R
E
C
E
N
Z
J
E
___________________________________________________________
ROCZNIKI PEDAGOGICZNE Tom 8(44), numer 2 2016
ADAMMAJ(red.), Tozsamos´c´ wspóczesnej szkoy katolickiej, Lublin: Wydaw-nictwo KUL 2015, ss. 338. ISBN 978-83-8061-095-8
DOI: http://dx.doi.org/10.18290/rped.2016.8(44).2-10
Publikacja pt. Tozsamos´c´ wspóczesnej szkoy katolickiej pod redakcj a ks. dra hab. Adama Maja, prof. KUL jest pokosiem konferencji naukowo-os´wiatowej, zorganizo-wanej przez Katedre Dydaktyki i Edukacji Szkolnej KUL. Publikacja wspógra z pro-blematyk a wczes´niejszej konferencji organizowanej przez Katedre, dotycz acej kreo-wania tozsamos´ci szkoy. Jak podkres´la A. Maj, „Specyfika szkoy katolickiej, jej natury i posannictwa wyznacza koniecznos´c´ oryginalnego podejs´cia do mozliwos´ci i potrzeby kreowania jej tozsamos´ci” (s. 8-9).
Publikacja skada sie z trzech rozdziaów. Czes´c´ pierwsza, zatytuowana „Teore-tyczne podstawy tozsamos´ci szkoy katolickiej” stanowi analize zagadnien´ dotycz a-cych fundamentalnych podstaw tozsamos´ci szkó katolickich oraz jej kreowania. Otwiera j a artyku J. Kostkiewicz pt. Teoretyczne podstawy szkoy katolickiej w
pra-cach polskich pedagogów 20-lecia miedzywojennego. Na tle kontekstu historycznego
i spoecznego w Polsce po 1918 r. autorka prezentuje podstawy teoretyczne szkoy katolickiej tego okresu. Ws´ród zadan´ szkoy katolickiej wymienia: wysokie wymaga-nia naukowe, podporz adkowane ideaom religii katolickiej; wprowadzanie w s´wiat kultury i nauki, przy jednoczesnym wyrazaniu tejze kultury przez szkoe; przyczynia-nie sie do zachowania ci agos´ci historycznej, tworzenia narodu; dawanie okazji do przezywania rados´ci z odkryc´ intelektualnych; uporz adkowany sposób nauczania suz acy dyscyplinowaniu umysu i woli uczniów, maj acy na wzgledzie przesanie, w którym zawiera sie dobro wychowanka.
Ks. A. Maj w artykule pt. Tozsamos´c´ szkoy katolickiej w s´wietle dokumentu
Stolicy Apostolskiej „Szkoa katolicka” podkres´la wage dokumentu z 19 III 1977 r.
Stanowi on wraz z soborow a deklaracj a Gravissimum educationis (28 X 1965 r.) fundament wspóczesnej szkoy katolickiej. Autor skupia uwage na elementach tozsamos´ciowych szkoy katolickiej, jakimi s a: organizacyjna specyfika, zwaszcza eklezjalna podmiotowos´c´, chrystocentryzm, ewangelizacja, chrzes´cijan´ska koncepcja czowieka i wychowania – rozumianego jako wychowanie integralne. Programowa tozsamos´c´ szkoy katolickiej okres´la jej cele – osobowe, spoeczne i kulturowe, które implikuj a zadanie, jakim jest, zdaniem Stolicy Apostolskiej, synteza wiary, kultury i zycia. Tozsamos´ciowe zaozenia programowe, cele i zadania domagaj a sie wiernej aplikacji adaptacyjnej w zmieniaj acym sie s´wiecie i spoeczen´stwie.
168 RECENZJE
W artykule pt. Podstawowe cele szkoy katolickiej w nauczaniu Jana Pawa II ks. P. Kos przybliza czytelnikowi mys´l s´w. Jana Pawa II o szkole katolickiej. Nad-rzednym celem szkoy katolickiej, wedug papieza, jest integralne wychowanie ucznia (osobowos´ciowe, chrzes´cijan´skie i spoeczne), które ksztatuje postawy wzgledem siebie i Boga, stosunki miedzyludzkie i spoeczne, uwzglednia tradycje Kos´cioa i powoanie do s´wietos´ci. Jan Pawe II wskazuje takze na ewangelizacyjn a misje szkoy katolickiej oraz jej role we wspóczesnej kulturze i os´wiacie.
Ks. M. Sztaba w swoim artykule ukazuje koniecznos´c´ pielegnowania tozsamos´ci szkoy katolickiej w konteks´cie istoty chrzes´cijan´stwa przedstawionej przez papieza Benedykta XVI. Na tle analizy sytuacji religii i religijnos´ci we wspóczesnym s´wie-cie oraz tozsamos´ci chrzes´cijan´stwa w nauczaniu Benedykta XVI, autor formuuje postulaty dotycz ace tozsamos´ci szkoy katolickiej, która powinna dawac´ s´wiadectwo wielkos´ci i niepowtarzalnos´ci chrzes´cijan´stwa w oparciu o rozumienie Osoby Jezusa Chrystusa, Jego dziea i nauczania. Uczniowie szkoy katolickiej powinni odkrywac´ – przy wsparciu nauczycieli – osobowy, wspólnotowy, rozumny charakter chrzes´ci-jan´stwa, poznawac´ funkcje chrzes´cijan´stwa oraz troszczyc´ sie o zachowanie i poge-bianie tozsamos´ci chrzes´cijan´skiej, a tym samym tozsamos´ci szkoy katolickiej.
W kolejnym artykule, pt. Szkoa katolicka depozytariuszem integralnej wizji
czo-wieka, R. Czupryk podkres´la autorytet Jezusa Chrystusa jako z´ródo inspiracji i
dzia-an´ edukacyjnych szkó katolickich, wyznaczaj ac tym samym jej chrystocentryczny horyzont wychowawczy. Cele i zadania dydaktyczne szkoy katolickiej musz a spe-niac´ wymagania stawiane zarówno przez pan´stwo, jak i Kos´ció. Chrzes´cijan´ska mys´l personalistyczna powinna byc´ podstaw a, na której opiera sie wychowanie. Stanowi ona alternatywe dla relatywizmu, w którym autor upatruje z´róda niepowodzen´ wy-chowawczych. Za gówne pryncypium szkoy katolickiej R. Czupryk uznaje „obrone Prawdy o czowieku w duchu chrzes´cijan´skiej antropologii” (s. 112) oraz jej chrysto-centryczny program wychowawczy.
Na potrzebe zachowania tozsamos´ci szkoy katolickiej, jako istotnego warunku rozwoju i przetrwania szkolnictwa katolickiego oraz twórczego rozwoju wychowan-ków i nauczycieli, wskazuje A. Rynio w artykule pt. Zachowanie tozsamos´ci szkoy
katolickiej szans a przezwyciezenia kryzysu wychowania. Autorka, na tle analizy
z´ró-de kryzysu w wychowaniu oraz historycznego rysu szkolnictwa katolickiego, anali-zuje zasadnicze funkcje szkoy katolickiej oraz jej wspóczesne wyzwania. Podkres´la znaczenie chrzes´cijan´skiego charakteru wychowania, inspirowanego Ewangeli a i De-kalogiem; szeroko pojetej kultury, integracji kultury i wiary, syntezy wiary i zycia; wspólnotowej, ewangelicznej atmosfery; personalistycznego charakteru wychowania. Czes´c´ druga opracowania, pt. „Pedagogia szkolnictwa katolickiego”, stanowi teoretyczno-praktyczne studium nad modelami szkó katolickich, wdrazanymi w róz-nych typach edukacji i w konteks´cie róznorodróz-nych duchowos´ci.
Czes´c´ te otwiera artyku s. Marii Loyoli Opieli pt. Wychowanie integralne istot a wychowania w katolickich przedszkolach. Autorka w sposób przejrzysty analizuje
specyfike przedszkoli katolickich, które dzieki wasnym programom realizuj a inte-gralne wychowanie dzieci w odniesieniu do chrzes´cijan´skiej hierarchii wartos´ci, z uwzglednieniem mozliwos´ci oraz potrzeb miejsca i czasu. Dokonuj ac porównania koncepcji pedagogicznej b. Edmunda Bojanowskiego oraz systemu pedagogicznego
169 RECENZJE
b. ks. Bronisawa Markiewicza, autorka ukazuje, jak istotne dla integralnego wycho-wania dziecka jest oparcie obydwu programów na fundamencie wartos´ci naj-wyzszych.
Ks. R. Jusiak przybliza w swoim artykule pt. Bernardyn´skie szkoy s´wieckie w XX
wieku zagadnienia dotycz ace aktywnos´ci edukacyjnej bernardynów z Prowincji Nie-pokalanego Poczecia NMP w Polsce. Autor poprzez szczegóowe przedstawienie historii zakonu w konteks´cie jego dziaalnos´ci os´wiatowej zwraca uwage na bogate i wielowiekowe dos´wiadczenie oraz gebokie zaangazowanie w dziaalnos´c´ edukacyj-n a zakonu.
Kierunki oddziaywan´ wychowawczych w konteks´cie mys´li pedagogicznej b. Marceliny Darowskiej przybliza czytelnikowi s. Benedykta (Magdalena) Filipek CSIC. Wychowanie wedug Bogosawionej opiera sie na czterech podstawowych zasadach: wiary, zaangazowanej suzby, wiernos´ci oraz harmonii i wewnetrznej jed-nos´ci. Autorka, omawiaj ac teoretyczne podstawy wychowania Marceliny Darowskiej, zwraca uwage na praktyczne rozwi azania i wskazania do pracy wychowawczo-dydak-tycznej.
Artyku pt. Wychowanie integralne w wybranych szkoach katolickich I. Goebiow-ska rozpoczyna od analizy wychowania w ponowoczesnej rzeczywistos´ci, podkres´la-j ac znaczenie wychowania integralnego. W dalszej czes´ci charakteryzuje trzy wybra-ne szkoy katolickie w Warszawie, zwracaj ac uwage na ich misje i wizje, cele i pro-gramy oraz praktyke wychowawcz a. Dzieki temu mozna wyodrebnic´ wspólne ich cechy oraz elementy je rózni ace, nadaj ace niepowtarzalny charakter poszczególnym szkoom. Wspóln a paszczyzn a szkó jest wspieranie wszechstronnego, integralnego rozwoju ucznia poprzez realizacje zadan´ z zakresu wychowania, nauczania i opieki opartych na zasadach personalizmu chrzes´cijan´skiego i nauki Kos´cioa katolickiego.
J. Sowak w swoim artykule pt. Wychowanie ku wartos´ciom w Katolickim Liceum
Ogólnoksztac acym w Stalowej Woli podejmuje zagadnienie wychowania ku
warto-s´ciom. Cennym elementem opracowania s a zaprezentowane wyniki badan´ empirycz-nych, przeprowadzonych w katolickim liceum w Stalowej Woli w zakresie realizacji procesu wychowania ku wartos´ciom, wartos´ci stanowi acych podstawe szkolnego programu wychowawczego oraz orientacji aksjologicznej preferowanej przez nauczy-cieli. Analiza wyników badan´ pozwala wyodrebnic´ preferowane przez uczniów war-tos´ci, wskazuje na wysok a range wychowania ku wartos´ciom, na znacz ac a role nau-czycieli we wspieraniu wychowanków w wartos´ciowaniu rzeczy i zjawisk oraz w mo-tywacji do wolnego wyboru was´ciwych wartos´ci.
Dzieki opracowaniu pt. Program wychowawczy i program profilaktyki pomiedzy
ideaami a rzeczywistos´ci a s. K. Nowak CSFN czytelnik poznaje nie tylko programy
profilaktyczny i wychowawczy szkó sióstr nazaretanek w Warszawie, ale przede wszystkim proces ich powstawania, przesanki i podstawy ich tworzenia. W progra-mie wychowawczym swoje odzwierciedlenie znajduje misja i wizja szkoy, jej kon-cepcja wychowawcza, dorobek wychowawczy wielu pokolen´ nazaretanek, spektrum podstawowych wartos´ci, cele wychowania i wynikaj ace w nich zadania oraz profile wychowanek. Program profilaktyczny jest konstruowany na podstawie kompleksowej diagnozy caego s´rodowiska, a sformuowane zadania wychodz a naprzeciw potrzebom wychowanek.
170 RECENZJE
Artyku ks. M. S´niadkowskiego pt. Funkcje ruchu religijnego jako s´rodowiska
formacyjno-wychowawczego w szkole katolickiej zamyka drug a czes´c´ publikacji. Do najwazniejszych funkcji ruchu religijnego autor zalicza: formacyjno-wychowawcz a, integracyjn a oraz wzmacniaj ac a, które w swoim opracowaniu szerzej omawia. Wska-zane przez autora funkcje ruchów religijnych w s´rodowisku szkolnym daj a now a jakos´c´ pracy wychowawczej w aspekcie osobowego i spoecznego rozwoju czowieka. Ostatnia czes´c´ ksi azki, pt. „Szkoa katolicka w przestrzeni os´wiatowej, spoecznej i cywilizacyjnej”, jest zbiorem czterech artykuów. W pierwszym B. Komorowska przedstawia analize wyników wasnych badan´ w zakresie motywów podejmowania nauki w szkoach katolickich. Gównym motywem podjecia nauki jest wysoko oce-niana funkcja dydaktyczna szkoy. Decyzje o takim wyborze podejmuj a uczniowie wraz z rodzicami (w wyborze gimnazjum) i sami uczniowie (w wyborze liceum), czerpi ac potrzebne w tym zakresie informacje od obecnych uczniów szkó katolickich lub ich absolwentów oraz ze stron internetowych.
J. Niemiec w swoim opracowaniu pt. Szkaa katolicka animator os´wiatowych
wiezi zwraca uwage na szczególne zadanie stoj ace przed szkoami katolickimi, jakim s a dziaania animacyjne na rzecz tworzenia trwaych wiezi miedzy szkoami w s´rodo-wisku lokalnym. Problemami, które nalezy uwzglednic´ w tej dziaalnos´ci, s a: poge-bianie wiedzy i wiezi religijnych, patriotyzm, etos pracy i racjonalizacja jakos´ci zycia, rodzina, ranga szkoy, ekumenizm, zapobieganie rozwojowi patologii i wulga-ryzacji obyczajów, wspieranie wolontariatu. W przekonaniu autora niekwestionowany autorytet, jakim jest s´w. Jan Pawe II, moze stanowic´ wzór i z´ródo profesjonalnej animacji, ksztatuj acej wartos´ciowe wiezi oraz powinnos´ci.
A. Golba w swoim artykule pt. Czy szkoa katolicka potrzebuje PR? poszukuje odpowiedzi na pytanie, czy szkoa katolicka potrzebuje PR-u? Analizuj ac public
relations, autorka wyraz´nie podkres´la, ze bezpodstawne s a obawy, jakoby korzystanie z technik PR-u przez szkoy katolickie byo czyms´ niewas´ciwym. Wrecz przeciwnie, PR moze suzyc´ kreowaniu pozytywnego wizerunku szkó katolickich i pomagac´ w budowaniu tozsamos´ci tych placówek.
Czes´c´ trzeci a i ca a publikacje zamyka artyku H. Szczepaniuka pt.
Cyberprze-strzen´ uniwersalnym medium w kazdej kategorii edukacji? Poprzez definicyjne ujecie
cyberprzestrzeni autor prowadzi czytelnika do okres´lenia jej roli w ksztatowaniu obywatela spoeczen´stwa informacyjnego az po wykorzystanie cyberprzestrzeni w edukacji chrzes´cijan´skiej. H. Szczepaniuk wskazuje takze na najwazniejsze elemen-ty cyberprzestrzeni oraz jej bariery w konteks´cie edukacji.
Artykuy zawarte w ksi azce Tozsamos´c´ wspóczesnej szkoy katolickiej pod redak-cj a ks. A. Maja charakteryzuje róznorodnos´c´ poruszanych zagadnien´ w orientacji teoretyczno-praktycznej. Historia, teraz´niejszos´c´, podstawy teoretyczne oraz praktycz-ne rozwi azania dotycz ace funkcjonowania szkó katolickich pozwalaj a czytelnikowi odkryc´ filary, na których opiera sie ich tozsamos´c´, oraz ukazuj a perspektywy roz-woju szkó katolickich w ponowoczesnym s´wiecie.
Marta Buk-Cegieka Katedra Dydaktyki i Edukacji Szkolnej, Instytut Pedagogiki KUL
