Poradnictwo zawodowe w szkoҝach
w okresie dwudziestolecia mi҄dzywojennego
MaÙgorzata KozÙowska , gosia.kozlowska13@wp.pl Uniwersytet WrocÙawski
Pl. Uniwersytecki 1, 50-137 WrocÙaw Abstrakt
Temat poradnictwa zawodowego na terenie szkóÙ w II Rzeczpospolitej pozostaje wciČ bardzo sÙabo zbadany. MoČna wskaza° na niewielk liczb¿ prac poruszajcych t problematyk¿. Celem niniejszego artykuÙu jest zobrazowanie gÙów-nych dziaÙaÚ, stosowagÙów-nych metod i technik oraz wiodcych zadaÚ i ról podmiotów pracujcych w obszarze poradnictwa zawodowego na terenie szkóÙ w interesujcym badacza momencie historycznym. Szczególny akcent w artykule jest poÙo-Čony na funkcj¿ lekarza, psychologa szkolnego oraz nauczyciela. Istotne b¿dzie takČe przeïledzenie zasadniczych nurtów i idei, które wpÙywaÙy na ksztaÙt poradnictwa zawodowego na terenie szkóÙ.
SÙowa kluczowe: poradnictwo zawodowe, psychotechnika, dwudziestolecie mi¿dzywojenne, doradca zawodowy,
historia poradnictwa, poradnictwo szkolne
Professional counseling at schools during the interwar period in Poland Abstract
There is a small amount of publication about professional counseling during the interwar period in Poland. The main aim of the article is to present basic activities of school practice, methods and foreground tasks and jobs people, of those who gave professional advice of choosing a career. The author of the article wants to accent the special roles of the school’s physicians, psychologists and pedagogues. It is interesting to picture also the primal mainstreams and ideas which impac-ted on formation of school counseling in that time.
Key words: professional counseling, psychotechnique, interwar period in Poland, occupational counselor, the history
of the counseling, school counseling
Mimo szerokiej wiedzy na temat wspóÙczesnego poradnictwa szkolnego do tej pory niewiele publikacji porusza te-matyk¿ zwizan z funkcjonowaniem tego fenomenu w okresie mi¿dzywojennym. W okresie dwudziestolecia mi¿dzy-wojennego termin ,,poradnictwo zawodowe” odnoszono, jak podaje Helena SÙoniewska, do ,,post¿powania, majcego na celu wskazanie danemu osobnikowi i skÙonienie go do wyboru zawodu, który odpowiada jego wÙaïciwoïciom psy-chicznym i Þ zycznym, uwzgl¿dniajc przy tym koniunktur¿ gospodarcz i liczc si¿ z warunkami materialnymi danego osobnika”1.
Po pierwszej wojnie ïwiatowej moČna zauwaČy° wzrost rozwoju poradnictwa zawodowego w szkoÙach. WizaÙo si¿ to z jednej strony z momentem zaÙamania gospodarczego w Drugiej Rzeczpospolitej, z drugiej – z prób odbudowy kra-ju na pÙaszczyĊnie przemysÙowej i rolniczej. Potrzebowano pracowników, których efektywnoï° pozwalaÙaby zmniejszy° koszty produkcji. Istotnego znaczenia nabraÙ dobór kandydatów do zawodu na podstawie ich uzdolnieÚ. W takim ukÙa-dzie szkoÙa powszechna ze wzgl¿du na sw funkcj¿, masowy charakter (liczba uczniów w roku 1920-1921 wahaÙa si¿ od 25 tys. na glsku CieszyÚskim do 216 tys. w województwie warszawskim2) i moc oddziaÙywania, byÙa idealn instytucj do realizowania selekcji mÙodzieČy wedÙug jej predyspozycji. Temu zadaniu sprzyjaÙ takČe fakt, Če wi¿kszoï° mÙodzieČy bezpoïrednio po ukoÚczeniu szkóÙ ludowych rozpoczynaÙa prac¿.
W szkoÙach zawodowych, ze wzgl¿du na mocno kierunkowe ksztaÙcenie uczniów, sprawa doradztwa zawodowego stanowiÙa szczególnie istotny wtek. Za pomoc szczegóÙowych badaÚ psychotechnicznych starano si¿ okreïli° rodzaj umysÙowoïci mÙodzieČy oraz jej uzdolnienia i na tej podstawie opiniowa° o najbardziej odpowiednim zawodzie dla dane-1 H. Sáoniewska, Poradnictwo zawodowe, [w:] S. àempicki, W. Gottlieb, B. Suchodolski, J. Wáodarski (red.), Encyklopedia Wychowania, T. III, Warsza-wa 1939, s. 587.
2 J. Krauetler, Statystyka szkolnictwa powszechnego, [w:] ,,Rocznik Pedagogiczny” 1921, T. I, s. 2, s. 325.
go kandydata. Mimo tych zaÙoČeÚ, w rzeczywistoïci doradztwo zawodowe w duČej mierze sprzyjaÙo umacnianiu selekcji spoÙecznej3.
W szkoÙach ïrednich ogólnoksztaÙccych natomiast porada zawodowa byÙa udzielana przez psychologa szkolnego, bdĊ wspóÙpracujc ze szkoÙ poradni¿ psychotechniczn i sÙuČyÙa zarówno kwestii wyboru powoÙania zawodowego, jak i dalszej drogi ksztaÙcenia4.
Doradztwo zawodowe na terenie szkóÙ obejmowaÙo w swym zakresie bardzo wiele czynnoïci. Ze wzgl¿du na brak ujednoliconego systemu poradnictwa w okresie dwudziestolecia mi¿dzywojennego oraz na zróČnicowane warunki po-szczególnych placówek szkolnych, przebieg udzielania porady zawodowej wygldaÙ odmiennie w kaČdej ze szkóÙ. MoČ-na jedMoČ-nak wyróČni° pewne zasadnicze elementy tego procesu.
Punktem wyjïcia w doradztwie zawodowym miaÙo by° prowadzenie tzw. ,,kart indywidualnoïci”. Mimo, iČ treï° tego dokumentu nie byÙa sformalizowana, a w kolejnych latach ukazywaÙy si¿ róČne jego wersje, zawsze stanowiÙ on zapis dotyczcy najwaČniejszych cech Þ zycznych, cech charakteru, zainteresowaÚ oraz ogólny opis ïrodowiska rodzinnego dziecka. Karty te byÙy wypeÙniane zarówno przez nauczycieli, psychologów szkolnych jak i lekarzy szkolnych. Nast¿p-nym krokiem byÙo przeprowadzenie zbiorowego badania ilorazu inteligencji i pierwsze próby róČnicowania uzdolnieÚ dziecka w poradni wspóÙpracujcej ze szkoÙ lub przez psychologa szkolnego. Istotnym elementem procesu doradztwa zawodowego byÙ teČ wywiad z dzieckiem na temat jego zainteresowaÚ, wywiad z rodzicami, pogadanki z uczniami doty-czce przedstawiania aktualnych zawodów, odwiedziny w zakÙadach pracy, opracowywanie gazetek szkolnych, audycji radiowych i zebraÚ z rodzicami w celu tworzenia tzw. ,,atmosfery zawodowej”.
Rola nauczyciela, psychologa i lekarza szkolnego w doradztwie zawodowym
GÙównymi podmiotami zaangaČowanymi w dziaÙalnoï° na rzecz poradnictwa zawodowego w szkoÙach byli: nauczy-ciel, psycholog szkolny (od 1928 r.) oraz lekarz szkolny (od 1918 r.).
W ïrodowisku szkolnym nauczyciel jako osoba najlepiej znajca swoich uczniów, posiadaÙ wiele informacji zwiza-nych z ich osobowoïci, zachowaniem i zdolnoïciami. Dlatego teČ w sposób naturalny, prócz funkcji wychowawczych i dydaktycznych, peÙniÙ on takČe rol¿ doradcy zawodowego. Jednym z gÙównych zadaÚ nauczyciela na gruncie porad-nictwa byÙo prowadzenie planowej i systematycznej obserwacji, a nast¿pnie uzupeÙnianie wczeïniej wspomnianych ,,kart indywidualnoïci”. Jako pilny obserwator ucznia, wychowawca wypeÙniaÙ arkusz obejmujcy dane o tych wszystkich stro-nach jego umysÙowoïci, na które naleČaÙo zwróci° uwag¿ przy formuÙowaniu wniosków o jego indywidualnoïci, tj. da-nych dotyczcych: cech intelektualda-nych (na przykÙad: pami¿°, uwaga, postrzeganie, wyobraĊnia, rozumienie i wniosko-wanie itp.), sfery uczuciowej (na przykÙad: sposób reagowania na wszelkie wraČenia, ogólny nastrój uczuciowy, uczucia moralne, uczucia rodzinne, uczucia egotyczne itp.), dziedziny psychomotorycznej (aspekt woli, mowa i pismo), wygldu zewn¿trznego (na przykÙad: wyraz twarzy, postawa i gestykulacja), cech ïrodowiska rodzinnego (takich jak: iloï° osób w rodzinie, dochód rodziny, pochodzenie klasowe, miejsce zamieszkania itp.)5.
Nauczyciel peÙniÙ takČe rol¿ poïrednika mi¿dzy doradcami zawodowymi a rodzicami uczniów. UdzielaÙ on pracowni-kowi poradni informacji o ogólnej ocenie ucznia na podstawie jego wyników w nauce, podejïcia do róČnych przedmiotów szkolnych, do pracy, rodzaju zainteresowaÚ, zachowania w odniesieniu do rówieïników, nauczycieli, udziaÙu w Čyciu spo-Ùecznym szkoÙy6. Dodatkowo piastowaÙ funkcj¿ konsultanta doradcy zawodowego przed przedstawieniem decyzji poradni co do przyszÙej drogi danego dziecka jego opiekunom, bdĊ w czasie zebraÚ rodzicielskich z doradcami7. W ramach dzia-Ùalnoïci poradniczej nauczyciele mieli za zadanie równieČ organizowa° konferencje indywidualne z rodzicami, w trakcie których udzielali im jednostkowych porad w sprawach wychowawczych, w przypadkach nieodpowiedniego zachowania si¿ ucznia, sÙabych post¿pów w nauce lub innych (na przykÙad w sprawie prenumeraty czasopism dzieci¿cych itp.)8.
3 J. Miąso, Szkoáy zawodowe w Polsce w latach 1918-1939, ich rozwój, organizacja i funkcje spoáeczne, Wrocáaw 1988, s. 219.
4 J. Szmydtówna, Sprawozdanie psychologa szkolnego z pracy na terenie ĪeĔskich prywatnych gimnazjów oraz wnioski i program pracy na przyszáoĞü,
,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931, s. 120.
5 T. JaroszyĔski, Metody badaĔ psychologicznych w szkole, Warszawa 1925, s. 170-178.
6 J. T. Seydenmanowa, Gáosy z terenów pracy pedagogicznej. Wspóápraca nauczycielstwa w poradnictwie zawodowem, „OĞwiata i Wychowanie” 1935,
Z. 1, s. 33. 7 TamĪe, s. 34.
8 M. Bubniak, Konferencje indywidualne z rodzicami, ,,Przyjaciel Szkoáy” 1938, nr 14 , s. 534; B. Kubski, Wspóápraca szkoáy z domem, ,,Gáos Nauczy-cielski” 1930, nr 19, s. 173; E. Bilowicz, W sprawie wspóápracy szkoáy z domem, ,,Gáos Nauczycielski” 1930/31, nr 18, s. 318.
Ogrody nauk i sztuk nr 2014 (4)
Ze wzgl¿du na stosunkowo maÙ iloï° psychologów szkolnych nauczyciele wspóÙuczestniczyli, bdĊ samodzielnie przeprowadzali zbiorowe, testowe badania inteligencji uczniów. Poza tym zdarzaÙo si¿, Če sami peÙnili funkcje psycholo-gów szkolnych, na przykÙad jako: ,,przyjaciele poradni psychotechnicznej”9.Do zadaÚ nauczycieli w poradnictwie naleČaÙo takČe: przeprowadzanie pogadanek na temat wyboru zawodu z mÙo-dzieČ, organizowanie wycieczek do zakÙadów pracy, pisanie artykuÙów do gazetek szkolnych10, a nawet pomoc w re-alizacji audycji radiowych dotyczcych szkolnej dziaÙalnoïci poradniczej11. Zabiegi te miaÙy na celu wytwarzanie tzw. ,,atmosfery zawodowej”12 sprzyjajcej zwi¿kszaniu ïwiadomoïci uczniów dotyczcej obrania przyszÙej profesji.
Ponadto o Čywym zainteresowaniu nauczycieli sprawami poradnictwa ïwiadczy ich zaangaČowanie w tworzenie kóÙ, sekcji (na przykÙad w 1926 r. Józefa Joteyko powoÙuje Sekcj¿ Psychologów Szkolnych, do której mogli naleČe° takČe nauczyciele) i stowarzyszeÚ majcych na celu ïledzenie ówczesnych badaÚ naukowych w zakresie uzdolnieÚ, zaintereso-waÚ, inteligencji dziecka w wieku szkolnym; opracowywanie planów pracy13.
Drugim organem doradztwa zawodowego w szkoÙach byÙa instytucja psychologa szkolnego, wprowadzona do jed-nostek oïwiatowo-edukacyjnych w 1928 r. Od tego momentu opracowano wiele koncepcji przedstawiajcych program dziaÙalnoïci psychologa na terenie szkóÙ. Mimo, iČ czas pracy psychologów w szkoÙach nie byÙ ujednolicony (cz¿sto nie obejmowaÙ peÙnego wymiaru godzin) obejmowaÙ on szeroki zakres zadaÚ, m. in. takich jak:
• pomoc w caÙoïciowym poznaniu ucznia, w wypeÙnianiu arkusza obserwacyjnego, • prace badawcze nad zbiorowoïci, które obejmowaÙy:
a) badania ogólnego poziomu umysÙowego, badania charakterologiczne, przy zastosowaniu m. in. rozmów in-dywidualnych, obserwacji w czasie zaj¿° szkolnych z naciskiem na moČliwie bliski kontakt z uczniami, na pogÙ¿bienie badaÚ,
b) obserwacj¿ i charakterystyk¿ klasy jako grupy,
• uïwiadamianie spoÙeczeÚstwa o potrzebie otoczenia szkoÙy opiek psychologiczn14,
• wspóÙpraca z nauczycielstwem w przeprowadzaniu badaÚ psychologicznych i udzielaniu porad wychowaw-czych,
• wspóÙpraca z nauczycielstwem w selekcji szkolnej i poradnictwie zawodowym15, • realizowanie badaÚ psychotechnicznych (gÙównie w szkoÙach zawodowych)16.
Dodatkowo, w 1931 r., Maria Grzegorzewska postuluje do programu psychologów szkolnych wÙczy° na staÙe bada-nie ïrodowiska domowego, które stanowi podstawowe otoczebada-nie ucznia17.
Zarówno nauczyciel, jak i psycholog szkolny, udzielali porad zawodowych w oparciu o obserwacj¿ i badania doty-czce sfery psycho-spoÙecznej wychowanków. Zgodnie jednak z ówczesnymi zaÙoČeniami o istnieniu jednostek bardziej lub mniej predestynowanych do peÙnienia danego zawodu ze wzgl¿du na okreïlone uzdolnienia psycho-Þ zyczne18, do peÙnego obrazu predyspozycji zawodowych naleČaÙo jeszcze zbada° ucznia pod ktem jego cech Þ zycznych. Std teČ waČn funkcj¿ w doradztwie zawodowym peÙniÙ takČe lekarz szkolny. Dnia 29.07.1918 r. ustanowiono staÙ opiek¿ hi-gieniczno-lekarsk nad szkoÙami wszystkich szczebli i zakÙadami wychowawczymi19. Lekarz szkolny miaÙ czuwa°, by w procesie wychowania zwaČano na indywidualnoï° ucznia. W tym celu, po przeprowadzeniu badaÚ zarówno nad roz-wojem Þ zycznym jak i psychicznym wychowanków, na zebraniach pedagogicznych podawaÙ specyÞ k¿ kaČdego ucznia z lekarskiego punktu widzenia, dopeÙniajc w ten sposób charakterystyk¿ przeprowadzon przez nauczycieli20.
Ponadto, od 1923 r. Ministerstwo WyznaÚ Religħ nych i Oïwiecenia Publicznego umieszczajc swe postanowienia w Instrukcji dla lekarzy szkolnych poleciÙo lekarzom szkolnym szkóÙ elementarnych oraz ïrednich udziela° rad przy wy-borze zawodu. W zaÙoČeniu miaÙy by° to przede wszystkim rady o charakterze negatywnym, nakierowanym gÙównie
9 S. Rostkowski, Jeszcze o psychologach szkolnych, ,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931, s. 115. 10 J. Zawirska, Propaganda poradnictwa zawodowego i wyniki tej propagandy, Warszawa 1936, s. 3-15. 11 Radjo o poradnictwie zawodowem dla máodzieĪy szkóá powszechnych, ,,Szkoáa i Wiedza” 1928, Z. 8, s. 355.
12 B. Biegeleisen, Poradnictwo zawodowe a szkoáa, Kraków 1928, s. 35.
13 T. Rzepa, Historia polskiej myĞli psychologicznej, Warszawa 2009, s. 232.
14 Kronika. Program dziaáalnoĞci psychologa szkolnego, ,,Psychotechnika” 1929, s. 88-89.
15 S. Rostkowski, dz. cyt., s. 116. 16 Kronika…, dz. cyt., s. 89.
17 M. Grzegorzewska, W sprawie programu dziaáalnoĞci psychologów szkolnych, ,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931, s. 111.
18 J. Guichard, M. Huteau, Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego, Kraków 2005, s. 10.
19 F. Kierski, Higjeniczno-lekarski dozór nad szkoáami, [w:] F. Kierski (red.), PodrĊczna encyklopedia pedagogiczna, T. I, Lwów-Warszawa 1923, s. 154.
na dzieci o sÙabszym zdrowiu, w celu wskazania zawodów dla nich nieodpowiednich, które mogÙyby pogorszy° ich kondycj¿ Þ zyczn21.
W zwizku z tym, zadaniem lekarza szkolnego miaÙo by° wystawienie orzeczenia, w którym zawarty byÙ wykaz zawodów polecanych i przeciwwskazanych dla danego ucznia po ukoÚczeniu szkoÙy powszechnej lub ïredniej22.
Rola wybranych kierunkÓw i nurtÓw w rozwoju poradnictwa zawodowego Poradnictwo zawodowe czerpaÙo zarówno z dorobku pedagogiki jak i psychologii. Jednym z podstawowych kierun-ków pedagogiki, stanowicym punkt wyjïcia dla poradnictwa w odniesieniu do dziecka szkolnego, byÙa pedologia. Jako teoretyczna nauka o dziecku, której celem byÙo m. in.: badanie faz jego rozwoju, formuÙowanie deÞ nicji dziecka normal-nego, nienormalnormal-nego, upoïledzonego umysÙowo, wyjtkowo uzdolnionormal-nego, zapóĊnionego w rozwoju czy przedwcze-ïnie rozwini¿tego; pedologia staÙa si¿ baz dla rozwoju stosowanych dziedzin pedagogiki, takich jak n.p.: pedagogika medyczna, ortofrenia czy pedagogika eksperymentalna23. Po pierwszej wojnie ïwiatowej nast¿puje rozwój pedagogiki doïwiadczalnej (o czym traktuje szeroko mi¿dzy innymi praca Ludwika Jaxy Bykowskiego pt. Zasady pedagogiki
doïwiad-czalnej ze szczególnym uwzgl¿dnieniem szkoÙy polskiej z 1920 r.), która to znaczco przyczyniÙa si¿ do prowadzenia licznych
badaÚ stanowicych podstaw¿ do rozwoju metod i technik doradztwa zawodowego.
Wïród gaÙ¿zi psychologii stosowanej szczególnie istotnych dla rozwoju doradztwa zawodowego moČna wymieni° takie dziedziny m. in. jak: psychologia kliniczna, psychologia wychowawcza czy psychologia pedagogiczna. Od 1920 r. moČna takČe mówi° o rozpocz¿ciu ruchu psychotechnicznego w Polsce, kiedy to przy Stowarzyszeniu Techników w War-szawie powstaÙy koÙa zajmujce si¿ studiami nad naukow organizacj pracy i psychotechnik24, a takČe o gwaÙtownym rozwoju poradni psychotechnicznych wspóÙpracujcych ze szkoÙ.
Mocne i sҝabe strony poradnictwa zawodowego na terenie szkÓҝ
Okres dwudziestolecia mi¿dzywojennego to czas pocztków ksztaÙtowania si¿ poradnictwa na terenie szkóÙ, w zwiz-ku z czym moČna dostrzec wiele braków w jego ogólnym dziaÙaniu i organizacji. Ponadto przyj¿te zaÙoČenia odpowiadaÙy ówczesnemu stanowi wiedzy i cz¿sto, w ïwietle wspóÙczesnego post¿pu nauki, okazuj si¿ one bÙ¿dne. JednakČe wïród idei pochodzcych z tamtego okresu s teČ takie, które zasÙuguj na przypomnienie i uwag¿.
Najcz¿stszym zarzutem wystosowywanym przez badaczy tego okresu, a takČe lat póĊniejszych, jest brak ujednolicenia organizacji poradnictwa. BrakowaÙo stosownych rozporzdzeÚ regulujcych prac¿ poszczególnych jego elementów, psy-chologowie i nauczyciele posÙugiwali si¿ odmiennymi metodami i technikami, róČnie przedstawiaÙa si¿ relacja szkoÙy z or-ganami wspóÙpracujcymi (np. poradniami). JednakČe na taki stan rzeczy wpÙynÙ fakt, iČ poradnictwo szkolne znajdowaÙo si¿ wówczas w pocztkowej fazie rozwoju, w zwizku z czym swoisty chaos byÙ naturaln konsekwencj wypracowywania standardów post¿powania. Krytycznie moČna odnieï° si¿ teČ do gÙównych zaÙoČeÚ poradnictwa okresu mi¿dzywojennego, zwÙaszcza w odniesieniu do selekcji pedagogicznej. Z jednej strony hasÙa indywidualizacji przyczyniÙy si¿ do zwrócenia uwagi na jednostkowe zdolnoïci i potrzeby, z drugiej jednak, staÙy si¿ narz¿dziem nadmiernej kategoryzacji dzieci i mÙo-dzieČy. Ówczesna myïl pedagogiczna i psychologiczna charakteryzowaÙa si¿ przywizaniem do tworzenia okreïlonych typologii, do których próbowano przyporzdkowa° dan osob¿. Zatem poj¿ciu ,,indywidualnoï°” nadawano ramy w obr¿-bie danych kategorii. Ponadto wydaje si¿, Če mÙodzieČ majca raczej mgliste poj¿cie o istocie uprawiania okreïlonych zawo-dów, kieruje si¿ przy wyborze raczej fantazj mÙodzieÚcz i przyjemnoïci niČ faktycznymi zainteresowaniami czy predys-pozycjami. Jak pisaÙ BronisÙaw Biegeleisen- elazowski: ,,zbyt jednostronny kierunek poradnictwa jaki panowaÙ u nas przed wojn, utwierdzaÙ jeszcze mÙodzieČ w przekonaniu, Če ten indywidualistyczny czynnik jest najwaČniejszy i decydowa° ma o wyborze zawodu”25. Z drugiej jednak strony, podejmowano próby wszechstronnego poznania wychowanka, by dotrze° do jego faktycznych zainteresowaÚ i zdolnoïci. To, który czynnik przewaČyÙ ostatecznie, byÙo w duČej mierze kwesti do-ïwiadczenia osoby udzielajcej porady, nastawienia ïrodowiska rodzinnego oraz pozycji spoÙecznej ucznia.
21 S. KopczyĔski, Opieka higjeniczno–lekarska nad szkoáami i stan zdrowia máodzieĪy w szkoáach Rzeczypospolitej (za czas od r. 1918 do 1923 wáącznie), Warszawa 1925, s. 18.
22 TamĪe, s. 103-104.
23 F. Kierski, Pedologja, [w:] F. Kierski (red.), dz. cyt., T. II, s. 373.
24 J. Budkiewicz, J. Kączkowska, Z dziejów psychologii stosowanej w Polsce do roku 1957. Ze szczególnym uwzglĊdnieniem poradnictwa zawodowego, Warszawa 1987, s. 29.
25 B. Biegeleisen-ĩelazowski, Poradnictwo zawodowe. Przewodnik dla nauczycieli, psychologów, lekarzy, kierowników poradni zawodowych, Ğwietlic
Ogrody nauk i sztuk nr 2014 (4)
Mimo sporych niedostatków w funkcjonowaniu poradnictwa zawodowego w omawianym momencie historycznym, autorka niniejszego artykuÙu chce zwróci° uwag¿ na dwa jego aspekty. Po pierwsze, pewn zalet ówczesnego pojmowa-nia istoty poradnictwa w odniesieniu do sfery zawodowej, byÙa swoista wszechstronnoï° badapojmowa-nia predyspozycji uczpojmowa-nia do uprawiania danej profesji. ZaangaČowanie nauczyciela, psychologa oraz lekarza szkolnego, rodziców i samych zain-teresowanych sprzyjaÙa holistycznemu ujmowaniu procesu preorientacji zawodowej. Poza tym zbieranie informacji na temat cech psycho-Þ zyczno-spoÙecznych ucznia byÙo zadaniem dÙugoterminowym, dzi¿ki czemu ostateczna diagnoza uwzgl¿dniaÙa wiele szczegóÙowych elementów niemoČliwych do uzyskania podczas wykonania pojedynczych testów oraz powodowaÙa stopniowy wzrost samoïwiadomoïci predyspozycji zawodowych ucznia juČ od najmÙodszych lat szkolnych.BIBLIOGRAFIA Teksty ĊródÙowe
[1] Biegeleisen B., Poradnictwo zawodowe a szkoÙa, Kraków 1928.
[2] Bilowicz E., W sprawie wspóÙpracy szkoÙy z domem, ,,GÙos Nauczycielski” 1930/31, nr 18.
[3] Bubniak M., Konferencje indywidualne z rodzicami, ,,Przyjaciel SzkoÙy” 1938, nr 14.
[4] Dziennik Urz¿dowy Departamentu WRiOP Tymczasowej Rady Stanu, 1917.
[5] Grzegorzewska M., W sprawie programu dziaÙalnoïci psychologów szkolnych, ,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931.
[6] JaroszyÚski T., Metody badaÚ psychologicznych w szkole, Warszawa 1925. [7] Kierski F. (red.), Podr¿czna encyklopedia pedagogiczna, T. I, Lwów-Warszawa 1923.
[8] KopczyÚski S., Opieka higjeniczno – lekarska nad szkoÙami i stan zdrowia mÙodzieČy w szkoÙach Rzeczypospolitej (za czas od r. 1918 do 1923 wÙcznie), Warszawa 1925.
[9] KopczyÚski S., Lekarz szkolny jako doradca przy wyborze zawodu, [w:] S. KopczyÚski (red.), Higjena szkolna, Warszawa 1933. [10] Krauetler J., Statystyka szkolnictwa powszechnego, ,,Rocznik Pedagogiczny”, T. I, s. 2, Warszawa 1921.
[11] Kronika. Program dziaÙalnoïci psychologa szkolnego, ,,Psychotechnika” 1929.
[12] Kubski B., WspóÙpraca szkoÙy z domem, ,,GÙos Nauczycielski” 1930, nr 19.
[13] NawroczyÚski B., Swoboda i przymus w wychowaniu, Warszawa 1929.
[14] Radjo o poradnictwie zawodowem dla mÙodzieČy szkóÙ powszechnych, ,,SzkoÙa i Wiedza” 1928, Z. 8.
[15] Rostkowski S., Jeszcze o psychologach szkolnych, ,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931.
[16] SÙoniewska H., Poradnictwo zawodowe, [w:] S. Rempicki, W. GoĴ lieb, B. Suchodolski, J. WÙodarski (red.), Encyklopedia Wychowania, T. III, War-szawa 1939.
[17] Szmydtówna J., Sprawozdanie psychologa szkolnego z pracy na terenie ČeÚskich prywatnych gimnazjów oraz wnioski i program pracy na przyszÙoï°,
,,Polskie Archiwum Psychologii” 1931.
[18] Seydenmanowa J. T., GÙosy z terenów pracy pedagogicznej. WspóÙpraca nauczycielstwa w poradnictwie zawodowem, „Oïwiata i Wychowanie” 1935,
Z. 1.
[19] Zawirska J., Propaganda poradnictwa zawodowego i wyniki tej propagandy, Warszawa 1936.
KsiČki/ czasopisma
[20] Biegeleisen- elazowski B., Poradnictwo zawodowe. Przewodnik dla nauczycieli, psychologów, lekarzy, kierowników poradni zawodowych, ïwietlic i
or-ganizacyj zawodowych, Kraków 1949.
[21] Budkiewicz J., Kczkowska J., Z dziejów psychologii stosowanej w Polsce do roku 1957. Ze szczególnym uwzgl¿dnieniem poradnictwa zawodowego, Warszawa 1987.
[22] Guichard J., Huteau M., Psychologia orientacji i poradnictwa zawodowego, Kraków 2005.
[23] Miso J., SzkoÙy zawodowe w Polsce w latach 1918-1939, ich rozwój, organizacja i funkcje spoÙeczne, WrocÙaw 1988. [24] Rzepa T., Historia polskiej myïli psychologicznej, Warszawa 2009.
