PAPIESKI WYDZIAŁ TEOLOGICZNY
WE WROCŁAWIU
S. MGR LIC. DOROTA ELŻBIETA KORYCIŃSKA CSFN
ŻYCIE I DZIAŁALNOŚĆ PASTORALNA
ARCYBISKUPA
WOJCIECHA JANA KORYCIŃSKIEGO
METROPOLITY LWOWSKIEGO
OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO
Praca doktorska
z Historii Kościoła w czasach nowożytnych napisana na Papieskim Wydziale Teologicznym pod kierunkiem ks. prof. zw. dr hab. Józefa Swastka
Arcybiskup Wojciech Koryciński metropolita lwowski (1610-1677)
Mal. A. Brzozowska
Święty Wojciech – Patron arcybiskupa
Wojciecha Korycińskiego
WSTĘP...6
ROZDZIAŁ I. RODOWÓD ARCYBISKUPA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO...12
1.1 Ród Korycińskich w historii narodu polskiego i Kościoła katolickiego w Polsce...13
1.2. Charakterystyka rodu Korycińskich……….59
1.3. Powołania kapłańskie w rodzie Korycińskich………...63
1.4. Powołania zakonne w rodzie Korycińskich………...67
1.5. Drzewo genealogiczne rodu Korycińskich...84
1.6. Dom rodzinny Wojciecha Korycińskiego w Żarkach...88
1.7. Studia teologiczne i pierwsze godności kościelne Wojciecha Korycińskiego...108
ROZDZIAŁ II. DZIAŁALNOŚĆ POLITYCZNA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO...117
2.1 Rzeczpospolita Obojga Narodów w pierwszej połowie XVII wieku………...….117
2.2 Wojciech Koryciński jako poseł i senator Królestwa Polskiego………..….…135
2.3 Wojciech Koryciński jako sekretarz królewski...142
2.4 Podróże dyplomatyczne biskupa Wojciecha Korycińskiego..145
ROZDZIAŁ III. DZIAŁALNOŚĆ PASTORALNA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO NA STANOWISKU BISKUPA KAMIENIECKIEGO I ARCYBISKUPA METROPOLITY LWOWSKIEGO OBRZĄDKU ŁACIŃSKIEGO...149
3.1 Wojciech Koryciński jako prepozyt miechowiecki...149
3.2 Wojciech Koryciński jako biskup ordynariusz Kamieńca Podolskiego...158
3.3 Nominacja Wojciecha Korycińskiego na stolicę arcybiskupią we Lwowie...168
3.4. Stan archidiecezji lwowskiej obrządku łacińskiego w chwili objęcia w niej rządów przez arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego...173
3.5 Rezydencje arcybiskupów lwowskich w drugiej połowie XVII wieku……...187
3.6 Posługa arcypasterska Wojciecha Korycińskiego………….190
a) w Kurii Metropolitalnej...193
b) na terytorium archidiecezji lwowskiej………..…195
c) działalność dobroczynna………...…201
d) działalność kaznodziejska ………208
e) Wojciech Koryciński jako literat………...212
3.7 Kontakty arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego ze Stolicą Apostolską...214
3.8 Ostatnie lata arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego...217
3.9 Testament arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego...223
3.10 Sylwetka duchowa ………...228
ZAKOŃCZENIE...230
BIBLIOGRAFIA...235
WSTĘP
Inspiracją do napisania mej pracy doktorskiej było odkrycie przeze mnie w rodzie Korycińskich postaci wybitnego polskiego hierarchy
arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego metropolity lwowskiego
obrządku łacińskiego. Bliższe poznanie tego człowieka dało mi dużo satysfakcji i zmobilizowało mnie do kwerendy naukowej dotyczącej jego życia i służby Kościołowi oraz Narodowi. Ponieważ wywodzę się z rodu Korycińskich, który dał Kościołowi katolickiemu i wielonarodowej Rzeczypospolitej tego Człowieka oraz wiele znakomitych postaci, przystępuję do opracowania jego życia i działalności z poczuciem wielkiej odpowiedzialności i pewnego lęku.
Arcybiskup metropolita lwowski Wojciech Koryciński przeszedł do historii wielonarodowej Rzeczypospolitej jako utalentowany i świątobliwy arcypasterz oraz wielki jałmużnik. Żył w wieku XVII. Był to czas bardzo trudny dla Rzeczypospolitej związany z najazdami tureckimi, moskiewskimi, kozackimi i „potopem” szwedzkim. Te wojny były przyczyną nędzy szczególnie ubogiej ludności.
Arcybiskup metropolita Wojciech Koryciński w tych trudnych dla kraju czasach niósł pomoc biednym, pokrzywdzonym, odrzuconym, bezdomnym. Ludzie ci nie ponosili odpowiedzialności za ówczesny bieg wydarzeń i stan, w jakim żyli.
Postać arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego nie doczekała się dotąd monograficznego opracowania. Postanowiłam wypełnić tę lukę i opracować jego działalność na nie przebadanych dotąd materiałach archiwalnych i źródłach drukowanych. Materiały archiwalne na jego temat znajdują się w: Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie (na ul. Długiej 7), Archiwum Akt Dawnych w Krakowie na Wawelu, Archiwum Państwowym w Krakowie (na ul. Siennej 16), Archiwum Kapitulnym na Wawelu, Bibliotece Narodowej w Warszawie,
w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie i w Muzeum Czartoryskich w Krakowie oraz w Archiwum Watykańskim w Rzymie. Wykorzystam też opracowania związane z historią arcybiskupstwa lwowskiego obrządku łacińskiego i Kresów.
Wśród źródeł na uwagę zasługuje sporządzony przez arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego dokument nadania szlachectwa Janowi Dziboniemu z 1654 roku. Na tym dokumencie - obok podpisu króla Jana Kazimierza widnieje czytelny jego podpis jako regensa kancelarii królewskiej. Dokument ten znajduje się w Archiwum Akt Dawnych w Krakowie.
Dużą pomoc w mych badaniach stanowią unikatowe zdjęcia zabytków związanych z arcybiskupem Wojciechem Korycińskim, jego krewnymi, bądź też jego bliskimi. Udało mi się również dotrzeć do fotografii przedmiotów używanych przez niego (pastorał z posążkiem św. Wojciecha, krzyż generałów Zakonu Bożogrobców w Miechowie). Sfotografowałam obiekty sakralne fundowane przez ród Korycińskich, które zaprezentuję w pracy.
Wśród materiałów drukowanych, które wykorzystam w niniejszej dysertacji, są herbarze: K. Niesieckiego, B. Paprockiego, oraz A. Bonieckiego. Pośród opracowań na specjalne wyszczególnienie zasługuje wydana w Krakowie w 1862 roku, przez Krakowskie Towarzystwo Naukowe, książka Konstantego Hoszowskiego pt. O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich. Należy ona już do unikatów. Dwa jej egzemplarze znajdują się w Bibliotece Uniwersyteckiej w Warszawie i jeden jest w Bibliotece Czartoryskich w Krakowie.
Wskutek małomówności źródeł archiwalnych, drukowanych, niewielkiej liczby opracowań o arcybiskupie Wojciechu Korycińskim trudno jest wiernie odtworzyć jego biogram. Jestem świadoma tych
braków. Nie mniej jednak będę się starać - przy zastosowaniu metody komparatystycznej1 – odtworzyć tło polityczne czasów, w których działał, a także opisać życie religijne w diecezji kamienieckiej, w archidiecezji lwowskiej w II połowie XVII wieku oraz jego dokonania w niespokojnych i trudnych latach Rzeczypospolitej Obojga Narodów.
W pierwszym rozdziale omówię środowisko rodzinne arcybiskupa metropolity Wojciecha Korycińskiego. Pochodził on z licznej rodziny liczącej jedenaścioro dzieci. Spośród jego rodzeństwa wyłącznej służbie Bożej poświęciły się jeszcze dwie osoby - Piotr Koryciński został kapłanem diecezjalnym w diecezji krakowskiej, a siostra Eufrozyna
Korycińska wstąpiła do klasztoru Sióstr Norbertanek w Krakowie na
Zwierzyńcu. W roku 1652 została przełożoną Norbertanek w tym konwencie.2
W rodzinie Korycińskich także w późniejszych wiekach było wiele znakomitych powołań kapłańskich i zakonnych.
W drugim rozdziale przedstawię działalność polityczną mego Bohatera na stanowisku posła, senatora Królestwa Polskiego i sekretarza królewskiego.
Wojciech Koryciński był sekretarzem w kancelarii królewskiej za rządów króla Jana Kazimierza, a potem sprawował urząd kanclerza koronnego. Praca jego w kancelarii królewskiej wiązała się między innymi ze sporządzaniem akt królewskich oraz podpisywaniem różnych dokumentów, również w imieniu króla. Wojciech Koryciński cieszył się wielkim szacunkiem polskiego monarchy. Reprezentował go w niektórych
1
Komparatystyka (ang. Comparative) - dziedzina nauki zajmująca się badaniami porównawczymi, ustalaniem zależności, pokrewieństw, analogii, zwłaszcza w zakresie językoznawstwa i literatury. Komparatywizm – stosowanie metod porównawczych w badaniach naukowych, zwłaszcza w językoznawstwie i literaturze. Słownik wyrazów obcych, pod red. Sobol E., Warszawa 2002, s. 574
2
Korycińska E., Życie religijne rodu Korycińskich od późnego średniowiecza do XX wieku, Wrocław 2001, (maszynopis pracy magisterskiej znajduje się w Bibliotece Papieskiego Wydziału Teologicznego we Wrocławiu).
sytuacjach tak w kraju jak i poza krajem. Towarzyszył mu w podróżach krajowych i zagranicznych.
W trzecim rozdziale pracy ukażę jego działalność pastoralną na stanowisku prepozyta w opactwie miechowskim, ordynariusza diecezji kamienieckiej i arcybiskupa metropolity lwowskiego.
Na tych stanowiskach zasłynął jako wielki jałmużnik zatroskany o ludzi pokrzywdzonych przez los. Wspierał materialnie budujące się kościoły i ludzi z nimi związanych. Jego wspaniałomyślność, dobre serce i wrażliwość na los ludzi biednych dokumentuje jego testament. Cały majątek odziedziczony po zasobnych rodzicach przeznaczył na potrzeby biednych i cierpiących.
Wojciech Koryciński jest wzorem dla ludzi wszystkich czasów. Jego biogram powinien poruszyć szczególnie tych, których interesują wyłącznie sprawy materialne, uciechy tego świata i tych nie przejmujących się losem ludzi wymagających duchowej i materialnej pomocy.
Inspiracją do jego dobroczynnej działalności była głęboka wiara i miłość Boga, którą głosił jako duszpasterz.
Był on człowiekiem wielkiego formatu duchowego i może uczyć dzisiejsze społeczeństwo, że świętość jest możliwa do osiągnięcia, nawet w najtrudniejszych czasach. Jego biografia i działania charytatywne i apostolskie stanowią komentarz do Biblii.
Twórczość związana z życiem i działalnością arcybiskupa odzwierciedla jego postawę, wiarę i bogactwo duchowe, jakie wniósł swoim życiem do Kościoła i Narodu.
Zasadniczo ramy czasowe opracowania stanowi okres życia i aktywności arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego, czyli od jego dzieciństwa, poprzez lata gruntownej edukacji, przez jego godności
kościelne i cały wysiłek składany dla Kościoła i Rzeczypospolitej, aż do śmierci.
Dla pełniejszego przedstawienia sytuacji polityczno – kościelnej i dla przybliżenia środowiska rodzinnego Wojciecha Korycińskiego treść rozprawy wykracza niekiedy poza ustalone ramy czasowe. Ma to służyć lepszemu zrozumieniu roli i znaczenia pasterskiego oddziaływania Wojciecha w czasach, w których żył i pracował.
Pragnę złożyć szczególnie pod adresem ks. prof. zw. dra hab. Józefa Swastka słowa wdzięczności za uwagi merytoryczne i pokierowanie pracą.
Dziękuję także dyrekcjom archiwów państwowych i kościelnych za udostępnienie mi potrzebnych do pracy materiałów źródłowych. Wyrażam moją wdzięczność także członkom rodziny Korycińskich, zwłaszcza rodzicom: Franciszkowi Janowi i Leokadii z Bogusławskich, rodzeństwu, a także rodzinie Jana i Ewy Korycińskich z Torunia. Dziękuję w szczególny sposób bezimiennym pracownikom archiwów i bibliotek państwowych w Warszawie i Krakowie oraz księżom: ks. Walerianowi Grondzikowi, proboszczowi parafii w Przesmykach, i ks. Jerzemu Grochowskiemu, proboszczowi parafii w Paprotni, za udostępnienie mi materiałów archiwalnych dotyczących mojego rodu - Korycińskich. Dziękuję także tym wszystkim, którzy wspierali mnie duchowo i materialnie w okresie kwerendy naukowej. Ich pomoc była dla mnie niezbędna w tworzeniu biogramu Wojciecha Korycińskiego.
Rodzina Korycińskich od początku swoich dziejów
używała herbu Topór. Herbem rodowym posługiwał się także
arcybiskup Wojciech Koryciński metropolita lwowski.
ROZDZIAŁ I
RODOWÓD
ARCYBISKUPA WOJCIECHA KORYCIŃSKIEGO
Pochodzenie społeczne, nie tylko w wiekach średnich, było ważnym czynnikiem, często decydującym w uzyskaniu urzędów i godności, zarówno państwowych jak i kościelnych. Szczególnie korzystne i w późniejszym czasie było pochodzenie z możnego rodu. Obok przynależności do stanu szlacheckiego, którą wyznaczać zaczęło „urodzenie”, wielką rolę odgrywała pozycja majątkowa. Poprzez „urodzenie” i majętność prowadziła droga do dostojeństwa, a z kolei dostojeństwo dawało szansę dalszego powiększania prestiżu, znaczenia i stanu majątkowego.3 Urodzenie i pozycja majątkowa dawała szansę do zdobycia urzędów w Kościele i państwie. W Polsce występowały ogromne różnice majątkowe i społeczno – polityczne w obrębie szlachty. Możni panowie, posiadacze zamków, miast i wsi, dzierżyli najwyższe urzędy dworskie i ziemskie, sięgali po godności duchowne oraz w sposób istotny politycznie wpływali na losy kraju. Piastowanie urzędów było z kolei najprostszą drogą do pomnożenia majątku. Rozdawnictwo urzędów spoczywało w ręku monarchy, a otrzymywali je stojący najbliżej króla i znaczni członkowie wielkich rodów oraz zasłużeni dla kraju.4Arcybiskup Wojciech Koryciński wywodził się z rodu, który należał do najstarszych w Polsce. Ród ten posiadał majątki, budował obiekty sakralne i hojnie wspierał kościoły, a także dbał o utrzymanie
3
Wyrozumski J., Dzieje Polski Piastowskiej (VIII w – 1370), w: Wielka Historia Polski t. 2, Kraków 1999, s. 276.
4
Baczkowski K., Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370 – 1506), w: Wielka Historia Polski, t. 3, Kraków 1999, s.16.
duchownych.5 Członkowie rodu Korycińskich mieli udział w rządzeniu państwem. Stawali też (gdy zachodziła potrzeba) w obronie Ojczyzny. Ukazanie genezy i znaczenia rodu Korycińskich pozwoli usytuować rodzinę arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego we właściwym kontekście społecznym. Opis działalności członków tego rodu ukaże warunki i środowisko, w jakim Wojciech Koryciński wzrastał i dojrzewał do godności powierzanych mu przez Kościół, w Kościele i dla Kościoła.
1.1
Ród Korycińskich w historii narodu polskiego
i Kościoła Katolickiego w Polsce
Historia rodu Wojciecha Jana Korycińskiego sięga swymi korzeniami początków państwa polskiego.6 O znacznej jego pozycji w Rzeczypospolitej i jej społeczeństwie mówią wszystkie herbarze, encyklopedie, słowniki i poważne opracowania historyczne. Ślady życia i działalności tego dawnego rodu znajdują się w wielu archiwach państwowych i kościelnych, objętych moją kwerendą.7
Dzieje tego rodu sięgają korzeniami roku 999, a jego członkowie są związani z gałęzią rodu Sieciecha.8 Był on fundatorem klasztoru sieciechowskiego. Pochodził z możnego rodu Toporczyków. Używał
5
Poszczególne zamki i majątki spoczywające w rękach rodu Korycińskich opisane są szczegółowo w aneksach oraz w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862.
6
Cytuję: Zapis historyka Anonimusa w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862, s. 52; Paszkiewicz M., Herby rodów polskich, Londyn 1990, s. 315.
7
Kwerendą objęłam archiwa: Archiwum Akt Dawnych w Warszawie, łącznie z Biblioteką Archiwum, Archiwum Akt Dawnych w Krakowie i Archiwum Kapitulne na Wawelu. Wielu wiadomości dostarczyły Biblioteki Narodowe w Warszawie i Krakowie. Wszędzie tam znajdują się dokumenty dotyczące rodu Korycińskich.
8
Gąsiorowski W., Herby szlachty polskiej, Paryż 1907, s. 315.
Sieciech -?- Przed 1113 rokiem palatyn (wojewoda) Władysława I Hermana być może od
około1085 roku. Był rzeczywistym zarządcą kraju, co wywołało opozycję rycerstwa i możnych. Po 1097 roku został wygnany z kraju. Nowy leksykon PWN pod red. B. Petrozolin – Skowrońskiej, Warszawa 1998, s. 1585.
herbu Topór. Według Anonimusa,9 Sieciech był to: człowiek mądry,
szlachetnie urodzony, sławny i szczodrobliwości wielkiej.10 Pełnił on urząd palatyna (wojewody). Z tytułu sprawowanej godności Sieciech był pierwszą osobą w państwie po księciu Władysławie Hermanie I.
Denar Władysława I Hermana (awers) – legenda VLADISLA, oraz denar palatyna Sieciecha (awers) – legenda ZETEH.
Wyrozumski., Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370) w: Wielka Historia Polski, t. 2, Kraków 1999, s. 122.
O rodzie Korycińskich mówią najstarsze polskie źródła historyczne.11 Według Okolskiego12 i Niesieckiego,13 w XIII wieku żył jeden z Toporczyków - Żegota, kasztelan krakowski (pomocnik Władysława Łokietka). Miał on syna Jędrzeja, wojewodę krakowskiego za Kazimierza Wielkiego. Jędrzej miał trzech synów: 1) Sędziwoja z Szubina, 2) Ottona (Jana) z Pilicy i 3) Jędrzeja z Jabłonny.
9
Cytuję za: Anonimus o Toporczykach mówi, a szczególnie o Sieciechu jako fundatorze klasztoru sieciechowskiego i jako początek rodu podaje 999 rok: „Magnus autem Setheus,
ex antiquissima familia Strazomum (Toporczyków) quorum primarius fuit ejusdem nominis in numero duodecim palatinorum, post decessum stirpis Lechi monarchae, donavit monasterio sieciechoviensi fundum, in quo claustrum ressidet, et alias villas adjacentes, ornamenta quaedam praecciosa in auro etc. Anno 999”. w: Hoszowski K., O znakomitych
zasługach w kraju, op. cit., s. 52. 10
Wyrozumski J., Dzieje Polski Piastowskiej (VIII wiek – 1370), w: Wielka Historia Polski, t. 2, op. cit., s. 122 – 125.
11
Niesiecki K., Boniecki A., Paprocki B. i wiele innych Herbarzy, oraz opracowań mówi o dawnym pochodzeniu tego rodu.
12
Cytuję za: Orbis Polonus, Crac. 1641, t. III, foliał 50 w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 52.
13
Potomkowie Ottona zaczęli nazywać się Pileckimi z Pilicy, syn zaś Jędrzeja - również Jędrzej, mieszkający w majątku swym w Korytnie (koło Radomska), przyjął nazwisko Koryciński, jego potomkowie także używali nazwiska Koryciński.14
Dzieje tego rodu ściśle związane były z dziejami Polski. Ród ten odznaczał się szczególniejszą wrażliwością na sprawy Ojczyzny i mieszkańców Rzeczypospolitej Obojga Narodów.15
Ród Korycińskich posługiwał się herbem Topór, dlatego też często jego członków nazywano Toporczykami. Szlachectwo w 1366 roku 16 nadał rodowi Toporczyków – za wielkie zasługi dla ojczyzny - król
Kazimierz Wielki17 (1333 – 1370).
14
Nad Prądnikiem, Przewodnik po Ojcowie i jego okolicy, Warszawa – Kraków 1907, s. 140 – 141.
15
Raptularzyk rodziny Korycińskich od 1541 do 1649, (oprac.) Kraszewski K., Romanów 1888, s. 244.
16
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 69 – 70.
17 Kazimierz III Wielki (1333-1370). Po śmierci Władysława Łokietka w 1333 roku na tronie polskim zasiadł ostatni z dynastii Piastów Kazimierz III zwany Wielkim. Otrzymał on od ojca kraj zrujnowany, lecz już zjednoczony po wyniszczającym rozbiciu dzielnicowym. Wprowadził on liczne zmiany i nową politykę wewnętrzną. Do jego osiągnięć należą m.in.: - znaczny rozwój szlaków handlowych i modyfikacja prawa kupieckiego,
- zintegrowanie państwa,
- utworzenie kilkudziesięciu miast i setek wsi, - ujednolicenie monety,
- stały podatek,
- utworzenie skarbu państwa,
- bardzo wzmocniona obronność kraju, budowa wielu zamków i fortyfikacji, - reformy administracyjne,
- reorganizacja sądownictwa (m.in. nowy kodeks prawny), - ufundowanie Akademii Krakowskiej w 1364 roku.
Zawarł on sojusz z Krzyżakami i królem czeskim - Janem Luksemburskim. Za jego rządów Polska straciła Śląsk. Osiemdziesiąt procent Śląska znalazło się w 1345 roku w granicach państwa polskiego. Pod względem kościelnym Śląsk, który pokrywał się z granicami biskupstwa wrocławskiego należał do 1732 roku do metropolii gnieźnieńskiej. Definitywnie odpadła diecezja wrocławska od Gniezna w 1821 roku (Bullą „De salute animorum”). Konflikt króla Kazimierza Wielkiego z Krzyżakami zakończył się pokojem wieczystym w Kaliszu w 1343 roku. Na jego mocy Krzyżacy zwrócili Polsce Kujawy i Ziemię Dobrzyńską, zatrzymując Pomorze jako "wieczystą jałmużnę króla polskiego". Władca polski utrzymał jednak tytuł zwierzchnika Pomorza. W 1340 zmarł władca Rusi Halicko - Włodzimierskiej książę Jerzy II Trojdenowicz. Ustanowił on swoim spadkobiercą króla Polski Kazimierza Wielkiego. Król polski wraz z pomocą węgierską podjął wówczas wyprawę na Ruś w 1366 roku. Ruś Halicka wraz z Haliczem i Lwowem i część Rusi Włodzimierskiej została
Pieczęć majestatyczna Kazimierza III Wielkiego, awers i rewers (odlew metalowy), lata 1333 – 1370.
Wyrozumski J., Dzieje Polski piastowskiej (VIII w. – 1370) w: Wielka Historia Polski, t. 2, Kraków 1999, s. 355.
Należy przypuszczać, że te przywileje otrzymał dziedzic Jabłonny herbu Topór kasztelan sandomierski (1368) albo Otton z Pilicy, stryj Jana Korycińskiego z Korytna wojewoda (palatyn). Otton z Pilicy odgrywał ważniejszą rolę w państwie niż Jan z Jabłonny.
Brat Ottona, Sędziwoj z Szubina wojewoda kaliski, pieczętował się w 1380 i 1387 roku herbem Topór. Natomiast dziadek Sędziwoja z Szubina, Żegota, wojewoda krakowski, pieczętował się tym herbem w latach 1282 – 1285 i 1293 – 1296,18 a więc jeszcze przed panowaniem
przyłączona do Polski. Potwierdzeniem wzrostu znaczenia Polski na arenie europejskiej za rządów króla Kazimierza Wielkiego był kongres krakowski w 1364 roku. Wśród zaproszonych gości było kilka koronowanych głów (cesarz niemiecki Karol IV, król Cypru, Węgier i Danii) oraz wielu dostojników, możnych i rycerzy z całej Europy. Kazimierz planował po śmierci Ludwika osadzić na tronie polskim Kaźka Słupskiego, którego usynowił. Zamiar ten jednak się nie powiódł. Następcą na tronie polskim w 1370 roku został król węgierski Ludwik. Chociaż nie udało mu się zrealizować wszystkich postanowionych sobie celów, to zdołał doprowadzić do tego, że przez kilka następnych wieków stanowiła Polska istotny czynnik polityki europejskiej. www.poczet.pl królów polskich.pl, Boniecki A., Herbarz Polski, Warszawa 1899, s. 14.
18 Górzyński S., Kochanowski J., Jońca A., Herby szlachty polskiej, Warszawa 1992, s. 152 – 153.
króla
stały się znakami dziedzicznymi,
a przyję jego uprzywilejowanego
ww.http:monika.univ.gda.pl
Skoro ród ten był jednym z najs
skim szczycił się między innymi Otton z Pilicy lub Jan Kazimierza Wielkiego, ród ten miał prawo posługiwać się herbem. Nie wszystkie jednak herbarze dokładnie o tym mówią.
W XIII i XIV wieku herby
te przez rycerstwo stały się symbolem charakteru stanowego.
Pieczęć Leszka Czarnego
Z. Gloger – Geografia Historyczna ziem dawnej Polski, Kraków 1903. w
Toporczykowie zaznaczyli swoją obecność w Polsce za czasów księcia Leszka Czarnego (1279-1288).19 Wynika z tego, że książę Leszek Czarny mógł im nadać ten herb.
tarszych w Polsce, można uważać, że otrzymał herb w czasie, kiedy zaczęto używać herbów w Polsce.20
Z niektórych pism nowożytnych dowiadujemy się, iż niektórych członków rodu Korycińskich obdarowywano tytułami hrabiowskimi.21 Tytułem hrabiow
19
Paprocki B., Herby Rycerstwa Polskiego, Kraków 1858, s. 58. 20
Najstarsze herby znane były w Anglii na przestrzeni 1136 – 1138. Natomiast na całym kontynencie europejskim pojawiły się nieco później, bo w latach 1143 – 1144. Korycińska E. Życie religijne rodu Korycińskich od późnego średniowiecza do XX wieku, Wrocław
nnik króla. , s. 447.
2001, s. 11. 21
Hrabia – czeskie hrabe, niem. Gravio znaczy wódz, 1) tytuł arystokratyczny; osoba nosząca ten tytuł, 2) w czasach średniowiecznych w Europie Zachodniej, wyższy urzędnik, zarządca okręgu administracyjnego (hrabstwa), potem dziedziczny pan okręgu, le
z Korytna. Sami Korycińscy rzadko go używali. Dla nich tytuły nie były
ene logiczne Toporczyków
Elżbieta có Ottona z Pilicy hrabia Jan Koryciński Jan i Władysł łło ślub 2 V 1417 ka sandomierski
1410
Andrzej Koryciński i Jadwiga błonny 1383 Janusz zic Korytna
Kasztelan sandomie Jan 1383 i Jadwiga
najważniejsze.22
Drzewo g a
Elżbieta Jadwiga Ofka Jan Otton (dzieci z Granowskim W.) N. (syn Jenczyka)
rka aw Jagie sztelan Koronacja Elżbiety 19 XI 1417 zm. 1420 Wojewoda sandomierski-palatyn 1349
Sędziwoj z Szubina Otton z Pilicy zm. 1379
1385 hrabia sandomierski z Ja Dzied rski
Nawój Jan Kasztelan wojnicki
wojewo akowski
echosław – stolnik krakowski
249
Andrzej
da kr
Ci
(1271-1274) Śmił Marcin Stefan zm. 1
Ż
(pieczętował się herbem To r 1282-1285, 1293), wojewoda
krakowski
używali herbu białego topora na czerwonym tle. Nadmienił również:
egota – kasztelan i wojewoda krakowski i hetman koronny zm. 1332 Jędrzej
pó
pomocnik Władysława Łokietka
SIECIECH
Wybitny historyk polski ks. Jan Długosz23 napisał, że Korycińscy
22
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 51.
23Długosz Jan żył w latach 1415 – 1480. Był polskim historykiem, kanonikiem
bywali oni uporni w wymowie i w dowcipach. Od niego dowiadujemy
się także, że król Kazimierz Wielki nadał temu rodowi szlachectwo,24 czyli zespół prerogatyw zastrzeżonych obowiązującym prawem dla tych,
ług niego, rodzina ta zasłużyła sobie na wpisanie jej w dz
w Jabłonnie, a ulubioną ich siedzibą była wieś Korytno.29 Z tego też którzy przez to prawo uznani byli za szlachtę.25
W 1376 roku, a więc za panowania następcy króla Kazimierza Wielkiego – Ludwika, Korycińscy należeli do rodów bardzo zamożnych.26 Wed
ieje Narodu.
Do rodu Korycińskich należało miasto Pilica 27 (występuje ona także pod nazwą Pilcza).28 Ród Korycińskich posiadał nadto dobra
wychowawcą synów Kazimierza Jagiellończyka. Jest autorem Historii Polski, zwanej też
Historiae Poloniae lub Roczniki, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego. Obejmuje
ona dzieje Polski do 1480 roku. Encyklopedia PWN, Warszawa 1995, s. 194.
lej, przy bytności potwierdzenia
Klejnoty i bariery społeczne. Przeobrażenia szlachectwa polskiego
ywodził się z Morawicy.
Pilczy w wieku XV przybrali nazwisko Pileckich; zamek pozostawał
ytnie było wtedy 12 budynków 24
Janusza kasztelana sędomierskiego Otty wojewody sędomierskiego, synowca syna
Andrzejowego, wspomina klasztoru sędomierskiego przywi
praw ich za Kazimierza Wielkiego, który się pisał haeres de Jabłonna. Boniecki A., Herbarz
Polski, Warszawa 1899, s. 2, Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 69– 70,
25
Jedlicki J.,
w schyłkowym okresie feudalizmu, Warszawa 1968, s. 15. 26
Za panowania króla Ludwika węgierskiego i polskiego w roku 1376 wspominają historie, wielką możność tych Toporów”, Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, op. cit., s. 58, 69.
27
Wcześniejsze zapisy dowodzą, że ród Toporczyków w www.jura.art.pl
28
Miejscowość Pilica już w XIV wieku była własnością rodu Toporczyków; posiadali oni tutaj zamek w pobliskim Smoleniu. Wznieśli tu pierwotny zamek. Prowadzone w ostatnich latach badania archeologiczne doprowadziły do odkrycia fundamentów starszej budowli, która była pierwotnym zamkiem Toporczyków.www.jura.art.pl
Smoleń. Najbardziej prawdopodobnym fundatorem tej murowanej budowli był kasztelan radomski Jan z Pilczy herbu Topór. Zapewne około połowy XIV wieku wzniesiono w Smoleniu wieżę i budynek mieszkalny; otoczono je murem (tzw. górny zamek).
Toporczykowie z
własnością Pileckich do roku 1563. Zamek ten nie zapewniał nowoczesnych standardów bytowych. Z tego powodu Pileccy wznieśli w pobliskiej Pilicy renesansowy pałac, który stał się ich nową siedzibą. Średniowieczny zamek pozostawał odtąd niezamieszkany, być może jednak utrzymywano go w dobrym stanie. W 1655 roku zamek spalili Szwedzi. www.jura.art.pl.
29
Korytno była to wieś z folwarkiem i młynem we wsi Wierzbowiec w powiecie noworadomskim, gmina Masłowice, parafia Chełmno. W 1827 roku w Korytnie było 29 domów, 430 mieszkańców. Wieś była oddalona od rzeki Pilicy 3 wiorsty, od Gorzkowic 21 wiorst. Rozległość folwarku wynosiła 1540 morgi; 506 morgów gruntów ornych i ogrodów, łąki stanowiły 70 morgów, natomiast 2 morgi to były pastwiska, 931 morgi stanowiły lasy i było tam 30 morgów nieużytków. W Kor
powodu nazywano ich początkowo Jabłońskimi, a oni sami wywodzą swoje nazwisko od miejscowości Korytno. Nazwa Korytno pochodzi od cięcia kory (kory – tną, kory - cięcie). Po raz pierwszy nazwisko Korycińskich pojawiło się w 1410 roku. Posługiwał się nim hrabia Jan
z Pilicy (1410) – kasztelan sandomierski, dziedzic Jabłonny. Mieszkał
on najczęściej w swych dobrach w Korytnie.30 On to pierwszy do nazwiska Toporczyków dodał nazwisko Koryciński.31
(W pierwszej połowie XV wieku zaczęto po raz pierwszy posługiwać się nazwiskami.)32
murowanych, pozostałe zaś budynki były drewniane. Stosowano wówczas płodozmian 13 – polowy. Znajdowała się tam także gorzelnia i pokłady torfu. Do wsi Korytno należały 22 osady z gruntem 201 morgów. Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego pod red. B. Chlebowskiego, F. Sulimirskiego, W. Walewskiego, t. IV, Warszawa 1883, s. 431. Obecnie w pałacu znajduje się szkoła podstawowa (przypis autorki).
30
Ibidem s. 51. 31
E. Korycińska, Życie religijne rodu Korycińskich od późnego średniowiecza do XX wieku, op. cit., s. 25.
32
Mapa lokalizacji Korytna rodowej wsi Korycińskich. Polska atlas samochodowy, 1: 300 000, pod red. M. Starzewskiego, Warszawa 1996, s. 183.
Jan Koryciński z Pilicy ożenił się z Katarzyną z Leżenic herbu Nałęcz. Miał z nią czterech synów. Pierwszy z nich - Jakub - był
człowiekiem mężnym, stawał on w obronie Ojczyzny. Następni jego synowie to: Stanisław, Maciej i Jan (1457).33
Syn Jana Korycińskiego Jan poślubił Barbarę Szydłowiecką. Miał czworo dzieci. Spośród nich znamy tylko imię Jana, który był rotmistrzem i kasztelanem w Zawichoście. Ożenił się z Malecką (o nieznanym imieniu). Miał z nią siedmiu synów, z których:
- Jakub był porwany przez Tatarów i uprowadzony do Turcji, tylko dzięki swojej umiejętności i rozwadze udało mu się wrócić do Polski,
- Stanisław,
- Lenart - miał syna Balcera,
- Tomasz - miał troje dzieci: Andrzeja, Mikołaja i Stanisława,
ten ostatni dzielnie walczył z Tatarami, w jednej z bitew, został przez nich ścięty,
- Maciej – dworzanin króla polskiego Zygmunta Augusta34 (1548); był on właścicielem Lubochni,
- Wojciech (1555), chorąży kaliski, starosta przedecki (1546) i kłodawski (1552),
- Mikołaj (zm. 1568) – był dziedzicem Udorza. Ożenił się on
z Barbarą Oleśnicką. Był dziadkiem arcybiskupa Wojciecha Jana Korycińskiego. Mieszkał w Korytnie w swoich dobrach i podpisywał się nazwiskiem Koryciński. Używał herbu Topór. Był on ojcem: Anny, Andrzeja, Zofii, Mikołaja oraz Jana, który był ojcem biskupa kamienieckiego (1668-1670) i arcybiskupa lwowskiego obrządku łacińskiego (1670-1677).35
33
Niesiecki K., Herbarz Polski, Lipsk 1840, t. V, s. 248. 34
Zygmunt II August (1520-1572) był synem króla Zygmunta I Starego i ostatnim królem z dynastii Jagiellonów. Od 1529 wielki książę litewski. Był on królem Polski od 1548 roku (formalnie od 1629 roku). W 1569 roku doprowadził do ścisłej unii Polski z Wielkim Księstwem Litewskim (unia lubelska). Nowy leksykon, op. cit., s. 2016.
35
Epitafium na cześć pochowanych w kościele oo. Dominikanów w Krakowie: Mikołaja Korycińskiego z Korytna i Udorza i Barbary z Oleśnickich (dziadkowie arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego).36 Fot. E. Korycińska, autorka niniejszej pracy.
36
Na zamieszczonym epitafium, znajdującym się w kościele Dominikanów św. Trójcy w Krakowie, widnieje napis: NICOLAUS KORICZIENSKI de KORITHNO ET IN UDOR Z HAERES SIBI ET BARBARAE DE OLESNYKI CONIUGI CHARISSIMAE HOC MONUMENTUM VIVENS POSUIT CALMAII MDLX IN QUOCUMEA INDOMINO MORIENS PLACIDE, fot. autorka niniejszej pracy.
Dedykacja na epitafium Mikołaja Korycińskiego z Korytna
i Barbary z Oleśnickich w kościele Dominikanów w Krakowie. fot. E. Korycińska, autorka niniejszej pracy.
W Polsce w tym czasie panowali królowie: Stefan Batory (1576-1586),37 a następnie Zygmunt III Waza (1587 – 1632).38
O wymienionych przodkach arcybiskupa Wojciecha i innych członkach rodu będzie więcej w dalszej części, z uwagi na piastowane przez nich urzędy wojewodów, kasztelanów, starostów i zajmowane przez nich stanowiska państwowe. Na przestrzeni historii polskiego Narodu Korycińscy zaznaczyli swoją obecność przez to, że pełnili odpowiedzialne stanowiska; także jako posłowie, senatorowie. Brali
37
Stefan Batory (1533-1586), książę siedmiogrodzki. Był królem Polski, mąż Anny Jagiellonki. W latach 1579-1582 toczył wojny z Rosją o Inflanty. Dążył do wzmocnienia władzy królewskiej. Przeciwdziałał samowoli magnatów i szlachty. Powołał Akademię Wileńską w roku 1578. Tazbir J., Stefan Batory, w: Poczet królów i książąt polskich pod red. Garlickiego A., Warszawa 1984, s.353-361.
38
Zygmunt III Waza (1566-1632) - syn króla szwedzkiego Jana III i Katarzyny Jagiellonki. Był królem Polski od roku 1587 i szwedzkim w latach 1592-1599. Był gorliwym katolikiem, zwalczał reformację. Dążenie do wzmocnienia władzy królewskiej wywołało rokosz sandomierski w latach 1606-1609. Toczył wojny ze Szwecją w Inflantach i Prusach (1600-1629 z przerwami), z Rosją 1609 – 1612 (Kłuszyn) i 1617-1618 oraz z Turcją 1619-1621 (Cecora, Chocim). W 1596 roku przeniósł stolicę z Krakowa do Warszawy. Był mecenasem sztuki. Grzybowski S., Dzieje Polski i Litwy (1506-1648) t. IV op. cit., s. 264 i nn.
udział w zagranicznych misjach dyplomatycznych. Gdy Ojczyzna była w niebezpieczeństwie, odważnie stawali do walki z wrogiem.39
Ród Korycińskich przez całe wieki był ściśle związany z władcami Polski. W rodzie Korycińskich było 5 wojewodów i 17 kasztelanów. Wielu z członków tego rodu było sekretarzami i dworzanami oraz bliskimi współpracownikami monarchów.
Wojewodami w rodzie Korycińskich byli:
1. Andrzej z Pilicy herbu Topór; wojewoda krakowski (za czasów
Kazimierza Wielkiego w 1336 roku), 40
2. Hrabia z Pilicy Otton (brat Andrzeja)41 herbu Topór był wojewodą sandomierskim 42 w 1368 roku (za panowania króla Kazimierza Wielkiego) i generałem Wielkopolski.43 Żoną Ottona była Jadwiga.44 Miał on syna Jana i córkę Elżbietę,45 którą pojął za żonę król Władysław
39Raptularzyk rodziny Korycińskich od 1541 do 1649, opr. K. Kraszewskiego, Romanów
1888, s. 244-247. 40
Andrzej i Otto herbu Topór byli braćmi, obaj zostali pochowani w grobach kościoła Dominikanów pod wezwaniem Świętej Trójcy w Krakowie. Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862, s. 46.
41
Otton z Pilicy (Pilczy) herbu Topór - jeden z najbliższych współpracowników króla Kazimierza Wielkiego, starosta sandomierski. Był on mężem Jadwigi Pileckiej. Zmarł w 1379 (niektóre źródła podają, że zmarł prawdopodobnie w 1384).
Pozostawił po sobie syna Jana i córkę Elżbietę. www.jura.art.pl 42
Wojewoda - dowódca pospolitego ruszenia z województwa, przewodniczący sejmiku elekcyjnego, miał nadzór nad miastami. Tablice historyczne opracowane przez Witolda Mizerskiego, Warszawa 1996, s. 149.
43
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, op. cit., s. 45. 44
Pilecka Jadwiga - żona Ottona z Pilicy. Po śmierci męża w 1379 i śmierci syna Jana
sprawowała władzę nad dobrami w imieniu nieletniej córki Elżbiety, tytułując się panią na Pilicy. Kancelaria królewska powierzyła jej obowiązki matki chrzestnej przy chrzcie króla Władysława Jagiełły. Po 9 maja 1389 miało miejsce uprowadzenie Jadwigi wraz z córką Elżbietą na Morawy przez Wiszela Czambora starającego się o rękę młodej dziedziczki dóbr klucza pileckiego. Porwanie to nastąpiło albo z prywatnego domu Jadwigi w Krakowie, gdzie zatrzymała się, biorąc udział w rozprawie sądowej, ewentualnie w czasie drogi powrotnej do Pilicy. Z porwania udało jej się powrócić dopiero w 1390. Za szczęśliwe ocalenie nadała 14 grudnia 1390 roku klasztorowi Dominikanów w Łańcucie karczmę z rybnikiem w Markowej Woli. www.jura.art.pl
45
Córka Ottona Elżbieta z Pilczy (1370/1374 – 1420) pochodziła z możnego rodu małopolskiego Toporczyków. Po śmierci brata Jana stała się spadkobierczynią olbrzymiego majątku. Była dziedziczką Łańcuta. Początkowo władzę w jej imieniu sprawowała wdowa po Ottonie - jej matka Jadwiga. Miała ona burzliwą przeszłość. Po 9 maja 1389 roku została
Jagiełło dla jej bogatego wiana, cnót i urody. Ślub odbył się w Sanoku
2 maja 1417 roku, a koronacja Elżbiety na królową Polski w dniu jej
patronki 19 listopada 1417 roku. Panowała ona w Królestwie Polskim w 1417 roku.46 Jagiełło darzył Elżbietę miłością i szacunkiem. Królowa umiała pozyskać jego względy taktem i inteligencją. Jednak szczęście starzejącego się monarchy nie trwało długo. W 1420 roku Elżbieta uległa chorobie płucnej i Jagiełło owdowiał po raz trzeci 12 maja 1420
roku.
Za czasów Ottona z Pilicy ród Korycińskich wystawił siedem chorągwi wojska do obrony Ojczyzny.47
3. Brat Ottona, hrabia Sędziwoj z Szubina herbu Topór, odznaczył się
w walce z Wenetami na Węgrzech i w wyprawie na Ruś.48 Był generałem, wojewodą kaliskim i starostą49 krakowskim. Jemu to Ludwik, król polski i węgierski w roku 1381 powierzył rządy państwa. Sprawował je wraz z biskupem i kasztelanem krakowskim.
4. Aleksander Koryciński, herbu Topór był wojewodą rawskim za
czasów króla Jana Kazimierza (1656). Przed objęciem tego urzędu był chorążym krakowskim (1642) i dziedzicem Gowarczowa. Do niego
uprowadzona wraz z matką Jadwigą na Morawy przez Wiszela Czambora, starającego się o jej rękę. Przeżyła trzech mężów: dwóch Morawian, Wiszela Czambora i Jencika (Jenczyka) Jicińskiego z Hiczyna, oraz Polaka Wincentego Granowskiego, kasztelana nakielskiego. Była matką sześciorga dzieci. Z Wincentym Granowskim miała dwóch synów: Jana i Ottona oraz trzy córki: Jadwigę, Elżbietę i Ofkę, natomiast z Jenczykiem miała N. syna. Została ona trzecią żoną króla Władysława II Jagiełły. Ślub jej odbył się w Sanoku 2 maja 1417 roku. W roku ślubu miała 47 lat; a jej małżonek król Władysław Jagiełło był od niej o 21 lat starszy. Koronacja Elżbiety odbyła się w dniu 19 XI 1417 roku. Została królową Polski. Zmarła w Krakowie i została pochowana w grobach katedry krakowskiej na Wawelu. Baczkowski K., Dzieje Polski późnośredniowiecznej (1370 – 1506), t. 3, s.123 – 124, w: Wielka Historia Polski, Kraków 1999. Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862, s. 46.
46
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 63. 47
Kazanie arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju rodziny Korycińskich, Kraków 1862, s. 62.
48
Ibidem, s. 63. 49
Starosta – zwierzchnik określonego terytorium, zamku lub grodu. Tablice historyczne, op. cit., s.148.
należał Barys i Bębnów. Ożenił się z Zofią Anną Zborowską.50 Zmarł w 1659 roku.
Aleksander Koryciński i jego żona Zofia byli fundatorami późniejszego kościoła w Gowarczowie w archidiecezji gnieźnieńskiej. W jego prezbiterium był krzyż prymasowski.
Kościół parafialny w Gowarczowie nosi wezwanie świętych Apostołów Piotra i Pawła, do czasu rozbiorów Polski pełnił rolę kościoła farnego. Zachowała się informacja z roku 1404, że na jego miejscu stał niegdyś kościółek drewniany. Murowany kościół w Gowarczowie jest wzmiankowany w źródłach z 1511 roku. (Według Herbarza Paprockiego był to rok 1332).
Z dawnej świątyni zachowało się prezbiterium. Pierwotne zbudowane było w stylu gotyckim później nabrało cech stylu renesansowego.
Około roku 1640 dobudowano do świątyni – staraniem dziedziców Gowarczowa - dwie kaplice i zakrystię. Tymi dziedzicami Gowarczowa byli: Aleksander Koryciński, chorąży krakowski, i jego żona Zofia ze
Zborowskich. Kościół ten spalił się w 1667 roku. Odrestaurował go
w 1674 roku Józef Jabłonowski z Gowarczowa, chorąży halicki. Po restauracji został konsekrowany przez arcybiskupa gnieźnieńskiego - Kozierowskiego w 1778 roku. Rozbudowany W 1904 roku dzięki księdzu Antoniemu Czarkowskiemu, został powiększony o cały fronton z dwoma wieżami i kaplicami św. Józefa i św. Stanisława Kostki.51
50
Hoszowski K., O znakomitych zasługach, op. cit., s. 46. 51
W latach 1972 – 1975 za kadencji proboszczowskiej ks. mgr Antoniego Kocińskiego sprawiono z dobrowolnych ofiar parafian: centralne ogrzewanie, 15 witraży, figury św. Floriana i św. Marcina, mozaikę przedstawiającą Wieczerzę Pańską, wykonano boazerię, odnowiono wszystkie ołtarze i kaplice, wykonano obrazy Drogi Krzyżowej, dano nową polichromię i odnowiono na zewnątrz”. Tablica informacyjna z piaskowca znajdująca się w kruchcie kościoła parafialnego w Gowarczowie.
Ważniejsze zabytki w kościele to: w kaplicy południowej
wczesnobarokowy ołtarz Męki Pańskiej z czarnego marmuru i figurami w drzewie Matki Bożej i św. Jana z około 1640 roku, sarkofag piętrowy (1649) z marmuru chęcińskiego z rzeźbami zmarłych Andrzeja i Zofii
Korycińskich w postaci leżącej i ich dzieci Aleksandra i Konstancji.
Piętrowy sarkofag Aleksandra i Zofii Korycińskich w kościele parafialnym w Gowarczowie. Fot. E. Korycińska, autorka pracy.
W kaplicy tej jest również tablica marmurowa z aktem fundacyjnym mansjonarzy z 1642 roku. W kaplicy północnej znajduje się ołtarz rokokowy z drugiej połowy XVIII wieku, z drzewa dębowego, z obrazem Matki Bożej w srebrnej sukni, słynącej łaskami z 1833 roku. Ponadto w kaplicy znajduje się barokowa chrzcielnica marmurowa z XVII wieku. Na zewnątrz tej kaplicy jest epitafium księdza A. Iskierskiego zmarłego 1778 roku oraz krzyż z Chrystusem z XVII wieku; przy wejściu do kościoła jest figura kamienna św. Jana Nepomucena z 1788 roku.
Obecny kościół parafialny w Gowarczowie, fot. E. Korycińska, autorka niniejszej pracy.
Tablica zawierająca historię kościoła w kruchcie kościelnej w Gowarczowie,
fot. E. Korycińska, autorka niniejszej pracy.
5. Wojciech Koryciński był wojewodą łęczyckim za czasów króla
Zygmunta Augusta w 1555 roku. Rozebrał on upadający zamek w Przedeczu i nad jeziorem wystawił nowy, w którym zmarł w 1556
roku.52 Był także chorążym kaliskim i starostą przedeckim (1546) i kłodawskim (1552).
Kasztelanami 53 w rodzie Korycińskich byli:
1. Stefan herbu Topór; kasztelan sandomierski (za panowania
Bolesława Wstydliwego w 1252 roku).54
2. Jan z Jabłonny herbu Topór; kasztelan sandomierski (za czasów
Kazimierza Wielkiego w 1368 roku).
3. Marcin z Jabłonny herbu Topór; kasztelan w Zawichoście (za
panowania króla Ludwika Węgierskiego w 1370 roku).55 Za panowania tegoż króla,56 cała rodzina Korycińskich zaznaczyła swoją obecność przy jego boku57 i od tego czasu wielu przedstawicieli rodu Korycińskich stanowiło podporę władców państwa polskiego.
4. Jan Koryciński z Jabłonny i Korytna, herbu Topór; kasztelan
sandomierski od 1410 roku, kiedy to w Polsce władał król Władysław Jagiełło – Korycińscy byli widoczni na scenie politycznej, kulturalnej i duchowej Polski.58 Korycińscy brali też czynny udział w życiu i dziejach narodu polskiego.59
5. Stanisław z Korytna herbu Topór; kasztelan wiślicki w Wiślicy
52
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 39.
53
Kasztelan – urzędnik królewski odpowiedzialny za zarząd dobrami monarszymi, sprawy sądowe i administracyjne. Kasztelan wówczas był członkiem senatu. Miał udział w rządzeniu państwem. Od XIV wieku jego kompetencje zostały bardzo ograniczone. Tablice historyczne opracowane przez Witolda Mizerskiego, Warszawa 1996, s. 148 54
Lelewel w dziele Chronica Polonorum podaje, że Stefan herbu Topór zmarł w 1249. Data jest nieścisła. Wprawdzie chodzi zaledwie o kilka lat, lecz nie można jej traktować jako autentyczną. w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 46. 55
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 46. 56
Ludwik I Wielki (Ludwik Węgierski), 1326-82, król węgierski od 1342 i polski od 1370. Był synem Karola Roberta Andegaweńskiego i Elżbiety Łokietkówny, ojciec królowej Jadwigi. Za jego panowania rozpoczął się rozkwit potęgi Węgier. W Polsce rządy powierzył matce, a po jej śmierci (1380) wielkorządcom. Nowy leksykon, op. cit., s. 969.
57
Paprocki B., Herby rycerstwa polskiego, Kraków 1858, s. 69. 58
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 11. 59
Herbarz Polski z 1859 roku i imionopis zasłużonych w Polsce ludzi wszystkich stanów i czasów: ułożony porządkiem alfabetycznym na podstawie Herbarza Niesieckiego i manuskryptów, t. II Lwów 1859, s. 49
(za panowania Władysława Warneńczyka w 1436 roku). Jego nazwisko widnieje dwukrotnie w statucie Łaskiego w 1471 roku.60
6. Jan Janusz Koryciński herbu Topór; kasztelan w Zawichoście,
następnie kasztelan sieradzki, był też starostą brzeźnickim, za panowania Kazimierza Jagiellończyka w 1480 roku. Był człowiekiem wielkiej sławy. Miał on syna Mikołaja. Tenże Mikołaj Koryciński, starosta parcowski był biegłym w sprawach politycznych Rzeczypospolitej i dla Niej także poniósł wielkie zasługi. Był kasztelanem nakielskim. Zmarł w 1568 roku i został pochowany w kościele św. Trójcy w Krakowie u Ojców Dominikanów.61
7. Jan Koryciński herbu Topór; kasztelan sieradzki (za panowania
Kazimierza Jagiellończyka w 1490 roku).
8. Mikołaj Koryciński; kasztelan nakielski.62
9. Jan Koryciński; kasztelan oświęcimski (za panowania królów
Stefana Batorego i Zygmunta III). Żył w latach 1533 - 1633 Wsławił się w wyprawach wojennych pod Połockiem i Smoleńskiem za rządów króla Władysława IV.63
10. Do wybitnych członków rodu należał też Mikołaj Koryciński,
kasztelan sądecki64 (za panowania Władysława IV w 1637 roku). Żył on
60
Podpis Stanisława z Korytna herbu Topór widnieje w Statucie Łaskiego z 1471 roku aż dwa razy: fol. 140 i fol. 171. Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 47. 61
Mikołaj Koryciński był dziadkiem arcybiskupa i wraz ze swoją małżonką (babcią arcybiskupa) Barbarą z domu Oleśnicką zostali pochowani w kościele św. Trójcy u Ojców Dominikanów w Krakowie. Na korytarzu klasztornym znajduje się epitafium poświęcone Mikołajowi i Barbarze z Oleśnickich. Kościół ten był wspierany ofiarnie przez rodzinę Korycińskich. Epitafium Mikołaja i Barbary Korycińskich z kościoła Dominikanów w Krakowie. Przypis autorki niniejszej pracy.
62
Złoty topór palmą ozdobiony albo Kazanie na dzień pogrzebu J. W. J. M. Stefana z Pilce Korycińskiego kanclerza wielkiego koronnego [ze wstępem Mroskowskiego M.], Kraków 1658, s. 232.
63
Zdobycie Połocka nastąpiło w 1579 roku, a Smoleńska po długim oblężeniu (wrzesień 1609 - czerwca 1611). W tych samych wyprawach odznaczył się Jakub Koryciński, syn Anny Potockiej, herbu Pilawa i Mikołaja Korycińskiego. Anna Potocka była siostrą generała Mikołaja Potockiego. Hoszowski K., O znakomitych zasługach, op. cit., s. 48.
64
Był to brat stryjeczny arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego. W wielu zapisach jest sandecki, gdyż Sącz nosił nazwę Sandacz. Mikołaj Koryciński był posłem na sejmy. Bronił
w latach 1586 – 1637. (Urodził się 30 października 1586, a zmarł
14 grudnia 1637 roku w wieku 52 lat). Był synem Mikołaja, starosty
przedeckiego, i Barbary Prowannówny. Jako sekretarz królewski Zygmunta III Wazy był dworzaninem królewskim i bliskim współpracownikiem króla. Był też działaczem sejmikowym w województwie krakowskim oraz starostą ojcowskim w 1619 i 1620 roku, chorążym i komisarzem wojennym. Jako poseł na sejmy zabierał głos w obronie pokrzywdzonych. Znany był z roztropności. Zdobył sobie poważanie obradujących zgromadzeń tak, że najwięcej polegano na jego radzie. Kiedy dnia 23 lutego 1633 roku, w czasie obrad sejmu wysunięto problem prawosławia, wówczas Mikołaj Koryciński dążył do zgody między unitami65 i prawosławnymi. Na sejmie zwyczajnym w 1637 roku, gdy poruszano sprawy unitów, Mikołaj Koryciński aktywnie występował w ich obronie, prawosławni chcieli ich zmusić do odstępstwa od wiary katolickiej i powrotu do wiary prawosławnej.66 Jednak nie tylko służył radą, ale też orężem. Walczył pod Chocimiem, pod Lwowem i w innych bitwach szczycił się dobrą walką.67
11. Andrzej Koryciński kasztelan wiślicki.68 12. Ligęza Koryciński kasztelan wiślicki.69
sprawy unitów, na sejmie 23 lutego 1633 roku. Dzięgielewski J., O tolerancje dla zdominowanych (polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV), [ b. r. m. w], s. 68, a na sejmie zwyczajnym w 1637 roku oficjalnie bronił unitów, Ibidem s. 179.
65
W 1596 roku w Brześciu nad Bugiem podpisano unię, na mocy której prawosławni mogli przejść na katolicyzm z zachowaniem obrządku. Na ziemiach Podlasia i Białostocczyzny bardzo dużo parafii prawosławnych przeszło na Unię, czyli dołączyło się do Kościoła katolickiego. Unici, zachowując swój dawny obrządek liturgiczny, przyjęli nabożeństwa katolickie: Różaniec, Godzinki o Najświętszej Maryi Pannie. Prawosławni, którzy nie chcieli przejść do Unii, ostro występowali przeciw unitom. www. dziedzictwo.ekai.pl.
66
Dzięgielewski J., O tolerancję dla zdominowanych (polityka wyznaniowa Rzeczypospolitej w latach panowania Władysława IV), [b.m.r.w.], s. 48, 68, 179.
67
Ibidem, s. 49. 68
Złoty topór palmą ozdobiony albo Kazanie na dzień pogrzebu J. W. J. M. Stefana z Pilce Korycińskiego kanclerza wielkiego koronnego, Kraków 1658, s. 232.
69
Nie ma podanego dokładnego czasu, w którym Andrzej i Ligęza, Korycińscy sprawowali godność kasztelanów. Złoty topór palmą ozdobiony albo Kazanie na dzień pogrzebu J. W. J.
13. Krzysztof Piotr Koryciński 70 ur. 27 lipca 1577 (stryjeczny brat
arcybiskupa Wojciecha), z Pilicy, herbu Topór; dyplomata, kasztelan sądecki (za panowania Zygmunta III) w 1629 roku i kasztelan wojnicki w Wojniczu, za Władysława IV w 1636 roku. Był posłem w imieniu Rzeczypospolitej do Joachima Fryderyka, elektora brandenburskiego, i do królów hiszpańskich: Filipa III i Filipa IV. Za rządów króla Władysława IV był sekretarzem królewskim. Założył miasto Alwernię71 koło Krakowa, wzorując się na pustelni Alverno w Toskanii we Włoszech, i ufundował tutaj klasztor Ojcom Bernardynom w 1616 roku (obok założył osadę, która z czasem uzyskała prawa miejskie).
M. Stefana z Pilce Korycińskiego kanclerza wielkiego koronnego, op. cit., s. 232 w: Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 47.
70
Krzysztof Koryciński w: Encyklopedia Orgelbranda, Warszawa 1883, t. VI, s. 390. 71
Alwernia, - Miasto w pow. chrzanowskim (3200 mieszk. w 1998) położone na Garbie Tenczyńskim w otoczeniu lasów iglastych i bukowych na wzgórzu Podskale (316 m n.p.m.), z którego rozlega się malowniczy widok na Kotlinę Oświęcimską. W pobliżu zakłady chemiczne "Alwernia". Połowa I w. p.n.e. - w Podłężu koło Alwerni odkopano piec garncarski z ceramiką malowaną z tego okresu. Jest to jeden z najstarszych zabytków ceramiki malowanej na ziemiach polskich. Alwernia to miasto z barokowym klasztorem Ojców Bernardynów, założone przez Krzysztofa Korycińskiego w l6l6 roku. Powstało na gruntach Poręby - Żegoty. Znajduje się na wzgórzu powulkanicznym górującym nad doliną Wisły. Znajduje się 24 km na zachód od Krakowa, por. Alwernia w: Encyklopedia Katolicka, pod red. Gryglewicza F., t. I, s. 396. Klasztor ten istnieje do czasów współczesnych, a sama Alwernia przybrała postać pięknego miasteczka z nazwą ulicy Krzysztofa Korycińskiego. Samek J., Przewodnik po mieście Alwerni i okolicy, Kalwaria Zebrzydowska 1995, s. 35.www.jura.art.pl
Klasztor Bernardynów w Alwerni fundowany przez
Krzysztofa Korycińskiego,
www.alwernia.pl
Dokument erekcyjny dla Ojców Bernardynów wystawił Krzysztof Koryciński dnia 3 lutego 1627 roku.72
Zamieszkiwał on na stałe w Porębie - Żegoty.73 Dbał o swój pałac i rozległe posiadłości. W jego majątku znajdowały się wsie: Poręba - Żegoty, Ruszcza, Skidziemie (dzisiejszy Skidzin), Grabie i Wilamowice.
72
Samek J., Przewodnik po mieście Alwerni, op. cit., s. 14. 73
Poręba-Żegoty - wieś w województwie krakowskim, 17 km. na południowy wschód od Chrzanowa. Wieś z 1373 roku. Znajdują się w niej ruiny pałacu z XVII wieku oraz park typu krajobrazowego. Na drodze do wsi Brodła aleja modrzewiowa długości 600 m (około 60 drzew - pomników przyrody). Słownik geograficzno - krajoznawczy Polski. Warszawa 1994, s. 547.
Ruiny pałacu Korycińskich w Porębie Żegoty. fot. E. Korycińska, autorka niniejszej pracy.
W kruchcie kościoła w Alwerni znajdują się dwie marmurowe trumny: Krzysztofa Korycińskiego, zmarłego 29 sierpnia 1636 roku, i syna jego Jana Stanisława zmarłego 2 sierpnia 1667.
Dla upamiętnienia fundatora klasztoru Ojców Bernardynów w Alwerni74 jest ulica nosząca jego imię.
74
Barokowy kościół Stygmatów św. Franciszka z Asyżu pochodzi z 1630-1676 roku i później był wielokrotnie przebudowywany. Od strony północnej do kościoła dobudowana jest kaplica z 1708 roku. W latach 1797-1800 do kościoła dobudowano wieżę. Wyposażenie wnętrza głównie barokowe i rokokowe z elementami klasycystycznymi. Najcenniejszym zabytkiem jest bizantyjski obraz "Ecce Homo" pochodzący prawdopodobnie z Konstantynopola. W kościele znajdują się również pomniki nagrobne fundatorów. Klasztor z 1625-1656 roku zbudowany na wzór pustelni Alverno w Toskanii przebudowany na przełomie XIX i XX w. Dziedziniec odpustowy z kaplicami i bramą z 1754-1758 roku.
www.alwernia.pl
Korycińscy nie pozostawili potomków w Porębie Żegoty, gdyż Krzysztof Koryciński, fundator Alwerni, miał wprawdzie troje dzieci, ale syn Jan Stanisław był bezdzietny, córka Elżbieta wstąpiła do klasztoru Klarysek w Krakowie przy kościele św. Andrzeja, a Dorota wyszła za mąż i nazwisko zmieniła. Życie religijne rodu Korycińskich od późnego średniowiecza do XX wieku, S. Dorota Elżbieta Korycińska, op. cit., s. 38.
---Ulica Krzysztofa Korycińskiego w Alwerni.
„Alchemik” czasopismo ukazujące się w gminie Alwernia 1996 rok.
Mapa z zaznaczeniem miasta Alwerni,
której założycielem był Krzysztof Koryciński. Polska-atlas
Krzysztof Koryciński75 był to człowiek światły, obdarzony darem nieprzeciętnej wymowy, był dwa razy posłem do Hiszpanii i Portugalii. Uspokoił także rokoszan wzburzonych przeciw królowi Zygmuntowi III Wazie.
14. Stanisław Koryciński; kasztelan biecki (za panowania Władysława
IV w roku 1648). Był on sędzią kapturowym76 i komisarzem sejmowym.77
15. Michał Koryciński; kasztelan biecki w 1655 roku (za panowania
króla Jana Kazimierza). Niesiecki używa dla niego imienia Mikołaj.78
16. Stefan Koryciński; żył w latach l6l7 – 4 lipca 1658. W 1628 roku
był studentem Akademii Krakowskiej, a od 1633 roku studiował w Louwain i w Amsterdamie. 19 lutego 1639 roku ożenił się z Anną Petronellą Gembicką, bratanicą biskupa krakowskiego Piotra Gembickiego. Od 1643 roku pełnił funkcję stolnika krakowskiego Był kasztelanem oświęcimskim (za rządów Jana Kazimierza) piastował urząd wielkiego kanclerza koronnego od 4 lutego 1652 roku. Był zaufanym współpracownikiem króla. Brał udział jako poseł w sejmach w latach 1641, 1645, 1647, 1648, 1649 i 1652. Był przeciwnikiem rokowań ze Szwedami i porozumienia z Rosją w 1656 roku. Ostro występował przeciw zawarciu traktatu Rzeczypospolitej z Rosją, uważając, że przekreśli on nadzieję na odzyskanie Ukrainy i podporządkowanie Kozaków Rzeczypospolitej. 1 marca 1656 został administratorem mennicy królewskiej we Lwowie. W 1657 roku
75
Ibidem, s. 49. Krzysztof Koryciński ufundował klasztor Bernardynom i założył miasteczko Alwernię koło Krakowa, Koryciński w: Encyklopedia Powszechna (wyd. Orgelbranda), Warszawa 1883, t. VI, s.390.
76
Sądy kapturowe, w dawnej Polsce, od XVI wieku wprowadzone w okresach bezkrólewia, surowe sądy dla zapewnienia bezpieczeństwa w kraju. Nazwa pochodzi od czarnych kapturów nakładanych po śmierci króla na znak żałoby (w tym okresie zwykłe sądy nie pracowały). Sędziami w sądach kapturowych byli delegaci szlachty. Nowy leksykon, op. cit., s. 1557.
77
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 47. 78
opowiedział się za przeprowadzeniem reformy sejmu i ograniczeniem prawa posłów do zrywania sejmów. Był też starostą jodłowskim, rabsztyńskim,79 ojcowskim, wolbromskim, oświęcimskim, warszawskim. W czasie „potopu” szwedzkiego towarzyszył królowi Janowi Kazimierzowi,80 gdy ten opuścił królestwo i udał się na Śląsk.81 Stefan Koryciński pełnił wówczas przy nim urząd wielkiego kanclerza koronnego. Był człowiekiem sprawdzonym i oddanym królowi i Ojczyźnie.
Z orężem do obrony Ojczyzny wyruszał wiele razy.82
Na czele własnego oddziału walczył pod Beresteczkiem w 1651 roku.
On to odprowadził pod Żwańcem83 w 1653 roku Tatarów od
przedsięwziętej wojny przeciwko Polsce. Nakłonił chana tatarskiego do zerwania z Bohdanem Chmielnickim. Wytrwale bronił też Krakowa i Warszawy w wojnie ze Szwedami.
Wielu ludzi odstąpiło od króla Jana Kazimierza widząc, jak bardzo słabnie jego pozycja. Stefan Koryciński jako wielki kanclerz koronny dochował królowi wierności.
79
Boniecki A., Herbarz Polski op. cit., s. 199. 80
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s 21; Koryciński Stefan w: Wielka Encyklopedia Powszechna, Warszawa 1965; Encyklopedia Powszechna nakład Orgelbranda, Warszawa 1864, t. VI, s. 390.
81
Król Jan Kazimierz w czasie „potopu” szwedzkiego, przebywał w Głogówku na Śląsku, towarzyszył mu Stefan Koryciński, wielki kanclerz koronny. Aneks XX.
82
Pod Beresteczkiem w 1651 roku, a pod Żwańcem w 1653 Stefan Koryciński wystawił poczet swojego wojska. 1 lipca 1656 roku razem z innymi osobami upoważnionymi przez króla Jana Kazimierza zawarł pokój ze Szwedami w Warszawie. Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 27.
83
Portiera herbowa Stefana Korycińskiego (1658) – wielkiego
kanclerza Jana Kazimierza. Muzeum Narodowe w Kielcach.
fot. E. Korycińska, autorka niniejszej rozprawy.
Stefan Koryciński miał syna Piotra Mikołaja. Studiował on w Lowanium (od 1661 roku). Rozpoczął wprawdzie karierę świecką -
był nawet starostą rabsztyńskim, następnie lipińskim i wolbromskim - porzucił jednak tę karierę i wyjechał w 1671 roku do Rzymu. Był tam dworzaninem papieża Klemensa X. Był także preopozytem generalnym Zakonu Bożogrobców.84
17. Franciszek Koryciński; kasztelan bracławski (za panowania króla
Jana III Sobieskiego 1688). Ożenił się z Marianną Michałowską, a po jej śmierci z Elżbietą Koniecpolską, wojewodzianką Parnawską.85
Był synem Samuela, podczaszego krakowskiego, i Heleny Czermińskiej. Został on dworzaninem królewskim (1661). W 1645 roku pobierał nauki w Szkołach Nowodworskich w Krakowie, gdzie zaprzyjaźnił się z Wespazjanem Kochowskim.86 Przyjaźń ta przetrwała długie lata; w 1674 roku Franciszek Koryciński był ojcem chrzestnym Hieronima Franciszka, syna Kochowskiego. Franciszek Koryciński studiował w kraju i w Padwie w latach 1651 - 1652. Dnia 6 stycznia 1652 roku został wybrany na konsyliarza polskiej nacji. Po powrocie z Padwy, około 1652 roku został podczaszym krakowskim, a w l66l roku dworzaninem królewskim. Występował bardzo często na sejmiku proszowskim.87
W latach 1668 i 1673 występował jako sędzia kapturowy z powiatu lelowskiego, a w 1680 jako sędzia skarbowy. Był też posłem na sejm w latach 1672 i 1696, a w 1676 był arendarzem czopowego.
Szlachta krakowska wysoko ceniła zasługi Franciszka Korycińskiego i wnosiła w latach 1666, 1667 i 1672 prośby do królów o ulgi podatkowe
84
Piotr Mikołaj Koryciński urodził się 6 maja 1644 roku. Przyboś A., Koryciński Piotr w: Polski słownik biograficzny, op. cit., s. 130; Halecki O., Tysiąclecie Polski Katolickiej, w: Sacrum Poloniae Millennium. Rozprawy, szkice, materiały historyczne, Rzym 1954, t. I, s. 489; herbarze: A. Bonieckiego, K. Niesieckiego i B. Paprockiego; Encyklopedia wyd. Orgelbranda z 1864 roku s. 390.
85
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 46-49. 86
Kochowski Wespazjan (1633-1700), poeta, przedstawiciel baroku sarmackiego. Psalmodia
polska, poezja religijna. Wespazjan Kochowski w: Gruchała J. S., Wielka Historia Polski, t.
3, op. cit., s. 423. 87
dla niego i o przyznanie mostowego w jego miasteczku - Szczekocinach,88 zniszczonym przez obozy wojskowe.
W styczniu 1672 roku Franciszek Koryciński został wybrany na
marszałka sejmiku proszowskiego. To stanowisko pełnił też w maju
1673 roku i w maju 1676 roku.
W 1669 roku był, jako delegat województwa krakowskiego, na elekcji króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Dnia 6 grudnia 1671 roku król Michał mianował go stolnikiem krakowskim.89 Zmarł po 1703
roku.90
Korycińscy jako kasztelani troszczyli się o swoje pałace i zamki, umacniali je. W razie potrzeby odbudowywali je czy przebudowywali, budowali zamki. Wojciech Koryciński 91 rozebrał upadający zamek w Przedeczu i nad jeziorem wystawił nowy, w którym zmarł w 1555 roku.92 Był chorążym kaliskim i starostą przedeckim.
Warto też pamiętać o zasługach Jędrzeja Korycińskiego. Był on chorążym sandomierskim i posłem na sejmy w latach 1626, 1629, 1631. Król Zygmunt III wysłał go w prywatnym poselstwie do cesarzy rzymskich: Rudolfa i Macieja.
Jednym z najznamienitszych członków rodu Korycińskich był właściciel mający dobra w Charśnicy 93 - Mikołaj Koryciński,
sekretarz królewski i żupnik krakowski, który w roku 1582 kupił Charsznicę z przyległościami.
88
Historia Szczekocin. Aneks 40. 89
Przyboś S., Koryciński Franciszek w: Polski słownik biograficzny, Wrocław 1968-1969, t. XIV, s. 125.
90
Koryciński Franciszek w: Leksykon Historii Polski, pod red. A. Markowskiej, Warszawa 1995, wyd. I, s. 343.
91
Wojciech Koryciński był bratem dziadka arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego, por. Drzewo genealogiczne arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego w II rozdziale niniejszej pracy, s. 84.
92
Hoszowski K., O znakomitych zasługach w kraju, op. cit., s. 39. 93
Istnienie Charśnicy potwierdza bulla papieża Urbana IV z dnia 2 października 1262 roku, zatwierdzająca dziesięciny dla klasztoru Bożogrobców w Miechowie. www.bazagmin.pl
Mikołaj Koryciński (stryj arcybiskupa Wojciecha Korycińskiego) urodził się 4 kwietnia 1543 roku. Pochodził ze wsi Skrzynki w powiecie łęczyckim. Był synem Mikołaja i Barbary z Oleśnickich. Cała jego rodzina wywodziła się ze średniej szlachty z Korytna w woj. sieradzkim. Mikołaj Koryciński posiadł dobrą znajomość języka
niemieckiego, włoskiego i łaciny. Dużo podróżował za granicą.
W 1559 roku został studentem uniwersytetu w Wittenberdze.94 Po przyjeździe do kraju został sekretarzem króla Zygmunta Augusta. 4 lipca 1672 roku sprzedał rodzinne Skrzynki i część wsi Malec swemu przyjacielowi Andrzejowi Fryczowi Modrzewskiemu i przeniósł się w Krakowskie, gdzie kupił i wydzierżawił kilka posiadłości, m.in. wieś Irządze od Prokopa Pieniążka i Zabierzów od konwentu zwierzynieckiego. 14 sierpnia 1575 roku ożenił się z Barbarą – córką Trojana Prowany. Zbliżenie do Prowanów umożliwiło mu uzyskanie w 1577 roku administracji żupy bocheńskiej. Jako podżupek bocheński gościł u siebie w 1578 roku króla Stefana Batorego. 95
Po 1581 roku został podwojewodzim przy Mikołaju Firleju z Dąbrowicy (1581 – 1601). 11 kwietnia 1592 roku przejął na 2 lata wraz z podskarbim nadwornym Hiacyntem Młodziejowskim administrację
żup krakowskich. Zmiany wprowadzone przez nich do istniejącego
systemu płacowego przed 11 IV 1694 roku, przyczyniły się do głośnego zatargu z górnikami, w który musiała ingerować komisja sejmowa. Komisja ta w 1595 roku zarzuciła administratorom niedbałość, fałszowanie zapisów w rejestrach i brak troski o urządzenia w kopalniach. Pomiędzy Korycińskim a Młodziejowskim doszło
94
Wittenberga (Wittenberg) – miasto w Niemczech (Saksonia-Anhalt) nad Łabą. Prawa miejskie otrzymało w 1293 roku. W 1517 roku Marcin Luter ogłosił 95 tez, co dało początek reformacji. Nowy leksykon, op. cit., s. 1926.
95
