Przeciwwskazania do prenatalnej aktywno
Ҳci fizycznej a poziom
wiedzy przysz
ҝych instruktorÓw rekreacji ruchowej
Aneta Worska, anetaworska@gmail.com,
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J¿drzeja gniadeckiego w GdaÚsku
ul. Kazimierza Górskiego 1, 80-336 GdaÚsk
Anna Szumilewicz, anna_szumilewicz@awf.gda.pl
Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu im. J¿drzeja gniadeckiego w GdaÚsku
ul. Kazimierza Górskiego 1, 80-336 GdaÚsk
Streszczenie
Kobietom ci¿Čarnym rekomenduje si¿ regularn aktywnoï° Þ zyczn o umiarkowanej intensywnoïci, pod
warun-kiem braku wyst¿powania przeciwwskazaÚ zdrowotnych. Celem badaÚ byÙo okreïlenie poziomu wiedzy przyszÙych
instruktorów rekreacji ruchowej dotyczcej przeciwwskazaÚ do prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej. Badania
przeprowa-dzono metod sondaČu diagnostycznego, technik ankietow przy pomocy kwestionariusza. Przebadano 96 przyszÙych
instruktorów, studentów specjalnoïci Rekreacja Ruchowa na Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku.
Ba-dani wykazali niski poziom wiedzy nt. przeciwwskazaÚ do prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej. Istnieje potrzeba doÙczenia
treïci z tego obszaru do programów edukacyjnych instruktorów rekreacji ruchowej.
SÙowa kluczowe: aktywnoï° Þ zyczna, ciČa, przeciwwskazania, wiedza, kwaliÞ kacje zawodowe, instruktorzy
rekre-acji ruchowej
Contraindications for prenatal physical activity and the level of knowledge of exercise professionals
Abstract
Pregnant women are recommended to take regular, moderate-intensity physical activity, provided the absence of any
contraindications. The aim of the study was to determine the level of knowledge of exercise professionals on the
contra-indications to prenatal physical activity. The studies were conducted using a diagnostic survey, using a questionnaire in
96 future exercise professionals, students of the Gdansk University of Physical Education and Sport, with the Physical
Recreation specialty. The study has shown that future exercise professionals have a low level of knowledge on the
con-traindications to prenatal physical activity. There is a need to include this issue into educational programs for physical
recreation instructors.
Key words: physical activity, pregnancy, contraindications, knowledge,
vocational qualiÞ cations
, exercise
profes-sionals
Wst
҄p
Systematyczna prenatalna aktywnoï° Þ zyczna niesie ze sob szereg korzyïci dla przyszÙej matki i jej dziecka
1. W
cza-sie „°wiczeÚ Þ zycznych o ïredniej i umiarkowanej intensywnoïci zwi¿ksza si¿ przepÙyw krwi przez macic¿ i ÙoČysko, co
jest czynnikiem wpÙywajcym pozytywnie na rozwój pÙodu i przebieg ciČy”
2. Stwierdzono, Če u kobiet ci¿Čarnych
regu-1 M. Kader, S. Naim-Shuchana, Physical activity and exercise during pregnancy, „European Journal of Physiotherapy” 20regu-14, no. regu-16, s. 2. L. Mudd, K. Owe, M. MoĴ ola, J. Pivarnik, Health BeneÞ ts of Physical Activity during Pregnancy: An International Perspective, „Medicine and Science in Sports and Exercise” 2013, no. 45, s. 268. S. Nascimento, F. Surita, J. CecaĴ i, Physical exercise during pregnancy: a systematic review, „Current Opinion in Obstetrics and Gynecology” 2012, no. 24, s. 387. D. Downs, L. Chasan-Taber, K. Evenson, J. Leiferman, S. Yeo, Physical Activity and Pregnancy:
Past and Present Evidence and Future Recommendations, „Research Quarterly For Exercise and Sport” 2012, no. 83, s. 485. B. Lewis, M. Avery, E. Jennings, N. Sherwood, B. Martinson, A. L. Crain, The eě ect of exercise during pregnancy on maternal outcomes: practical implications for practice, „American Journal of Lifestyle Medicine” 2008, no. 2, s. 441. J. Pivarnik, H. Chambliss, J. Clapp, S. Dugan, M. Hatch, M. Williams, C. Lovelady, M. MoĴ ola, Impact of Physical Activity during Pregnancy and Postpartum on Chronic Disease Risk, „Medicine and Science In Sports and Exercise” 2006, no. 38, s. 989.
2 M. Kader, S. Naim-Shuchana, dz. cyt., s. 2.
larnie °wiczcych wyČszy jest odsetek ciČ o prawidÙowym przebiegu
3. Rzadziej niČ w caÙej populacji wyst¿puj u nich
takie stany patologiczne jak poród przedwczesny, przenoszenie ciČy, nieprawidÙowe uÙoČenie pÙodu
4.
Kobiety
°wiczce przechodz szybciej przez wszystkie fazy porodu, szybciej post¿puje u nich rozwieranie szyjki
macicy oraz odczuwaj mniejsz bolesnoï° skurczów partych. Czas hospitalizacji poporodowej jest krótszy, a wskaĊnik
umieralnoïci okoÙoporodowej matek niČszy niČ w caÙej populacji rodzcych
5. Udowodniono
6,
7,
8,
Če noworodki,
których matki °wiczyÙy w okresie ciČy, osigaj wyČsz punktacj¿ wedÙug skali Apgar w stosunku do noworodków
ko-biet nie°wiczcych. Zaobserwowano równieČ znacznie niČsze wskaĊniki zachorowalnoïci i umieralnoïci okoÙoporodowej
noworodków urodzonych przez matki, które regularnie °wiczyÙy
9.
RównieČ w okresie poÙogu widoczny jest pozytywny wpÙyw wysiÙku Þ zycznego podczas ciČy. Kobiety, które
°wi-czyÙy w tym okresie, szybciej odzyskuj sprawnoï° Þ zyczn i równowag¿ psychiczn po porodzie. Ponadto, w
nast¿p-stwie lepszego ukrwienia gruczoÙów piersiowych, laktacja wyst¿puje u nich wczeïniej i dÙuČej si¿ utrzymuje w
porówna-niu z kobietami nieaktywnymi Þ zycznie
10.
American College of Obstetricians and Gynecologists (AmerykaÚskie Kolegium PoÙoČników i Ginekologów) juČ
w 1994 r. wydaÙo zalecenie, aby kobiety ci¿Čarne nie rezygnowaÙy z wysiÙku Þ zycznego w czasie ciČy, jeïli nie ma
przeciwwskazaÚ zdrowotnych. W 2002 r. opublikowaÙo rekomendacj¿ dla kobiet ci¿Čarnych dotyczc wykonywania
30-minutowego umiarkowanego wysiÙku Þ zycznego kaČdego dnia
11. PrzyszÙe matki, które przed ciČ nie byÙy
aktyw-ne Þ zycznie, powinny pami¿ta° o okresie adaptacyjnym organizmu do wysiÙku Þ zyczaktyw-nego. Ogólaktyw-ne zalecenia traktuj
o krótkich 15-minutowych sesjach 3 razy w tygodniu, a nast¿pnie stopniowym wydÙuČaniu ich do 30-45 minut 4-7
razy w tygodniu. W przypadku, gdy kobieta ci¿Čarna systematycznie podejmowaÙa aktywnoï° Þ zyczn przed ciČ,
moČe juČ na samym pocztku przyj° wi¿ksz intensywnoï° cz¿stotliwoïci °wiczeÚ, czyli 30-60 minut od 3 do 5 razy
tygodniowo
12.
U kaČdej kobiety ciČa przebiega inaczej, dlatego teČ to specjalista prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej powinien
zaplano-wa° program °wiczeÚ, indywidualnie dopasowany do predyspozycji, preferencji oraz potrzeb ci¿Čarnej. O efektywnoïci
i bezpieczeÚstwie °wiczeÚ w ciČy w duČym stopniu decyduj kwaliÞ kacje instruktorów, w tym ich wiedza nt.
przeciw-wskazaÚ do prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej. W bazach naukowych nie odnaleziono publikacji na temat powyČszego
zagadnienia.
Bezwzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy wykluczaj wykonywanie wi¿kszoïci
°wi-czeÚ. Przy ich wyst¿powaniu, uczestnictwo w standardowych zaj¿ciach ruchowych moČe pogorszy° stan zdrowia
kobie-ty ci¿Čarnej i negakobie-tywnie wpÙyn° na przebieg ciČy (Tabela.1)
13.
Wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy nie wykluczaj wykonywania wi¿kszoïci
typo-wych °wiczeÚ, ale mog ogranicza° je w zakresie techniki i intensywnoïci (Tabela 2.)
14. Przy ich wyst¿powaniu udziaÙ
w aktywnoïci Þ zycznej powinien przebiega° jedynie pod ïcisÙ kontrol lekarza.
3 D. Torbè, A. Torbè, D. )wiek, Aktywnoï° Þ zyczna kobiet w ciČy o Þ zjologicznym przebiegu, „Nowa Medycyna” 2013, nr 4, s. 174. 4 K. Sempolska, Aktywnoï° Þ zyczna kobiety ci¿Čarnej – problem nie rozwizany, hĴ p://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=340, 2.12.2014. 5 A. ZieliÚska, Kiedy nie moČna °wiczy° w czasie ciČy? – Analiza poziomu wiedzy mÙodych matek na temat przeciwwskazaÚ do prenatalnej aktywnoïci
Þ zycznej, [niepublikowana praca magisterska wykonana pod kierunkiem dr Anny Szumilewicz], Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku 2012, s. 9.
6 A. WojtyÙa, L. Kapka-Skrzypczak, P. BiliÚski, P. Paprzycki, Physical activity among women at reproductive age and during pregnancy (Youth
Behavioural Polish Survey – YBPS and Pregnancy-related Assessment Monitoring Survay – PrAMS) – epidemiological population studies in Poland during the period 2010-2011, “Annals of Agricultural and Environmental Medicine” 2011, no. 18, s. 365.
7 K. Wójtowicz, M. Krekora, K. Krekora, L. Biesiada, A. K¿dzierska, P. Kolasa, G. Krasomski, WpÙyw aktywnoïci Þ zycznej ci¿Čarnych na
prze-bieg porodu, „Kwartalnik Ortopedyczny” 2011, nr 2, s. 195. 8 K. Sempolska, dz. cyt., s. 1.
9 K. Wójtowicz, M. Krekora, K. Krekora, L. Biesiada, A. K¿dzierska, P. Kolasa, G. Krasomski, dz. cyt., s. 188. 10 K. Sempolska, M. Sulprizio, Aktywne 9 miesi¿cy, „Body Life” 2008, nr 5, s. 26.
11 The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period, ACOG Commit-tee Opinion No. 267, 2002, s. 171.
12 D. Torbè, A. Torbè, D. )wiek, dz. cyt., s. 176. 13 TamČe, s. 11.
Tabela 1. Bezwzgl
¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy
BEZWZGL9DNE PRZECIWWSKAZANIA DO AKTYWNOgCI FIZYCZNEJ W CZASIE CI& Y • powaČne choroby serca
• powaČne choroby pÙuc • niewydolnoï° szyjki macicy
• ryzyko przedwczesnego porodu w ciČy mnogiej • krwawienia z kanaÙu rodnego w II i III trymestrze ciČy
• ÙoČysko przodujce po 26. tygodniu ciČy • ryzyko przedwczesnego porodu
• stan przedrzucawkowy/nadciïnienie indukowane ciČ • przedwczesne p¿kni¿cie bÙon pÙodowych
ródÙo: The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period, ACOG Com-miĴ ee Opinion No. 267, 2002, s. 171
Tabela 2. Wzgl
¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy
WZGL9DNE PRZECIWWSKAZANIA DO AKTYWNOgCI FIZYCZNEJ W CZASIE CI& Y • ostra anemia
• zaburzenia rytmu serca • przewlekÙe zapalenie oskrzeli • sÙabo kontrolowalna cukrzyca I typu
• chorobliwa otyÙoï° • duČa niedowaga BMI<12
• dÙugotrwale prowadzony siedzcy tryb Čycia • wewntrzmaciczne ograniczenie wzrostu w bieČcej ciČy
• sÙabo kontrolowalne nadciïnienie • ograniczenia ortopedyczne
• sÙabo kontrolowalne napady drgawek, omdlenia • sÙabo kontrolowalna nadczynnoï° tarczycy
• naÙogowe palenie tytoniu
ródÙo: The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period, ACOG Com-miĴ ee Opinion No. 267, 2002, s. 171
W niniejszej pracy autorki postawiÙy pytanie, jaki jest poziom wiedzy na temat przeciwwskazaÚ do prenatalnej
aktyw-noïci Þ zycznej u przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej.
Materia
ҝ i metody
Badania zostaÙy przeprowadzone w latach 2011-2013, metod sondaČu diagnostycznego, technik ankietow przy
pomocy kwestionariusza skonstruowanego na potrzeby badania. W badaniu wzi¿Ùo udziaÙ 96 studentów Akademii
Wy-chowania Fizycznego i Sportu im. J¿drzeja gniadeckiego w GdaÚsku III roku Turystyki i Rekreacji o specjalnoïci
instruk-torskiej z rekreacji ruchowej. Respondenci zostali poproszeni o stwierdzenie, czy wedÙug nich podane zmienne stanowi
bezwzgl¿dne lub wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy. Do wyboru mieli trzy opcje
odpo-wiedzi: „prawda”, „faÙsz” oraz „nie wiem”.
Obliczenia statystyczne zostaÙy wykonane przy pomocy programu STATISTICA 10.
Wyniki
Badani przyszli instruktorzy rekreacji wykazali niski poziom wiedzy na temat przeciwwskazaÚ do prenatalnej
ak-tywnoïci Þ zycznej. Odpowiedzi respondentów zostaÙy przedstawione w tabelach 3-5. Do najlepiej rozpoznawanych
przez instruktorów przeciwwskazaÚ bezwzgl¿dnych do °wiczeÚ w ciČy naleČ: „nieust¿pujce krwawienia z kanaÙu
rodnego w drugim i trzecim trymestrze ciČy“; „ryzyko przedwczesnego porodu – przedwczesne skurcze, przedwczesne
p¿kni¿cie bÙon pÙodowych“; oraz „powaČne choroby naczyniowo-sercowe i/lub oddechowe“ (odpowiednio 90, 79 i 74%
prawidÙowych odpowiedzi, zob. tab.1). W odniesieniu do wszystkich pytaÚ o przeciwwskazania wzgl¿dne, co najmniej
jedna pita instruktorów odpowiadaÙa „nie wiem” (zob. tab. 2). Najwi¿cej bÙ¿dnych odpowiedzi pojawiÙo si¿ w pytaniu
o „infekcje i przezi¿bienia” oraz „kaČde krwawienie z kanaÙu rodnego”, które respondenci niesÙusznie uznali jako
prze-ciwwskazania do °wiczeÚ w ciČy (odpowiednio 55 i 53% odpowiedzi, zob. tab. 3)
Tabela 3. Rozk
Ùad odpowiedzi przyszÙych instruktorów na pytanie: Czy Twoim zdaniem, poniČsze zmienne stanowi
bez-wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy (kobieta nie moČe wykonywa° °wiczeÚ Þ zycznych z przyczyn
zdrowotnych)?
Wybrane bezwzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej poddane analizie
Odpowiedzi przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej
PrawidÙowa BÙ¿dna „Nie wiem”
nieust¿pujce krwawienia z kanaÙu rodnego w drugim
i trzecim trymestrze ciČy 90% 2% 8%
ryzyko przedwczesnego porodu – przedwczesne skurcze,
przedwczesne p¿kni¿cie bÙon pÙodowych 79% 6% 15%
powaČne choroby naczyniowo – sercowe i/lub oddechowe
i/lub ogólnoustrojowe 74% 8% 18%
rzucawka/nadciïnienie indukowane ciČ 55% 6% 39%
ÙoČysko przodujce 39% 6% 55%
niewydolnoï° szyjki macicy 33% 20% 47%
powaČne choroby tarczycy 30% 32% 38%
ródÙo: opracowanie wÙasne
Tabela 4. Rozk
Ùad odpowiedzi przyszÙych instruktorów na pytanie: Czy Twoim zdaniem, poniČsze zmienne stanowi
wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej (°wiczenia Þ zyczne mog by° wykonywane jedynie pod ïcisÙ kontrol lekarza)?
Wybrane wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej poddane analizie
Odpowiedzi przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej
PrawidÙowa BÙ¿dna „Nie wiem”
przebyte 3 (lub wi¿cej) poronienia i/lub przedwczesne
porody 62% 14% 24%
niedoČywienie lub zaburzenia odČywiania (anoreksja,
bulimia) 58% 17% 25%
anemia, niedobór Čelaza 56% 24% 20%
Ùagodne/umiarkowane choroby sercowo-naczyniowe (np.
chroniczne nadciïnienie) 54% 21% 25%
otyÙoï° (bardzo duČe otÙuszczenie ciaÙa utrudniajce
poruszanie) 45% 35% 20%
Ùagodne/umiarkowane choroby oddechowe (np. astma) 41% 30% 29%
ciČa bliĊniacza po 28. tygodniu 31% 21% 48%
Tabela 5. Rozk
Ùad odpowiedzi przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej na pytanie: Czy Twoim zdaniem, poniČsze
zmienne stanowi bezwzgl¿dne lub wzgl¿dne przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej?
Wybrane zmienne, które nie s przeciwwskazaniami do aktywnoïci Þ zycznej
w ciČy poddane analizie
Odpowiedzi przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej
PrawidÙowa BÙ¿dna „Nie wiem”
I trymestr ciČy 69% 11% 20%
skurcze Ùydek 60% 18% 22%
pierwsza ciČa 59% 22% 19%
wyci¿ty wyrostek robaczkowy 51% 14% 35%
zaparcia 50% 20% 30%
usuni¿ty wyrostek robaczkowy 46% 19% 35%
bóle krzyČa 45% 33% 22%
wszczepiony implant piersi 45% 16% 39%
mdÙoïci 44% 32% 24%
przynajmniej jedno przebyte poronienie 32% 29% 39%
waga pÙodu powyČej 4kg 32% 17% 51%
infekcje, przezi¿bienie 28% 55% 17%
waga pÙodu powyČej 4kg 26% 28% 46%
kaČde krwawienia z kanaÙu rodnego 13% 53% 34%
ródÙo: opracowanie wÙasne
Dyskusja
Badani przyszli instruktorzy rekreacji wykazali niski poziom wiedzy na temat przeciwwskazaÚ do prenatalnej
aktyw-noïci Þ zycznej. MoČe to stanowi° dla nich istotne utrudnienie w programowaniu °wiczeÚ dla kobiet ci¿Čarnych.
WiesÙaw SiwiÚski (2002
15, 2003
16) oraz Anna Szumilewicz (2015)
17podaj, Če w polskich klubach
sportowo-rekreacyj-nych pracuj niedostatecznie wyksztaÙceni instruktorzy. Wyniki prezentowane w niniejszej pracy, potwierdzaj ich brak
kompetencji do pracy z ci¿Čarnymi klientkami. Jest to niebezpieczne zjawisko, poniewaČ wszelkie braki w przygotowaniu
zawodowym prowadzcych zaj¿cia dla przyszÙych matek, stanowi potencjalne zagroČenie dla zdrowia kobiety i pÙodu
18.
Katarzyna Sempolska
19wymienia takie czynniki ryzyka zwizane z nieodpowiedni aktywnoïci Þ zyczn jak: urazy,
nadmierne zm¿czenie, omdlenia, przedwczesny poród.
Badania prowadzone przez Ann¿ ZieliÚsk
20dowiodÙy, Če równieČ kobiety oczekujce dziecka w niewielkim
stopniu znaj przeciwwskazania do aktywnoïci Þ zycznej w czasie ciČy. Niski poziom wiedzy nt. przeciwwskazaÚ do
°wiczeÚ prenatalnych, zarówno zaobserwowany u badanych przyszÙych instruktorów, jak i u kobiet w ciČy
21, jest
za-skakujcy, poniewaČ juČ w 1994 r. American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG) wydaÙo zalecenie, aby
kobiety ci¿Čarne nie rezygnowaÙy z wysiÙku Þ zycznego
22. Obecnie ACOG zaleca w ciČy uprawianie 30-minutowego
15 W. SiwiÚski, Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 2002.
16 W. SiwiÚski, Poziom adaptacji zawodowej mÙodego instruktora rekreacji ruchowej, [w:] A. Dbrowski (red.), Uczestnictwo Polaków w rekreacji
ruchowej i jego uwarunkowania, Warszawa 2003, s. 37-55.
17 A. Szumilewicz, KwaliÞ kacje w rekreacji ruchowej na przykÙadzie Þ tnessu oraz prenatalnej i postnatalnej aktywnoïci Þ zycznej, [w:] A. ChÙoÚ-Do-miÚczak, A. Fandrejewska (red.), W drodze do Polskiej Ramy KwaliÞ kacji. Dobre praktyki w systemie kwaliÞ kacji, Warszawa 2015, s. 43-56.
18 D. Torbè, A. Torbè, D. )wiek, dz. cyt., s. 178. 19 K. Sempolska, dz. cyt., s. 2.
20 A. ZieliÚska, dz. cyt., s. 64. 21 TamČe, s. 64.
umiarkowanego wysiÙku Þ zycznego kaČdego dnia
23. Takie stanowisko zajmuje wiele instytucji z obszaru ginekologii i
po-ÙoČnictwa lub medycyny sportowej, np. Institute of Obstetricians and Gynaecologists
24, Royal College of Obstetricians
and Gynaecologists
25, South African Sports Medicine Association
26, Sport Medicine Australia
27. W wydanych przez te
in-stytucje rekomendacjach, dotyczcych °wiczeÚ w ciČy, zamieszczono informacje nt. przeciwwskazaÚ bezwzgl¿dnych
i wzgl¿dnych do prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej. Konieczne wydaje si¿ rozpowszechnianie tych treïci w polskim
spo-ÙeczeÚstwie. Wi¿kszoï° przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej (82%) sama przyznaje, iČ wi¿cej informacji na temat
prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej w toku ksztaÙcenia i szkolenia byÙyby przydatne w póĊniejszej pracy zawodowej
28.
Ciekawym zagadnieniem do dalszej pracy badawczej jest poziom wiedzy nt. przeciwwskazaÚ do °wiczeÚ w ciČy
u personelu medycznego. Dotychczasowe badania udowodniÙy, Če lekarze nie wykazuj wi¿kszego wsparcia w
popu-laryzacji aktywnoïci Þ zycznej wïród swoich pacjentek. WedÙug badaÚ z 2011 r., aČ 56% polskich lekarzy poÙoČników nie
porusza tego tematu
29. Tylko 1% z nich zaleca kobietom ci¿Čarnym ruch
30. MaÙe zaangaČowanie lekarzy w
rekomendo-wanie °wiczeÚ w ciČy zaobserwowano równieČ w Niemczech
31. By° moČe przyczyn tego zjawiska jest brak
wystarcza-jcej wiedzy i doïwiadczenia lekarzy poÙoČników w temacie prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej.
Niestety na polskim rynku edukacyjnym niewiele jest ofert z zakresu °wiczeÚ w ciČy. Wychodzc naprzeciw tym
potrzebom, zostaÙy podj¿te kroki w przygotowaniu koncepcji edukacyjnej, opartej o zaÙoČenia Europejskiej Ramy
Kwa-liÞ kacji
32. Proponowana rama ma by° pomostem do wspóÙpracy lekarzy prowadzcych ciČe, poÙoČnych i specjalistów
aktywnoïci Þ zycznej. „Poziomy 1 i 2 kwaliÞ kacji kierunkowane s do lekarzy i poÙoČnych; poziomy 3 i wyČsze do
ka-dry rekreacji ruchowej. Zgodnie z zaÙoČeniami ERK, na niČszych poziomach ramy (1 i 2), kwaliÞ kacje maj potwierdza°
przygotowanie do realizacji prostych zadaÚ w zakresie popularyzacji °wiczeÚ okoÙoporodowych, np. kierowania kobiety
na odpowiednie zaj¿cia, rozpoznawania przeciwwskazaÚ do wysiÙku Þ zycznego, rekomendowania prostych °wiczeÚ.
Dopiero od poziomu 3 ramy kwaliÞ kacji zadania zawodowe staj si¿ na tyle trudne, Če wymagaj wyspecjalizowanej
wiedzy, umiej¿tnoïci i kompetencji spoÙecznych z zakresu teorii i metodyki prowadzenia zaj¿° ruchowych
33. Prace nad
ofert edukacyjn dla specjalistów pre- i postnatalnej aktywnoïci Þ zycznej maj charakter nie tylko krajowy, ale równieČ
mi¿dzynarodowy. W kwietniu 2014 r. w Kolonii, na konferencji 1st European Fitness Forum, podkreïlono koniecznoï°
po-pularyzowania prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej
34. Z kolei w paĊdzierniku w czasie The IV EHFA International Standards
Meeting w Amsterdamie odbyÙa si¿ pierwsza sesja nt. mi¿dzynarodowego standardu edukacyjnego dla Specjalistów pre-/
postnatalnej aktywnoïci Þ zycznej, w którym przeciwwskazania wzgl¿dne i bezwzgl¿dne do wysiÙku Þ zycznego w ciČy
b¿d stanowiÙy istotny element
35. Prezentowane wyniki badaÚ b¿d znaczcym wsparciem w tworzeniu tego standardu.
Autorki s ïwiadome ograniczeÚ przedstawionych wyników badaÚ pilotaČowych. Badana grupa przyszÙych
instruk-torów, któr stanowili studenci Akademii Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku, nie jest reprezentatywna dla caÙej
grupy zawodowej polskich instruktorów rekreacji ruchowej. Nie wykonano teČ analizy potencjalnych róČnic w poziomie
wiedzy pomi¿dzy kobietami a m¿Čczyznami. Niemniej jednak, praca porusza niepodejmowane wczeïniej naukowo
istot-ne zagadnienie znajomoïci przeciwwskazaÚ do °wiczeÚ w ciČy przez specjalistów rekreacji ruchowej.
23 L. Vanderkam, No pregnant pause, “USA Today” 2007, hĴ p://usatoday30.usatoday.com/news/opinion/2007-04-23-oplede_n.htm , 2.12.2014.
24 Institute of Obstetricians and Gynaecologists, Royal College of Physicians of Ireland and Clinical Strategy and Programmes Directorate, Health Service Executive, Obesity and Pregnancy: Clinical Practice Guideline. (Appendix Five: Patient Information leaß et on exercise in pregnancy), 2013.
25 Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Exercise in pregnancy, 2006.
26 South African Sports Medicine Association, South African Sports Medicine Association Position Statement on Exercise in Pregnancy, 2012. 27 Australian Sports Commission, Pregnancy in sports. Guidelines for the Australian Sporting Industry, 2002.
28 A. Worska, Aktywnoï° Þ zyczna kobiet ci¿Čarnych w ïwiadomoïci przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej [niepublikowana praca magister-ska], Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku 2014, s. 41.
29 A. WojtyÙa, L. Kapka-Skrzypczak, P. BiliÚski, P. Paprzycki, dz. cyt., s. 365. 30 TamČe, s. 365.
31 K. Sempolska, dz. cyt., s. 1. 32 A. Szumilewicz, dz. cyt., s. 2. 33 TamČe, s. 5.
34 Roux P. The EU view: How do policymakers see the opportunities for the H&F sector, now and towards 2025 – prezentacja przedstawiana podczas 1st European Health and Fitness Forum w Kolonii, hĴ p://www.ehfa.eu.com/sites/ehfa.eu.com/Þ les/events/EHFF/Philippe%20Roux.pdf, 4.12.2014. 35 EHFE Europe Active, Potentials and Perspectives of Educational Standards and Training for Pre and Post Natal Exercise, Bruksela 2014, no. 39, s. 7. hĴ p://www.ehfa.eu.com/sites/ehfa.eu.com/Þ les/newsleĴ ers/EuropeActiveUpdate_December_2014.pdf, 12.12.2014.
Wnioski
Przyszli instruktorzy rekreacji ruchowej wykazali niski poziom wiedzy dotyczcej przeciwwskazaÚ bezwzgl¿dnych
i wzgl¿dnych do prenatalnej aktywnoïci Þ zycznej. Istnieje koniecznoï° kontynuacji badaÚ i podj¿cia systemowych
dzia-ÙaÚ edukacyjnych w tej grupie zawodowej, m. in. poprzez rozbudowanie programów szkoleniowych kadr rekreacji
ru-chowej. Prezentowane wyniki badaÚ uzasadniaj potrzeb¿ opracowania i wdroČenia standardów edukacyjnych dla
spe-cjalistów pre- i postnatalnej aktywnoïci Þ zycznej. Mi¿dzynarodowe prace podj¿te w Amsterdamie w 2014 roku w czasie
The IV EHFA International Standards Meeting mog stanowi° cenny wkÙad w te dziaÙania.
Bibliografia:
[1] Australian Sports Commission, Pregnancy in sports, Guidelines for the Australian Sporting Industry, 2002.
[2] Downs D., Chasan-Taber L., Evenson K., Leiferman J., Yeo S., Physical Activity and Pregnancy: Past and Present Evidence and Future
Recommenda-tions, „Research Quarterly For Exercise and Sport“ 2012, no. 83.
[3] Institute of Obstetricians and Gynaecologists, Royal College of Physicians of Ireland and Clinical Strategy and Programmes Directorate, Health Service Executive, Obesity and Pregnancy: Clinical Practice Guideline. (Appendix Five: Patient Information leaß et on exercise in pregnancy), 2013.
[4] Kader M., Naim-Shuchana S., Physical activity and exercise during pregnancy,„European Journal of Physiotherapy” 2014, no. 16.
[5] Lewis B., Avery M., Jennings E., Sherwood N., Martinson B., Crain A. L.,The eě ect of exercise during pregnancy on maternal outcomes: practical
implications for practice, „American Journal of Lifestyle Medicine”2008, no. 2.
[6] Mudd L., Owe K., MoĴ ola M., Pivarnik J.,Health BeneÞ ts of Physical Activity during Pregnancy: An International Perspective, „Medicine and Sci-ence in Sports and Exercise” 2013, no. 45.
[7] Nascimento S., Surita F., CecaĴ i J., Physical exercise during pregnancy: a systematic review, „Current Opinion in Obstetrics and Gynecology” 2012, no. 24.
[8] Pivarnik J., Chambliss H., Clapp J., Dugan S., Hatch M., Williams M., Lovelady C., MoĴ ola M., Impact of Physical Activity during Pregnancy and
Postpartum on Chronic Disease Risk,„Medicine and Science In Sports and Exercise“ 2006, no. 38. [9] Royal College of Obstetricians and Gynaecologists, Exercise in pregnancy, 2006.
[10] Sempolska K., Sulprizio M., Aktywne 9 miesi¿cy. „Body Life“ 2008, nr 5.
[11] SiwiÚski W., Adaptacja do zawodu animatora rekreacji i turystyki, Akademia Wychowania Fizycznego w Poznaniu 2002.
[12] SiwiÚski W., Poziom adaptacji zawodowej mÙodego instruktora rekreacji ruchowej, [w:] A. Dbrowski (red.), Uczestnictwo Polaków w rekreacji ruchowej
i jego uwarunkowania, Warszawa 2003, s. 37-55.
[13] South African Sports Medicine Association, South African Sports Medicine Association Position Statement on Exercise in Pregnancy, 2012. [14] Szumilewicz A., KwaliÞ kacje w rekreacji ruchowej na przykÙadzie Þ tnessu oraz prenatalnej i postnatalnej aktywnoïci Þ zycznej, [w:] A.
ChÙoÚ-DomiÚ-czak, A. Fandrejewska (red.),W drodze do Polskiej Ramy KwaliÞ kacji. Dobre praktyki w systemie kwaliÞ kacji, Warszawa 2015, s. 43-56. [15] Torbè D., Torbè A., )wiek D., Aktywnoï° Þ zyczna kobiet w ciČy o Þ zjologicznym przebiegu, „Nowa Medycyna“ 2013, nr 4.
[16] The American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG), Exercise During Pregnancy and the Postpartum Period, ACOG CommiĴ ee Opinion No. 267, 2002.
[17] WojtyÙa A., Kapka-Skrzypczak L., BiliÚski P., Paprzycki P.,Physical activity among women at reproductive age and during pregnancy (Youth
Behav-ioural Polish Survey – YBPS and Pregnancy-related Assessment Monitoring Survay – PrAMS) – epidemiological population studies in Poland during the period 2010-2011, “Annals of Agricultural and Environmental Medicine” 2011, no.18.
[18] Worska A., Aktywnoï° Þ zyczna kobiet ci¿Čarnych w ïwiadomoïci przyszÙych instruktorów rekreacji ruchowej, [niepublikowana praca magisterska], Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku 2014.
[19] Wójtowicz K., Krekora M., Krekora K., Biesiada L., K¿dzierska A., Kolasa P., Krasomski G., WpÙyw aktywnoïci Þ zycznej ci¿Čarnych na przebieg
porodu, „Kwartalnik Ortopedyczny” 2011, nr 2, s. 195.
[20] ZieliÚska A., Kiedy nie moČna °wiczy° w czasie ciČy? – Analiza poziomu wiedzy mÙodych matek na temat przeciwwskazaÚ do prenatalnej aktywnoïci
Þ zycznej, [niepublikowana praca magisterska], Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w GdaÚsku 2012.
Netografia:
[21] EHFE Europe Active, Potentials and Perspectives of Educational Standards and Training for Pre and Post Natal Exercise, Brussels 2014, no. 39. hĴ p://www.ehfa.eu.com/sites/ehfa.eu.com/Þ les/newsleĴ ers/EuropeActiveUpdate_December_2014.pdf, 12.12.2014.
[22] Roux P. 2014. The EU view: How do policymakers see the opportunities for the H&F sector, now and towards 2025, Prezentacja przedstawiana w czasie 1st European Health and Fitness Forum w Kolonii. hĴ p://www.ehfa.eu.com/sites/ehfa.eu.com/Þ les/events/EHFF/Philippe%20 Roux.pdf, 4.12.2014.
[23] Sempolska K., Aktywnoï° Þ zyczna kobiety ci¿Čarnej – problem nie rozwizany, hĴ p://forumzdrowia.pl/drukuj.php?id=340, 2.12.2014.
