Polish ‘Marine Hotel’ Business: The Example of the Polonia Ferry

Rafał Rouba

S tu d iu m D ok toran ck ie Geografii U n iw ersytet Łódzki ul. K op ciń sk iego 31

9 0 - 1 4 2 Łódź

POLSKIE HOTELARSTWO MORSKIE

NA PRZYKŁADZIE PROMU

m /f POLONIA

POLISH MARINE HOTEL’ BUSINESS:

THE EXAMPLE OF

THE

FERRY

Celem opracow ania je s t nakreślenie obrazu tren­ dów i kierunków rozw oju w spółczesnego hotelar­ stwa prom ow ego na przykładzie prom u m /f P olo­

nia, będącego najnow ocześniejszym prom em po­

zostającym w gestii polskich przew oźników , po­ rów nyw alnym k lasą z najlepszym i tego typu je d ­ nostkami na świecie.

Poprzez analizę ruchu turystycznego oraz czyn­ ników w pływ ających na sezonow ość, cele i obsza­ ry rynkowe, z których pochodzą turyści, autor stara się uchw ycić praw idłow ości rządzące polskim ho­ telarstw em morskim.

Artykuł pow stał na podstaw ie danych zgrom a­ dzonych podczas praktyk m agisterskich w roku

1999. A utor przeprow adził szeroko zakrojone ba­ dania, na które składały się m.in.: obserw acja i in­ w entaryzacja obiektu podczas norm alnej eksplo­ atacji, badania ankietow e prow adzone wśród zało­ gi i pasażerów, rozm ow y z zatrudnionym i na pro­ mach konkurencji, zbieranie danych statystycz­ nych dotyczących obiektu, otoczenia i zaplecza, kw erenda w ośrodkach inform acji turystycznej w Polsce i Szw ecji, zbieranie danych dotyczących dostępności kom unikacyjnej, w ykonanie dokum en­ tacji fotograficznej1.

Bałtyk, ja k żadne inne m orze, je st wyjątkowo predestynow any do rozw oju żeglugi prom owej. N iew ielkie odległości, silnie rozczłonkow ane w y­ brzeże, liczne m ałe i płytkie porty - w szystko to sprzyja rozw ojow i szczególnego typu połączeń, które są pow iązane z liniam i kolejow ym i i drogami sam ochodow ym i na zapleczu ( Ł o m n ie w s k i, M a ń ­ k o w s k i, Z a l e s k i 1975).

The aim of th is re s e a rc h n o te s is to p re s e n t tre n d s in th e d ev elo p m en t of th e co n tem p o rary h o te l ferry b u s in e s s u sin g th e ex am ple of th e Polonia, th e m o st m o d e rn in P o lan d a n d co m p arab le w ith th e b e s t v e sse ls of th is type in th e world. The a u th o r trie s to e s ta b lis h p a tte rn s in th e Polish ‘m a rin e h o te l’ b u s in e s s by a n a ly sin g to u ris t activ ity a n d th e facto rs d e term in in g se a so n a lity , m a rk e t aim s a n d p a s s e n g e r origins.

The a rtic le is b a se d on d a ta collected w hile p re p a rin g a m a s te r ’s th e sis in 1999. T he a u th o r c o n d u c te d a wide ran g e of re search including: observation, describ­ ing th e ferry d u rin g its eveiyday u se, a su rv e y c o n d u c te d arpong crew a n d p a ss e n g e rs , ta lk s w ith em ployees of co m p etin g c o m p an ies, collecting s ta tis ­ tical d a ta on th e ferry a n d its c a tc h m e n t a rea, re s e a rc h in to u r is t inform ation c e n tre s in P o lan d a n d S w eden, collecting a cc e ssib le in fo rm atio n a n d p re p a rin g p h o to g ra p h ic d o c u m e n ta tio n 1.

The B altic Sea, u n lik e m an y o th ers, le n d s itse lf well to th e dev elo p m en t of feriy traffic. S h o rt d is ta n c e s, a highly ir r e g u la r c o a s tlin e a n d n u m e ro u s sm all, sh allo w p o rts a re conducive to th e d ev elo p m en t o f th o s e s e a c o n n ec tio n s w ho se e x te n s io n s on la n d a re railw ays a n d ro a d s ( Ł o m n i e w s k i , M a ń k o w s k i & Z a l e s k i 1975).

Polska nie należy do europejskich potentatów prom ow ych, jed n ak z uwagi na tranzytow e położe­ nie zajm uje istotne m iejsce na mapie kom unikacyj­ nej Europy. W latach 1986-1995 liczba pasażerów pływ ających prom am i z Polski do Szwecji w zro­ sła przeszło trzy razy - ze 180 do 580 tys., liczba transportow anych sam ochodów osobow ych zw ięk­ szyła się z 40 tys. szt. do 120 tys. szt., a ciężaró­ wek dw ukrotnie.

W 2000 r. funkcjonow ało sześć linii prom o­ wych z Polski. Do roku 1999 linii tych było sie­ dem, je d n ą (O xelosund-G dańsk) zam knięto z po­ wodu niskiej rentow ności spow odow anej bliźnia­ czym nieom al przebiegiem połączenia Nyna- sham n-G dańsk. Pozostałe linie to: Y stad-Św ino- ujście, M alm ó-S w inoujście, K openhaga-Św ino- ujście, K arlskrona-G dynia oraz połączenie sezo­ nowe R onne-S w inoujście.

Połączenie Ś w inoujście-Y stad je st najw ażniej­ szym połączeniem prom owym Polski ze Szw ecją oraz jednym z najw ażniejszych na Bałtyku. Na j e ­ go rangę w pływ a kilka czynników:

- j e s t to je d n a z najkrótszych tras promowych między Skandynaw ią a Polską, a co za tym idzie, resztą Europy;

- połączenie to stanowi bardzo atrakcyjny w a­ riant dla podróżujących na Zachód, poniew aż ze Św inoujścia je s t tylko 100 km dobrej drogi do nie­ m ieckich autostrad połączonych z system em szla­ ków kom unikacyjnych całej Europy Zachodniej;

- (rasa ta stanow i dobre rozw iązanie dla podró­ żujących na w schód przez Szczecin, Koszalin, Gdańsk, Elbląg dalej do K aliningradu, na Litwę i do Rosji;

- połączenie S w inoujście-Y stad łączy Skanię, najbardziej zurbanizowany, uprzemysłowiony i naj­ gęściej zaludniony region Szwecji, z obszarami za­ chodniej Polski.

H istoria linii sięga roku 1967, kiedy to Polska Żegluga M orska zdecydow ała się um ieścić na tej trasie prom Gryf. W kolejnych latach rozw ijająca się polska flota prom ow a przechodziła kolejno z rąk do rąk. N ajpierw m ajątek PŻM został przeję­ ty przez Polskie Linie O ceaniczne, a w kilka lat później przez Polską Żeglugę Bałtycką. W maju 1995 r. PŻB w ycofała swoje prom y z linii do Ystad, przesuw ając j e na trasę do M alino. M iesiąc później na linię w szedł zupełnie nowy arm ator - pow stała w lipcu 1994 r. firma Unity Linę sp. z o.o., która debiutując na rynku uznała za sw oją m isję w ykreow anie zupełnie nowej jakości usług prom ow ych na Bałtyku, charakteryzujących się po­ nadprzeciętnym bezpieczeństw em , wysokim

kom-Poland d o es n o t h av e a m ajo r E u ro p e a n ferry co m p an y b u t d u e to its tra n s it location it fe a tu re s o n th e co m m u n ic atio n m a p of E u ro p e. B etw een 1986 a n d 1995 th e n u m b e r o f p a s s e n g e rs travelling by ferry from P o lan d to S w eden in c re a se d m ore Ilian th reefo ld - from 1 80,000 to 5 8 0 ,0 0 0 ; th e n u m b e r of c a rs tra n s p o rte d grew from 4 0 ,0 0 0 to 120,000; a n d th e n u m b e r o f lo rries d o u b led .

In 2 0 0 0 th e re w ere six ferry lin e s o p e ra tin g from P oland. U ntil 1999 th e re h a d b e e n seven (the O x e lo su n d -G d a n s lt line h a d b e en closed a s it w as n o t cost-effective - th e a lm o st id e n tic a l Nyn- a s h a m n -G d a ń s k proved m o re efficient). The re m a in in g are: Y stad -Ś w in o u jście , M alm ó -Ś w in o u jście, K o p e n h ag e n -Ś w i- n o u jście, K a rlsk ro n a -G d y n ia a n d th e se a so n a l R o n n e-Ś w in o u jście.

The Ś w in o u jście-Y stad line is th e m o st im p o rta n t ferry c o n n ec tio n b e tw ee n P o lan d a n d S w ed en a n d o ne of th e m ost im p o rta n t in th e B altic. Its im p o rtan c e re s u lts from several factors:

- it is o ne of th e s h o r te s t ferry ro u te s b etw een S c a n d in a v ia a n d Poland a n d , c o n se q u e n tly on in to th e r e s t of E u ro p e;

- th e c o n n ec tio n is very a ttra c tiv e to th o se trav elling w e stw a rd s, b e c a u s e G erm an autobahns, p a rt of th e ro a d sy ste m in w e ste rn E u ro p e, a re only

100 k m from Św inoujście;

- it is a c o n v en ie n t ro u te for th o se travelling e a s tw a rd s th ro u g h Szczecin, Koszalin, G d a ń sk a n d E lbląg to Kali­ n in g ra d , L ith u a n ia a n d R u ssia ;

- th e Ś w in o u jście-Y stad line c o n n e c ts S can ia, th e m o st u rb a n is e d , in d u s tr ia ­ lised a n d d e n se ly p o p u la te d S w ed ish region, w ith th e w e s te rn p a rt of Poland.

The line w as o p e n ed in 1967 w hen th e Polish S h ip p in g Co (Polska Żegluga Morska) decided to la u n c h th e ferry G ry f (Thunder). In th e y ears w hich followed, the developing fleet p a sse d from h a n d to h an d ; first its a s s e ts w ere ta k e n over by Polish O cean Lines (Polskie Linie Oceaniczne - PLO), a n d a few y e a rs la te r by th e Polish B altic F leet (Polska Żegluga Bałtycka).

In May 1995 th e Polish B altic Fleet w ith drew its ferries from th e Y stad line a n d m oved th e m to th e M alm o line.

fortem podróży oraz bogatą ofertą tow arzyszącą („The B altic P anoram a” 1997).

M /f P olonia, która rozpoczęła regularną służbę 1 czerw ca 1995 r., je s t jednym z największych na św iecie prom ów typu „com bi” - pasażersko-kole- jowo-samochodowo-kontenerowych. N a pokład mo­ że zabrać jedn orazow o ponad 3000 m bieżących pojazdów oraz 1000 pasażerów . K ursuje codzien­ nie na trasie Ś w inoujście-Y stad. Planowe odejście ze Ś w inoujścia ma m iejsce o 13.00, przybycie do Ystad o 19.30. Rozkład rejsów przew iduje w yjście w drogę pow rotną o 22.00, natom iast początek roz­ ładunku w Św inoujściu na 7.00, choć przybicie za­ planow ane je s t około 6.00.

Prom m a osiem pokładów w ew nętrznych i dzie­ wiąty - otw arty, tzw. radarowy. Ze wszystkich po­ kładów na prom ie jed y n ie dw a są stricte hotelowe.

W szystkie kabiny pasażerskie na m /f P olonia znaj­ du ją się na pokładzie szóstym i ósmym. W 212 ka­ binach nocleg m oże znaleźć 618 pasażerów. K abi­ ny pasażerskie s ą dwu-, trzy- i czteroosobow e. Po­ dzielone są na cztery kategorie zróżnicow ane pod w zględem w yposażenia, standardu i ceny: klasa „na k ażd ą kieszeń”, klasa turystyczna, klasa biznes oraz klasa LUX.

N a pokładzie siódm ym znajdują się pom iesz­ czenia pasażerskie ogólnodostępne. K olejno od ru­ fy są to B ridge Pub, C afeteria, sekcja dla kierow ­ ców ciężarów ek - One W ay Club, Snack Bar Polo­ nia, sala konferencyjna, kącik zabaw dla dzieci - Klub M ałego W ikinga, sklep w olnocłow y - Linen Store, toalety, sklep w olnocłow y - HiTec, kasyno, C octail Bar M axim, Disco Bar - M r P ’s M eeting Place, restauracja Royal z w ydzieloną częścią w ło­ ską C asa Italia. N a rufie znajduje się otw arty po­ kład spacerow y.

1. EKSPLOATACJA PROMU

Prom P olon ia, zgodnie z założeniem arm atora, od sam ego początku zdobył i utrzym uje bardzo silną pozycję na rynku usług prom ow ych św iadczonych z polskich portów . A naliza całościow ej struktury przew ozów prom em Polonia pozw ala zauważyć zn aczną dom inację przew ozów pasażerskich, które zach ow u ją od sam ego początku podobną sezono­ w ość (tab. 1).

M aksim um przew ozów pasażerskich Polonią przypada na lipiec, kiedy to najw iększa liczba osób w ybiera się na w ypoczynek do Szwecji lub Polski, oraz do pracy w Skandynaw ii. W m iesiącu tym

O ne m o n th la te r a co m p letely n ew sh ip o w n er U nity Line sp. z.o.o. (e sta b lish e d in J u ly 1994) to o k co n tro l. T hey w a n te d to c re ate a com pletely n ew s ta n d a r d o f ferry service o n th e B altic offering ex cep tio n al safety, trav ellin g com fort a n d a w ide ran g e of c o m p le m en ta ry serv ices (The Baltic Panorama... 1997).

T he Polonia, w h ich b e g a n re g u la r service on J u n e 1st 1995, is o n e of th e la rg e st m u ltip u rp o se ferries in th e w orld (p assen g ers, tra in s , c a rs a n d c o n tain ers). It c a n a cco m m o d ate over 3 0 0 0 m e tre s of v eh icles a n d 1000 p a s s e n g e rs , a n d it r u n s daily b e tw ee n Ś w in o u jście a n d Y stad leaving Ś w in o u jście a t 13.00 a n d arriv in g in Y stad a t 19.30. It r e tu r n s from Y stad a t 2 2 .0 0 a n d s ta r ts d ise m b a rk in g in Ś w inoujście a t 7 .0 0 (alth o u g h arriv al is s c h e d u le d for a b o u t 6.00).

T he ferry h a s eight in sid e d e c k s a n d one open, k n o w n a s th e ra d a r deck, b u t only two a re p u re ly of a h o te l type. All p a ss e n g e r c a b in s a re s itu a te d o n d eck s six a n d eight. 6 1 8 p a s s e n g e rs c a n be acco m m o d ated in 2 1 2 c a b in s w ith e ith e r two or fo u r b e r th s each . T he c a b in s are divided in to fo u r categ o ries, acc o rd in g to th e ir s ta n d a rd a n d price: th e s ta n d a r d class, to u ris t c lass, b u s in e s s c la ss a n d lu x u ry class.

P a sse n g e r com m on ro o m s a re s itu a te d on d eck seven: th e Bridge Pub, cafeteria, lorry d riv e rs’ sec tio n (the One Way Club), th e Polonia Snack Bar, a c o n feren ce hall, a play c e n tre for c h ild re n (the Little Viking Club), d u ty -free sh o p s (the Linen Store a n d HiTec), to ilets, a casin o , th e Maxim Cocktail Bar, D isco B a r (Mr P's Meeting Place) a n d th e Royal r e s ta u r a n t (with a n Italian sec tio n - Casa Italia). In th e s te r n th e re is a n o p en p ro m e n a d e deck.

1. OPERATING THE FERRY

The Polonia h a s g ain ed a n d m a in ta in e d a very stro n g p o sitio n on th e ferry service m a rk e t as p la n n e d by its ow ner. Its p re ­ d o m in a n t activity is p a s s e n g e r traffic w hich, from th e b eg in n in g , h a s m a in ta in ­ ed a sim ilar s e a s o n a l p a tte rn (table I).

Tabela I. Udział przewozów pasażerskich promem Polonia według kwartałów w latach 1995-1999 (w procentach)

Kwartał Rok 1995 1996 1997 1998 1999 1 - 15 15 13 14 II 11 28 27 27 27 III 50 38 40 40 41 IV 39 19 18 20 18 Suma 100 100 100 100 100

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie badań.

przewozy pasażerskie dochodzą do 27 tys. w la­ tach 1996/1997 oraz aż 32 tys. w roku 1999, co da­ je średnio ponad 1000 osób dziennie (rys. 1).

M inim a przew ozów niezm iennie od początku działalności prom u w ystępują w lutym z w arto­ ściami ok. 7 tys. pasażerów . Od roku 1998 można zaobserw ow ać znaczne zw iększenie frekwencji w okresie w ielkanocnym oraz zw iązane z popula­ ryzacją konferencji na Polonii i weekendów roz­ rywkow ych zw iększenie przew ozów w okresie w iosenno-jesiennym (rys. 1).

L iczb a p a s a ż e ró w w tys.

M ie s ią c e

Rys. 1. Przewozy pasażerskie promem Polonia w latach 1995-1999 ( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

Absolutny rekord roku 1999 padł 2 sierpnia - 853 pasażerów do Y stad, oraz 29 lipca - 828 pasa­ żerów do Ystad. R ekordow o niskie obłożenie było podczas rejsu ze Szwecji 3.04.1999, kiedy na po­ kładzie było 18 pasażerów!

Zróżnicow anie przew ozów na prom ie potw ier­ dza wskaźnik sezonow ości ( K a c z m a r e k, Li s z e w­

s k i 1989). Przebieg krzyw ych dla lat 1996-1999

jest niemal identyczny, co w skazuje na stałość cy­ klów przew ozów pasażerskich na prom ie Polonia. M aksim a w skaźnika w kolejnych latach niewiele się różnią, osiągając w artość najw yższą - 212 w lipcu 1996 r. W artości m inim alne osiągają

rów-Table I. Seasonal passenger traffic on the Polonia in 1995-1999 (in percentage) Quarters Year 1995 1996 1997 1998 1999 1 - 15 15 13 14 II 11 28 27 27 27 III 50 38 40 40 41 IV 39 19 18 20 18 Total 100 100 100 100 100 S o u r c e : Author's research.

M ost p a s s e n g e rs trav el on th e Polonia in J u ly w h en th e y go for holidays in Sw eden o r Poland o r to w ork in S c a n ­ dinavia. In th e y e a rs 1 9 9 6 /1 9 9 7 th e re w ere 2 7 ,0 0 0 p a s s e n g e rs a n d in 1999 - 3 2 ,0 0 0 , w h ich is on average over 1000 daily (Fig. 1).

N u m b e r o f p a s s e n g e rs (in th o u s a n d s )

Fig. 1. Passenger traffic on the Polonia between 1995 and 1999 ( s o u r c e : author's research)

The s m a lle s t n u m b e rs of p a sse n g e rs have alw ays b e e n re c o rd ed in F e b ru a ry - a b o u t 7 0 0 0 . S in ce 1998 th e n u m b e rs a ro u n d E a s te r have grow n considerably, a s well a s in th e s p rin g a n d a u tu m n periods, d u e to th e grow ing p o p u larity of co n feren ces a n d e n te rta in m e n t w eek en d s o rg an ised o n b o a rd . The record w as b ro k e n on A u g u st 2 nd 1999 w hen 853 p a ss e n g e rs trav elled to Y stad, w hile on J u ly 2 9 Ul it w as 828. The sm allest n u m b e r w as reco rd ed on April 3 rd 1999 w hen only 18 travelled from Sw eden.

The flu c tu a tio n s in ferry traffic are confirm ed by th e se a s o n a lity coefficient

nież podobne wartości w kolejnych latach, z naj­ m niejszą 45 dla stycznia 1996 r. A m plituda w skaź­ nika w rekordow ym roku 1996 to 167, w pozosta­ łych latach nie spada poniżej 150. Św iadczy to o bardzo wysokiej sezonow ości przew ozów pro­ mem Polonia (rys. 2).

W ska źn ik se zo n ow o ści

Rys. 2. Wskaźnik sezonowości ruchu pasażerskiego dla promu Polonia w iatach 1996-1999

( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

W yniki przeprow adzonych przez autora badań w skazują na bardzo d u żą zależność wielkości prze­ wozów od dni tygodnia. N iem al niezależnie od m iesiąca m inim a w y stępują we wtorki i środy, a m aksim a w czw artki i soboty. M aksim um czw ar­ tkowe pow odow ane je st o fe rtą specjalną tańszych biletów, natom iast m aksim um sobotnie je s t efek­ tem organizow ania przeróżnych atrakcji i w eeken­ dów tem atycznych na P olonii w celu przyciągnię­ cia pasażerów „R oundT rip” - spragnionych roz­ rywki.

N ajw yższe w artości, a jednocześnie najw iększa am plituda została osiągnięta w pierw szym tygo­ dniu wakacji. Przew ozy przez cały okres wakacji miały bardzo podobny przebieg tygodniowy, w oczy rzuca się różnica pom iędzy m aksim um so­ botnim a czw artkow ym . N a początku w tym okre­ sie przew aża m aksim um czw artkow e zw iązane z o fertą cenową. W połow ie w akacji m aksim a się w y ró w n u ją natom iast pod koniec zaczyna przew a­ żać sobotnie - zw iązane z rejsam i rozrywkowym i (rys. 3).

Podczas okresu zim ow o-w czesnow iosennego następuje znaczne spłaszczenie am plitud tygodnio­ wych, które przeradza się w okres w iększych prze­ wozów (od czw artku do soboty) pow odow any pro­ m ocjam i cenowym i i atrakcjam i weekendowym i oraz okres niższch przew ozów (od niedzieli do środy), kiedy to p od ró żu ją w yłącznie ludzie inte­ resu. N ajw iększe spłaszczenie krzywej

obserwo-( K a c z m a r e k & LISZEWSKI 1989). The curves for th e p erio d of 1 9 9 6 -1 9 9 9 a re alm o st id en tical p o in tin g to th e stab ility of p a s s e n g e r tr a n s p o r t cycles on th e Polo- nia: th e m a x im u m v a lu e s in s u b s e q u e n t y e a rs do n o t differ m u c h a n d re a c h e d 212 in J u ly 1996 w hile th e m in im u m are also sim ila r falling to 45 in J a n u a r y 1996. The a m p litu d e coefficient in 1996 w as 167, w hile in o th e r y e a rs it did n o t fall below 150 p o in tin g to th e very s tro n g s e a s o n ­ ality of traffic on th e Polonia (Fig. 2).

S e a so n a lity co e fficie n t

Fig. 2. The passenger traffic seasonality coefficient for the Polonia in 1996-1999 (s o u r c e: author’s research)

Traffic largely d e p e n d s on th e day of th e w eek. R eg ard less of th e m o n th , th e m in im u m v a lu e s a re reco rd ed on T u e s ­ d ay s a n d W ed n e sd ay s, a n d m ax im u m on T h u rsd a y s a n d S a tu rd a y s . The T h u rsd a y m a x im u m is c a u s e d by a sp ecial d isc o u n t on th e tic k e ts, a n d th e S a tu rd a y m ax i­ m u m r e s u lts from th e fact th a t a t th e w eek e n d s v a rio u s a ttra c tio n s are offered on th e Polonia in o rd e r to a ttra c t ‘R ound- trip ’ p a s s e n g e rs w ho enjoy a v ariety of different e n te rta in m e n t.

The h ig h e s t v a lu e s a n d a t th e sam e tim e th e g re a test am p litu d e were recorded in th e first w eek of ho lid ay s. Holiday traffic h a d a s ta b le p a tte rn , w ith d is tin c t T h u rsd ay a n d S a tu rd a y m axim um values, w ith th e T h u rs d a y m a x im u m c o n n ected w ith th e price d is c o u n t d o m in atin g a t th e b e g in n in g of th e holid ay period. In th e m id d le of th e h o lid ay s th e two m a x im u m v a lu e s a re th e sam e, b u t to w a rd s th e e n d th e S a tu rd a y m axim um , co n n ec te d w ith e n te rta in m e n t trip s, ta k e s over (Fig. 3).

L iczb a p a s a ż e ró w 1600 1200 800 400 / > ■"•w . ._ N ■N. A s

1 --- ś ro d e k w a ka cji (1 8 .V II.-2 5 .V II.)

_r _

I ... ko n ie c w a k a c ji (9 .V III.-1 5 .VIII.) p o n ie d z ia łe k w to re k ś ro d a c z w a rte k p ią te k so b o ta n ied zie la

D n i ty g o d n ia

Rys. 3. Przewozy pasażerów Polonią w różnych okresach roku 1999 z podziałem na dni tygodnia

( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

wać można w drugiej połowie stycznia i zaraz po sylwestrze (tab. II).

Tabela II. Amplitudy przewozów pasażerskich promem Polonia w wybranych tygodniach pierwszej połowy 1999 r. (w liczbach bezwzględnych)

Tygodnie Minimum Maksimum Amplituda

Początek wakacji (28 VI-4 VII) 445 1 381 936

Wielkanoc (2 9 III-4 IV) 134 1 045 911

Środek wakacji (18-25VII) 685 1 279 594

Koniec wakacji (9-15 VIII) 736 1 215 479

Dzień Dziecka + Jubileusz Polonii

(31V-6VI) 326 731 405

Ferie (1 - 7 II) 82 441 359

Ferie (8-1411) 103 455 352

Po sylwestrze (4 -1 0 1) 202 401 199

Niski sezon, zima (1 1 -1 7 1) 114 293 125

Niski sezon (1-7 III) 94 218 124

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie badań.

2. ZAŁOGA PROMU

Na promie jednorazowo zatrudnionych jest w se­ zonie 77 osób, natomiast poza sezonem - 73. Zało­ ga pracuje w systemie dwóch czternastodniowych zmian - całość załogi stanowią 146-154 osoby.

Załoga promu dzieli się na dwa podstawowe piony:

- załogę hotelową, 53-57 osób odpowiedzial­ nych za eksploatację i utrzymanie hotelu,

- załogę pokładowo-maszynową (deck & engine), 20 osób odpowiedzialnych za nawigację i eksplo­ atację statku od strony technicznej.

Ze względu na specyficzne - bardzo trudne i wyczerpujące warunki pracy oraz politykę kadro­ wą firmy, preferującą zatrudnianie ludzi młodych, jako jeden z czynników odróżniających od

konku-Num ber of passengers 1600 1200 800 400 0 s . V . S V , A r • - • ¡ ¿ y

i — — beginning of holydays (28 June - 4 July)

M onday Tuesday W ednesday Thursday Friday Saturday Sunday W eekdays

Fig. 3. Passenger traffic on board the Polonia in 1999 on specific weekdays ( s o u r c e : author's research)

In w in te r a n d early s p rin g th e w eekly a m p litu d e s a re c o n sid e ra b ly flatten ed signifying a p erio d of in c re a se d traffic (T h u rsd ay to S a tu rd a y ) c a u s e d by special p rice d e als a n d w e ek e n d a ttra c tio n s, a s well a s a le ss active period (S u n d ay to W ednesday) w h e n p a s s e n g e rs a re m ainly b u s in e s s m e n . T he g re a te s t flatten in g can be see n in th e sec o n d h a lf of J a n u a r y a n d also directly a fte r New Y ear’s Eve (Table II).

Table II. Passenger traffic amplitudes in selected weeks in the first half of 1999 on the Polonia (in absolute numbers)

Weeks Mini­

mum Maxi­

mum Amplitude

Beginning of holidays (28 June-4 July) 445 1 381 936

Easter (29 March-4 April) 134 1 045 911

Mid holidays (18-25 July) 685 1 279 594

End of holidays (9-15 August) 736 1 215 479

Children’s Day + Polonia anniversary

(31 May-6 June) 326 731 405

Winter holidays (1-7 February) 82 441 359

Winter holidays (8-14 February) 103 455 352

After New Year’s Eve (4-10 January) 202 401 199

Low season, winter (11-17 January) 114 293 125

Low season (1-7 March) 94 218 124

S o u r c e : Author’s research.

2 . FERRY CREW

D u rin g th e s e a s o n 77 people are em ployed on th e feriy a t a n y one tim e, a n d 73 o u tsid e th e se a s o n . The sy ste m of w ork is b a s e d o n two 14-day sh ifts a n d th e overall n u m b e r o f th e crew is b etw een

rencji, załoga hotelowa Polonii składa się niemal w całości z ludzi do czterdziestego roku życia (rys. 4):. W ie k 5 0-5 9 4 0-4 9 30-39 19-29 0 -1 8 4 0% 30 20 10 0 0 10 20 30%

Rys. 4. Piramida płci i wieku załogi Polonii w 1999 r. ( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

146 a n d 154. T hey a re divided in to two b a sic g ro u p s:

- h o tel (resp o n sib le for o p e ra tin g a n d m a in te n a n c e o f th e h o tel - 5 3 -5 7 m em bers);

- d e ck a n d e n g in e (resp o n sib le for n av ig atio n a n d te c h n ic a l o p e ra tio n s - 20 m em bers).

B ec a u se of th e h a rd a n d e x h a u s tin g w orking c o n d itio n s, a n d a p e rso n n el policy w h ich p ro m o te s th e em p lo y m en t of y o u n g p eople (in c o n tra s t to th e ir co m p etito rs), a lm o st th e w hole of th e Polonia crew is u n d e r 4 0 (Fig. 4)2.

M ę żczyźni Nadw yżka m ężczyzn V ////////////////////A I _ K obiety Nadw yżka kobiet HKS. \ \ w \ w CV- A ; ^ L _ ü 0

Załoga hotelarska promu Polonia generalnie jest słabo wykształcona, tylko 28% ukończyło stu­ dia wyższe, a aż 7% posiada jedynie wykształcenie zawodowe. Występują wyraźne różnice wykształ­ cenia w poszczególnych działach. Najlepiej wy­ kształceni są menedżerowie - 60% po studiach, a najgorzej pracownicy housekeepingu - tylko 12% z wyższym i 25% po szkołach zawodowych. Stopień znajomości języków obcych prezentuje tab. III.

W o m en Surplus of women M en Surplus of men

^ v/////////////y//////A

Fig. 4. Sex and age pyramid of the Polonia crew in 1999 ( s o u r c e : author’s research)

Tabela lii. Znajomość języków obcych (wg działów w procentach) przez członków załogi Polonii w roku 1999

Liczba języków Dział menadże­ rowie hotel gastrono­ mia usługi + artyści 5 języków 10 - - -4 języki 20 - 7 -3 języki 30 30 12 11 2 języki 20 13 59 36 1 język 20 38 22 42 Żaden - 19 - 11

Ź r ó d ł o : Opracowanie własne na podstawie badań.

Załoga promu pochodzi z różnych regio­ nów Polski. Prym wiedzie byłe woj. szczecińskie - 62%, na drugim miejscu plasuje się gdańskie - 27%, a na dalszych miejscach, z udziałem 3%, są woj. łódzkie i poznańskie oraz z 1% - bydgoskie, koszalińskie, krakowskie, słupskie i sieradzkie.

In g en eral, th e h o te l crew a re poorly e d u c a te d , only 28% h av e g ra d u a te d from u n iv e rsitie s, w hile 7% h av e only h a d v o catio n al e d u c a tio n . C lear differ­ e n ce s c a n b e o b serv ed w ith in ind iv id u al d e p a rtm e n ts: th e b e s t e d u c a te d are m a n a g e rs (60% a re g ra d u a te s), th e w o rst th e “h o u s e k e e p in g ” s ta ff em ployees (only 12%) w ith a q u a r te r only a tte n d in g v o catio n al sch o o ls (Knowledge of foreign la n g u a g e s is p re s e n te d in Table III).

Table III. Knowledge of foreign languages (% according to department) of crewmembers on the Polonia in 1999

Number of languages Department ménage­ ment hotel food and beverage services + artistes 5 languages 10 - - -4 languages 20 - 7 -3 languages 30 30 12 11 2 languages 20 13 59 36 1 language 20 38 22 42 None - 19 - 11 S o u r c e : Author’s research.

3 . PASAŻEROWIE

G oście hotelu, przez linie prom ow e zwani pasaże­ rami, są najw ażniejsi z punktu w idzenia rozwoju przedsiębiorstw a oferującego im sw oje usługi. Ciągłe zw iększanie liczby osób zakupujących produkty je st celem każdej organizacji oferu­ jącej w celach zarobkow ych sw oje usługi lub dobra na rynku. Zarząd każdego z hoteli jako jeden z priorytetów pow inien traktow ać nieustanne dą­ żenie do ja k najlepszego poznania swoich kli­ entów, ich zw yczajów , pochodzenia, nastaw ienia do spraw m ających wpływ na decyzję o zakupie oferty. Posiadanie tej wiedzy pozw ala dużo spraw ­ niej i trafniej podejm ow ać decyzje i działania dążące do zw iększenia satysfakcji osób korzysta­ jących z usług oraz podnosić standard serwisu

adekw atnie do oczekiw ań gości.

W szystkie te działania m ają na celu m aksym ali­ zację dochodu poprzez zw iększenie liczby gości pow racających oraz zdobyw anie rzesz nowych klientów dzięki tw orzeniu pozytyw nego wizerunku rynkowego i m ożliw ie szeroką reklam ę.

Piram ida wieku pasażerów Polonii ma kształt nieregularny, z m aksim um położonym w środku skali (rys. 5)3 . K o b ie ty _____________ -Nadwyżka kobiet ] W ie k I > 6 0 I 5 0 -5 9 K ^ W W ^ 4 0 -4 9 !

i

30-39

\7/zv//zzm

j s o - i

8

; i !

Rys. 5. Piramida płci i wieku pasażerów Polonii w 1999 r. ( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

Prom em Polonia podróżują zarów no m ężczyź­ ni, ja k i kobiety, głów nie są to ludzie dojrzali, w wieku 3 0 -3 9 lat (34% ) i ludzie młodzi 19-29 lat (22% ), najrzadziej podróżują ludzie starsi >60 lat (9%). W tej grupie zdecydow anie przew ażają ko­ biety.

Pasażerowie prom u Polonia pochod zą z całej Europy, jednak z racji położenia geograficznego linii dom inują Polacy (59% ) i Szwedzi (27% ), na dalszym m iejscu p lasu ją się N orw egow ie (5%). O byw atele innych państw europejskich posiadają niewielki udział w przew ozach Polonią.

T he m e m b e rs of th e crew com e from different p a rts of P oland, m ainly from th e form er S zczecin W ojewództwo - 62%, followed by G d a ń sk - 27% . 3% com e from th e Łódź a n d P o zn ań a re a s a n d 1% from a ro u n d Bydgoszcz, K oszalin, Kraków, S łu p sk a n d S ieradz.

3 . PASSENGERS

The ho tel g u e sts , i.e. th e p a sse n g e rs, are m o st im p o rta n t for th e developm ent of th e co m p an y offering th e service. The aim of every o rg a n isa tio n w hich offers its serv ices o r goods on th e m a rk e t for a profit is to c o n tin u o u s ly in c re ase the n u m b e r of c u s to m e rs . Every hotel sh o u ld first of all try to g et to know th em , th e ir c u sto m s, origins, m otives for b u y in g c e rta in p ro d u c ts a n d th is know ledge m a k e s it p o ssib le to ta k e b e tte r d ecisio ns a n d im p le m e n ta tio n lead in g to g re a te r s a tisfa c tio n of th o s e u s in g th e services a n d to ra ise th e s ta n d a r d by m eetin g th e c u s to m e rs ’ e x p e c ta tio n s. The re s u lt of s u c h a s tra te g y is to m ax im ise incom e by in c re a sin g th e n u m b e r of g u e sts who h ave a lre ad y u s e d th e service, a s well as new c u sto m e rs , d u e to a positive m a rk e t im age a n d in te n siv e ad v ertisin g .

The age p y ram id of th e Polonia p a s s e n g e rs is irre g u la r in sh a p e , w ith its m ax im u m s itu a te d in th e m iddle of th e scale (Fig. 5)3.

The Polonia p a s s e n g e rs are m ainly aged 3 0 -3 9 (34%) o r 1 9 -2 9 (22%). Elderly people (> 60) trav el rarely (9%) a n d th ey are m ainly w om en.

The p a s s e n g e rs com e from m an y E u ro p e a n c o u n trie s b u t d u e to th e geo­ g ra p h ic al p o sitio n of th e ferry line, Poles

W o m e n M e n 1... ; S urplus of | w om en 1 - V- : ‘ i f is j 5 0 -5 9 S urplus of men 4 0 -4 9 1 .... _ 3 9 '////////////A

_L

Fig. 5. Sex and age pyramid of Polonia passengers in 1999 ( s o u r c e : author's research)

C harakterystyczna je s t przew aga państw post­ komunistycznych, których obywatele traktują Skan­ dynaw ię ja k o atrakcyjny rynek pracy sezonowej. Układ ten pozw ala stw ierdzić, że prom Polonia po­ siada duże znaczenie regionalne w przewozach m iędzynarodow ych na południow ym Bałtyku4.

Do badania zasięgu przestrzennego polskich pa­ sażerów prom u autor użył w spółczynnika koncen­ tracji Lorenza odnosząc go do liczby m ieszkańców jed n o stek przestrzennych, z których podróżujący pochodzą. W yliczona w artość w spółczynnika wy­ niosła 0,43, co św iadczy o słabej koncentracji zja­ w iska i nierów nom iernym rozkładzie m iejsc za­ m ieszkania pasażerów Polonii na obszarze całej Polski (rys. 6 i 7).

% p a s a ż e ró w

Rys. 6, Koncentracja Lorenza pasażerów promu

Polonia w 1999 r.

( ź r ó d ł o : opracowanie własne na podstawie badań)

% lu d n o ś c i

a n d S w edes form a m ajo rity (59% a n d 27% respectively), followed by N orw eg­ ia n s (5%). T h ere a re sm all n u m b e rs of p a sse n g ers from o th e r E u ro p ea n co u n tries.

A c h a ra c te ris tic fe a tu re is th e d o m in a ­ tio n of p a s s e n g e rs from p o s t-c o m m u n is t c o u n trie s w ho tr e a t S c a n d in a v ia a s a n a ttra c tiv e s e a s o n a l w o rk m a rk e t. It c a n be said t h a t th e Polonia h a s c o n sid e r­ able reg io n al im p o rta n c e in in te rn a tio n a l traffic in th e s o u th e r n B altic4.

In o rd e r to ex am in e th e s p a tia l origin of Polish p a ss e n g e rs , th e a u th o r u s e d th e Lorenz c o n c e n tra tio n coefficient, a c c o rd ­ ing to th e n u m b e r of in h a b ita n ts o f th e p la ce s th e tra v e lle rs cam e from . T he c a l­ culated value w as 0.43, pointing to a w eak c o n c e n tra tio n a n d th e u n e v e n d is trib u ­ tion of p a sse n g er origins (Fig. 6 a n d Fig. 7).

P a s s e n g e rs %

6. The Lorenz cun/e for Polonia passengers in 1999 ( s o u r c e : author’s research)

Rys. 7. Koncentracja Lorenza miejsc zamieszkania pasażerów

Polonii w 1999 r. (ż r ó d ł o: opracowanie własne na podstawie badań)

Fig. 7. The Lorenz curve for Polonia passenger origins in 1999 ( s o u r c e: author’s research)

N ajw iększa koncentracja w ystępuje w woj. szczecińskim - z racji położenia geograficznego, pilskim i łom żyńskim - dla którego dosyć trudno znaleźć logiczne uzasadnienie. Jedynym w ytłum a­ czeniem m oże być poszukiw anie dodatkow ych źródeł dochodu przez m ieszkańców tego regio­ nu, podobnie ja k w przypadku nadspodziew anie dużej koncentracji w najodleglejszym w ojew ódz­ twie - krośnieńskim .

U ogólniając m ożna stw ierdzić, że w skaźnik koncentracji Lorenza, prócz drobnych rozbieżno­ ści, potw ierdza procentow y rozkład m iejsc pocho­ dzenia pasażerów prom u (rys. 8).

T he g re a te s t c o n c e n tra tio n is from th e Szczecin W ojewództwo b e c a u s e of its g eo g rap h ical location, b u t th e Piła a n d Łom ża W ojew ództw os a re also well re p re ­ s e n te d w h ich is h a rd to a c c o u n t for. An ex p lan a tio n co u ld be a s e a rc h for e x tra s o u rc e s of incom e, w h ich m ay also a c c o u n t for th e u n e x p e c te d ly hig h c o n c e n tra tio n in th e m o st d is ta n t K rosno W ojewództwo. To s u m u p , it c a n b e said th a t th e Lorenz c o n c e n tra tio n coefficient, w ith th e ex cep tio n of a few d is c re p a n c ie s, confirm s th e p e rc e n ta g e d is trib u tio n of th e p a s s e n g e r o rigins (Fig. 8).

Rys. 8. Pochodzenie terytorialne Polaków pływających Polonią w 1999 r. wg województw z 1998 r.

(ż r ó d I o: opracowanie własne na podstawie badań)

Fig. 8. The origins of Polonia passengers in 1999 (pre-1998 Wojewodztwos)

( s o u r c e : author’s research)

A nalizując regiony docelow e pasażerów promu

P olonia zauw ażyć możem y, że zdecydow ana w ięk­

szość (60% ) w ybiera się na obszar Skanii, a 14% w okolice G oteborga (rys. 9). Układ taki pow odo­ wany je s t m ałą odległością od portu w Ystad do celu podróży.

Z astanaw iająca je s t duża liczba (12% ) pasaże­ rów jadących na d alek ą północ, a także 9% osób zm ierzających do Blekinge (południow y wschód), którzy w ybierają tę trasę zam iast rejsu prom am i Polferries do portów położonych bliżej celu podró­ ży. Istnieje kilka m ożliwych w ytłum aczeń takiego stanu rzeczy: m ogą to być pasażerow ie m ieszkają­ cy blisko Św inoujścia, choć na pew no istotną rolę odgryw a rów nież atrakcyjniejsza cena przejazdu oraz o połow ę krótszy czas.

A nalysing th e d e s tin a tio n s of th e Polonia p a ss e n g e rs , th e m ajo rity (60%) trav el to S c a n ia a n d (14%) th e G öteborg a re a (Fig. 9) re s u ltin g from th e ir s h o rt d is ta n c e from Y stad. W h at is in te re stin g th o u g h is th e large n u m b e r of p a s s e n g e rs (12%) trav ellin g to th e far n o rth a n d (9%) to B lekinge (so u th east) w ho c h o se th is ro u te in s te a d of u s in g P olferries to p o rts clo ser to th e ir d e stin a tio n . T h ere are sev eral p o ssib le e x p la n a tio n s: th e y could be p a s s e n g e rs living close to Ś w inoujście, c h e a p e r fa re s o r th e trav ellin g tim e b ein g twice a s sh o rt.

The an alysis of th e relatio n sh ip betw een th e trip m otive a n d its d e s tin a tio n is also very in te re stin g . It t u r n s o u t th a t m o st

Rys. 9. Regiony docelowe w Szwecji oraz przyczyny podróży pasażerów Polonii w 1998 r.

(ż r ó d i o: opracowanie własne na podstawie badań)

B ardzo ciekaw e wyniki daje analiza zależności przyczyny i celu podróży. O kazało się, że na tere­ ny Skanii pasażerow ie najczęściej (75% ) udają się w interesach, poniew aż je s t to obszar najlepiej zur­ banizow any i rozw inięty gospodarczo. 60% po­ dróżnych udaje się do Skanii na wypoczynek. W pływ na taką decyzję ma duża liczba zabytków i łagodny klim at regionu. Aż 58% pasażerów d e­ klaruje ja k o cel swojej podróży odw iedziny, gdyż w Skanii istnieją duże skupiska Polonii.

Z kolei do Blekinge, na południow o-w schodnią riw ierę bałtycką nie przyjeżdża nikt w interesach, natom iast 18% pasażerów w odw iedziny, praw do­ podobnie głów nie do osób w ypoczyw ających na tym atrakcyjnym terenie.

W yłącznie na w ypoczynek w ybiera się tylko 6% badanych, poniew aż sezon kąpielow o-w aka- cyjny w Szwecji kończy się dużo szybciej niż w pozostałej części Europy.

W regionie G óteborga przew ażają pasażerow ie płynący w odw iedziny (18% ), poniew aż są tam du­ że skupiska Polonii. Rów nie w iele osób w ybiera

Fig. 9. Destinations in Sweden and the motives of Polonia passengers in 1998 ( s o u r c e : author's research) p a s s e n g e rs (75%) trav el to S c a n ia on b u s in e s s b e c a u s e it is a stro n g ly u rb a n is e d a n d well developed a re a , 60% of th e m in o rd e r to r e s t a s it offers n u m e ro u s h isto ric a l m o n u m e n ts a n d a m ild clim ate w hile 58% b e c a u s e th e re a re large com m unities of Polish em ig ran ts th e re . B lekinge, o n th e o th e r h a n d , is n o t v isited for b u s in e s s re a s o n s , b u t 18% of p a s s e n g e rs travel th e re to v isit th e ir frien d s o r family, p ro b a b ly s p e n d in g th e ir h o lid ay s in th is a ttra c tiv e region.

O nly 6% of th e p a s s e n g e rs trav el for p u re ly re c re a tio n a l re a s o n s b e c a u s e th e s e a /la k e s id e s e a s o n in S w ed en e n d s m u c h e arlier th a n in th e r e s t o f E u ro p e. As far a s G öteborg is c o n c e rn e d , m o st p a s s e n g e rs (18%) trav el th e re b e c a u s e of th e large g ro u p s o f P o lish e m ig ra n ts w hile m a n y go for to u r is t re a s o n s (13%) to see th e m o st in te re s tin g S w ed ish m o n u m e n ts .

się tam w celach turystycznych (13% ), gdyż tam znajdu ją się najciekaw sze w Szwecji zabytki.

Pasażerow ie jad ąc y do środkowej i wschodniej Szwecji, w okolice Sztokholm u, to głów nie ludzie interesu (z uwagi na duże znaczenie stolicy Szw e­ cji w św iecie biznesu). Na w ypoczynek sensu

stricte w ybiera się tam tylko 6% badanych.

Pośród osób zm ierzających na d alek ą północ prym w iodą w ypoczyw ający (16% ). Surow ość au­ ry w skazuje, że w yprawy te m ają najpraw dopo­ dobniej charakter poznawczy. Duża liczba osób odw iedzających te tereny w interesach wynika praw dopodobnie z tego, że są to obszary najbogat­ sze w leśne runo, zbierane zarobkow o przez Pola­ ków w sezonie letnim.

B ezpośrednio skorelow any z celem wyjazdu je st także sposób, w jaki pasażerow ie spędzają czas w Szwecji. Badania wykazały, że najpopu­ larniejszą formą aktywności jest zwiedzanie (82%), następnie zakupy (69% ), plażow anie (42% ), m u­ zea i ciekaw ostki (37% ) oraz w ędkarstw o (23%). W yniki te potw ierdzają głów nie poznawczo- -rozryw kow y charakter w yjazdów do Szwecji w okresie letnim. W ysoki udział osób upraw iają­ cych tam w ędkarstw o spow odow any je s t dos­ konałymi warunkam i i ogromnym bogactwem łow isk, jak ie Szw ecja oferuje wielbicielom lego sportu.

Aż 13% badanych bierze udział w w ydarze­ niach kulturalnych - w okresie letnim w Szwecji organizow ane je s t w iele festiw ali, z W ater Festival w Sztokholm ie na czele. Stosunkow o wysoka (4% ) je st liczba pasażerów grających w mało popularne­ go w Polsce golfa. Infrastruktura golfow a jest na bardzo w ysokim poziom ie w Szwecji, która je st najbliższym Polsce m iejscem , gdzie am atorzy tego sportu m ogą oddaw ać się swojej pasji.

A naliza zależności sposobu spędzania czasu w Szwecji od wieku pasażerów pozw ala stw ier­ dzić, że:

- im pasażer starszy, tym chętniej zwiedza, je ź ­ dzi na konferencje, a tym mniej chętnie robi zaku­ py, bierze udział w w ydarzeniach kulturalnych, gra w golfa;

- im pasażer młodszy, tym chętniej robi zaku­ py, bierze udział w wydarzeniach kulturalnych i targach, żegluje;

- z a r ó w n o najstarsi, ja k i najm łodsi najchętniej od w iedzają m uzea i plażują;

- pasażerow ie w wieku średnim są zw olennika­ mi w ędkow ania, pracy zarobkow ej, gry w golfa i żeglarstw a.

The p a s s e n g e rs trav ellin g to c e n tra l a n d e a s te rn S w ed en a re m o stly b u s in e s s ­ m en b e c a u se of S to c k h o lm ’s sig n ifican ce in th e w orld of b u s in e s s a n d only 6% q u o te p u re re c re a tio n a s th e ir p u rp o se . M ost p a s s e n g e rs trav ellin g to th e far n o rth (16%) h av e decid ed to sp e n d th e ir h o lid ay s th e re a n d b e c a u s e of th e severity of th e clim ate it c a n be a s s u m e d th a t trip s a re e d u c a tio n a l, w hile m a n y o th e rs go th e re to m ak e m oney by h a rv e stin g th e forest.

The w ay in w h ich Poles s p e n d th e ir tim e in S w eden is a lso d irectly re la te d to th e ir p u rp o se for travel. A ccording to th e re s e a rc h re s u lts , th e m o st p o p u la r activity is sig h tse e in g (82%), followed by sh o p p in g (69%), going to th e b e ac h (42%), visitin g m u s e u m s a n d p la c e s of in te re s t (37%) a n d fish in g (23%), co n firm ­ ing th e e d u c a tio n a l a n d e n te rta in m e n t c h a ra c te r. The p o p u la rity of fish in g is b a se d on th e sp len d id fish in g c o n d itio n s a n d a b u n d a n t fish e rie s w h ich S w eden offers.

13% of p a s s e n g e rs ta k e p a rt in c u ltu ra l ev en ts - in s u m m e r m an y festivals are o rg an ised , in c lu d in g th e fam o u s S to ck h o lm W ater Festival. F o u r p e r c e n t (relatively high) play golf a s its in fr a s tru c tu re is v eiy well developed, th e c lo se st place to P o lan d w h ere golf e n th u s ia s ts c a n p ra c tice th e ir favourite sp o rt.

An a n a ly sis of th e re la tio n s h ip betw een w ays of sp e n d in g tim e a n d p a ss e n g e r age sh o w s th a t:

- th e o lder th e p a ss e n g e r, th e m ore often h e / s h e goes s ig h tse e in g o r for a conference, a n d th e le ss w illing h e /s h e is to go sh o p p in g , ta k e p a rt in c u ltu ra l ev en ts o r play golf; - th e y o u n g e r th e p a ss e n g e r, th e m ore willing h e / s h e is to sh o p , ta k e p a rt in c u ltu ra l ev en ts a n d fairs, a n d go sailing; - b o th th e o ld e st a n d th e y o u n g e st p refer to visit m u s e u m s a n d s p e n d tim e on th e b each ;

- m iddle-aged p a s s e n g e rs p re fe r to fish, w ork, play golf a n d go sailing.

4 . SPECYFIKA HOTELARSTWA MORSKIEGO

Pływ ający hotel jest obiektem bardzo nietypowym ze względu na fakt istnienia dwóch dób hotelo­ wych w ciągu 24 godzin oraz że wszyscy goście pojaw iają się i znikają niemal jednocześnie. W lą­ dowych hotelach w ym iana gości je s t zdecydow a­ nie bardziej rozłożona w czasie i pozw ala służbom piętrowym na spokojne w ykonanie sw oich obo­ wiązków. W pływ ających hotelach istnieją więc w ciągu doby dw a okresy w ielkiego pośpiechu, 0 niejednakow ym natężeniu.

Do najistotniejszych różnic m iędzy hotelem lą­ dow ym a prom em należy także „w aga funkcji noc­ legow ej” . W hotelu lądow ym funkcja noclegow a jest absolutnie w iodącym i głów nym zadaniem obiektu, natom iast w przypadku hotelarstw a m or­ skiego nocleg spada do rangi usługi zaledw ie kom ­ plem entarnej, pozostając w cieniu produktu w ła­ ściw ego - transportu.

Istotną różnicą pom iędzy prom em a hotelem lądowym je st ilość pracy, k tórą m uszą wykonać pracownicy. S zw ajcarskie wskaźniki hotelarskie przew idują w hotelach dobrej klasy zatrudnienie rzędu 0 ,7 -0 ,8 pracow nika na łóżko, natom iast na

Polonii w skaźnik ten wynosi 0,08, czyli dziesię­

ciokrotnie mniej. W ynika z tego, że pracownicy działu hotelow ego na prom ie pow inni wykonywać dziesięciokrotnie więcej obow iązków i do tego dwa razy w ciągu doby, niż ich koledzy pracujący w hotelach lądowych. O czyw iście takie przelicza­ nie je st dużym uproszczeniem , ale w pew nym sen­ sie oddaje charakter pracy na prom ie. Przy podsta­ wowym stanie zatrudnienia Polonii, na je d n ą oso­ bę przypadają średnio 22 kabiny do posprzątania 1 65 łóżek do pościelenia. N ajlepszym potw ierdze­ niem ogrom u pracy je st fakt, że w sezonie codzien­ nie odw ożone je s t do pralni około 1000 kg brudnej bielizny.

Szw edzkie czasopism o „E xpressen” w 1997 r. prow adząc ranking prom ów pasażerskich na B ałty­ ku przyznało Polonii pierw sze m iejsce. C zęść noc­ legowa prom u została zakw alifikow ana do katego­ rii 4*, a restauracyjna 5*.

Kategorie w edług których dzieli się hotele lą­ dowe i zw iązane z tym standardy trudno je s t prze­ łożyć na tak specyficzny obiekt hotelarski, jakim je s t prom, gdzie rdzeniem produktu je st transport. Takie w ym agania kategoryzacyjne, ja k w ielkość pokoi, s ą trudne do zachow ania ze względu na bar­ dzo ograniczoną pow ierzchnię. Pozostałym i

uchy-4 . SPECIAL FEATURES OF THE MARINE HOTEL’ BUSINESS

A m a rin e h o tel is q u ite u n u s u a l, having two h o te l cycles w ith in 24 h o u rs a n d p a ss e n g e rs w ho a p p e a r a n d d isa p p e a r a lm o st a t th e sa m e tim e. The sam e p ro c e ss in a n o rd in a ry h o tel is s p re a d in tim e a n d allow s th e room sta ff to do th e ir d u tie s w ith o u t h u riy in g w hile in m arin e h o te ls th e re a re two p e rio d s of extrem e r u s h of vary in g in te n s ity w ith in 24 h o u rs. An im p o rta n t difference b etw een a hotel on lan d a n d a ferry is th e significance of th e a cc o m m o d a tio n fu n ctio n . In a n o rd in a ry h o tel it is a b so lu te ly th e m ain fu n ctio n , w hile in th e c a se of a m arin e ho tel it is m erely a co m p lem en tary service to tra n s p o rta tio n .

A n o th e r difference is th e a m o u n t of w ork th a t h a s to b e d o n e by th e staff. S w iss h o tel coefficients su g g e st 0 .7 -0 .8 w o rk ers em ployed p e r bed in high s ta n d a r d h o te ls, w hile on b o ard th e Polonia th e coefficient is 0.0 8 , ten tim es less. T his m e a n s th a t ferry hotel em ployees sh o u ld perform te n tim es m ore d u tie s , tw ice w ith in 24 h o u rs, th a n th e ir co lleag u es in h o te ls on land. N atu rally s u c h a c alc u la tio n is greatly sim plified, b u t in a s e n s e it reflects th e c h a r a c te r of w ork o n a feriy w here one p e rso n h a s to c le a n 22 c a b in s a n d m ake 65 b e d s. T he e n o rm o u s a m o u n t of w ork is sh o w n by th e fact th a t every day a b o u t 1000 kg of la u n d ry is ta k e n aw ay for w ash in g .

In 1997, a cc o rd in g to th e S w edish p erio d ical Expressen, th e Polonia ra n k e d h ig h e st of th e p a s s e n g e r ferries on th e B altic. Its h o tel se c tio n w as ra te d a s 4 -sta r, a n d th e r e s ta u r a n t 5 -sta r. The categ o ries a n d s ta n d a r d s applied to h o te ls on la n d c a n h a rd ly be ap p lied to ferry h o te ls w h ere th e core of th e p ro d u c t is tra n s p o rta tio n a n d it is difficult to m eet s u c h re q u ire m e n ts a s a p p ro p ria te room size b e c a u s e of th e very lim ited space. A n o th er deficiency is th e lack of te le p h o n e s, telev isio n a n d som e fu rn itu re in th e c a b in s p ro d u c e d by tech n ical lim itatio n s a n d th e s h o rt s ta y on board.

bieniami z punktu w idzenia hotelarstw a lądow ego może być brak telefonów , telew izorów i niektó­ rych elem entów um eblow ania w kabinach, co pow odow ane je st m ożliw ościam i technicznym i i krótkim czasem pobytu gości na pokładzie.

Specyfika hotelarstw a m orskiego objaw ia się także w w ykorzystaniu składników oferty tow arzy­ szącej. N ajpopularniejszą rozryw ką podczas rej­ sów i najw iększym źródłem dochodów arm atora, większym niż w szystkie pozostałe działy hotelowe, są sklepy w olnocłow e, z których korzysta 86% pa­ sażerów. Sklepy p ełn ią także funkcję alternatyw ­ nych terenów spacerow ych na w ypadek niepogo­ dy. Na drugim m iejscu p lasu ją się pokłady space­ row e - 78% , z których korzysta w iększość pasaże­ rów zażyw ając ruchu na św ieżym pow ietrzu, wy­ grzew ając się na słońcu, czy też po prostu ogląda­ jąc m om ent w ejścia i w yjścia z portu. Dopiero ko­ lejne m iejsca na liście najczęściej w ykorzystyw a­ nych elem entów oferty zajm uje gastronom ia: C afe­ teria (51%), restauracja (40%) i Coctail Bar (39%).

The sp ec ia l c h a r a c te r of m a rin e h o tels c an also be s e e n in th e co m p lem en tary services. T h e m o st p o p u la r e n te rta in m e n t d u rin g th e trip s, a n d th e s o u rc e of th e la rg e st incom e for th e s h ip o w n er - larg er th a n from all o th e r hotel d e p a rtm e n ts, a re th e d u ty -free s h o p s u s e d by 86% of th e p a ss e n g e rs . S h o p s a re also an a lte rn ativ e for th o se w ho w a n t to go for a w alk w h e n th e w e a th e r is bad. The p ro m e n a d e d e c k s com e n e x t a n d are u s e d by th e m ajo rity of p a s s e n g e rs (78%) w ho w a n t to b r e a th e som e fresh air, s ta y in th e s u n s h in e o r sim ply w atch th e m o m e n t of leaving o r e n terin g th e h a rb o u r. T h e n co m es caterin g : th e cafe­ teria (51%), r e s ta u r a n t (40%) a n d cocktail b a r (39%). 5 . CONCLUSIONS 5. PODSUMOWANIE

Pomimo bardzo wysokiej lokaty prom u Polonia pośród jednostek pływ ających na liniach z Polski, na tle europejskich potentatów prom ow ych Unity L ine posiada dosyć nisk ą pozycję. Jeden prom i pięć lat tradycji to jed n ak bardzo mało w śród firm w ładających kilkudziesięciom a jednostkam i i ponad stuletnią historią. D okonując oceny nie m ożna zapom inać, że w iększość potężnych euro­ pejskich przew oźników prom ow ych stanow ią fir­ my pow stałe w państw ach w yspiarskich lub przy­ najm niej „półw yspiarskich”, w których żegluga prom ow a je st o w iele w ażn iejszą częścią system u kom unikacyjnego niż w Polsce, a rów nocześnie potężnym przem ysłem hotelow o-rozryw kow ym , który walczy o sw o ją pozycję i dochody.

A rm ator U nity Line z racji dynam icznego roz­ woju będzie w najbliższym czasie pow iększał swój udział w rynku. Firm a liczy na profity płynące z przyw ileju T axFree, który ma funkcjonow ać na wodach polskich do 2005 r. Nie bez znaczenia po­ zostaje rów nież coraz bardziej w idoczna w Euro­ pie tendencja do tw orzenia Euroregionów m ają­ cych na celu transgraniczne zacieśnianie w spółpra­ cy m iędzy sąsiadam i. Duże nadzieje wiąże się z rozbudow ą autostrad, który to proces spow oduje na pew no zw iększenie tranzytu ze Skandynaw ii na południe kontynentu przez Polskę.

D esp ite th e h ig h p o sitio n o ccu p ied by th e Polonia in ferries o p e ra tin g from Poland, U nity Line is still ra te d q u ite low in co m p ariso n w ith o th e r E u ro p e a n ferry co m p an ies. However, a single ferry a n d only a 5 y e a r-tra d itio n is n o t en o u g h to co m p ete w ith larg e firm s w ith te n s of v e sse ls a n d a o ne h u n d re d -y e a r long h isto ry . O ne s h o u ld n o t forget th a t m o st E u ro p e a n ferry c a rrie rs a re co m p an ies e s ta b lis h e d in in s u la r o r a t le a s t ‘sem i- in s u la r ’ c o u n trie s w h ere ferry freight is a m u c h m ore im p o rta n t p a rt of th e tr a n s p o r t sy ste m th a n it is in Poland, a n d a t th e sam e tim e it is a pow erful ho tel a n d e n te r ta in m e n t in d u s try fight­ ing for th e ir in co m e a n d position.

T h e U n ity L ine is d ev elo p in g d y n am ically a n d will b e in c re asin g its s h a re in th e m a rk e t b u t th e co m p an y d e p e n d s on p ro fits from th e D uty Free c o n ce ssio n av ailab le u n til 2005. The im p o rtan c e of th e grow ing tre n d to create e u ro re g io n s in E u ro p e in o rd er to im prove c ro s s-b o rd e r co -o p eratio n b e ­ tw een n e ig h b o u rin g c o u n trie s sh o u ld be noticed. T he d e v elo p m en t of th e m o to r­ w ay sy ste m will c e rta in ly in c re a se tra n s it from S c a n d in a v ia to th e s o u th of th e c o n tin e n t th ro u g h P oland.

Dobrze rokuje na przyszłość znaczna ilość pom ysłów zw iększających częstotliw ość zakupów dokonyw anych przez potencjalnych klientów. O peracje te pozw oliły zw iększyć przychody części hotelarskiej Polonii z 5 min koron szwedzkich w 1996 r. do 10 min koron szw edzkich w 1999 r. Jest to m.in. wynik rozw oju koncepcji rejsów w ycieczkow o-rozryw kow ych (m ini cruising), jak też w ychodzenia coraz bliżej do klienta poprzez zw iększanie liczby punktów sprzedaży biletów, wraz z planow anym w najbliższej przyszłości uruchom ieniem kasy internetow ej. W szystkie te działania, pom im o silnej konkurencji na rynku przew ozów prom ow ych, stw arzają firm ie Unity Line szanse rozw ojui pozw alają patrzeć optym i­ stycznie w przyszłość.

PRZYPISY

1 Praca magisterska M onografia prom u m /f Polonia zosta­ ła wykonana pod kierunkiem prof. dr hab. Stanisława Liszew­ skiego w Katedrze Geografii Miast i Turyzmu Uniwersytetu Łodzkiego (Łódź 2000).

2 Charakterystyka członków załogi Polonii powstała na podstawie ankiet przeprowadzonych w sierpniu 1999 r. Kwe­ stionariusze ankiet zostały opracowane przez autora, a po prze­ tłumaczeniu na angielski zatw ierdzone przez Dyrektora Pionu Pasażerskiego Unity Line. A utor pracy zdecydował, że nie będzie badać całej załogi prom u, a skupi się na pracowni­ kach działu hotelowego mających kontakt z pasażerami. Ze

144 osób załogi pracujących na obydwu zmianach autor po­ stanowił zrezygnować z rozmowy z 40 pracownikami działu deck & engin oraz 20 kucharzami. W sumie badana zbioro­ wość liczyła 84 członków załogi, z których 72 zgodziło się od­ powiedzieć na pytania zawarte w ankiecie, co stanowi 85% całej grupy.

3 Podczas badań prowadzonych na pokładzie promu w trakcie rejsów, zarówno w dni robocze jak i w weekendy, przebadanych zostało 220 pasażerów różnych narodowości podróżujących Polonią. Selekcja respondentów była losowa. Z uwagi na dobór próby pasażerów i charakter badań rezultaty należy traktować sondażowo. Jako ciekawego materiału uzu­ pełniającego oraz pom ocniczego autor zdecydował się użyć wynik badań ankietowych przeprowadzonych przez szwedzki in­ stytut SKOP pod patronatem Szwedzkiego Instytutu Turysty­ ki. Badania te miały rów nież charakter ankietowy. Przeprowa­ dzono je w okresie czerw iec-w rzesień 1998.

4 Badania zasięgu przestrzennego promu zostały przepro­ wadzone na podstawie analizy 2000 numerów rejestracyjnych pojazdów przewożonych w okresie praktyk. Brane pod uwagę były samochody osobowe, motocykle, mikrobusy i autokary. Do dalszych obliczeń pojazdom zostały przyporządkowane następujące wartości: motocykl - jedna osoba, samochód oso­ bowy - trzy, mikrobus - dziewięć, autokar - 40 osób. Autor świadomie nie brał pod uwagę sam ochodów ciężarowych, po­ nieważ miejsce ich rejestracji często nie pokrywa się z siedzi­ b ą firmy bądź miejscem zamieszkania kierowcy.

The large n u m b e r of id e as w hich c a n p e rs u a d e p o te n tia l c lie n ts to m ak e m ore p u r c h a s e s h av e in c re a se d th e incom e of th e h o te l d e p a rtm e n t on th e Polonia from 5 m illion S w edish crow ns (SEK) in 1996 to 10 m illion in 1999. T his in c re a s e also re s u lte d from th e d e v elo p m en t of th e m in i-cru isin g idea, a n d from ta k in g a s te p to w ard s th e c u s to m e r by o p e n in g m ore tick et offices a n d p la n n in g a n in te rn e t tick et sy stem . All th e s e activ ities give th e U nity Line a n o p p o rtu n ity to develop a n d fu n c tio n su c c e ssfu lly in th e fu tu re d e sp ite s tro n g c o m p etitio n in th e ferry m a rk e t.

NO TES

1 M aster’s th e sis Monografia promu m / f Polonia (Monograph on the Polonia ferry) was w ritten u n d e r the supervision of Professor Stanisław Liszewski a t the D epartm ent of U rban and Tourism Studies, University of Łódź (Łódź 2000).

2 The description of th e crewm em bers was based on a survey conducted in A ugust 1999. The q uestionn­ aires were w ritten by th e au th o r, and after they had been tran slated into English, the Director of Passenger Affairs a t the Unity Line gave h is perm ission to u se them. The a u th o r decided n o t to survey th e whole crew b u t only the hotel section who have contact with the passengers. O ut of 144, w orking on both shifts, the au th o r surveyed all b u t 40 deck and engine workers and 20 cooks. All in all, 84 crewm em bers took p art in the survey, 72 of whom (85%) agreed to answ er the questions.

3 The survey, conducted on board the ferry on weekdays an d a t w eekends, com prised 220 passengers of different nationalities selected a t random . The choice of the p assen g er sam ple and the ch aracter of the research led to survey resu lts. The au th o r used interesting com plem entary m aterials i.e. the results of the survey conducted by the Swedish SKOP institute working u n d e r the au sp ice s of the Swedish Tourism Institute in Ju n e -S e p te m b e r 1998.

4 R esearch into th e spatial origin of ferry passengers w as b ased on an analysis of 2000 registration plates of vehicles: p assen g er cars, motorcycles, m inibuses and coaches. For further calculations, the following num bers were ascribed to the vehicles: motorcycle - 1, passenger car - 3, m inibus - 9, coach - 40. The a u th o r purposely did not include lorries b ec au se th e ir place of registration is often different from the firm’s registered office or the driver's hometown.

BIBLIOGRAFIA - BIBLIOGRAPHY

K a c z m a r e k S. L i s z e w s k i S., 1989, Funkcja turystyczna Ł o m n i e w s k i K . , M a ń k o w s k i W., Z a l e s k i J.. 1975, Morze

Kartuz, „Acta Universitatis Lodzlensls". Turyzm, nr 5. Bałtyckie. PWN. Warszawa.

s. 67-91. The Baltic Panorama. 3 0 lat llnll Śwlnoujścle-Ystad. 1997, Szczecin, s. 4.