwoju teorii iloœciowej6. Nastêpne stadium rozpocz¹³ J. Locke, w którego pracach teoria pieni¹dza stanowi nadal wyodrêbnion¹ dziedzinê badañ. Dopiero w latach trzydziestych XX w. teoria pieni¹dza zosta³a powi¹zana z teori¹ kapita³u, oszczêdnoœci i koniunktury, przestaj¹c byæ par excellence teori¹ iloœciow¹7. W. Zawadzki wychodzi poza ramy teorii iloœciowej, traktuje pieni¹dz jako wa¿ne narzêdzie polityki gospodarki pañstwa. Jego zdaniem w³aœciwa polityka pieniê¿na umo¿liwia stabilizacjê cen, ³agodzi wahania cykliczne, przywraca równowagê w gospodarce i jest elementem redystrybucji dochodu narodowego. Z krytyczn¹ ocen¹ W. Zawadzkiego spotka³a siê teoria pieni¹dza J.M. Keynesa. Zarzuca J.M. Keynesowi, ¿e jego koncepcja równowagi globalnej, przy niepe³nym zatrudnieniu, jest tak samo ma³o precyzyjna, jak klasyczny model równowagi przy pe³nym zatrudnieniu. Braki teorii Keynesa ³¹czy tak¿e z ahistorycznym i aso5. Por.: W. Zawadzki, Zastosowanie..., s. 231–234.. 6. Por.: W. Zawadzki, Geneza teorii iloœciowej pieni¹dza, „Ekonomista” 1930, nr 4, s. 76–77.. 7. Por.: W. Zawadzki, Rozwój teorii pieniê¿nych w ostatnich czasach, „Ekonomista” 1939, nr 1, s. 28..

(6) 110. Aleksandra Lityñska. cjologicznym charakterem jego rozwa¿añ. Te uwagi mo¿na uznaæ za s³uszne, gdy¿ J.M. Keynes badaj¹c zmiany wielkoœci ekonomicznych k³ad³ akcent na zjawiska psychologiczne, nie uwzglêdnia³ natomiast obiektywnych uwarunkowañ zwi¹zanych ze stosunkami produkcji i podzia³u. W zakres zainteresowañ naukowych W. Zawadzkiego wchodzi³y tak¿e zjawiska zwi¹zane z deflacj¹. W. Zawadzki wprowadzi³ nowe pojêcie – deflacji integralnej zwi¹zanej z obni¿eniem kosztów gospodarki spo³ecznej. Odró¿nia j¹ od deflacji pieniê¿nej, rozumianej jako zmniejszenie iloœci pieni¹dza w obiegu w stosunku do potrzeb obiegu8. W okresie wielkiego kryzysu gospodarczego lat 1929–1932 by³ zwolennikiem deflacji. Sprawuj¹c urz¹d ministra finansów kontynuowa³ politykê deflacji, zapocz¹tkowan¹ przez swoich poprzedników, g³ównie przez I. Matuszewskiego. By³ przeciwny odejœciu od deflacji argumentuj¹c, ¿e program rozszerzenia inwestycji nie znajduje oparcia w bazie finansowej, co musia³oby doprowadziæ do za³amania waluty. Wybór deflacji jako metody walki z kryzysem uzasadnia³ motywami psychologicznymi, które by³y pozosta³oœci¹ okresu inflacji i hiperinflacji i wynika³y z obaw spo³eczeñstwa przed dewaluacj¹ pieni¹dza. Traktowa³ dewaluacjê jako metodê niedopuszczaln¹ w Polsce. W. Zawadzki dzia³aj¹c w ministerstwie Skarbu kierowa³ siê prymatem spraw finansowych nad ogólnogospodarczymi. Uwa¿a³ za konieczne przestrzeganie trzech zasad: 1) równowagi bud¿etu, 2) sta³oœci waluty, 3) utrzymania akcji kredytowej w granicach, które nie narusz¹ zachowania dwóch pierwszych celów. D¹¿y³ do zmniejszenia wydatków bud¿etu pañstwa na cele pozawojskowe z jednej strony, a z drugiej strony stara³ siê o utrzymanie dochodów na niezmienionym poziomie. Jednak osi¹gniêta w latach 1932–1935 redukcja wydatków bud¿etowych okaza³a siê niewielka. W akcji oszczêdnoœciowej W. Zawadzki k³ad³ g³ówny nacisk na ograniczenie dzia³alnoœci produkcyjnej pañstwa. Uwa¿a³ etatyzm za zjawisko negatywne dla gospodarki. Dla podniesienia dochodów bud¿etu wprowadzi³ wiele nowych, drobnych podatków, dziêki którym uda³o siê w latach 1932–1935 zapewniæ w miarê sta³y poziom dochodów podatkowych Skarbu Pañstwa. Ponadto dla ratowania bud¿etu zaci¹gn¹³ dwie po¿yczki wewnêtrzne – Po¿yczkê Narodow¹ i Po¿yczkê Inwestycyjn¹. Prowadzona przez rz¹d i W. Zawadzkiego polityka deflacyjna nie przynios³a oczekiwanych efektów ekonomicznych, lecz przeciwnie przyczyni³a siê do pog³êbienia zjawisk kryzysowych. B³êdem by³o utrzymanie za wszelk¹ cenê parytetu z³otego i niewprowadzanie ustawowych ograniczeñ dewizowych. Utrzymanie sta³ego parytetu z³otego utrudnia³o rozwój eksportu. Kraje, w których przeprowadzono dewaluacjê walut, utrzyma³y konkurencyjnoœæ swoich towarów na rynkach zagranicznych. Natomiast Polska dla zachowania dodatniego bilansu handlowego musia³a stosowaæ kosztowny dumping.. 8. Por.: W. Zawadzki, Deflacja [w:] Encyklopedia nauk politycznych, Warszawa 1936..

(7) W³adys³aw Zawadzki – ¿ycie i twórczoœæ. 111. Brak ograniczeñ dewizowych rz¹d t³umaczy³ obaw¹, ¿e restrykcje walutowe zahamuj¹ nap³yw do kraju kapita³ów i po¿yczek zagranicznych. W rzeczywistoœci kryzys spowodowa³, ¿e kapita³ zagraniczny nie nap³ywa³ do Polski, a brak przepisów o ograniczeniach dewizowych sta³ siê przyczyn¹ gwa³townego wycofywania lokat, za³o¿onych w Polsce przez zagranicznych inwestorów w okresie dobrej koniunktury. Proces ten zosta³ zahamowany dopiero w kwietniu 1936 r., gdy nastêpca W. Zawadzkiego – E. Kwiatkowski wprowadzi³ ograniczenia dewizowe. Praktyka nie potwierdzi³a równie¿ zastrze¿eñ W. Zawadzkiego na temat prowadzenia powa¿niejszych akcji interwencyjnych przez pañstwo. Rozwój robót publicznych w drugiej po³owie lat 30., sta³ siê podstaw¹ o¿ywienia gospodarki polskiej. W. Zawadzki wniós³ powa¿ny wk³ad do rozwoju nauki ekonomii w Polsce. Zapocz¹tkowa³ na gruncie polskim now¹ metodê badawcz¹ – matematyczne ujêcie problemu równowagi gospodarczej. Jego dorobek wykazuje wp³yw szko³y lozañskiej, któr¹ œwietnie zna³ i pragn¹³ spopularyzowaæ. W swych rozwa¿aniach teoretycznych d¹¿y³ do uzupe³nienia analizy modelowej badaniami rzeczywistoœci spo³eczno-gospodarczej, opar³ teoriê na rzeczywistoœci. Do osi¹gniêæ W. Zawadzkiego nale¿y zaliczyæ przede wszystkim: przeprowadzenie wszechstronnej analizy procesu produkcji, wprowadzenie do rozwa¿añ czynnika woli pracy, uzupe³nienie teorii równowagi ogólnej analiz¹ procesów spo³ecznych. Jego rozwa¿ania cechuje ró¿norodnoœæ zainteresowañ, oryginalnoœæ i d¹¿enie do syntezy. W. Zawadzki prowadzi³ szerok¹ dzia³alnoœæ naukow¹ i dydaktyczn¹. Rozwin¹³ równie¿ praktyczn¹ dzia³alnoœæ gospodarcz¹ w Izbie Przemys³owo-Handlowej w Wilnie i w Ministerstwie Skarbu w Warszawie, a tak¿e dzia³alnoœæ polityczn¹ w obozie konserwatystów. Uwa¿any jest za za³o¿yciela polskiej szko³y matematycznej w ekonomii. Wykszta³ci³ wielu ekonomistów, spoœród których czo³ow¹ postaci¹ jest Aleksy Wakar. W³adys³aw Zawadzki – His Life and Work This article is devoted to W³adys³aw Zawadzki, the leading representative of Polish economics in the inter-war period. Zawadzki was the creator of the Polish school of mathematics in economics. His body of work covers general equilibrium theory, the theory of production, and the issues of prices and money. Zawadzki supplemented the mathematical model of general equilibrium with an analysis of social and economic processes, basing theory on practice. He conducted a comprehensive analysis of the production process, introducing such considerations as the will to work. Aside from his academic work, he was engaged in a range of teaching and commercial activities..

(8)