• Nie Znaleziono Wyników

View of The Legal Regulations Concerning the Eucharist at the Lvov Council of 1765

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "View of The Legal Regulations Concerning the Eucharist at the Lvov Council of 1765"

Copied!
14
0
0

Pełen tekst

(1)

R O C Z N I K I N A U K P R A W N Y C H T o m IX , z e s z y t 2 - 1999 K S . S T A N I S Ł A W T Y M O S Z L u b l i n P R Z E P I S Y P R A W N E D O T Y C Z Ą C E E U C H A R Y S T I I N A S Y N O D Z I E L W O W S K I M Z 1 7 6 5 R O K U P r z e c h o w y w a n i e N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u i f o r m y k u ltu e u c h a r y s t y c z ­ n e g o z m ie n ia ły się w c ią g u w ie k ó w . H i s t o r i a K o ś c i o ł a w y k a z u j e z n a c z n e o d r ę b n o ś c i w p o s z c z e g ó ln y c h k r a ja c h c z y n a w e t p r o w i n c j a c h k o ś c i e l n y c h , k tó re b y ły o d b ic ie m w ia ry i p o b o ż n o ś c i m i e s z k a ń c ó w ty c h re jo n ó w . W o k r e ­ sie p rz e d r o z b io ra m i P o ls k i n a te r e n ie a r c h i d i e c e z j i l w o w s k ie j istniał j u ż d o ś ć d o b rz e ro z w in ię ty ku lt e u c h a r y s ty c z n y . W a r t o w ię c p r z e ś le d z ić p r z e c h o d z e n i e c a ło ś c i sp ra w z w ią z a n y c h z o f i a r ą M s z y św ., k u l t e m e u c h a r y s t y c z n y m , p r z e ­ c h o w y w a n i e m N a j ś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u , n o r m a m i p r a w a p a r t y k u l a r n e g o do je d n o l i t e g o u p o r z ą d k o w a n i a tej d z ie d z in y p r z e z p r a w o p o w s z e c h n e . W a c ł a w H ie ro n im S ie ra k o w s k i ( 1 7 6 0 - 1 7 8 0 ) , a r c y b i s k u p i m e t r o p o l i t a lw o w s k i, p o d j ą ł o d n o w ę ż y c ia r e lig ijn e g o w a r c h id ie c e z ji l w o w s k i e j w d u c h u u c h w a ł S o b o r u T ry d e n c k ie g o i na p o d s ta w ie d z i e d z i c t w a w c z e ś n i e j s z y c h u c h w a ł s y n o d a ln y c h . S o b ó r T r y d e n c k i ( 1 5 4 5 - 1 5 6 3 ) o b e j m o w a ł r e f o r m ą w ie le d z ie d z in ż y c ia d u s z ­ p a s te rs k ie g o , co s ta n o w iło isto tn y p u n k t o d n i e s i e n i a d la u s t a w o d a w s t w a p a r t y ­ k u la r n e g o p rz e z w ie le stuleci. D e k r e ty s o b o r o w e z m ie r z a ły w s w y c h z a ł o ż e ­ n iach do w z m o c n i e n i a k a rn o ś c i k le ru , d y s c y p l i n y s a k r a m e n ta ln e j, ś w i a d o ­ m o śc i re lig ijn e j o ra z u j e d n o lic e n ia p r a k t y k i s p r a w o w a n i a liturgii, a t a k ż e s ta n o w iły p o d s t a w o w e źró d ło d la s y n o d ó w p r o w i n c j a l n y c h i d ie c e z ja ln y c h w u s u w a n iu z a is tn ia ły c h n a d u ż y ć o ra z b ł ę d n y c h z w y c z a j ó w . S y n o d a r c h i d i e c e ­ zjaln y lw o w s k i a rc y b is k u p a W a c ł a w a H i e r o n i m a S i e r a k o w s k i e g o z 1765 r o k u b a z o w a ł n ie tylko na u s ta w o d a w s t w i e t r y d e n c k i m , ale w y k o r z y s t a ł u s t a w o ­ d a w s tw o r o d z im e , k tó re z n a c z n ie r o z w i n ą ł , a p o n a d to u w z g l ę d n i ł a k t u a l n e p o trz e b y p a s to r a ln e a rc h id ie c e z ji. S p o ś r ó d c a łe j g a m y z a g a d n ie ń , j a k ą z a j m o ­ w ał się ten sy n o d , c h c e m y w n in i e j s z y m a r t y k u l e u w y p u k l i ć s p r a w y d o t y c z ą ­ ce s p r a w o w a n ia ofiary M s z y św ., p r z e c h o w y w a n i a N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n t u i k u ltu E u c h a ry stii.

(2)

1. S P R A W Y Z W I Ą Z A N E Z O D P R A W I A N I E M M S Z Y Ś W I Ę T E J

O f ia r a M s z y św. s ta n o w iła d la a r c y b i s k u p a c e n tru m d u s z p a s te r z o w a n ia . W s z y s t k i e c z y n n o ś c i p a s te r s k ie , ta k ie j a k c o d z i e n n e o b o w ią z k i, w iz y ta c je k a n o n i c z n e , k o n f e r e n c j e d z i e k a ń s k i e i z ja z d s y n o d a ln y ro z p o c z y n a ł od o d p r a ­ w ie n ia o r a z w y s ł u c h a n i a M s z y św . S tąd też w u c h w a ła c h s y n o d a ln y c h zw ró c ił u w a g ę , iż o fia ra u s t a n o w i o n a p r z e z C h r y s t u s a P a n a je s t św ięta, do której s p r a w o w a n i a i u d z ia łu n a le ż y się w ła ś c i w i e p r z y g o to w a ć . P r a w o d a w c a p o d ją ł r e f o r m ę tej k w e s tii w n a w i ą z a n i u d o w c z e ś n i e j s z y c h d y s p o z y c ji sy n o d ó w a r c h id ie c e z ji lw o w s k ie j z lat 1593 i 1641 ro k u . W kilku m ie js c a c h sta tu tó w s y n o d a l n y c h o m a w i a p r o b l e m a t y k ę ż y c ia i o b y c z a j ó w k a p ła n ó w , sz a fa rz y E u c h a r y s tii. P r a g n ą ł on p r z y p o m n i e ć o g o d n o ś c i p o s łu g i k a p ła ń sk ie j. W a r ty ­ k u le o ż y c iu i o b y c z a j a c h d u c h o w n y c h a rc y b is k u p S ie r a k o w s k i z o b o w ią z a ł k a p ł a n ó w d o d a w a n i a w i e r n y m d o b r e g o p r z y k ł a d u w ła s n y m ż y c ie m , ab y nie m o ż n a b y ło o n ic h nic z łe g o p o w i e d z i e ć , p o n i e w a ż o d p r a w i a j ą c o d z ie n n ie o f ia r ę M s z y św. D u c h o w n i n iż s z y c h ś w ię c e ń w in n i u c z e s tn ic z y ć w c o d z ie n n e j M s z y św ., p r z y s t ę p o w a ć d o s a k r a m e n t u p o k u ty i p rz y jm o w a ć K o m u n i ę św. w e w ł a s n y c h k o ś c i o ł a c h p a r a f i a l n y c h lub w k o ś c ie le , przy k tó r y m p r a c u j ą a lb o p r z y k tó r y m p r z e b y w a j ą 1. D o u t r z y m a n i a ś w ię to ś c i i z a c h o w a n ia g o d n o ­ ści s ta n u k a p ł a ń s k i e g o d u c h o w n i m ie li o b o w i ą z e k o d p r a w ić co roku o ś m i o ­ d n i o w e lu b p r z y n a j m n i e j p i ę c i o d n i o w e re k o le k c je k a p ła ń s k ie . M o g ły one o d b y w a ć się w w y z n a c z o n y c h d o m a c h z a k o n n y c h j e z u i t ó w , m is jo n a rz y , f r a n ­ c i s z k a n ó w , r e f o r m a t ó w , k a p u c y n ó w i k a r m e litó w . P rz e d w y ja z d e m n a r e k o ­ le k c je k a p ł a n i p o w in n i p o s ta r a ć się o z a s tę p s tw o w p a ra fia c h , ab y w ie rn y c h w ty m c z a s ie nie p o z b a w i ć m o ż l i w o ś c i p r z y s t ę p o w a n i a do K o m u n ii św . K a ­ p ł a n o m , k tó r z y z l e k c e w a ż y l i o d p r a w i a n i e r e k o le k c ji, n a le ż a ło z a w ie s ić u p r a w ­

1 S y n o d u s D i o c c e s a n a L c o p o l i e n s i s S u b C e l s i s s i m o , a c R e v e r e n d i s s i m o D o m i n o . D o m i n o V e n c e s l a o H i e r o n y m o D e B o g u s l a v i c e S i e r a k o w s k i D e i el A p o s t o l i c a e S e d i s G r a l i a A r c h i e p i s - c o p o M e t r o p o l i t a n o L e o p o l i e n s i . A n n o D o m i n i 1 7 6 5 . D i e b . 9 X X . X X I et X X I I M a j i. in E c c l e s i a M e t r o p o l i t a n a L e o p o l i e n s i C e l e b r a t a . L e o p o l i T y p i s S. R. M . A c a d e m i a s , A n n o D o m i n i 1765, k. D > D e v i t a e t h o n é s t a t e C l e r i c o r u m ( o d tej p o r y s k r ó t : S y n o d u s D i o c c e s a n a L c o p o l i e n s i s a. d. 1765)', p o r . A c t a et c o n s t i t u t i o n e s s y n o d i d i o e c e s a n a e l e o p o l i e n s i s , a n n o D o m i n i 1 5 9 3 d i e X I V . m e n s i s F e b r u a r i q u a e f u i t D o m i n i c a S e p t u a g e s i m e , c e l e b r a t a e , L e o / t o l i 1 5 9 3 , C r a c o v i a e , in o f f i c i n a A n d r e a e P e t r i c o v i 1 5 9 4 , c. 1; S y n o d u s D i o c c e s a n a L e o p o l i e n s i s p r a e s i d e n t e [...]. D. S t a n i s l a o a G r o c h ó w c e G r o c h o w s k i , [...] A n n o D o m i n i M . D C . X L L d ie 3. m e n s i s J u l i i in- c h o a t a e t q u i n t a e i u s d e m f i n i t a . L e o p o l i , in o f f i c i n a M i c h a e l i s S l o s k a , a r c h i e p i s c o p a l i s t y p o - g r a p h i , a n n o D o m i n i 164 1, c. X I . X I I ( o d t e j p o r y sk r ó t : S y n o d u s D i o c c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 6 4 1 ) \ S. S z u r e k, U s t a w y s y n o d ó w l w o w s k i c h z l a t 1 5 0 4 . 1 5 9 3 . 1 6 4 1 , 1 7 6 5 , L w ó w 1 9 3 1 , s. 7.

(3)

nien ie do s p o w ia d a n ia i w y z n a c z y ć z g ó r y in n y te rm in r e k o l e k c j i 2. P r a w o ­ d a w c a n a w ią z a ł ta k że do w y m o g ó w s tro ju k a p ł a ń s k ie g o . K a ż d y k a p ł a n i d u c h o w n y p o w in ie n n o s ić na s o b ie tak i strój, ab y z n ie g o m o ż n a b y ło w y c z y ­ tać w e w n ę trz n y ład d u c h a . Z a k a z y w a ł n o s z e n i a szat z b y t k ró tk ic h , k tó r e są w z w y c z a ju ś w ie c k ic h . P o n a d to k a ż d y k a p ła n i k le ry k p o w in ie n sta le n o s ić su ta n n ę ko lo ru c z a rn e g o , a p ra ła c i i k a n o n i c y k o ś c i o ł a m e t r o p o l i t a l n e g o m ieli nosić strój o d p o w ie d n i do s w o je g o stan u i g o d n o ś c i. W c z a s ie o d p r a w i a n i a M szy św. n a le ż a ło b y ć u b r a n y m w s u ta n n ę k o lo r u c z a r n e g o z k o łn i e r z y k i e m . W sz y s c y z kleru d ie c e z ja ln e g o p o w in n i n o s ić o k r ą g łe b ire ty b e z r o g ó w , n ie w y cięte, p o k ry te ty lk o c z a r n y m p ł ó tn e m i nie p o d o b n e w o g ó le do b e r e tó w św ieck ich . T a m , g d z ie s to s o w a n o inny z w y c z a j, s y n o d n a k a z a ł, a b y b y ło u su n ię te to n a d u ż y c ie . N ie w o l n o b y ło n o s ić z b y t d łu g ic h w ło s ó w ani p o s y p y ­ wać ich p u d re m , co b y ło z w y c z a j e m u ś w ie c k ic h . D u c h o w n i m ie li n o s ić to n su rę na ś ro d k u g ło w y , a n ie n a p o c h y łe j je j c z ę ś c i. P e r u k ę w o ln o by ło nosić tylko za p o z w o l e n i e m S to lic y A p o s to ls k ie j. P rz e d p r z y s t ą p i e n i e m do o d p ra w ia n ia M s z y św. s y n o d z a k a z a ł k a p ł a n o m z a ż y w a ć ta b a k i. P ie r ś c ie ń n a to m ia s t w cz a sie M s z y św . m o g li n o s ić ty lk o ci, k tó r y m n a to p o z w a l a ł o p r a w o '. W s p r a w a c h o fia r n o ś c i s y n o d z a le c ił, aby d u c h o w n i p r z y j m o w a l i z w d z ię c z n o ś c ią s ty p e n d ia od w i e r n y c h za a p l i k o w a n e in te n c je m s z a ln e . N a l e ż a ­ ło to cz y n ić d y s k r e tn ie i ro z w a ż n ie , ab y n ie d o c h o d z i ł o n ig d y d o w y g ó r o ­ w anej p rz y m u s o w e j o fia ry . N a z a k o ń c z e n i e tej d y s p o z y c ji sy n o d z w r ó c ił u w ag ę, aby p r z e s trz e g a ć w s z y s t k i c h u s t a n o w i o n y c h p r z e p is ó w p r a w n y c h i zaleceń w s p o só b ś w ię ty i n a b o ż n y . P r z e z ta k ie p o s t ę p o w a n i e k a ż d y k a p ła n m ó g ł w y d a ć o s o b ie d o b r e ś w i a d e c t w o ż y c ia , k tó r e r ó w n ie ż z a c h ę c i w i e r n y c h św ie c k ic h do m o c n e j w i a r y 4. N a t o m i a s t w ro z d z ia le o d u c h o w n y c h o b c y c h , n ie z n a n y c h i b e z s ta łe g o p o b y tu , p r a w o d a w c a p r z y p o m i n a ł d u c h o w n y m , ab y starannie i z u w a g ą s p r a w d z a li d o k u m e n t y k s ię ż y n i e z n a n y c h i p r z y b y s z ó w , którzy c h c ie lib y o d p r a w ia ć o f ia r ę M s z y św . W ten s p o s ó b s y n o d p r a g n ą ł z ab e z p iec z y ć się p rz e d n a d u ż y c i a m i ze s tro n y o s ó b n i e p o w o ł a n y c h do s p r a ­ w o w a n ia E u c h a ry s tii. P r z e s t r o g a a r c y b i s k u p a d o t y c z y ł a p r z e d e w s z y s t k i m osób n ie p e w n e g o stan u i p o w o ła n ia , k tó r z y w ł ó c z y li się p o z a w ł a s n ą d i e c e z j ą i o d w ie d z a li p r o b o s t w a i k la s z to ry . A b y w y k o r z e n i ć n a d u ż y c i a s y n o d n a k a z a ł w sz y stk im d z ie k a n o m , p r z e ł o ż o n y m z a k o n n y m , p r o b o s z c z o m i a d m i n i s t r a t o ­ rom, by po z a u w a ż e n iu n ie o d p o w i e d z i a l n y c h d u c h o w n y c h d o k ł a d n i e s p r a w ­ 2 S y n o d u s D i o e c c s a n a L e o p o l i c n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D , : D e v i t a e t h o n é s t a t e C l e r i c o r u m , k. K: D e R e g u l a r u b u s ; p o r . S z u r e k, d z . c y t ., s. 8. 3 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i c n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D 2: D e v i t a et h o n é s t a t e C l e r i c o r u m . 4 S v n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i c n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D->-E: D e v i t a e t h o n é s t a t e C l e r i c o r u m .

(4)

dzili s ta w i a n e im z a r z u t y i p o p a r li s w o je p o d e j r z e n i a z e z n a n ie m ś w ia d k ó w . Z e b r a n e in f o r m a c je n a le ż a ło s p is a ć , o p i e c z ę t o w a ć , z a o p a trz y ć w p o d p is y i p rz e s ła ć do o r d y n a r i u s z a lu b p r z e ł o ż o n e g o z a k o n n e g o , a n i e o d p o w ie d z ia ln y c h d u c h o w n y c h o d e s ła ć d o w ł a s n e g o o r d y n a r i u s z a d ie c e z j i 3. G o d n e s p ra w o w a n ie o fia ry M s z y św . w y m a g a ł o p r z y g o t o w a n i a o d p o w i e d n i e g o m ie js c a , stąd też p r a w o d a w c a u w z g l ę d n i ł w s ta tu ta c h s z c z e g ó ł o w e p r z e p is y p r a w n e d o ty c z ą c e ołta rz a . S y n o d n a k a z a ł, ab y o łta rz e , n a k tó r y c h s p r a w u je się E u c h a ry s tia , by ły b u d o w a n e w s p o s ó b g o d n y i k o s z t o w n y n a tyle, n a ile p o z w a la ły na to f u n ­ d u s z e k o ś c io ła . P o le c ił r ó w n ie ż u m i e s z c z a ć n a d o łta r z a m i o b ra z y C h ry s tu s a , B o g u r o d z i c y i ś w ię ty c h . M ia ły o n e b y ć w y k o n a n e w taki sp o só b , aby p o b u ­ d z a ły u m y s ł y w i e r n y c h d o p o b o ż n o ś c i. J e d n o c z e ś n i e p r a w o d a w c a z a k a z ał w i e s z a n i a o b r a z ó w , k tó r e by o b r a ż a ł y u c z u c i a w ie rn y c h . P o w a g a o łta rz a w y ­ m a g a ł a n a l e ż y t e g o u tr z y m a n i a g o w c z y s to ś c i. M e n s a o ł ta r z o w a m ia ła być p r z y k r y t a b a r w n y m p łó tn e m d la o c h r o n y p r z e d k u r z e m 6. Je ż e li ch o d z i o m a ­ teriał, j a k o b u d u le c , k tó r e g o m o ż n a u ż y w a ć n a b u d o w ę o łtarza, p r a w o d a w c a o k re ś lił, że n a l e ż a ł o k o r z y s ta ć z ta k ie g o m a te r ia łu , k tó ry b y łb y e ste ty c z n y , trw a ły i m o c n y , w m ia r ę m o ż l i w o ś c i m u r o w a n y , a sc h o d y lub s to p n ie przy o łta rz u m ia ły b y ć n i e z b y t w y s o k i e , lecz p r o p o r c j o n a l n e do w ie lk o śc i o łtarza. M ie js c e p rz e d o ł ta r z e m , n a k tó ry m stał c e le b r a n s z m in is tr a n te m , m ia ło być o d p o w i e d n i o s z e r o k i e i w y g o d n e . Po b o k a c h o łta rz a m ia ło być o b s z e rn e o b e jś c ie . P r a w o d a w c a z w r ó c ił u w a g ę n a to, że w l ic z n y c h k o ś c io ła c h istniały o łta rz e , k tó re z a k łó c a ły o d p o w i e d n i p o r z ą d e k , a t a k ż e p su ły a r c h ite k tu rę k o ś c io ła . S y n o d z a k a z a ł b u d o w a n i a w k o ś c io ła c h o łta rz y p o n a d k o n ie c z n ą p o tr z e b ę , a j e ś l i b y k to ś z f u n d a t o r ó w z ło ż y ł o f ia r ę n a taki cel, to n a le ż a ło go p ro s ić , a b y p i e n i ą d z e o f ia r o w a ł n a k o n s e r w a c j ę k o ś c io ła lub inne w y d a tk i, k tó r e w d a n e j c h w i l i b y ły n a jb a r d z ie j p o t r z e b n e 7.

P r o b l e m a t y k ę m i e j s c a z w i ą z a n e g o ze s p r a w o w a n i e m M sz y św. a rc y b is k u p W . H. S i e r a k o w s k i z a w a r ł w d w ó c h o d d z i e l n y c h a r ty k u ła c h s y n o d u . P ie rw s z y a r ty k u ł o k a p lic a c h , o ł ta r z a c h , p r y w a t n y c h d o m a c h m o d litw y i s p rz ę c ie litu r­ g i c z n y m z o s ta ł w y z n a c z o n y n a p i e r w s z ą s e s ję s y n o d u i o p ie ra ł się na p r z e p i ­ s a c h p r a w n y c h u s t a n o w i o n y c h n a S o b o r z e T r y d e n c k i m i z a w a r ty c h w k o n s t y ­ tucji M a g n o cum p a p i e ż a B e n e d y k t a X I V 8. D r u g i n a to m ia s t arty k u ł o k a p li­

5 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D e C l e r i c i s e x t r a ñ é i s , i g n o t i s . et V a g i s . 6 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. O: D e C a p e l l i s , A l t a r i b u s et O r a t o r i s P r i v a t i s S a c r a q u e S u p e l l e c t i l i . 7 T a m ż e . 8 T a m ż e ; p o r . C á n o n e s e t D e c r e t a C o n c i l i i T r i d e n t i n i e x e d i t i o n e R o m a n a

(5)

cach i o r a to ria c h p r y w a tn y c h z o s ta ł d o ł ą c z o n y d o p r z e p i s ó w p r a w n y c h s y n o d u p o d c z a s o b ra d trzeciej sesji i z a w ie r a ł r o z p o r z ą d z e n i a d u s z p a s t e r s k i e a r c y b i s ­ k u p a o u ż y w a n iu k a p lic i o r a to r ió w p r y w a t n y c h . A r c y b i s k u p S i e r a k o w s k i w y ­ dał p o w y ż s z e r o z p o r z ą d z e n ie 17 lip c a 1764 r o k u z le tn iej r e z y d e n c ji w O b r o - s z y n ie w w e rsji d w u ję z y c z n e j: ł a c iń s k ie j i p o ls k ie j o r a z w ł ą c z y ł j e d o s t a t u ­ tów s y n o d u 9.

P r a w o d a w c a w p rz e p is a c h s y n o d u p o s t a n o w i ł z a b e z p i e c z y ć s a k r a ln o ś ć m ie jsc ś w ię ty c h i n ie d o p u ś c ić d o ich p r o f a n a c ji. Z o b o w i ą z a ł p r o b o s z c z ó w i re k to r ó w K o ś c io łó w do c z u w a n i a n a d ty m , a b y n ie s p r z e d a w a n o to w a r ó w ani a r ty k u łó w s p o ż y w c z y c h w e w n ą tr z k o ś c i o ł a lub n a c m e n ta r z u . P o n a d t o s y n o d n a k a z a ł, aby n ie u r z ą d z a n o ta ń c ó w i p i ja ty k w p o b l i ż u k o ś c i o ł a 10. S y n o d a r c y b is k u p a W . H. S i e r a k o w s k i e g o o m ó w i ł b a r d z o s z c z e g ó ł o w o p r a w o do b u d o w a n i a k a p lic p r y w a t n y c h i u s t a n o w i ł w y m o g i s t a w ia n e k a n d y ­ d a to m n a k a p e l a n ó w " . R o z p o r z ą d z e n i e d u s z p a s t e r s k i e w łą c z o n e d o s ta tu tó w s y n o d u o u ż y w a n i u kap lic i o r a to r ió w p r a w n y c h z 17 lip c a 1764 r o k u z a w i e r a ł o s z e r o k ie u z a s a d ­ n ie n ie z a k ła d a n ia ich w a rc h id ie c e z ji l w o w s k ie j. A r c y b i s k u p z a c z e r p n ą ł m o t y ­ w a c ję ze S ta re g o T e s t a m e n t u i n a u k i O j c ó w K o ś c io ła . W ś r ó d a r g u m e n t ó w p r z e m a w i a j ą c y c h za b u d o w ą n o w y c h k a p lic p r a w o d a w c a w y m ie n ił: d o b r o w ie r n y c h , d u ż ą o d le g ło ś ć od k o ś c io ła p a r a f ia ln e g o , t r u d n ą d ro g ę , n i e s p r z y j a j ą ­ c ą p o g o d ę , stan z d r o w ia o ra z p o d e s z ły w ie k w i e r n y c h 12. S tatu t s y n o d a ln y p o d a ł n o r m y , j a k i e p o w i n n y b y ć s p e ł n i a n e p rz y b u d o w a ­ niu n o w e j k ap licy . P r a w o d a w c a z a w a rł w n ic h o d p o w i e d n i e w y m o g i d o t y c z ą ­ ce b u d o w y . K a p lic a m ia ła b y ć m i e j s c e m w y d z i e l o n y m , w o l n o sto ją c a , n i e z a ­ leżna, p o w i n n a m ieć w ła s n e w e j ś c i e d o s t ę p n e ty lk o d la w ie r n y c h i z u p e ł n i e o d d z ie lo n a o d m ie s z k a ń p r y w a t n y c h , o d p o w i e d n i o w y p o s a ż o n a i u d e k o r o w a ­ na. P o m i e s z c z e n ie n a n a b o ż e ń s t w o p o w i n n o b y ć m u r o w a n e z o d p o w i e d n i m o łta rz e m i p r z y z a c h o w a n iu w s z y s t k i c h p r z e p i s ó w p r a w a l i t u r g ic z n e g o . P o ­ A. M D C C C X X X I V . [...] c d i d i t A e m i i i u s L u d o v i c u s R i c h t e r [...], L i p s i a e 1853 , s e s s . 2 2 d e c r . d e o b s e r v a n d i s et e v i t a n d i s in c e l e b r a t i o n e m i s s a e , ( o d tej p o r y s k r ó t : C o n c . T r i d .); C o n s t i t u t i o B e n e d i c t i X I V M a g n o c u m 1751 d i e 2 J u n i i . 9 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D d- F f: D e C a p e l l i s e t O r a t o r i s p r i v a t i s . 10 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. X 2-Y: D e F e s t i s c o l e n d i s , e t J e j u n i s s e r v a n d i s ; p o r . M . D z l e d u s z y c k i , Ż y w o t W a c ł a w a H i e r o n i m a S i e r a k o w s k i e g o a r c y ­ b i s k u p a l w o w s k i e g o , K r a k ó w 1 86 8, s. 191; S z u r e k, d z . c y t . , s. 3 8 - 4 0 . 11 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. O . D d- F f: D e C a p e l l i s et O r a t o r i s p r i v a - tis; p o r . S z u r e k , d z . c y t . , s. 3 2 - 3 3 . 12 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D d- F f: D e C a p e l l i s e t O r a t o r i s p r i v a t i s ; p o r . D z i e d u s z y c k i , d z . c y t . , s. 195.

(6)

n a d t o d z i e k a n m ia ł o b o w i ą z e k p r z e d o t w a r c i e m i p o ś w ię c e n ie m k a p licy czy o r a t o r i u m n a jp ie r w d o k o n a ć o g l ę d z i n i z b a d a ć , c z y k o ś c ió ł p a ra fia ln y nie p o n i e s i e ż a d n e j s z k o d y . C i, k tó r z y o tr z y m a li in d u lt n a o r g a n iz a c ję k ap lic y , m ie li o b o w i ą z e k z b u d o w a ć j ą w c ią g u j e d n e g o ro k u , a w razie p r z e k r o c z e n ia te g o t e r m in u p o z w o l e n i e w y g a s a ł o i b y ło n ie w a ż n e . W ła ś c ic ie le d ó b r, którzy o t r z y m a l i p o z w o l e n i e n a o t w a r c i e k a p lic y , m u sie li p rz e s tr z e g a ć n o r m o k a p l i ­ c a c h i d b a ć o to, aby s łu ż y ły d o b r u w i e r n y c h 13.

S y n o d w a rty k u le o k a p lic a c h i o r a to r ia c h p r y w a tn y c h , p o w o łu ją c się na u s t a w o d a w s t w o p a p i e ż a B e n e d y k t a X IV , z a k a z a ł k a p ła n o m d ie c e z ja ln y m ja k i z a k o n n y m o d p r a w i a n i a M s z y św . i u d z i e l a n i a s a k r a m e n tó w ś w ię ty c h w d o ­ m a c h i r e z y d e n c j a c h p r y w a t n y c h b e z p o z w o l e n i a o rd y n a r iu s z a , c h o ć b y k a p lic e c z y o r a t o r i a b y ły p r z y g o t o w a n e i n a l e ż a ł y do o s ó b u p r z y w ile jo w a n y c h . Nie w o l n o b y ło r ó w n i e ż b e z z g o d y i z a t w i e r d z e n i a o r d y n a r iu s z a p r z y jm o w a ć u r z ę d ó w k a p e l a n ó w n a d w o r a c h p a n ó w ś w ie c k ic h . Ci zaś, k tó rz y n ie z a c h o ­ w ali p r z e p i s ó w p ra w a , p o d le g a li s u s p e n s ie i in n y m k a ro m a r b i t r a l n y m '4.

K a p e la n i p rz y p o d j ę c i u p r a c y w k a p lic a c h p r y w a t n y c h lub o ra to ria c h byli z o b o w i ą z a n i s p r a w d z ić c z y p o s i a d a ł ) d o s ta te c z n e w y p o s a ż e n ie w sp rz ę t litu r­ g ic z n y , k tó r y b y ł k o n ie c z n ie p o t r z e b n y do n a le ż y te g o s p r a w o w a n ia N a j ś w i ę ­ tsz e j O fia ry , o r a z m ie li o b o w i ą z e k o d p r a w i e n i a c o d z ie n n ie ty lk o j e d n e j M szy św . w o b e c n o ś c i o s ó b u p r z y w i l e j o w a n y c h , z w y ją tk ie m u r o c z y s to ś c i św iąt P a ń s k i c h , N a jś w ię ts z e j M a r y i P a n n y , W s z y s t k i c h Ś w ię ty c h , ś w ię ty c h A p o s t o ­ łó w P io tr a i P a w ła , p o ś w i ę c e n i a i ty tu łu k o ś c i o ł a lo k a ln e g o . D o o s ó b u p r z y ­ w il e j o w a n y c h , k tó r e m o g ły u c z e s t n i c z y ć w e M s z y św . o d p r a w ia n e j w kaplicy p r y w a t n e j c z y o r a to r iu m , p r a w o d a w c a zaliczył: w ła ś c ic ie li k a p lic y z ro d zin ą, g o ś c i, d o m o w n i k ó w , słu ż b ę , p o d d a n y c h i ty c h , k tó rz y d la słu sz n e j p r z y c z y n y n ie m o g li u d a ć się d o k o ś c io ła p a r a f i a l n e g o 15. S y n o d z a k a z a ł p o n a d to k a p e ­ l a n o m u d z ie la ć K o m u n i i św . w i e l k a n o c n e j w k a p lic a c h i o ra to ria c h p r y w a t ­ n y c h 16. P r a w o d a w c a p o n a d t o p o z a w y m i e n i o n y m i o b o w ią z k a m i n a ło ż o n y m i na k a p e l a n ó w , do k tó r y c h n a l e ż a ł o c o d z i e n n e o d p r a w ia n ie M sz y św ., w y z n a c z y ł 13 T a m ż e . 14 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. E c: D e C a p e l l i s , A l t a r i b u s et O r a t o r i s P r i v a t i s S a c r a q u e S u p e l l e c t i l i ; p o r . C o n s t i t u t i o B e n e d i c t i X I V M a g n o c u m 1751 d i e 2 I unii, C o n . T r i d . A p p e n d i x , p . 5 1 0 - 5 2 0 . 15 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. O: D e C a p e l l i s , A l t a r i b u s et O r a t o r i s P r i v a t i s S a c r a q u e S u p e l l e c t i l i , k. D d- F f: D e C a p e l l i s e t O r a t o r i s p r i v a t i s ; p o r . D z i e d u- s z y c k i, d z . c y t ., s. 191; S z u r e k, d z . c y t . , s. 3 2 - 3 3 . 16 T a m ż e .

(7)

im o b o w ią z e k o d m a w i a n i a g ło ś n o p rz y o łta r z u p o r a n n y c h p a c ie r z y z m e d y t a ­ cją, w i e c z o r e m z ra c h u n k ie m s u m ie n ia , w n ie d z i e l ę i ś w ię ta g ł o s z e n i e s ło w a B o ż e g o , o g ła s z a n ie u r o c z y s ty c h ś w ią t, ś p ie w a n ie s u p lik a c ji, u c z e n ie k a t e c h i z ­ m u, p o ś w i ę c a n i e w o d y d la p o t r z e b k a p lic y o p r ó c z W i e lk ie j S o b o ty i p r z e d Z ie lo n y m i Ś w ię ta m i, u d z ie la n ie s a k r a m e n t u c h r z tu ś w ię te g o z w o d y w n a g łe j p o trz e b ie , o c z y m p o w in n i n a t y c h m i a s t p o i n f o r m o w a ć m ie j s c o w e g o p r o b o ­ s z c z a 17.

W k o le jn y m a rty k u le o k a p lic a c h , o łta rz a c h , p r y w a t n y c h d o m a c h m o d l i t w y i sp rz ę c ie litu r g ic z n y m z a k a z a ł k a p ła n o m o d p r a w i a n i a M s z y św. w d o m a c h p ry w a tn y c h b e z p o z w o l e n i a o r d y n a r i u s z a 18.

S y n o d w a rty k u le o k u m u l a c j i b e n e f i c j ó w i re z y d e n c ji b e n e f i c j a t ó w n a k a ­ zał p o s ia d a c z o m d w ó c h lub w ię c e j b e n e f i c j ó w w a r c h id ie c e z ji lu b p o z a nią, żeby w c ią g u d w ó c h m ie s ię c y od w y d a n i a te g o r o z p o r z ą d z e n i a p r z e d ł o ż y l i o r d y n a r iu s z o w i w y m a g a n ą do p o s i a d a n i a ty c h b e n e f i c j ó w d y s p e n s ę ze S to lic y A p o s to ls k ie j. B e n e fic ja c i z o b o w i ą z a n i by li b o w i e m d o o s o b is te j r e z y d e n c ji przy k o ś c io ła c h i m ieli p r o w a d z i ć d u s z p a s te r s tw o . M o g li o p u s z c z a ć b e n e f i c j a nie d łu ż e j j a k na d w a m i e s ią c e n a p o d s t a w i e s łu s z n e j p r z y c z y n y i po u z y s k a ­ niu p o z w o l e n i a o r d y n a r iu s z a . P r z y k o ś c i o ł a c h m ie li o n i o b o w i ą z e k z a tr u d n ia ć w ik a riu s z y , k tó rzy by w y p e łn ia li p o w i n n o ś c i z g o d n i e ze z o b o w i ą z a n i a m i , a w w y p a d k u ich b ra k u m o g li z a tr u d n ia ć t a k ż e z a k o n n i k ó w 19. P o n a d t o p r a ­ w o d a w c a p r z y p o m n i a ł w d w u n a s t ę p n y c h a rty k u ła c h s y n o d u o k u m u l a c j i b e n e fic jó w , r e z y d e n c ji b e n e f ic ja tó w , o r e k o l e k c j a c h k a p ła ń s k ic h , c y t o w a ł d o s ło w n ie f r a g m e n t k o n s ty tu c ji p a p i e ż a B e n e d y k t a X I V i n a k ła d a ł n a p r o ­ b o s z c z ó w o b o w i ą z e k o d p r a w i a n i a M s z y św. w n i e d z i e l ę i ś w ię ta w in te n c ji w ie rn y c h (p r o p o p u l o ) 20 o r a z z o b o w i ą z a ł d u c h o w i e ń s t w o do o d p r a w i a n i a r e k o le k c ji k a p ła ń s k ic h , aby z p o g ł ę b i o n ą f o r m a c j ą d u c h o w ą s p r a w o w a l i ś w i ę ­ te c z y n n o ś c i 21. 17 S y n o d u s D i o c c c s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. D d- F f: D e C a p e l l i s e t O r a t o r i s p r i v a t i s . 18 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. O: D e C a p e l l i s , A l t a r i b u s e t O r a t o r i s P r i v a t i s S a c r a q u e S u p e l l e c t i l i ; p o r . C o n e . T r i d . s e s s . 2 2 d e e r , d e o b s e r v a n d i s e t e v i t a n d i s in c e l e b r a t i o n e r n issa e . 19 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. I - I 2: D e p l u r a l i t a t e B e n e f i c i o r u m , et R e s i d e n t i a B e n e f i c i a t o r u m ; p o r . S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 6 4 1 , c. X I I I . 20 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. I ,: D e p l u r a l i t a t e B e n e f i c i o r u m , et R e s i ­ d e n t i a B e n e f i c i a t o r u m ; p o r . C o n s t i t u t i o B e n e d i c t i X I V C u m s e m p e r , [w : ] B e n e d i c t i X I V B u l - l a r i u m [...] C o n s t i t u t i o n e s , E p i s t o l e e tc . e d i t a e a b i n i t i o p o n t i f i c a l u s u s q u e a d a n n u m M D C C X L V I , t. I, P a r a t i 1 8 4 5 , p . 5 9 6 , § 6. 21 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. K: D e E x e r c i t i i s S p i r i t u a l i b u s ; p o r . C o n s t i t u t i o B e n e d i c t i X I V M a g n o c u m 1751 d i e 2 J u n i i , p. 5 1 0 - 5 2 0 .

(8)

J a k w y n i k a z p r z e d s t a w i o n e g o m a te r ia łu , p o s ta n o w ie n ia p r a w n e s y n o d u lw o w s k i e g o z 1765 r o k u , w s p r a w i e o d n o s z ą c e j się do s k ła d a n ia N a jś w ię ts z e j O fia ry , p r a w o d a w c a w s k a z a ł n a d o b r e p r z y g o t o w y w a n i e się k a p ła n ó w do o d p r a w i a n i a M s z y św . i z a c h o w a n i e n o r m p rz y w y k o n y w a n i u p o s łu g i k a p ł a ń ­ skiej. P o s t a w i o n e w y m a g a n i a o d n o s i ł y się do fo rm a c ji d u c h o w e j i i n te le k ­ tu a ln e j, a ta k ż e do s p ra w z w ią z a n y c h z o d p o w i e d n i m u b io re m d u c h o w n y c h . Z w r ó c o n o u w a g ę n a g o d z i w e m i e j s c e d o s p r a w o w a n i a o fia ry M s z y św ., a ta k ­ że n a o b o w i ą z e k lic z n e g o u c z e s t n i c z e n i a w niej w ie r n y c h św ie c k ic h .

Z p o w y ż s z y c h p r z e d s t a w i o n y c h tre ś c i, p o ś w i ę c o n y c h s p ra w ie o fia ry M szy św ., w y n i k a , że p o d s t a w o w y m i ź r ó d ł a m i p r a w n y m i , j a k ie w y k o r z y s t a n o przy s p o r z ą d z a n i u ty ch s ta tu tó w , b y ły u c h w a ł y try d e n c k ie , p rz e p is y p r a w n e p a p i e ­ ż a B e n e d y k t a X I V i u s t a w o d a w s t w o s y n o d a l n e a r c h id ie c e z ji lw o w s k ie j.

I I . K U L T E U C H A R Y S T I I

S y n o d w y p o w i a d a j ą c się n a t e m a t E u c h a r y s tii z a z n a c z y ł, że c h o c ia ż d o z n a ­ w a ł a o n a n a le ż y te j cz c i w c a łe j a r c h id ie c e z ji m e tro p o lita ln e j, to j e d n a k n a le ż y z a w s z e o b c h o d z i ć się z n i ą s ta r a n n i e i z n a l e ż n ą św ię to śc ią . T r o s k a o j e s z c z e w i ę k s z y r o z w ó j i s z a c u n e k k u ltu e u c h a r y s t y c z n e g o o ra z g o d n e p r z y j m o w a n i e z a p e w n i a ł y p r z e p is y u s t a n o w i o n e n a s y n o d z ie . A r c y b is k u p S ie r a k o w s k i u b o l e ­ w a ł n a d ty m , że w ie r n i n ie u c z ę s z c z a li n a M s z ę św., a w c z a s ie w i e l k a ­ n o c n y m n ie p r z y s t ę p o w a l i do s p o w i e d z i i K o m u n ii św . P o s ta n o w ił, ab y ci, k tó rz y te g o o b o w i ą z k u n ie s p e łn ili w s w o ic h p a ra fia c h , a p r o b o s z c z lub lud d o w i e d z i a ł się o ty m , z o s ta li trz y ra z y u p o m n ie n i, o c z y m m ó w iła f o r m u ła p u b lik a c ji e d y k tu z a m i e s z c z o n a w u c h w a ła c h s y n o d u 22. W razie b e z s k u t e c z ­ n o ś c i o g ł o s z o n e g o e d y k t u s y n o d n a k a z a ł, ab y z o s ta ła n a ło ż o n a k a ra in te rd y k tu " S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F ,: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o . T e k s t e d y k t u (k . Y a) b r z m i : Z r o z k a z u J a ś n i e O ś w i e c o n e g o N a j p r z c w i c l e b n i e j s z e g o N , N . A r c y b i s k u p a M e t r o p o l i t y L w o w s k i e g o A r c y p a s t c r z a N a s z e g o , z a p o z w a n i a w y r o k i e m p o d a j e s i ę d o w i a d o m o ś c i ty m w s z y s t k i m , k t ó r z y R o k u t e r a ź n i e j ­ s z e g o u p o r c z y w i e z a n i e d b a l i w y p e ł n i ć p r a w o K o ś c i e l n e , p r z y j ę c i e Ś w i ę t e j K o m u n i i W i e l k a n o c ­ n e j p r z y k a z u j ą c e ', i ż p o t r o j a k i m o g ł o s z e n i u n i n i e j s z e g o E d y k t u , vr p i e r w s z ą N i e d z i e l ę p o Z i e l o ­ n y c h Ś w i ą t k a c h b ę d ą p u b l i c z n i e p o I m i e n i u d e k l a r o w a n i : ż e w p a d l i u' l n t c r d y k t b r o n i ą c y im w e j ś c i e d o K o ś c i o ł a , i ż e w p r z y p a d k u ś m i e r c i [...] n i e m o g ą b y ć p o g r z e b a n i p r z y K o ś c i e l e , k t ó r y to E d y k t t a k t e r a z j a k o i p r z e z k a r t k i k o p i i o n e g o n a d r z w i a c h K o ś c i e l n y c h z a w i e s z o n e p u b l i k o w a n y m , t e j w a g i i w a l o r u b y ć m a , j a k g d y b y k a ż d y z n i c h o s o b i ś c i e b y ł o b w i e s z c z o n y i p i e r w s z y r a z u p o m n i a n y . N o t a n d u m p r o m u l g a r i d e b e a l : p o d r u g i r a z u p o m n i a n y . I n te r ti a v e r o : p o t r z e c i r a z u p o m i n a m y , p o r . D z i e d u s z y c k i , d z . c y t ., s. 1 9 1 - 1 9 2 .

(9)

w p ie r w s z ą n i e d z ie lę p o Z ie lo n y c h Ś w ię ta c h , c z y li w d z ie ń T r ó jc y P r z e n a j ­ św ię tsz e j. T r e ś ć f o r m u ły p u b lik a c ji in te r d y k tu z o s ta ła z a m i e s z c z o n a r ó w n i e ż w u c h w a ła c h s y n o d u 25. P o n a d to n a k a ż d y m p r o b o s z c z u s p o c z y w a ł o b o w i ą ­ zek w y w i e s z e n i a e d y k tu n a d rz w ia c h k o ś c i o ł a i tr z y k r o t n e g o u p o m n i e n i a z a m b o n y tych, k tó rz y nie p r z y s tą p ili do s p o w ie d z i i K o m u n i i św. w i e l k a n o c ­ nej. E d y k t n a le ż a ło o d c z y ta ć w ś w ię to W n i e b o w s t ą p i e n i a P a ń s k i e g o i w n i e ­ d z ie lę n a s t ę p n ą o ra z w p i e r w s z y d zień Z i e l o n y c h Ś w i ą t 24.

I n n y m p r z e ja w e m k u ltu e u c h a r y s t y c z n e g o , p o d n i e s i o n y m n a s y n o d z ie , b y ło w y s ta w ie n ie i a d o r a c ja N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u . P r a w o d a w c a s tw ie r d z ił, że j u ż od d a w n a w a rc h id ie c e z ji l w o w s k ie j w p r o w a d z o n o w y s t a w i e n i e i a d o ­ r a c ję N a j ś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u i o k re ś lił n o r m y p r z y o r g a n i z o w a n i u p u b l i c z ­ nej a d o racji N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u i p r o c e s ji e u c h a r y s t y c z n e j 25. D o d a ł r ó w n o c z e ś n ie , że do te g o n a b o ż e ń s t w a w k r a d ł y się z a n i e d b a n i a i b r a k n a l e ż y ­ tego sz a c u n k u , a w y s t a w i e n i a o d b y w a ł y się b e z u z y s k a n i a o d p o w i e d n i e g o u p o w a ż n ie n ia o r d y n a r iu s z a . S y n o d z a k a z a ł z a k o n n i k o m w y s t a w i a n i a N a j ś w i ę t ­ sz e g o S a k r a m e n tu do p u b lic z n e j a d o ra c ji w e w ł a s n y c h k o ś c io ła c h , c h y b a że n a p o d s ta w ie s łu s z n e j p r z y c z y n y , d la d o b r a d u c h o w e g o w i e r n y c h i za p o z w o ­ len iem o rd y n a r iu s z a m ie js c a . P r y w a t n ą a d o r a c j ę m o ż n a b y ło o d p r a w i a ć b e z w y s ta w ia n ia N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n t u z t a b e r n a k u l u m . H o s tia ś w ię ta p rz y o tw a rty m ta b e r n a k u lu m p o w i n n a b y ć tak o s ło n ię ta , ab y n ie b y ła w id o c z n a . P o n a d to s y n o d z w r ó c ił u w a g ę n a s p o s ó b w y s t a w i a n i a N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a ­ m e n tu z g o d n y z p r z e p i s a m i litu r g ic z n y m i z a w a r t y m i w r u b r y k a c h m s z a łu r z y m s k ie g o i w r o z p o r z ą d z e n i a c h k o n s ty tu c ji a p o s to ls k ic h . P o s t a n o w i e n i e s y n o d u z a b ra n ia ło r ó w n i e ż w s z y s tk im p r o b o s z c z o m w y s t a w i a n i a N a j ś w i ę t s z e ­ go S a k r a m e n tu b e z p o w a ż n e j p r z y c z y n y i b e z p o z w o l e n i a o r d y n a r i u s z a 26. 22 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. Y a Z r o z p o r z ą d z e n i a i r o z k a z u J a ś n i e O ś w i e c o n e g o N a j p r z e w i e l e b n i e j s z e g o N . N . A r c y b i s k u p a M e t r o p o l i t y L w o w s k i e g o A r c y p a s t e r za n a s z e g o , p o d a j e s i ę d o w i a d o m o ś c i , i ż n i ż e j w z m i a n k o w a n i w p a d l i w I n t e r d y k t i z a c i ą g a j ą n a s i e b i e k a r ę K o ś c i e l n ą , ż e n i e w o l n o im w c h o d z i ć d o K o ś c i o ł a , a n i n i e m o g ą b y ć p o g r z e b a n i i c h o w a n i n a m i e j s c u p o ś w i ę c o n y m w p r z y p a d k u ś m i e r c i i z e j ś c i a z t e g o ś w i a t a b e z o c z y w i s t y c h z n a k ó w p o k u t y s z c z e r e j i p r a w d z i w e j , z a to ż e S p o w i e d z i i K o m u n i i W i e l k a n o c n e j n i e o d p r a w i a ­ li, k t ó r ą K o ś c i ó ł Ś w i ę t y k a ż d e m u P r a w o w i e r n e m u o d p r a w i ć p r z y k a z u j e . S ą z a ś ci : N . N . N . N . N . N . N . N . 24 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. Y - Y , : D e C o m m u n i o n e P a s c h a l i ; p o r . D z i e d u s z y c k i , d z . c y t . , s. 191; S z u r e k , d z . c y t . , s. 20 . 2:1 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 5 D e c r e t u m D e S a n c t i s s i m o E u c h a r i s t i a e S a c r a m e n t o ( o d tej p o r y s k r ó t : D e S a n c . E u c h . S a c r . ) . 26 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o .

(10)

P r a w o d a w c a u stalił, że w c z a s ie c a ł o d o b o w e g o w y s ta w ie n ia N a jś w ię ts z e ­ go S a k r a m e n t u n a le ż a ło z a tr o s z c z y ć się o to, ab y z a p a lić p r z y n a jm n ie j 12 ś w ie c z ż ó łte g o lub b i a łe g o w o s k u , b y l e ty lk o n ie z a p a la ć św iec z łoju. R e k ­ to rz y k o ś c i o ł ó w m ie li d o k ł a d n i e p o i n f o r m o w a ć na p i ś m i e k a n c e la rię a r c y b is ­ k u p i ą o lic z b ie i p o t r z e b a c h w y s t a w i a n i a N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n tu w celu w y k l u c z e n i a n a d u ż y ć i u tr z y m a n i a p o r z ą d k u . K a n c e la r ia a r c y b is k u p ia m iała d o k ł a d n i e r o z p a tr z y ć w s z y s t k i e o k o l i c z n o ś c i , a p o te m d o p ie ro w y d a ć p o z w o ­ le n ie n a a d o r a c j ę s to s o w n ie d o m ie j s c o w y c h p o trz e b . N a z a k o ń c z e n ie u r o ­ c z y s t e g o w y s t a w i e n i a N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n t u s y n o d zalecił, aby bić w d z w o n y , z g r o m a d z i ć lic z n ie j w i e r n y c h , o k a d z ić w y s ta w io n y N a jś w ię ts z y S a k r a m e n t i po o d ś p i e w a n i u h y m n u P r z e d ta k w ie lk im S a k r a m e n te m u d zielić z e b r a n y m b ł o g o s ł a w i e ń s t w a 27.

S y n o d p o s t a n o w i ł r ó w n i e ż z l i k w i d o w a ć z w y c z a j o d n o s z e n ia N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u do z a k r y s tii lub b o c z n e j k a p lic y k o ś c io ła i takie p o s tę p o w a n ie u z a s a d n i ł b r a k ie m s z a c u n k u do E u c h a r y s t i i z w y ją tk ie m p ra k ty k i s to s o w a n e j w d n iu W i e c z e r z y P a ń s k i e j 28. W a r ty k u le d o t y c z ą c y m K o m u n i i ś w ię te j w ie lk a n o c n e j u s ta w o d a w c a p r z y ­ p o m i n a ł s o b o r o w e p o s t a n o w i e n i e o o b o w i ą z k u p r z y s t ę p o w a n i a do K o m u n ii św . w o k r e s ie w i e l k a n o c n y m . Z a n i e z a c h o w a n i e teg o p ra w a g ro ził k a ra m i k o ś c i e l n y m i 29. P r a w o d a w c a o k r e ś la ł też d o k ł a d n i e s p o s ó b z o r g a n i z o w a n i a p u b lic z n e g o k u ltu N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n t u w y r a ż o n e g o w a d o r a c ja c h i p r o c e s ja c h e u ­ c h a r y s t y c z n y c h 30. D o teg o u c z e s t n i c t w a w n a b o ż e ń s t w a c h e u c h a r y s ty c z n y c h z o b o w i ą z a ł k a p ł a n ó w , n a k ła d a ją c n a n ic h j e d n o c z e ś n i e o b o w i ą z e k z a c h o w a n ia s z a c u n k u 31 i p r e c e d e n c j i 32. P r a w o d a w c a p o d k r e ś lił w k o n s t y t u c j a c h s y n o d a l n y c h sp ra w ę n a t y c h m i a s t o ­ w e g o ś p ie s z e n i a k a p ł a n ó w z K o m u n i ą św . do c h o ry c h i o k re ślił przy tym

27 T a m ż e . 28 T a m ż e . 29 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. Y - Y ?: D e C o m m u n i o n e P a s c h a l i ; po r. C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 9 D e S a n c . E u c h . S a c r . 30 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m e t S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 5 D e S a n c . E u c h . S a c r . 31 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 7 D e S a n c . E u c h . S a c r . 32 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. C c - C c 2; p o r . C o n c . T r i d . s e ss . 2 3, c. 13 D e re g . e t m o n i a l .

(11)

sp o só b z a c h o w a n ia w ie r n y c h , u r z ą d z e n i a p ro c e s ji z N a j ś w i ę t s z y m S a k r a m e n ­ tem 3 i ustalił n o r m y p rz y o r g a n i z o w a n i u p r o c e s ji e u c h a r y s t y c z n y c h 34. A rc y b is k u p W . H. S ie r a k o w s k i p o le c ił, o d n o ś n ie do s p r a w y d o t y c z ą c e j u d z i e ­ lan ia K o m u n ii św. c h o r y m , aby z a n o s ić J ą w tak ie j l ic z b ie , aby n a d r o g ę p o w r o tn ą p o z o s ta ła p r z y n a jm n ie j m a ła h o stia , w c e lu u t w o r z e n i a p o w r o t n e j p rocesji e u c h a r y s ty c z n e j do k o ś c io ła . P r o c e s ja p o w r o t n a z N a j ś w i ę t s z y m S a k ra m e n te m , od c h o r y c h do k o ś c io ła , m ia ła być tak z o r g a n i z o w a n a , aby brali w niej ud ział o b e c n i u c h o r e g o . Ci, k tó r z y p r z y łą c z y li się do a d o r a c ji, m ogli u z y sk a ć o d p u s t za u d z ia ł w p r o c e s ji e u c h a r y s t y c z n e j . B y ł on u d z i e l o n y p rzez S to lic ę A p o s t o l s k ą n a p o d s t a w i e k o n s ty tu c ji p a p i e ż a M a r c in a V 3\ U z y s k a n y o d p u s t za u d z ia ł w p ro c e s ji e u c h a r y s t y c z n e j , w e d łu g p o s tu la tu sy nodu, n a le ż a ło o f ia r o w a ć w in te n c ji c h o r e g o 36. P o n a d t o p r o b o s z c z o w i e m ieli o b o w ią z e k p o u c z a ć w i e r n y c h w k a z a n ia c h o p o b o ż n y m u d z ia le w e w s p o m n ia n e j p ro c e sji e u c h a r y s t y c z n e j do d o m u c h o r e g o i w d r o d z e p o w r o t ­ nej. D u s z p a s te r z e p o w in n i z w r ó c ić t a k ż e s z c z e g ó l n ą u w a g ę na u d z i e l a n i e s a k ra m e n tu c h o ry c h , k tó ry j e s t z w i ą z a n y z d o p e ł n i e n i e m c a łe g o ż y c ia c z ł o ­ w ieka. S y n o d z a lecał z a c h o w y w a ć p r z y j e g o s p r a w o w a n i u d o k ł a d n i e w s z y s t ­ kie p rz e p is y p r a w a li t u r g i c z n e g o 37. I I I . P R Z E C H O W Y W A N I E N A J Ś W I Ę T S Z E G O S A K R A M E N T U Z a s a d n ic z y m i p i e r w s z o r z ę d n y m c e le m p r z e c h o w y w a n i a E u c h a r y s tii p o z a M s z ą św. je s t u d z ie la n ie W ia ty k u . N a t o m i a s t d r u g o r z ę d n y m c e le m je s t u d z i e ­ lanie K o m u n ii św. i a d o r a c ja C h r y s t u s a P a n a o b e c n e g o w N a j ś w i ę t s z y m Sa-33 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m e t S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 6. 7 D e S a n c . E u c h . Sacr . 34 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 13, c. 5 D e S a n c . E u c h . Sa cr . 35 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m et S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n s t i t u t i o M a r t i n i V I n e f f a b i l e S a c r a m e n t a , E d i t a A. D . 1429 , 7 k a l e n d a s J u n i i , [w :] M a g n u m B u l l a r i u m R o m a n u m a b L e o n e M a g n o use/ue a d S. D. N . C l e m e n l e m X [...] E d i t i o n o v i s s i m a [ ...], t. I, L u g d u n i 1 7 1 2 , p . 3 2 7 - 3 2 8 . 36 T a m ż e . 37 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F 2: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m e t S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . C o n c . T r i d . s e s s . 14 D e s a c r a m e n t o e x t r e m a e u n c t i o n i s.

(12)

k r a m e n c i e . Z w y c z a j a d o r o w a n i a E u c h a r y s tii z r o d z ił się z w ia ry w p r a w d z iw ą i r z e c z y w i s t ą o b e c n o ś ć J e z u s a C h r y s t u s a w p o s ta c i e u c h a r y s ty c z n e j. W ia r a w r z e c z y w i s t ą o b e c n o ś ć C h r y s tu s a p r o w a d z i w sp o s ó b n a tu r a ln y do z e w n ę t r z ­ n e g o i p u b l i c z n e g o j e j m a n if e s to w a n ia . A r c y b is k u p S ie r a k o w s k i, z g o d n ie ze z w y c z a j e m p r z e s t r z e g a n y m w K o ś c ie le k a to lic k im , z w ró c ił u w a g ę w p r z e p i­ s a c h p r a w n y c h na m ie js c e p r z e c h o w y w a n i a E u c h a ry s tii, aby Jej o d d a w a n o n a j w y ż s z y k u lt u w i e lb ie n ia , a w s z e l k i e n a d u ż y c i a w y k lu c z y ł. P r a w o d a w c a , z w r a c a j ą c s z c z e g ó l n ą u w a g ę n a p r z e c h o w y w a n i e N a j ś w ię ts z e g o S a k ra m e n tu , n a k a z a ł, iż n a le ż a ło G o u m ie ś c ić w c z y s ty m t a b e r n a k u lu m , z ro b io n y m w e d łu g sz tu k i s a k r a ln e j, w e w n ą t r z i n a z e w n ą t r z o z d o b i o n y m , z p o d w ó jn y m c z y s ty m k o r p o r a łe m : j e d n y m p ła s k im , a d r u g i m p o f a ł d o w a n y m . W e w n ą tr z t a b e r n a ­ k u l u m p o w i n n y z n a j d o w a ć się d w ie p u s z k i sre b rn e , w e w n ą tr z p o z ła c a n e, z k tó r y c h j e d n a m i a ł a s łu ż y ć do p r z e c h o w y w a n i a N a j ś w ię ts z e g o S a k ra m e n tu , a d r u g a d la z a n o s z e n i a K o m u n i i św . c h o r y m . J e d n o c z e ś n i e sy n o d zab ro n ił p r z e c h o w y w a n i a w ta b e r n a k u l u m in n y c h rz e c z y ś w ię ty c h , c h o c ia ż b y to były c z ą s tk i d r z e w a k r z y ż a ś w ię te g o czy r e lik w ie świętych'*8.

P o d s t a w o w y m i ź ró d ła m i, j a k i e w y k o r z y s t a n o p rz y re g u la c ji s p ra w z w i ą z a ­ n y c h z p r z e c h o w y w a n i e m N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n tu , by ły u c h w a ły tr y d e n c ­ k ie i k o n s t y t u c j e p a p ie s k ie . P r a w o d a w c a n a t o m i a s t n ie się g n ą ł do u s t a w o ­ d a w s t w a r o d z i m e g o i n ie w s p o m n i a ł o o b o w i ą z k u o d n a w ia n ia N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n t u , o k t ó r y m w y r a ź n ie m ó w i ą d a w n e s y n o d y lw o w s k ie . D la p r z y k ła ­ d u n a l e ż y w s p o m n i e ć s y n o d z 1641 a r c y b is k u p a S ta n is ła w a G r o c h o w s k ie g o ( 1 6 3 3 - 1 6 4 5 ) i s y n o d z ro k u 1564 a r c y b i s k u p a P a w ła T a rły ( 1 5 6 1 -1 5 6 5 ), który n a k a z y w a ł , aby o d n a w i a ć N a jś w ię ts z y S a k r a m e n t co o s ie m d n i 39, n a to m ia s t s y n o d z 1593 a r c y b i s k u p a J a n a D y m i t r a S o lik o w s k ie g o ( 1 5 8 3 - 1 6 0 3 ) polecił, ab y o d n a w i a ć N a j ś w i ę t s z y S a k r a m e n t co d w a ty g o d n i e 40. P r a w o d a w c a z p e w n o ś c i ą p o r u s z y ł n a s y n o d z ie ty lk o s p ra w y n a jis to tn ie js z e , k tó re by ły z w i ą ­ z a n e z p r z e c h o w y w a n i e m N a j ś w i ę t s z e g o S a k r a m e n tu . 38 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d. 1 7 6 5 , k. F: D e a b u s u c i r c a a d m i n i s t r a t i o n e m S a c r a m e n t o r u m e t S a c r a m e n t a l i u m t o l l e n d o ; p o r . S z u r e k , d z . c y t ., s. 21 . 39 S y n o d u s D i o e c e s a n a L e o p o l i e n s i s a. d, 1 6 4 1 , c. X I I I ; A k t a s y n o d u p r o w i n c j a h t e g o l w o w s k i e g o w r o k u 1 5 6 4 o d b y t e g o . Z a k t ó w k o n s y s t o r z a m e t r o p o l i t a l n e g o l w o w s k i e g o w y p i s a ł i w y d a ł x. S e w e r y n M o r a w s k i , k a n c l e r z t e g o k o n s y s t o r z a , L w ó w 18 60. s. 2 7. 40 A c t a e t c o n s t i t u l i o n e s s y n o d i d i o e c e s a n a e l e o p o l i e n s i s . a n n o D o m i n i 1 5 9 5 d i e X I V . m e n s i s F e b r u a r i c/uae f u i t D o m i n i c a S e p t u a g e s i m e . c e l e b r a t a e , L e o p o l i 1 5 9 3 , C r a c o v i a e , in o f f i c i n a A n d r e a e P e t r i c o v i 15 94, c. III, n . X V I I I .

(13)

*

M o ż n a stw ie rd z ić , że r e f o r m a tr y d e n c k a w s p r a w a c h p r z e c h o w y w a n i a i kultu E u c h a ry s tii z n a la z ła w ła ś c iw e z r o z u m i e n i e w u s t a w o d a w s t w i e s y n o d a l ­ n y m a rc h id ie c e z ji lw o w s k ie j o b r z ą d k u ł a c iń s k ie g o . P r z e p i s y p r a w n e d o t y c z ą c e s a k ra m e n to lo g ii na s y n o d z ie a r c y b i s k u p a W a c ł a w a H i e r o n i m a S i e r a k o w s k i e g o p o ru s z y ły n a jis to tn ie js z e s p r a w y z w i ą z a n e ze s p r a w o w a n i e m i k u lte m N a j ­ św ię ts z e g o S a k ra m e n tu . M o ż n a s tw ie r d z ić , że p r a w o d a w c a z w ie lk im w y c z u ­ ciem p o tra fił z w ró c ić u w a g ę na ó w c z e s n e p o t r z e b y d u s z p a s t e r s t w a . P o n a d t o u c h w a ły o d n o s z ą c e się do E u c h a r y s tii m ia ły za z a d a n ie p o d n ie ś ć s to p ie ń św ia d o m o ś c i k le ru i w ie r n y c h ś w i e c k i c h w z a k r e s ie o w o c n e g o k o r z y s t a n i a z b o g a c tw a tego s a k ra m e n tu . P r a w o d a w c a z a m i e r z a ł u c z y n ić E u c h a r y s t i ę c e n ­ trum ż y c ia r e lig ijn e g o p rz e z o b e c n o ś ć J e z u s a C h r y s t u s a E u c h a r y s t y c z n e g o w K o śc ie le . D o jrz a ła w ia r a c h r z e ś c i j a ń s k a p o w i n n a w ię c z n a le ź ć ź r ó d ło w czci N a jś w ię ts z e g o S a k r a m e n tu , w y r a ż a j ą c e się d o b r y m p r z y g o t o w a n i e m k a ­ p ła n ó w do jej s p r a w o w a n ia , a w ie r n y c h ś w i e c k i c h w c z ę s t y m p r z y j m o w a n i u K o m u n ii św. P o z o s ta łe p r a k ty k i r e lig ijn e , z w ią z a n e z c z c i ą N a jś w ię ts z e j E u ­ charystii, to u r o c z y s te p r o c e s je e u c h a r y s t y c z n e i z a n o s z e n i e K o m u n i i św. ch o ry m . S y n o d w s k a z a ł ta k ż e n a n a j g o d n i e j s z e i n a j s t a r a n n i e j s z e p r z e c h o w y ­ w an ie E u c h a ry s tii w ś w ią ty n ia c h .

A n a liz u ją c u s t a w o d a w s t w o s y n o d a l n e a r c y b i s k u p a W a c ł a w a H i e r o n i m a S i e ­ r a k o w s k ie g o z ro k u 1765, w ty m d z ia le s a k r a m e n t o l o g i i , n a le ż y s tw ie r d z ić , że by ło in s p iro w a n e u c h w a ła m i S o b o r u T r y d e n c k i e g o , b a z o w a ł o n a n a u c z a ­ niu p a p ie ż y , s z c z e g ó ln ie p a p i e ż a B e n e d y k t a X I V , i u w z g l ę d n i a ł o w ł a s n e praw o p a r ty k u la rn e w c z e ś n i e j s z y c h s y n o d ó w a r c h id ie c e z ji lw o w s k ie j. T H E L E G A L R E G U L A T I O N S C O N C E R N I N G T H E E U C H A R I S T A T T H E L V O V C O U N C I L O F 1765 S u m m a r y T h e T r i d e n t i n e r e f o r m as r e g a r d s th e s t o r i n g a n d c u l t o f t h e E u c h a r i s t h a s b e e n p r o p e r l y d e a l t w i t h in th e c o u n c i l l o r l e g i s l a t i o n o f th e L v o v a r c h d i o c e s e o f t h e L a t i n r ite . T h e l e g a l r e g u l a t i o n s as r e g a r d s s a c r a m e n t o l o g y at t h e c o u n c i l o f A r c h b i s h o p W a c ł a w H i e r o n i m S i e r a ­ k o w s k i t o u c h e d u p o n the m o s t e s s e n t i a l i s s u e s r e g a r d i n g t h e p e r f o r m a n c e a n d c u l t o f t h e H o l y S a c r a m e n t . T h e l a w g i v e r d e m o n s t r a t e d a g r e a t f e e l i n g f o r t h e s i t u a t i o n in d r a w i n g a t t e n t i o n to the th e n p a s t o r a l n e e d s . M o r e o v e r , t h e r e s o l u t i o n s c o n c e r n i n g th e E u c h a r i s t w e r e s u p p o s e d to m a k e t h e c l e r g y a n d th e lay p e o p l e m o r e a w a r e o f h o w to t a k e a d v a n t a g e o f t h a t s a c r a m e n t

(14)

in a m o r e f r u i t f u l m a n n e r . It w a s t h e l a w g i v e r ' s i n t e n t i o n to m a k e th e E u c h a r i s t th e c e n t r e o f t h e r e l i g i o u s life t h r o u g h t h e p r e s e n c e o f J e s u s C h r i s t i in t h e E u c h a r i s t in th e C h u r c h . A m a ­ t u r e C h r i s t i a n f a i t h s h o u l d b e d e r i v e d f r o m t h e w o r s h i p to th e H o l y S a c r a m e n t , e x p r e s s e d by a g o o d p r e p a r a t i o n o f t h e p r i e s t s to p e r f o r m it, a n d t h e f a i t h f u l la y p e o p l e to o f t e n r e c e i v e th e H o l y C o m m u n i o n . O t h e r r e l i g i o u s p r a c t i c e s r e g a r d i n g th e w o r s h i p to the H o l y E u c h a r i s t ar e t h e f o l l o w i n g : f e s t i v e E u c h a r i s t i e p r o c e s s i o n s a n d b r i n g i n g t h e H o l y C o m m u n i o n to th e sic k. T h e C o u n c i l p o i n t e d a l s o to t h e m o s t s u i t a b l e a n d c a r e f u l m a n n e r o f s t o r i n g th e E u c h a r i s t in c h u r c h e s . A n a l y z i n g th e c o u n c i l l o r l e g i s l a t i o n o f A r c h b i s h o p W a c l a w H i e r o n i m S i e r a k o w s k i o f 1765, a s r e g a r d s t h i s s e c t i o n o f s a c r a m e n t o l o g y , o n e s h o u l d s a y t h a t it w a s in s p i r e d by th e r e s o l u ­ t i o n s o f t h e T r i d e n t i n e C o u n c i l . It w a s b a s e d o n t h e t e a c h i n g o f th e p o p e s , e s p e c i a l l y P o p e B e n e d i c t X I V , a n d i n c l u d e d th e p a r t i c u l a r l a w o f t h e e a r l i e r c o u n c i l o f the L v o v a r c h d i o c e s e . T r a n s l a t e d b y J a n K t o s

Cytaty

Powiązane dokumenty

Szóst cz_ koqczy doniose zagadnie, jak stwierdza sam autor: „Ukoronowaniem rozwa aq na temat indy- widuacji substancji materialnych jest pytanie o zasad indywiduacji ludzi

Kolejnym zasadniczym elementem Dawkinsowej krytyki jest wiara reli- gijna, która stanowi według niego jeden z wielu elementów konstytuuj"cych religijny zestaw memów

[r]

Wydaje się, że kom pletną i spójną systematyzację moralnych kwalifikacji czynów można otrzymać, wychodząc od tradycyjnego podziału m oralnych norm na przykazania

Ostatni rozdział zawiera podsumowanie wczes´niejszych rozwaz˙an´ i kon´czy sie˛ konkluzj ˛a, z˙e poznanie religijne jest specyficznym, niesprowadzalnym do innych, waz˙nym

W drugiej części dysertacji Autor zajmuje się przede wszystkim kwestią wpływu południo- woafrykańskich doświadczeń części polityków brytyjskich na kształtowanie ich koncepcji

„Kierunki rozwoju gospodarczego Rosji w koncepcjach przemysłowców na początku XX w." przedstawił program reform ekonomicznych, forsowany przez kręgi postę-

Pośrednio interesująca nas tematyka występuje także w tych tekstach zamieszczanych przez oba pisma, w których starano się neutralizować pojawiające się na wsi Królestwa