View of Zezwolenia dewizowe jako instrument prawnej regulacji obrotu dewizowego

R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H

T o m V I I - 1997

W A N D A W O J T O W I C Z L u b l i n

ZEZWOLENIA D EW IZO W E JAK O IN STR UM EN T

PRAWNEJ REGULACJI OBROTU D EW IZO W EG O

T reść artykułu k o n cen tru je się w o k ó ł z n a c z e n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h , ich ro d zajó w i trybu udzielania. Z e z w o le n ia d e w iz o w e z a ró w n o o g ó ln e , j a k i in d y ­ w id u a ln e są istotnym e le m e n te m reg u lacji o b ro tu d e w iz o w e g o w p ra w ie p o l­ skim . T e m a t został p rz e d s ta w io n y przy u w z g lę d n ie n iu p o d s ta w o w y c h r o z w ią z a ń w tym zakresie i zm ian, ja k ie m iały m ie jsc e n a p rz e s trz e n i k ilk u d z ie s ię c iu p o w o je n n y c h lat, ze sz c z e g ó ln y m u w z g lę d n ie n ie m a k tu a ln e g o s tan u p ra w n e g o . O d rę b n y m z a g a d n ie n iem p r z e d s ta w io n y m w a rty k u le s ą n a s tę p s tw a d o k o n a n ia obrotu d e w iz o w e g o bez w y m a g a n e g o z e z w o le n ia . N a s tę p s tw a takie są z r ó ż n ic o ­ w ane dla u m o w n y c h i p o z a u m o w n y c h c z y n n o ś c i o b ro tu d e w iz o w e g o .

I. U W A G I O G Ó L N E

K o n stru k c ja w y d a w a n y c h po I I w o jn ie ś w ia to w e j k o le jn y c h u sta w z z a k re su p ra w a d e w iz o w e g o p r z e s ą d z ała o b a rd z o is to tn y m z n a c z e n iu z e z w o le ń d e w i z o ­ w ych. Z e z w o le n ia te były - i nadal są - n ie z b ę d n y m w a r u n k ie m d la z g o d n e g o z p raw em , w a ż n e g o i s k u te c z n e g o d o k o n a n ia w ielu c z y n n o ś c i o b ro tu d e w i z o w e ­ go. C h a ra k te r i z n aczen ie tych ze z w o le ń , ich ro d z a je i tryb w y d a w a n ia u le g a ły w p ra w d z ie p o w a ż n y m z m ia n o m w c ią g u k ilk u d z ie s ię c io le tn ie g o p o w o je n n e g o okresu, ale sam a i n s t y t u c j a z e z w o le ń o k a z a ła się trw a ła i n i e z b ę d n a w p o lsk im u sta w o d a w stw ie d e w iz o w y m .

T a k ż e w o b e c n y m - zn a c z n ie z lib e r a liz o w a n y m - p ra w ie d e w iz o w y m , z e ­ z w o le n ia d e w iz o w e z a c h o w ały s w o ją is to tn ą p o z y c ję , w d u ż y m sto p n iu d e c y d u ­ jąc o fak ty czn y m kształcie p rz e w id z ia n y c h w u sta w ie o g ra n ic z e ń d e w iz o w y c h i w p ły w a ją c na p r a w n ą re g u la c ję o b ro tu d e w iz o w e g o .

U praszczając spraw ę, m o ż n a z a ry z y k o w a ć tw ie rd z e n ie , że ro la z e z w o le ń d e w iz o w y c h b y ła p ro p o rc jo n a ln a do s to p n ia o g ra n ic z e ń re g la m e n ta c y jn y c h ,

z a w a rty c h w k o le jn y c h u s ta w a c h d e w iz o w y c h . P rzy restry k c y jn e j ustaw ie, o k sz ta łc ie p o ls k ie g o p r a w a d e w iz o w e g o w p ra k ty c e d e c y d o w a ły z e zw o len ia d e w iz o w e . W m ia rę u s ta w o w e j liberalizacji p r a w a d e w iz o w e g o m alało z n a c z e ­ nie z e z w o le ń d e w iz o w y c h - z w ła s z c z a in d y w id u a ln y c h - g d y ż wiele czy n n o ści o b ro tu d e w iz o w e g o by ło d o p u s z c z o n y c h j u ż p rz e z s a m ą u staw ę lub p rzez ze­ z w o le n ia o g ó ln e w y d a w a n e z je j u p o w a ż n ie n ia .

I I . R E G U L A C J E P R A W N E D O T Y C Z Ą C E Z E Z W O L E Ń D E W I Z O W Y C H W P O P R Z E D N I C H U S T A W A C H D E W I Z O W Y C H ( 1 9 5 2 , 1 9 8 3 , 1 9 8 9 )

1. U s ta w a d e w iz o w a z 1952 r . 1 - o p a rta na p o d s ta w o w e j zasadzie, że w p ra w ie d e w i z o w y m z a ró w n o p o s ia d a n ie w arto ści d e w iz o w y c h , ja k i o b ró t tymi w a rto ś c ia m i j e s t b e z z e z w o le n ia z a b ro n io n y , o ile sa m a u sta w a lub przepisy w y d a n e na je j p o d s ta w ie nie p r z e w i d u j ą w y ją tk ó w w tym zakresie - p rz y z n a ­ w a ła z e z w o le n io m d e w iz o w y m is to tn ą rolę. T o nie o g ó ln ik o w a u staw a d e w iz o ­ wa, lecz p r z e p is y w y k o n a w c z e i z e z w o le n ia d e w iz o w e n a d a w a ły w praktyce k sz ta łt p o ls k ie m u p r a w u d e w iz o w e m u i d e c y d o w a ły o s to p n iu ostrości re g la ­ m en ta c ji d e w iz o w e j. W takiej sytuacji u s ta w a d e w iz o w a m o g ła o b o w ią z y w a ć b ez z m ia n p o n a d 30 lat, m im o że w a ru n k i p o lity c z n e i g o s p o d a rc z e w kraju, a ta k że s y tu a c ja m i ę d z y n a r o d o w a u leg ały w ty m o k re sie isto tn y m p rz e o b r a ż e ­ n iom .

U s ta w a z 1952 r. z a k ła d a ła d w ie o d rę b n e g ru p y z e z w o le ń d e w iz o w y c h . J e d n a g ru p a z e z w o le ń m ia ła z a s to s o w a n ie do o b ro tu d e w iz o w e g o w y n ik a ją c e g o z n a r o d o w y c h p la n ó w g o s p o d a rc z y c h , d ru g a - o zu p e łn ie o d m ie n n y m c h a ra k te ­ rze - o d n o s iła się do o b ro tó w p o z a p la n o w y c h .

Z e z w o le n ia d e w iz o w e u d z ie lo n e na c z y n n o śc i o b r o t u w a r t o ś ­ c i a m i d e w i z o w y m i w r a m a c h w y k o n y w a n ia n a ro d o w y c h p 1 a- n ó w g o s p o d a r c z y c h , s ta n o w iły in te g ra ln ą c zęść ro z w ią z a ń p r a w ­ n y c h o c h a r a k te rz e k o n tro ln y m , p r z e w id z ia n y c h dla tak ic h o b r o tó w 2, i były ściśle z w ią z a n e z r e a liz a c ją p a ń s tw o w e g o m o n o p o lu w d z ie d z in ie han d lu z a g r a ­ n ic z n e g o .

Z a w a r c ie u m o w y w r a m a c h w y k o n a n ia n a r o d o w y c h p la n ó w g o sp o d a rc z y c h , w w y n ik u której m iał być d o k o n a n y o b ró t w a rto śc ia m i d e w iz o w y m i, po d leg ało p r z e d e w s z y s tk im z a tw ie r d z e n iu p rz e z m in istra h a n d lu z a g ra n ic zn e g o lub w ła ś ­ c iw e g o m in is tra w p o r o z u m ie n iu z m in is tre m f in a n só w . Był to I etap badania zg o d n o śc i u m ó w z o b o w ią z u ją c y m i p la n a m i.

1 U s ta w a z d n ia 2 8 m a r c a 1 9 5 2 r o k u , D z U . , n r 2 1, p o z . 133. 2 U s ta w a d e w iz o w a z 1 9 5 2 r ., art. 14 -1 8.

Drugi etap kontroli s ta n o w iły z e z w o l e n i a n a r e a liz a cję ro z lic z e ń w sto su n k ach z z a g ran icą. R o z lic z e n ia m o g ły być d o k o n a n e tylko w r a m a c h w y k o n y w a n ia n a ro d o w y c h p la n ó w g o s p o d a rc z y c h i na p o d s ta w ie o g ó ln e g o lub in d y w id u a ln e g o zezw o le n ia. Z e z w o le ń takich u d z ie la ł b ą d ź m in is te r h a n d lu zag ra n ic zn e g o - gdy ro z lic z e n ie w y n ik a ło z z a w a rty c h u m ó w d o t y c z ą c y c h obrotu to w a ro w e g o lub u s łu g o w e g o - b ądź m in is te r f in a n s ó w - w z a k re s ie rozliczeń w y n ik a ją c y c h z in n y c h u m ó w , a ta k że z ty tu łó w p o z a u m o w n y c h .

Z e z w o le n ia udzielan e w r a m a c h o b ro tu w a rto ś c ia m i d e w iz o w y m i, który w ynikał z realizacji p la n ó w g o s p o d a rc z y c h , m o g ły m ieć c h a r a k te r z a ró w n o zezw o leń ogó ln y ch , ja k i in d y w id u a ln y c h , w a r u n k o w y c h lu b b e z w a r u n k o w y c h . W e w szy stk ich s y tu acjach były u d z ie la n e albo p rzez m in is tra h a n d lu z a g r a n ic z ­ nego albo p rzez m in istra fin a n s ó w . K w e stie s z c z e g ó ło w e (np. d o ty c z ą c e r o z g r a ­ n ic z e n ia k o m p eten cji o b u m in is tró w ) o k re ś la ła R a d a M in istró w .

Z e z w o le n ia o g ó l n e były w y d a w a n e na o k re ś lo n e ro d z a je c z y n n o ś c i lub dla o k re ś lo n y c h kategorii osób. O o g ó ln y m c h a ra k te rz e z e z w o le ń d e w iz o w y c h d e c y d o w a ł ich zakres p rz e d m io to w y lub p o d m io to w y .

Z e z w o le n ia i n d y w i d u a l n e były u d z ie la n e dla k o n k r e tn y c h o s ó b na k onkretne c zynności.

Z a ró w n o z e z w o le n ia o g ó ln e , j a k i in d y w id u a ln e m o g ły być u d z ie la n e b e z w a ­ ru n k o w o lub też przy z a c h o w a n iu ściśle w s k a z a n y c h w s a m y m z e z w o le n iu w a ru n k ó w , czyli d o d a tk o w y c h w y m a g a ń s ta w ia n y c h a d re sa to w i czy a d re s a to m zezw olenia.

O g ó ln e z e z w o le n ia d e w iz o w e m ia ły c h a r a k te r ak tó w n o r m a ty w n y c h a d m i n i s ­ tracji i były w y d a w a n e w fo rm ie za rz ą d ze ń . Z e z w o le n ia in d y w id u a ln e p r z y b i e ­ rały postać in d y w id u a ln y c h d e c y z ji a d m in is tr a c y jn y c h 3.

W arto j e d n a k z w ró c ić u w a g ę , iż na g ru n c ie u s ta w y z 1952 r. ro z ró ż n ie n ie tych d w ó c h typów z e z w o le ń nie z a w s z e było k la ro w n e . M in is te r h a n d lu z a g r a ­ n iczn eg o m ó g ł b o w ie m w y d a w a ć o g ó ln e z e z w o le n ia d e w iz o w e dla k o n k r e tn y c h (im iennie w s k a z a n y c h ) p o d m io tó w na r o d z a jo w o o k re ś lo n e c z y n n o ś c i. N a p o d ­ stawie tak ieg o z e z w o le n ia w s k a z a n y (u p ra w n io n y ) p o d m io t m ó g ł w ie lo k ro tn ie d o k o n y w a ć c z y n n o śc i o b ję ty c h z e z w o le n ie m .

Z e z w o le n ia d e w iz o w e u d z ie la n e w z a k re sie c z y n n o ś c i o b ro tu w a rto ś c ia m i dew iz o w y m i w ra m a c h realizacji n a ro d o w y c h p la n ó w g o s p o d a r c z y c h w istotny sposób ró żn iły się od z e z w o le ń d o t y c z ą c y c h p o z a p l a n o w e g o o b r o t u w a r t o ś c i a m i d e w i z o w y m i . N a d o k o n a n ie ta k ieg o obrotu m o g ły być także u d z ie lo n e z e z w o le n ia o g ó ln e lub in d y w id u a ln e , b e z ­

3 Por. s z e r o k i e i w i e l o w ą t k o w e r o z w a ż a n i a n a t e m a t f o r m y p r a w n e j i c h a r a k t e r u z e z w o l e n i a d e w i z o w e g o z a w a r t e w p r a c y E. F o j c i k - M a s t a l s k i e j pt. Z e z w o le n ia d e w iz o w e w p o ls k im p r a w ie d e w iz o w y m ( W r o c ł a w 1975, s. 1 0 1 - 1 2 7 ).

w a r u n k o w e lub u z a le ż n io n e od sp ełn ie n ia k o n k re tn e g o w a ru n k u . Nie m iały one j e d n a k c h a r a k te ru k o n tro ln e g o . Ich c elem by ło ła g o d z e n ie lub o g ran iczan ie p rz e w id z ia n e j w u s ta w ie r e g la m e n ta cji d e w iz o w e j p o p rzez d o p u s z c z a n ie w y k o ­ n a n ia c z y n n o ś c i o b ro tu d e w iz o w e g o , która b ez ta k ieg o z e z w o le n ia nie m ogła być w a ż n ie i le g aln ie d o k o n a n a .

D o w y d a w a n ia w s z y s tk ic h z e z w o le ń d e w iz o w y c h w zakresie p o z a p la n o w e g o o b ro tu w a rto ś c ia m i d e w iz o w y m i u p ra w n io n y był m in iste r fin an só w . O g ó ln e z e z w o le n ia m iały fo rm ę z a rz ą d ze ń , a in d y w id u a ln e - decyzji a d m in is tra c y j­ n y c h 4. M in is te r f in a n s ó w m ó g ł j e d n a k s c e d o w a ć na rzecz N a ro d o w e g o B anku P o ls k ie g o u p ra w n ie n ie do u d z ie la n ia i n d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h na p o s ia d a n ie w a rto śc i d e w iz o w y c h i o b ró t tak im i w arto ściam i. N aro d o w y Bank P o lsk i d z ia ła ł w ó w c z a s w g r a n ic a c h p rz y z n a n y c h m u u p raw n ień . Jego k o m p e ­ te n c je nie m ia ły c h a ra k te ru s a m o d z ie ln e g o , lecz były w y d z ie lo n e z upraw nień m in is tr a f in a n s ó w 5.

D e c y z je a d m in is tra c y jn e w p r z e d m io c ie u d z ie le n ia in d y w id u a ln y c h zezw oleń d e w iz o w y c h były w y d a w a n e w p ra w d z ie w fo rm ie p isem n ej z p o w ia d o m ie n ie m z a in te r e s o w a n y c h , ale n a w e t nie w y m a g a ły u z a sa d n ie n ia . W y d a w a n o je w w y n i­ ku p o s t ę p o w a n i a je d n o in s ta n c y jn e g o , a ty m sa m y m nie d aw a n o m ożliw ości z a s k a r ż e n ia decy zji w z w y k ły m trybie. T e g o typu ro z w ią z a n ie p ra w n e sprzyjało n a d u ż y c io m i n ie z a p e w n ia ło n a w e t m in im a ln e j o ch ro n y p o d m io to w i u b ie g a ją ­ c e m u się o z e z w o le n ie d e w iz o w e , sta w ia ją c o rg a n adm inistracji w u p rz y w ile jo ­ w a n e j i n ic z y m nie o g r a n ic z o n e j pozycji.

M im o z m ie n ia ją c y c h się w a r u n k ó w g o s p o d a rc z y c h i p rz e ja w ó w p ew n ej d e ­ m o k ra ty z a c ji w P o lsce po 1956 r. f o rm a i tryb u d z ie la n ia in d y w id u a ln y c h ze­ z w o le ń d e w iz o w y c h nie u le g ły z m ia n ie p rz e z cały okres o b o w ią z y w a n ia ustaw y d e w iz o w e j z 1952 r.

2. K w e s tie z w ią z a n e z u d z ie la n ie m z e z w o le ń d e w iz o w y c h m iały istotne z n a c z e n ie tak że w o k re sie o b o w ią z y w a n ia u s ta w y z 1983 r .6 i stan o w iły p rz e d ­ m io t re g u la c ji w tej u staw ie. P o d o b n ie j a k w czasie o b o w ią z y w a n ia ustaw y z

1952 r., z e z w o le n ie d e w iz o w e by ło w y m a g a n e dla w a ż n e g o d o k o n a n ia wielu c z y n n o ś c i d e w iz o w y c h . Z e z w o le ń nie w y m a g a n o tylko w sy tu acjach im iennie w s k a z a n y c h w sam ej u s ta w ie d e w iz o w e j.

N a d a l z e z w o le n ia d e w iz o w e m o g ły m ieć c h a ra k te r o g ólny lub indyw idualny, p rz y c z y m o b u r o d z a jó w z e z w o le ń m o ż n a by ło ud zielać b e z w a ru n k o w o lub pod

4 U s ta w a d e w iz o w a z 19 5 2 r., art. 10.

5 U s ta w a d e w iz o w a z 1 9 5 2 /•., art. 11. U p r a w n i e n i a t a k i e N B P o t r z y m a ł n a p o d s t a w i e z a r z ą ­ d z e n i a m i n i s t r a f i n a n s ó w z d n i a 2 7 m a j a 195 2 r. w s p r a w i e u p r a w n i e ń N a r o d o w e g o B a n k u P o l ­ s k i e g o d o u d z i e l a n i a i n d y w i d u a l n y c h z e z w o l e ń d e w i z o w y c h , „ M o n i t o r P o l s k i " , nr A - 4 7 , po z. 647 .

p ew n y m i o k reślo n y m i w a r u n k a m i7. D la o d r ó ż n ie n ia z e z w o le ń o g ó ln y c h i in d y ­ w id u a ln y c h k o rzy stan o je d y n ie z k ry te riu m p o d m io to w e g o , p o d c z a s gdy p o ­ przednia u staw a p o s łu g iw a ła się k ry te riu m m ie s z a n y m p o d m io to w o - p r z e d m io to - wym . Z ez w o le ń o g ó ln y c h u d zie la n o n ad al w p o staci z a rz ą d z e ń , a in d y w id u a l­ nych - w form ie d ecyzji ad m in istra c y jn e j.

U staw a z 1983 r. p rz y z n a ła p ra w o d o u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h trzem org an o m . K o m p e te n c je w tym z ak resie p rz y s łu g iw a ły p rz e d e w s z y s tk im m inistrow i finansów . O b o k tego m in istra z e z w o le ń ta k ic h u d z ie la ł m in is te r handlu z a g ran iczn eg o , a także N a ro d o w y B a n k P o lsk i, który o tr z y m a ł w łasn e u p raw n ien ia w tym zakresie. W ro z w ią z a n ia c h p r z e w id z ia n y c h w p o p rz e d n ie j u staw ie N aro d o w y B ank P olski k o rzy stał je d y n ie z u p ra w n ie ń p rz e k a z a n y c h p rzez m inistra fin an só w i w y d z ie lo n y c h z je g o k o m p e te n c ji.

P odział k om petencji w zak resie u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h m ię d z y p o sz c z e g ó ln e o rgany był oparty na k ry te riu m p r z e d m io to w y m .

M in ister fin an só w udzielał w s z y s tk ic h z e z w o le ń o g ó ln y c h (z w y ją tk ie m na le ż ą cy c h do kom p eten cji m in istra h a n d lu z a g ra n ic z n e g o , które d o ty c z y ły czynności obrotu d e w iz o w e g o i w y n ik a ły z m ię d z y n a r o d o w e g o o b ro tu to w a r o ­ w ego i usłu g o w eg o ). Z e z w o le n ia o g ó ln e w y d a w a n e p rzez m in is tra h a n d lu z a g r a ­ niczn eg o w y m a g a ły p o ro z u m ie n ia z m in is tre m fin a n só w .

S zczeg ó ln a p ro c e d u ra - z a k ła d a jąc a ścisłe w s p ó łd z ia ła n ie o b u m in is tró w - była sto so w an a przy w y d a w a n iu z e z w o le ń i n d y w id u a ln y c h n a c z y n n o ś c i ob ro tu d e w iz o w e g o w y n ik a ją c e z m ię d z y n a r o d o w e g o h a n d lu i u s łu g z n im zw ią z a n y ch . Z e z w o le ń takich udzielał m in iste r h a n d lu z a g ra n ic z n e g o , ale m ógł to uczy n ić tylko w stosunku do czy n n o ści o b ję ty c h w y k a z e m u s ta lo n y m p rz e z m in istra finansów w p o ro z u m ie n iu z tym m in istrem .

U staw a szcz e g ó ło w o u stalała k o m p e te n c je z e z w o le n io w e N a ro d o w e g o B anku Po lsk ieg o , który u dzielał je d y n ie z e z w o le ń in d y w id u a ln y c h w fo rm ie d ecyzji adm in istracy jn ej, i to na p o d s ta w ie w y ty c z n y c h u sta lo n y c h p rz e z m in istra f i n a n ­ sów w p o ro z u m ie n iu z p re z e s e m N a ro d o w e g o B a n k u P o ls k ie g o . Z e z w o le n ia takie m o g ły dotyczyć: c z y n n o śc i ob ro tu d e w iz o w e g o w z a k re s ie o b ję ty m w ła ś c i­ w o ś c ią m inistra finansów ; c z y n n o śc i nie b ę d ą c y c h o b ro te m , a o d n o s z ą c y c h się do: a) m ienia p o sia d a n e g o za g ra n ic ą 8, b) re alizacji w y m ia n y b e z d e w iz o w e j i p rz y jm o w a n ia d a r o w iz n 9. 7 K w e s t i e z w i ą z a n e z u d z i e l a n i e m z e z w o l e ń d e w i z o w y c h i r o z g r a n i c z e n i e m k o m p e t e n c j i w tym z a k r e s ie b yt y u r e g u l o w a n e w art. 3 3 - 3 5 u s t a w y d e w i z o w e j z 19 83 r. 8 D o t y c z y ł o to r o z p o r z ą d z e n i a m i e n i e m p o s i a d a n y m za g r a n i c ą , u d z i e l a n i a p e ł n o m o c n i c t w d o o d b i o r u m i e n i a za g r a n i c ą i s t w i e r d z e n i a n a b y c i a s p a d k u o t w a r t e g o za g r a n i c ą . 9 C h o d z i ł o o r e a l i z o w a n i e w y m i a n y b e z d e w i z o w e j z z a g r a n i c ą (o n i e o d p ł a t n e ś w i a d c z e n i e rz e c z y i u s ł u g ) o r a z p r z y j m o w a n i e d a r o w i z n r z e c z y n ie b ę d ą c y c h w a r t o ś c i a m i d e w i z o w y m i p r z e z o s o b y k r a j o w e od o s ó b z a g r a n i c z n y c h m a j ą c y c h s i e d z i b ę w P o l s c e lu b p r z e b y w a j ą c y c h w k ra ju .

N ie z a le ż n ie od tego N a ro d o w y B ank P olski s p ra w o w a ł o g ó ln y n a d z ó r nad p o s ia d a n ie m w arto ści d e w iz o w y c h i o b ro te m d e w iz o w y m z p u nktu w id z e n ia ich z g o d n o ś c i z u d z ie lo n y m i z e z w o le n iam i.

T a k o k re ś lo n e w sam ej u sta w ie k o m p e te n c je o rg a n ó w u d z ie la ją cy c h z e z w o ­ leń d e w iz o w y c h d a w a ły w isto cie m inistrow i fin an só w p o z y c ję p ie rw s z o p la n o ­ w ą i d e c y d u ją c ą , m im o że p o z o s ta łe d w a o rg an y m iały w łasne - a nie w y d z ie ­ lone - i u s ta w o w o z a g w a r a n to w a n e k o m p eten cje.

I s to tn ą i c e n n ą z m i a n ą w u sta w ie d e w iz o w e j z 1983 r. było w p ro w a d z e n ie z a s k a r ż a l n o ś c i d ecyzji d o ty c z ą c y c h u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o ­ w y ch . P r z e w id z ia n a w p o p rz e d n ie j u sta w ie je d n o in s ta n c y jn o ś ć p o stę p o w a n ia w s p ra w a c h o u d z ie le n ie z e z w o le ń d e w iz o w y c h i brak o b lig a to ry jn e g o u z a s a d n ie ­ n ia decy zji o d m o w n y c h by ły p o w s z e c h n ie k ry ty k o w a n e ja k o n iez g o d n e z z a s a ­ d am i k o d e k s u p o s tę p o w a n ia a d m in is tra c y jn e g o i d a jące d uże m o ż liw o śc i ró ż n e ­ go ro d z a ju n a d u ż y ć .

Z a s k a rż a ln o ś ć d e c y z ji d e w iz o w y c h o d n o s iła się także do ro z strz y g n ię ć m in is­ tra f in a n s ó w d o t y c z ą c y c h w ą tp liw o ś c i p o w s ta ją c y c h na tle statusu d e w iz o w e g o p o d m io tó w p r a w a d e w iz o w e g o . W o b u p rz y p a d k a c h in sta n c ją o d w o ła w c z ą był N a c z e ln y S ąd A d m in is tra c y jn y .

P rz e w id z ia n a w u s ta w ie d e w iz o w e j z 1983 r. zask a rż aln o ś ć d ecyzji d e w iz o ­ w y c h nie m ia ła j e d n a k c h a ra k te ru p o w s z e c h n e g o . D o ty c z y ła tylko tych decyzji, które były w y ra ź n ie w u sta w ie o b ję te m o ż liw o ś c ią z a s k a r ż e n ia 10. W arto d o ­ dać, iż k w e stie d o ty c z ą c e z a sk a rż a ln o ś c i d ecyzji d e w iz o w y c h były u reg u lo w an e w p r z e p is a c h p r z e jś c io w y c h i k o ń c o w y c h ustaw y, co m ogło su g ero w ać, iż r o z ­ w ią z a n ie to nie m ia ło c h a ra k te ru trw ałeg o .

3. W u sta w ie d e w iz o w e j z 1989 r . 11 u je d n o lic o n o i u p ro sz c z o n o k o m p e ­ ten cje d e w iz o w e d o ty c z ą c e u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w i z o w y c h 12. U dzielane z e z w o le n ia m o g ły n a d a l m ieć c h a ra k te r o g ó ln y lub in d y w id u a ln y , przy c zy m o b a ro d zaje z e z w o le ń m o g ły być b e z w a r u n k o w e lub o b w a ro w a n e o kreślonym i w a ru n k a m i. D la o d r ó ż n ie n ia z e z w o le ń o g ó ln y c h od in d y w id u a ln y c h korzystano w y łą c z n ie z k ry te riu m p o d m io to w e g o . Z a o g ó ln e były u z n a w a n e takie z e z w o ­ lenia, które zo sta ły u d z ie lo n e o g ó ło w i lub o k re ślo n y m k ręg o m o só b krajow ych lub z a g ra n ic zn y c h . 10 U s ta w a d e w iz o w a z 1 9 8 3 r ., art. 42. 11 U s ta w a z d n ia 15 lu te g /t 1 9 8 9 r o k u - p r a w o d e w iz o w e , D z U . , n r 6, p o z . 33 ( w e r s j a p i e r ­ w o t n a u s t a w y ) , z m . D z U . , n r 7 4 , p o z . 441 ( w e r s j a z n o w e l i z o w a n a u s t a w y ) , d a l s z e z m i a n y D z U ., z 1991 r., n r 35, p o z . 155; n r 6 0 , p o z . 2 5 3 , n r 100, p o z . 4 4 2 ; m i a ł y o n e c h a r a k t e r s z c z e g ó ł o w y i d o t y c z y ł y p o j e d y n c z y c h r o z w i ą z a ń p r a w n y c h . 12 A rt. 2 0 - 2 2 p i e r w o t n e j w e r s j i u s t a w y d e w i z o w e j z 1989 i art. 2 0 - 2 2 z n o w e l i z o w a n e j w e rsji u s t a w y d e w i z o w e j z 198 9 r.

F o rm ą w ła ś c iw ą dla w y d a n ia z e z w o le n ia o g ó ln e g o by ło n ad al z a rz ą d ze n ie , a dla in d y w id u a ln e g o - d e c y z ja a d m in is tra c y jn a . Z m n ie js z o n o j e d n a k krąg p o d m io tó w u p r a w n io n y c h do u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h . K o m p e te n c je do u d zie la n ia o g ó ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h zo stały z a s trz e żo n e w y łą c z n ie dla m inistra fin an só w . Po n o w e liz a c ji u sta w y n a ło ż o n o na nieg o o b o w ią z e k p o r o z u ­ m iew an ia się przy w y d a w a n iu takich z e z w o le ń z P re z e s e m N a r o d o w e g o B a n k u Polskiego.

P ra w o do u d z ie la n ia d e w iz o w y c h z e z w o le ń in d y w id u a ln y c h p rz y z n a n o w y ­ łącznie N a r o d o w e m u B a n k o w i P o ls k ie m u . D o ty c z y ło to w s z e lk ic h z e z w o le ń in d y w id u a ln y c h - z a ró w n o z w ią z a n y c h z o b ro te m h a n d lo w y m , j a k i poza- h a n d lo w y m . T y m sa m y m m in iste r w s p ó łp ra c y g o s p o d a rc z e j z z a g r a n ic ą nie m iał ju ż ż a d n y c h u p ra w n ie ń w zakresie u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h - ani o g ó l ­ nych, ani in d y w id u a ln y c h .

Po n o w e liz a c ji u staw y N a ro d o w y B a n k P olski o trz y m a ł ta k że w y ra ź n ie u s t a ­ w o w o o k re ślo n e u p ra w n ie n ia do u c h y la n ia i n d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w i z o ­ w y ch w ó w c z a s, gdy zostały n a ru s z o n e w a ru n k i, p o d któ ry m i ich u d z ie lo n o .

Jeżeli zezw o le n ie d o ty c z y ło o b ro tu d e w iz o w e g o w p o staci z a w a rc ia u m o w y , to udzielenie z e z w o le n ia je d n e j ze stron u m o w y o z n a c z a ło także z e z w o le n ie dla drugiej strony, a także dla oso b y trzeciej, której taka u m o w a d o ty c z y ła . Inny p o d m io to w y zakres z e z w o le n ia d e w iz o w e g o m ó g ł w y n ik a ć je d y n ie z za strz e że ń z aw arty ch w treści zezw o len ia.

W u staw ie z 1989 r. p rz e w id z ia n o p e łn ą z a s k a rż aln o ś ć d ecyzji w s p ra w a c h d e w iz o w y c h i p rz e p ro w a d z o n o j ą k o n s e k w e n tn ie . O z n a c z a ło to, że w sz y stk ie decyzje d o ty c z ą c e in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h - po w y c z e rp a n iu zwykłej drogi instan cy jn ej, p rz e w id z ia n ej w k o d e k sie p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a ­ cyjnego - m o g ły być z a sk a rż o n e do N a c z e ln e g o S ąd u A d m in is tra c y jn e g o , a nie tylko te, które w p o p rz e d n ie j u sta w ie by ły w y ra ź n ie w s k a z a n e 13. W a rto przy tym p o d k reślić, iż z a sk a rż aln o ś ć d e c y z ji d e w iz o w y c h w u sta w ie z 1989 r. z o s ta ­ ła u zn an a za trw ały e le m e n t reg u lacji p ra w n e j, co w y ra z iło się także w z a m i e ­ szczeniu o d p o w ie d n ie g o p rz e p isu w z a sa d n ic z ej części u sta w y , a nie w p r z e p i ­ sach p rz e jś c io w y c h , ja k było to w p o p rz e d n ie j ustaw ie.

P rz y z n a n ie p ra w a do w y d a w a n ia w s z y s tk ic h in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w i ­ zo w y c h N a ro d o w e m u B an k o w i P o ls k ie m u bez w s k a z a n ia u p ra w n ie ń k o n k r e t­ nych o rg a n ó w w r a m a c h tego ban k u , p rz y je d n o c z e s n y m p o d d a n iu p ro c e d u ry u d z ie la n ia z e z w o le ń d e w iz o w y c h p rz e p is o m k o d e k s u p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a ­ c yjnego, b u d ziło j e d n a k p e w n e w ą tp liw o śc i. D o ty c z y ły o n e tego, czy zw y k łe po stę p o w a n ie w sp raw ie u d z ie le n ia z e z w o le n ia d e w iz o w e g o m ia ło c h a ra k te r

Po r. art. 2 2 u s t a w y d e w i z o w e j z 19 89 r. w o b u j e j w e r s j a c h z art. 4 2 u s t a w y d e w i z o w e j z 1983 r.

je d n o c z y d w u in s ta n c y jn y , a ty m sa m y m , czy z a sk a rż en ie do N ac z e ln eg o Sądu A d m in is tr a c y jn e g o p r z y s łu g iw a ło po w y d a n iu p ierw szej i je d y n e j decyzji o d ­ m o w n e j, czy d o p ie ro po o d m o w ie ze strony o rg an u o d w o ła w c z e g o .

W y d a je się, iż o g ó ln e u s ta w o w e s fo rm u ło w a n ie u p ra w n ie n ia N a ro d o w eg o B an k u P o ls k ie g o w z a k re sie u d z ie la n ia in d y w id u a ln y c h zezw o leń d e w iz o w y c h by ło w p ra w d z ie m ało p re c y z y jn e , ale nie w y k lu c z a ło d w u in sta n c y jn o śc i p o s tę ­ p o w a n ia w r a m a c h s a m e g o banku. W każdej sytuacji m o ż n a b o w ie m uznać p re z e sa N a r o d o w e g o B a n k u P o ls k ie g o za instancję o d w o ła w c z ą od decyzji w y d a n e j p rzez u p ra w n io n y o rg a n na n iż s z y m szczeblu.

I I I . R E G U L A C J A P R A W A D O T Y C Z Ą C A Z E Z W O L E Ń D E W I Z O W Y C H W A K T U A L N Y M P O L S K I M P R A W I E D E W I Z O W Y M

1. M im o w y ra ź n e g o o g r a n ic z e n ia reg la m e n ta cji d e w iz o w e j, co zn alazło swój w y ra z w liberalizacji treści u sta w y d e w iz o w e j z 1994 r . 14, z e z w o le n ia d e w iz o ­ we p e łn ią nadal b a rd z o is to tn ą ro lę w p o lsk im p ra w ie d e w iz o w y m . M ożna n a w e t z a ry z y k o w a ć tw ie rd z e n ie , iż w p e w n y m sensie ich rola n a w e t zw iększa się. M a to m ie jsc e w o d n ie s ie n iu do tych o g ra n ic z e ń d e w iz o w y c h - p rz e w id z ia ­ n y c h w p ra w d z ie w sam ej u sta w ie - ale k tó ry ch zakres je st k s z tałto w an y p o ­ p rz e z z e z w o le n ia o g ó ln e . D o ty c z y to np. d o p u sz c z a ln o śc i transferu w alu t o b ­ c y c h za g ran icę, m o ż liw o ś c i u d z ie la n ia i z a c ią g an ia p o ż y c z e k i kredytów w sto s u n k a c h z o so b a m i z a g r a n ic z n y m i czy p o z o s ta w ia n ia za g ra n ic ą u zyskanych tam w arto ści d e w iz o w y c h .

W o b e c n e j u s ta w ie u t r z y m a n o b o w ie m kilka b a rd z o istotnych reg lam en tacy j- n y ch o g ra n ic z e ń d e w iz o w y c h (n a k a z ó w i z ak azó w ), ale ich o b o w ią z u ją c y kształt i z ak res o k re ś la n y je s t w d ro d z e o g ó ln y c h z e z w o le ń d ew iz o w y c h .

L ib e ra liz a c ja p r a w a d e w iz o w e g o - tak sam ej u staw y , ja k i treści zezw oleń o g ó ln y c h - p o w o d u je z m n ie js z e n ie się roli z e z w o le ń in d y w id u a ln y c h . Z n aczen ie tak ic h z e z w o le ń je s t b o w ie m ty m m n iejsze, im w ię k s z a je st s w o b o d a d o k o n y ­ w a n ia o b ro tu d e w iz o w e g o w y n ik a ją c a z sam ej u staw y d ew iz o w e j lub z u d z ie lo ­ n y ch o g ó ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h .

2. U s ta w a d e w iz o w a z 1994 r . 15 nadal p rz e w id u je m o ż liw o ść u dzielania d e w iz o w y c h z e z w o le ń o g ó ln y c h i in d y w id u a ln y c h . W obu sy tu acjach m o g ą to

14 U s t a w a z d n i a 2 g r u d n i a 1 9 9 4 r. - p r a w o d e w i z o w e , D z U . , n r 136, p o z . 7 0 3 , zm . D z U ., z 1995 r., n r 132, p o z . 6 4 1 ; D z U . z 19 9 6 r., n r 106, p o z . 4 96 .

1:1 K w e s t i e d o t y c z ą c e u d z i e l a n i a z e z w o l e ń d e w i z o w y c h s ą u r e g u l o w a n e w art. 18- 2 0 u sta w y d e w i z o w e j z 19 9 4 r. w j e j o b u w e r s j a c h .

być zezw o le n ia b e z w a ru n k o w e lub u z a le ż n io n e od s p e łn ie n ia o k re ś lo n y c h w a ­ runków .

K o m p e te n c je w zakresie u d z ie la n ia z e z w o le ń o g ó ln y c h p r z y s łu g u ją w y łą c z n ie m inistrow i finansów , który w y d a je je w fo rm ie z a rz ą d z e n ia po p o r o z u m ie n iu z pre z e se m N a ro d o w e g o B anku P o lsk ie g o i po za się g n ię c iu opinii m in istra gosp o d ark i. A k tu aln e ro z w ią z a n ie p ra w n e nie uległo w tej k w estii w ię k s z y m zm ian o m w sto su n k u do o b o w ią z u ją c e g o p o p rz e d n io .

Nadal też kryterium o d ró ż n ia n ia z e z w o le ń o g ó ln y c h od i n d y w id u a ln y c h ma w y łączn ie c h a ra k te r p o d m io to w y . Z e z w o le n ia o g ó ln e są u d z ie la n e a lb o dla ogółu, albo dla o k re ślo n e g o k ręgu o sób k ra jo w y c h lub z a g ra n ic z n y c h . W p o z o s ­ tałych w y p ad k ach , czyli dla k o n k re tn y c h , im ie n n ie w s k a z a n y c h p o d m io tó w , m oże być udzielone z e z w o le n ie in d y w id u aln e.

P ew nej korekcie p o d d a n o w n o w ej u sta w ie t r y b u d z i e l a n i a z e z w o l e ń i n d y w i d u a l n y c h . W p o p rz e d n ie j u sta w ie u p r a w n ie ­ nia takie p rzy słu g iw ały N a r o d o w e m u B a n k o w i P o ls k ie m u bez w s k a z a n ia , kto perso n aln ie był u p raw n io n y do w y d a w a n ia w I instancji z e z w o le ń in d y w id u a l­ nych. O b ecn a u staw a w y ra ź n ie w sk azała, iż u p ra w n ie n ia takie p r z y s łu g u ją p r e ­ zesowi N aro d o w e g o B anku P o lsk ie g o . M o ż e on u p o w a ż n ić do w y d a n ia d ecyzji w p rze d m io c ie in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h d y re k to ró w d e p a r t a m e n ­ tów centrali N BP, a ta kże d y re k to ró w o d d z ia łó w tego b a n k u lub in n y c h r ó w n o ­ r zęd n y ch jed n o ste k . W p rz y p a d k u u d z ie le n ia ta k ie g o u p o w a ż n ie n ia p o d m io t udzielający z e z w o le n ia d z ia ła w im ien iu i w z a s tę p s tw ie p re z e s a N a ro d o w e g o B anku Po lsk ieg o . Przyjęte ro z w ią z a n ie kład zie kres w ą tp liw o ś c io m p o w s ta ły m n a gruncie p oprzedniej u staw y , kto p e rs o n a ln ie p o w in ie n u d z ie la ć z e z w o le ń d e w iz o w y c h , czy zw y k łe p o s tę p o w a n ie w sp raw ie u d z ie la n ia tak ich z e z w o le ń p o w in n o być je d n o czy d w u in s ta n c y jn e i j a k ą ro lę pełni w n im p re z e s N a r o d o ­ w ego B anku Polskiego.

A k tu aln e ro zw iązan ie nie budzi w ą tp liw o śc i, że je s t to p o s tę p o w a n ie j e d n o i n s t a n c y j n e , a u p ra w n ie n i w tym z a k re sie d y re k to rz y centrali czy o d d z ia łó w N a ro d o w e g o B an k u P o ls k ie g o d z ia ła ją nie w sw o im im ien iu , lecz i im ieniu p rezesa b anku. T y m sa m y m n ie m o ż liw e je s t o b e c n ie d w u s t o p ­ n io w e p o stęp o w an ie, g d y ż nie m a o rg an u n a d rz ę d n e g o , który m ó g łb y ta k ą f u n k ­ cję p e ł n i ć 16. O c z y w iśc ie ta k ą in s ta n c ją nie m o ż e być m in is te r fin a n s ó w , g d y ż m im o że spraw uje on o g ó ln y n a d z ó r w s p ra w a c h d e w iz o w y c h i z a p e w n ia je d n o ­ lite sto so w a n ie p rzep isó w u sta w y d e w iz o w e j, nie je s t on o rg a n e m n a d r z ę d n y m w s to su n k u do p rezesa N a ro d o w e g o B a n k u P o lsk ie g o . N a d z o rc z e k o m p e te n c je

16 Art. 19 u s t a w y d e w i z o w e j z 1 9 9 4 r. T a k i e r o z w i ą z a n i e p o z o s t a j e w s p r z e c z n o ś c i z art. 15 k. p .a ., k t ó r y w y r a ź n i e s t a n o w i , że p o s t ę p o w a n i e a d m i n i s t r a c y j n e m a c h a r a k t e r d w u i n s t a n c y j n y .

m in is tra fin a n s ó w m a ją tu w ła śn ie c h a ra k te r „ o g ó ln y ”, a nie „ in d y w id u a ln y ” in g e ru ją c y w k o n k r e tn ą d e c y z ję a d m i n is tr a c y jn ą 17.

U s ta w o w e u p r a w n ie n ia p re z e s a N a ro d o w e g o B an k u P o lsk ie g o w kw estiach in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h d o ty c z ą nie tylko ich u dzielania, ale ta k że o d m o w y i u c h y le n ia in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h . U chylenie z e z w o le n ia m o ż e n a stą p ić w razie n a ru s z e n ia w a ru n k ó w o k re ślo n y c h w tym ze z w o le n iu .

T a k j a k w p o p rz e d n ie j u staw ie, u d zielen ie je d n e j ze stron zezw o le n ia na z a w a rc ie i w y k o n a n ie u m o w y o z n a c z a także z e z w o le n ie d la drugiej strony u m o w y , a ta k że dla o s o b y trzeciej, której ta u m o w a d otyczy. O d m ie n n y zakres u d z ie lo n e g o z e z w o le n ia d e w iz o w e g o m u siałb y w y raźn ie być zastrzeżo n y w sa m y m z e z w o le n iu .

K o n tr o w e r s y jn e w y d a je się n o w e s fo rm u ło w a n ie zaw arte w ustaw ie, d o p u ­ sz c z a ją ce o d m o w ę u d z ie le n ia i n d y w id u a ln e g o zezw o le n ia d e w iz o w e g o ze w z g lę ­ du n a o c h r o n ę b i l a n s u p l a t n i c z e g o 18. Jest to bardzo o g ó ln ik o w e s fo r m u ło w a n ie , b u d z ą c e w ie le w ątp liw o śc i, d ające m o ż liw o ść różnej in terp retacji, a n a w e t m o ż liw o ś ć n a d u ż y ć , z w ła s z c z a że u s ta w a nie w y m ag a w tej k w estii o d rę b n e g o u z a s a d n ie n ia . B rak u je także w y ra ź n e g o u staw o w e g o w sk a z a n ia , kto i w ja k i m trybie m iałb y p rz e są d z ać , iż w k o n k retn ej sprawie w y d a n ie in d y w id u a ln e j d e c y z ji a d m in istra c y jn e j zw iązan ej z u d zie le n ie m z e z w o ­ len ia d e w iz o w e g o s ta n o w iło b y z a g ro ż e n ie dla takiego bilansu. W y d a je się, że i to u s ta w a p o z o s ta w ia w k o m p e te n c ji p re z e s a N a ro d o w e g o B anku Polskiego, ale czy u p r a w n ie n ie u d z ie lo n e d y re k to ro m d e p a rta m e n tó w centrali lub o d ­ d z ia łó w tego b a n k u m o g ło b y o b e jm o w a ć ro z strz y g n ię c ia w takiej po d staw o w ej i w g ru n c ie rz e c z y b ard z ie j o g ó ln ej kw estii? U s ta w a nie p o d a je ż a d n y c h ro z ­ w ią z a ń w tej spraw ie.

M o ż liw o ś ć o d m o w y u d z ie le n ia z e z w o le n ia d e w iz o w e g o ze w zględu na o c h ro n ę b ila n s u p ła tn ic z e g o , przy b ra k u j a s n y c h kry terió w , kiedy bilans taki m o ż e być z a g ro ż o n y na sk u tek u d z ie le n ia in d y w id u a ln e g o z e z w o le n ia d e w iz o ­ w e g o , b u d z i sz c z e g ó ln y n ie p o k ó j. W r a z z w e jśc ie m w życie n o w ej ustaw y p o ja w iły się b o w ie m p o g lą d y , iż o d m o w a , nie w y m a g a ją c a sz c z e g ó ło w e g o u z a s a d n ie n ia , je s t w p r a k ty c e o sta te c z n a , a N a c z e ln y Sąd A d m in istra c y jn y nie je s t w ła d n y u c h y lić takiej d e c y z j i 19.

17 P o r. t r e ś ć art. 17 u s t a w y d e w i z o w e j z 1994 r. w o b u j e j w e r s j a c h .

18 A rt. 19 u st . 4 u s t a w y d e w i z o w e j z 1 9 9 4 r. w o b u j e j w e r s j a c h . P o d o b n e g o r o z w i ą z a n i a nie z a w i e r a ł a u s t a w a z 1 9 8 9 r., an i ż a d n a z w c z e ś n i e j s z y c h , b a r d z i e j r y g o r y s t y c z n y c h u st a w .

19 T a k i p o g l ą d p r e z e n t u j e R . P y z e l (Z m ia n y w p r a w ie d e w iz o w y m , „ R a c h u n k o w o ś ć ” , 1995, n r 1, s. 11).

W p ra w d z ie w now ej ustaw ie z r e z y g n o w a n o z w y ra ź n e g o p o d k re ś le n ia , iż od p ra w o m o c n e j decyzji w p rz e d m io c ie u d z ie le n ia z e z w o le n ia d e w iz o w e g o p r z y s ł u ­ guje od w o łan ie do N ac z e ln eg o S ąd u A d m in is tra c y jn e g o . Nie o z n a c z a to j e d n a k z a m k n ięcia drogi sądow ej w tym zak resie. Jest o n a k o n s e k w e n c j ą o g ó ln e g o zało żen ia now ej ustaw y, iż p o s tę p o w a n ie w sp ra w a c h d e w iz o w y c h - w tym także do ty czące in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h - m a c h a r a k te r p o s t ę p o ­ w ania ad m in istra c y jn e g o i tym s a m y m p o d le g a p rz e p is o m k o d e k s u p o s t ę p o ­ w ania a d m in is tra c y jn e g o 20.

Ż ad en z p rz e p isó w n o w ej u staw y d e w iz o w e j nie w y łą c z a z a s k a rż e n ia o d ­ m ow nej decyzji w kw estii u d z ie le n ia i n d y w id u a ln e g o z e z w o le n ia d e w iz o w e g o w ów czas, gdy p o w o d e m o d m o w y m ia ła b y być „o c h ro n a b ila n su p ł a t n i c z e g o ” . Z a n ie d o p u s z c z a ln ą należy uznać ta k ą in te rp re ta cję p rz e p is ó w u staw y , k tó ra p ro w a d z iła b y do o g ra n ic z e n ia p r z y s łu g u ją c y c h p o d m io to m d e w iz o w y m p ra w z a g w a ra n to w an y c h w sam ej u staw ie. D o d a ć także należy , że N a c z e ln y Sąd A d m in istra c y jn y nie m o że być z w ią z a n y o c e n a m i i in te rp re ta cja m i ani stan ó w fakty czn y ch , ani p rzep isó w p ra w a d o k o n a n y m i p rz e z o rg a n w y d a ją c y d ec y z je adm inistracyjne. W całej ro z ciąg ło ści o d n o si się to także do o c e n y z a g ro ż e n ia bilansu płatniczego.

W sk a z a n e wyżej m a n k a m e n ty n o w e g o r o z w ią z a n ia u s ta w o w e g o d o t y c z ą c e g o udzielania in d y w id u a ln y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h z a s łu g u ją na b a rd z o k r y ty c z n ą ocenę, z w łaszcza w kon tek ście o fic ja ln y c h d e k la ra c ji o p a ń s tw ie p r a w a i b u d o 1- waniu zau fan ia sp o łeczn eg o , ale także ze w z g lę d u n a skutki w z a k re s ie r o z w ija ­ nia w sp ó łp racy m ię d z y n a ro d o w e j tak h a n d lo w e j, ja k i p o z a h a n d lo w e j.

R e z y g n a c ja z d w u in s ta n c y jn o ś c i p o s tę p o w a n ia w sp ra w a c h o u d z ie le n ie in d y w id u aln eg o z e z w o le n ia d e w iz o w e g o , a także m o ż liw o ś ć o d m o w y u d z ie le n ia takiego z e zw o len ia ze w z g lęd u na o g ó ln ik o w o s fo r m u ło w a n ą „ o c h ro n ę bilan su p ła tn ic z e g o ” s ta n o w ią w y ra ź n y d y s o n a n s w n o w e j u staw ie d e w iz o w e j, k tó ra aspiruje do aktu p ra w n e g o , o d p o w ia d a ją c e g o w y m a g a n io m w s p ó łc z e s n e j g o s p o ­ darki i sprzyjającego ro zw ija n iu k o n ta k tó w m ię d z y n a ro d o w y c h .

I V . S K U T K I D O K O N A N I A O B R O T U D E W I Z O W E G O B E Z W Y M A G A N E G O Z E Z W O L E N I A

1. P rz e p ro w a d z o n e ro z w a ż a n ia w y ra ź n ie w sk a z u ją , że z e z w o le n ia d e w iz o w e - tak ogólne, ja k i in d y w id u a ln e - p e ł n i ą nadal b ardzo is to tn ą rolę w p ra w ie dew iz o w y m . M im o znacznej liberalizacji sam ej u staw y w iele c z y n n o śc i o b ro tu

20 K w e s t i e te w y r a ź n i e p o d k r e ś l o n o w u z a s a d n i e n i u d o p r o j e k t u u s t a w y „ p r a w o d e w i z o w e ” , „ D r u k S e j m o w y ” , n r 6 2 1 , s. 14.

d e w iz o w e g o m o ż e być w a ż n ie i le g aln ie d o k o n a n y c h tylko za z e zw o len iem d e w iz o w y m i p rz y z a c h o w a n iu je g o w a ru n k ó w . W tym stanie rzeczy w a ż n ą k w e s tią są n a s t ę p s t w a d o k o n a n ia obrotu d e w iz o w e g o b e z w y m a ­ g a n e g o z e z w o l e n i a l u b w b r e w j e g o w a r u n k o m . P ro b le m w y d a je się w a ż n y z a ró w n o od strony teorety czn ej, jak i przed e w s z y s t­ kim p ra k ty c z n y c h s k u tk ó w w z a k re sie p o sz c z e g ó ln y c h czynności obrotu d e w iz o ­ w eg o . Je s t przy tym na tyle s k o m p lik o w a n y , iż nie m o ż n a ocenić go j e d n o ­ z n a c z n ie.

S k u tk i d o k o n a n ia o b ro tu d e w iz o w e g o bez w y m a g a n e g o zezw o le n ia d e w iz o ­ w e g o lub w b r e w j e g o w a r u n k o m m o g ą być różne w zależności od rodzaju c z y n n o ś c i, s ta n o w ią c e j o b ró t d e w iz o w y , i o k o liczn o ści, w których d o k o n an o tak ich czy n n o śc i.

2. D o ść p o w s z e c h n ie p rz y jm u je się w d o k try n ie 21, iż czy n n o ść u m o w n a - b ę d ą c a o b r o te m d e w iz o w y m - d o k o n a n a b e z w y m a g a n e g o z e ­ z w o l e n i a d e w iz o w e g o je s t b e z w z g lę d n ie n i e w a ż n a22. Nie o z n a c z a to o c z y w iś c ie , iż ta k a s y tu a c ja nie rodzi ż a d n y c h skutków . D o k o n an ie takiej n ie w a ż n e j c z y n n o śc i o b ro tu d e w iz o w e g o m oże być np. p o d s ta w ą roszczeń z ty tu łu b e z p o d s ta w n e g o w z b o g a c e n ia , a ta kże r o s z c z e n ia o o d sz k o d o w a n ie dla k o n tra h e n ta z racji n ie w y k o n a n ia u m o w y itp. C z y n n o ś ć taka nie m oże jed n ak n ig d y r o d z ić sk u tk ó w p ra w n y c h , w ła ś c iw y c h dla c z y n n o śc i d o k o n an ej z z a c h o ­ w a n ie m w a ru n k ó w w y m a g a n y c h dla je j w ażn o ści.

3. S k u tk i d o k o n a n ia u m o w n e j c z y n n o ś c i obrotu d e w iz o w e g o - w b re w w a r u n k o m u d z ie lo n e g o z e z w o le n ia d e w iz o w e g o - m o g ą być różne, w za le ż n o śc i od ro d z a ju n a r u s z o n e g o w aru n k u i ok o liczn o ści tego naruszenia.

W a k tu a ln y m stanie p ra w n y m , o p a rty m na u staw ie z 1994 r., naruszenie w a r u n k ó w u d z ie lo n e g o z e z w o le n ia d e w iz o w e g o m oże być p r z y c z y n ą je g o u c h y ­ len ia p rz e z p r e z e s a N a ro d o w e g o B a n k u P o lsk ie g o , co oznacza, że d okonanej c z y n n o ś c i nie m o ż n a uz n a ć za b e z w z g lę d n ie n ie w a ż n ą . C o najw y żej m oże ona - ale nie m u si - być u n i e w a ż n i o n a p o p rz e z cofnięcie zez w o le n ia d e w iz o w e g o . U c h y le n ie z e z w o le n ia in d y w id u a ln e g o m o że także m ieć inne s k u t­ ki, np. p o w o d o w a ć n i e w a ż n o ś ć d a ls z y c h - d o k o n a n y c h p rzez k o nkretny p o d ­

21 W i e l e u w a g i s k u t k o m c z y n n o ś c i o b r o t u d e w i z o w e g o d o k o n a n y c h b e z w y m a g a n e g o z e z w o ­ l e n i a p o ś w i ę c i ł : J. S k o c z y l a s , P o ls k ie p r a w o d e w iz o w e , W a r s z a w a 1992. s. 2 0 0 - 2 0 7 , a w o d n i e s i e n i u d o s t a n u p r a w n e g o o p a r t e g o n a u s t a w i e z 19 52 r. - F o j c i k - M a s t a l s k a , dz. cy t., s. 1 3 6 - 1 3 9 o r a z J. S k o c z y l a s , D o p u s z c z a ln o ś ć c z y n n o ś c i d e w iz o w y c h w p r a w ie P R L , W a r s z a w a 1 9 7 9 , s. 1 3 6 -1 7 5 . “ N a t a k i m s t a n o w i s k u s t a n ą ł też S ą d N a j w y ż s z y w w y r o k u z d n i a 18 g r u d n i a 1985 r., I CR 1 9 8 /8 5 , O S P z 198 8 r., n r 4, p o z . 9 2 z g l o s ą A. M ą c z y ń s k i e g o , s. 1 8 5 -187 . P o g l ą d te n ni e strac i! sw e j a k t u a l n o ś c i w o b e c n y m s t a n ie p r a w n y m z t y m , że z m n i e j s z y ł się isto tn ie z a k r e s c z y n n o ś c i o b r o t u d e w i z o w e g o w y m a g a j ą c y c h z e z w o l e n i a .

m iot w p rzyszłości - c z y n n o ś c i o b ro tu d e w iz o w e g o , o b ję ty c h w c z e ś n ie j u d z i e ­ lonym (a n a stę p n ie u c h y lo n y m ) zez w o le n iem .

M o ż n a także w y o b ra z ić sobie re stry k cje ze s tro n y p r e z e s a N a r o d o w e g o Banku P o lsk ieg o w postaci o d m o w y u d z ie le n ia d a ls z y c h z e z w o le ń i n d y w i d u a l ­ nych dla p o d m io tu n a ru s z a ją c e g o w a ru n k i z e z w o le n ia d e w iz o w e g o bez u c h y le ­ nia z e zw o len ia w c z e śn ie j udzielonego.

T ym sa m y m k ażdy p r z y p a d e k n a ru s z e n ia w a ru n k ó w u d z ie lo n e g o in d y w id u a l­ nego zezw o le n ia d e w iz o w e g o n ależy ro z p a try w a ć o d rę b n ie , a skutki n a ru s z e n ia w a ru n k ó w z e z w o le n ia s ą o c e n ia n e p rz e z o rg a n u p r a w n io n y tak do j e g o u d z i e l a ­ nia, ja k i u c h y la n ia . O c z y w iś c ie d ec y z ja u c h y la ją c a z e z w o le n ie d e w i z o w e - ja k każda p ra w o m o c n a d e c y z ja a d m in is tra c y jn a - ta k że m o ż e p o d le g a ć z a s k a rż e n iu do N ac z e ln eg o Sądu A d m in is tra c y jn e g o .

4. Z u p e łn ie inaczej n a le ż y o ce n ia ć d o k o n a n ie c z y n n o ś c i p o z a u m o w ­ n e j s tan o w iącej o b ró t d e w iz o w y . Skutki d o k o n a n ia takiej c z y n n o ś c i bez w y m a g a n e g o z e z w o le n ia także m o g ą być ró żn e w z a le ż n o śc i od ro d z a ju c z y n ­ ności i o k o liczn o ści jej d o k o n a n ia . W y d a je się, że n ie m o ż liw e b y ło b y o c e n ia n ie ich w ażn o ści lub n iew a ż n o śc i na g ru n c ie p ra w a c y w iln e g o . M o ż n a ra c z e j m ó w ić o ich sk u teczn o ści lub n ie s k u te c z n o ś c i w św ietle tego p ra w a . T r u d n o w y o b ra z ić sobie oc e n ę w ażn o ści c z y n n o śc i o b ro tu d e w iz o w e g o , p o le g a ją c e j np. na w y p ła ­ ceniu p rz e z o so b ę k r a jo w ą (bez z e z w o le n ia d e w iz o w e g o ) w a lu ty o b cej ty tu łem alim en tó w o rz e c z o n y c h p rzez sąd na rzecz o so b y z a g ra n ic z n e j p rz e d te rm in e m ich w y m a g a ln o śc i. D o k o n a n a zap ła ta alim e n tó w b y ła b y sk u te c z n a . N ie z a le żn ie od tego o so b a k ra jo w a m o g ła b y e w e n tu a ln ie p o n o s ić o d p o w ie d z ia ln o ś ć za p r z e ­ stępstw o sk arb o w e, p o le g a ją c e na d o k o n y w a n iu w kraju o b ro tu d e w iz o w e g o bez zez w o le n ia z o s o b ą z a g r a n ic z n ą 23.

5. W p r z y p a d k u o b ro tu d e w iz o w e g o p o le g a ją c e g o n a fa k ty c z n e j cz y n n o śc i w y w o z u za granicę w arto ści d e w iz o w y c h b e z w y m a g a n e g o z e ­ z w o l e n i a d e w i z o w e g o c z y n n o ś ć ta k a je s t d z ia ła n ie m n ie le g a l­ nym , s ta n o w ią c y m n a ru s z e n ie p rz e p is ó w u s ta w y d e w iz o w e j i u s ta w y karnej s k a r b o w e j24.

T ru d n o b y ło b y j e d n a k m ó w ić o w aż n o śc i lub n ie w a ż n o ś c i takiej c z y n n o ś c i, g d y ż m a o n a c h a ra k te r c z y n n o śc i fa k ty czn ej, a nie p ra w n e j. P rz y in n y c h f o r ­ m ach transferu, które także m a ją postać c z y n n o śc i fa k ty c z n y c h , s y tu a c ja w y g lą ­ dałaby a n a lo g ic z n ie - m o ż n a by było z a s ta n a w ia ć się n a d k a r n o p r a w n y m i s k u t­ kami d o k o n a n ia tran sferu bez w y m a g a n e g o z e z w o le n ia , r o z p a tr y w a ć kw estię

23 Je s t to p r z e s t ę p s t w o d e w i z o w e o k r e ś l o n e w art. 51 u .k .s., a n a r u s z a j ą c e z a k a z d e w i z o w y p r z e w i d z i a n y w art. 9, ust. 1, p k t 2 u s t a w y d e w i z o w e j z 1 9 9 4 r. w o b u j e j w e r s j a c h .

24 C z y n tak i n a r u s z a z a k a z p r z e w i d z i a n y w art. 9, u st. 1, p k t 1 u s t a w y d e w i z o w e j z 1 9 9 4 r. i s t a n o w i p r z e s t ę p s t w o z art. 48 u .k.s.

je g o s k u te c z n o ś c i lub n ie s k u te c z n o ś c i, ale nie m o ż n a b y ło b y m ó w ić o w ażności lub n ie w a ż n o ś c i takiej c z y n n o śc i f a k ty c z n e j.

6. W p rz y p a d k u n a k a z u t r a n s f e r u d o k r a j u wartości d e w iz o w y c h p rz e z o s o b ę k r a jo w ą o d s tą p ie n ie od ta k ieg o n ak azu także w y m a g a z e z w o le n ia d e w iz o w e g o . N i e z a s to s o w a n ie się do n ak azu - przy braku o d p o ­ w i e d n ie g o z e z w o le n ia - je s t n ie w ą tp liw ie n a ru s z e n ie m (przez zaniechanie) u s ta w y d e w iz o w e j i u sta w y karnej s k a r b o w e j25 i stanow i p rz e s tę p s tw o d e w iz o ­ we. W tej sy tu acji nie m o ż n a o c z y w iś c ie m ó w ić o w a ż n o śc i lub niew ażn o ści p o z o s ta w ie n ia za g r a n ic ą w arto ści d e w iz o w y c h , ch o c ia ż zaistniały stan fa k ty c z ­ ny m o ż e w y w o ły w a ć o k re ś lo n e skutki p ra w n e - np. w postaci p o s ia d a n ia ra ­ c h u n k u w b a n k u za granicą.

*

N a p rz e s trz e n i k ilk u d z ie s ię c iu p o w o je n n y c h lat z e z w o le n ia d e w iz o w e były tr w a ły m e l e m e n te m reg u lacji p ra w n e j w z a k re sie ob ro tu d e w iz o w e g o . Instytucja z e z w o le ń d e w iz o w y c h p rz e s z ła j e d n a k w tym okresie dość istotne p rz e o b ra ­ żenia.

W o k re s ie o b o w ią z y w a n ia u s ta w y z 1952 r. sto so w a n o d w a różne tryby u d z ie la n ia tak ic h zezw oleń: dla d o k o n y w a n ia o b ro tó w d e w iz o w y c h w ram ach realizacji n a ro d o w y c h p la n ó w g o s p o d a r c z y c h oraz dla o b ro tó w p o z a p la n o w y c h . J e d y n ie z e z w o le n ia w y d a w a n e d la p o d m io tó w nie b ę d ą c y c h w y k o n a w c a m i p la n ó w g o s p o d a r c z y c h m iały c h a r a k te r ła g o d z ą c y s to s o w a n ą reg lam en tację d e w iz o w ą . Z e z w o le n ia dla w y k o n a w c ó w n a ro d o w y c h p la n ó w g o sp o d a rc z y c h m ia ły j e d y n i e z n a c z e n ie k o n tro ln e , z a p e w n ia ją c e re a lizację m o n o p o lu p ań stw a w d z ie d z in ie h a n d lu z a g ra n ic zn e g o .

C e n tr a ln e z a rz ą d z a n ie g o s p o d a r k ą i r y g o ry s ty c z n ie p rz e strz e g an y monopol d e w i z o w y p a ń s tw a p r z e s ą d z a ły nie ty lk o o treści u staw y d e w iz o w e j, ale także o ro d z a ja c h , treści i trybie u d z ie la n y c h z e z w o le ń d e w iz o w y c h . D ecydujące z n a c z e n ie w tym ok resie m iały z e z w o le n ia in d y w id u a ln e , a o d m o w a u dzielenia ta k ie g o z e z w o le n ia b y ła o s ta te c z n a , nie p o d le g a ła instancyjnej kontroli, a naw et nie w y m a g a ł a u za sa d n ie n ia .

W m ia rę lib eralizacji ż y cia p o lity c z n e g o i g o s p o d a rc z e g o , p o lity k a zezw ole- n io w a ta k że u le g a ła p ro c e s o w i d e m o k ra ty z a c ji. W p r o w a d z o n o m o żliw o ść z a ­ s k a rż a n ia d e c y z ji w p rz e d m io c ie z e z w o le ń do N a c z e ln eg o S ąd u A d m in is tra c y j­

25 A rt. 5 u s t a w y d e w i z o w e j z 1 9 9 4 r. z a r ó w n o w w e r s j i p i e r w o t n e j , j a k i z n o w e l i z o w a n e j or az art. 5 9 u .k .s .

nego. P o c z ą tk o w o z a s k a rż e n ie d o p u s z c z a ln e b y ło ty lk o w im ie n n ie w s k a z a n y c h sytuacjach, n a stę p n ie n a b ra ło o n o c h a ra k te ru p o w s z e c h n e g o .

W a ż n y m ro z w ią z a n iem p r a w n y m by ło u je d n o lic e n ie try b u u d z ie la n ia z e z w o ­ leń d e w iz o w y c h . D o k o n a ło się ono w d w ó c h e ta p a c h . P ie r w s z y m b y ła l ik w id a ­ cja o d rę b n y c h z e z w o le ń dla w y k o n a w c ó w n a r o d o w y c h p la n ó w g o s p o d a r c z y c h i p ozostałych p o d m io tó w d e w iz o w y c h , a z ró ż n ic o w a n ie trybu u d z ie la n ia z e z w o ­ leń w obrocie h a n d lo w y m i p o z a h a n d lo w y m . D ru g i s ta n o w iło u je d n o lic e n ie p ro ced u ry w y d a w a n ia z e z w o le ń bez w z g lę d u n a ro d z a j o b ro tu d e w iz o w e g o i w yraźne zw ię k sz e n ie roli z e z w o le ń o g ó ln y c h , p rz y j e d n o c z e s n y m z m n ie js z e n iu z n aczen ia zezw o leń in d y w id u a ln y c h .

W ob ecn ie o b o w ią z u ją c y m p ra w ie d e w iz o w y m z e z w o le n ia nadal p e łn ią istotną rolę. T ak ie z n a c z en ie m a j ą p rz e d e w s z y s tk im o g ó ln e z e z w o le n ia d e w i z o ­ w e 26. M im o pro cesu liberalizacji sam ej u s ta w y d e w iz o w e j z a c h o w a n o w niej kilka istotnych o g ra n ic z e ń , d o t y c z ą c y c h w a ż n y c h c z y n n o ś c i o b ro tu d e w iz o w e g o . Nie z d e c y d o w a n o się - j a k d o ty c h c z a s - na ich u s ta w o w e zn ie sie n ie , j e d n o ­ cześnie w y m a g a n ia w s p ó łp ra c y m ię d z y n a r o d o w e j, r o s n ą c y r u c h tu ry sty c z n y , chęć p o zy sk a n ia o b c e g o k ap itału d la p o lsk ie j g o s p o d a rk i i u m o ż liw ie n ia o s o b o m krajo w y m ( z w ła sz c za p o d m io to m g o s p o d a r u ją c y m ) in w e sty c ji z a g ra n ic z n y c h , w y m u siły z łag o d zen ie istn ie ją c y c h z a k a z ó w i n a k a z ó w r e g la m e n ta c y jn y c h w drodze og ó ln y ch z e z w o le ń d e w iz o w y c h . T y m sa m y m ro la ta k ic h z e z w o le ń w okresie tran sfo rm acji g o sp o d a rc z e j w y ra ź n ie w z ro sła . J e d n o c z e ś n ie sk u rc z y ł się p rz e d m io to w y zasięg u d z ie la n ia z e z w o le ń i n d y w id u a ln y c h . W ie le c z y n n o ś c i, które w y m a g a ły z e z w o le ń in d y w id u a ln y c h , zo sta ło o b e c n ie o b ję ty c h z e z w o l e ­ niam i ogólnym i.

M im o m a lejąceg o z n a c z en ia d e w iz o w y c h z e z w o le ń i n d y w id u a ln y c h z a s tr z e ­ żenia m oże budzić także n o w e ro z w ią z a n ie d o ty c z ą c e p ro c e d u r y ich ud zielan ia, które elim in u je dw u in s ta n c y jn o ś ć zw y k łe g o p o s tę p o w a n ia . P rz y z n a n ie u p ra w n ie ń w tym zakresie p rezeso w i N a r o d o w e g o B a n k u P o ls k ie g o p o w o d u je , iż b rak u je m ożliw ości in stan cy jn eg o o d w o ła n ia od d e c y z ji w p r z e d m io c ie z e z w o le ń in d y ­ w idualnych. D ecy zja w y d a n a w I instancji staje się p r a w o m o c n a i j a k o taka m oże oc z y w iśc ie być z a s k a rż o n a do N a c z e ln e g o S ąd u A d m in is tra c y jn e g o . W y ­ daje się, iż m o ż liw o ść w e ry fik a c ji treści z e z w o le n ia d e w iz o w e g o w z w y k ły m trybie p rz e w id z ia n y m w k o d e k sie p o s tę p o w a n ia a d m in is tr a c y jn e g o z a p e w n iła b y w ię k sz ą kontrolę nad p r a w id ło w y m ich w y d a w a n ie m , z m n ie js z a ją c tym sa m y m ilość spraw z tego tytułu tra fia ją cy c h do sądu.

26 O b e c n i e o b o w i ą z u j ą c e z e z w o l e n i e o g ó l n e w p o s t a c i z a r z ą d z e n i a m i n i s t r a f i n a n s ó w z d n i a 16 s t y c z n i a 1996 r. w s p r a w i e o g ó l n y c h z e z w o l e ń d e w i z o w y c h , „ M o n i t o r P o l s k i ” , n r 6, p o z . 73, zm . „ M o n i t o r P o l s k i ” , n r 21, p o z . 24 4.

Za n i e b e z p ie c z n ą , a n t y d e m o k r a t y c z n ą i d a ją c ą o k azję do nad u ży ć należy uznać m o ż liw o ś ć o d m o w y u d z ie le n ia in d y w id u a ln e g o zezw o le n ia d e w iz o w e g o ze w z g lę d u n a „ o c h ro n ę b ila n s u p ł a tn ic z e g o ” , a z w ła s z c z a brak o b o w ią z k u s z c z e g ó ło w e g o u z a s a d n ie n ia takiej o d m o w y . R o z w ią z a n ie takie je st w swej istocie p o w a ż n y m re g r e s e m - „ n o w o c z e ś n ie js z ą ” k o p ią r o z w ią z a n ia ustaw y z 1952 r., k tó ra u z n a w a ła o d m o w ę decy zji w p rz e d m io c ie z e z w o le n ia d e w iz o w e g o za o s ta te c z n ą i nie w y m a g a j ą c ą u z a sa d n ie n ia . D I E D E V I S E N G E N E H M I G U N G E N A L S E I N I N S T R U M E N T F Ü R D I E R E C H T L I C H E R E G E L U N G D E S D E V I S E N V E R K E H R S Z u s a m m e n f a s s u n g D e r I n h a l t d e s A r t i k e l s k o n z e n t r i e r t s i c h a u f d i e B e d e u t u n g d e r D e v i s e n g e n e h m i g u n g e n , ih r e A r t e n u n d d i e " r o z e d u r i h r e r E r t e i l u n g . D i e D e v i s e n g e n e h m i g u n g e n - s o w o h l d i e a l l g e ­ m e i n e n a ls a u c h d i e i n d i v i d u e l l e n - b i l d e n e i n e n w e s e n t l i c h e n B e s t a n d t e i l d e r R e g e l u n g d e s D e v i s e n v e r k e h r s i m p o l n i s c h e n R e c h t . D a r g e l e g t w i r d d i e s e s T h e m a u n t e r B e r ü c k s i c h t i g u n g d e r g r u n d s ä t z l i c h e n L ö s u n g e n a u f d i e s e m G e b i e t s o w i e d e r im V e r l a u f d e r N a c h k r i e g s ­ j a h r z e h n t e e i n g e t r e t e n e n V e r ä n d e r u n g e n , w o b e i d i e a k t u e l l e R e c h t s l a g e b e s o n d e r s b e r ü c k s i c h t i g t w i r d . E in im v o r l i e g e n d e n A r t i k e l g e s o n d e r t b e h a n d e l t e s P r o b l e m b i l d e n d i e F o l g e n e i n e s D e v i ­ s e n v e r k e h r s o h n e e r f o r d e r l i c h e G e n e h m i g u n g . D i e s e F o l g e n s i n d f ü r d e n v e r t r a g l i c h e n u n d d e n a u ß e r v e r t r a g l i c h e n D e v i s e n v e r k e h r u n t e r s c h i e d l i c h . A u s d e m P o ln is c h e n ü b e r s e tz t v o n H e r b e r t U lric h