Jacek Pietrzak
Stary Olkusz, woj. katowickie
Informator Archeologiczny : badania 12, 256-257
256
Badania prow adził m g r P io tr Kubów. F in a n sowało Muzeum k ląska Opolskiego w Opolu. P ie rw sz y sezo n badań. Ruiny zamku z o k resu X III/? I - XIV-XV wiek, ślady osadnictw a kul tury. łuży ck iej.
Ruiny zamku nizinnego, usytuowane s ą w w idłach rz e k S to b ra wy i Żydówki, w o dległości około 0, 5 km od śro dk a wet; na h is to rycznym pograniczu Śląska Środkowego i Górnego. W lite r a tu r z e arch eo lo g icznej obiekt ten zaliczany je s t niekiedy rów nież do g ro d zisk stożkow atych.
T eg o ro czn e p ra c e m iały c h a ra k te r rozpoznaw czy, a Ich wyni ki s ą następ u jące: widoczna do d ziś w niektórych dolnych p a rtia c h budowla kam ienna w znost s ię w zachodniej c z ę ś c i owalnego nasypu długości 100 m /N - S /, s z e ro k o śc i 68 m / Е - W /, w ypiętrzonego w stosunku do okolicznych łąk od 0, 5 do 1 m ; nasyp ten od stro n y północno-zachodniej posiada swe p rzed łu żenie s z e ro k o ś c i 36 m , p r o w adzące do wału powodziowego rz e k i Stobraw y. Na c a łe j po w ierzchni tego terenu w ystępują średniow ieczne skorupy.
W oparciu o wykop sondażowy / 6 x 2 m / f założony na wale ziem nym zakryw ającym c z ę ś ć północną fundamentów budowli, uchwy cono lico w ew nętrzne m uru w raz z odsadzką, co posswoltło na wyty czenie lin ii jego przebiegu w c z ę ś c i, gdzie dotąd był on niew idoczny. W nasypie wału wydzielono s z e ś ć w arstw , p ię ć zaw ierających zabytki w yłącznie średniow ieczne o ra z s z ó stą , nad calcem , w k tó rej w ystą piły fragm enty naczyń glinianych o ra z p r z ę ś lik z o k resu kultury łu życkiej. W spomniana budowla zo stała w zniesiona z kam ieni polnych i rudy łąkow ej najprawdopodobniej na planie podkowy, łukow atą c z ę ś c ią skierow anej na południe. W ym iary: sz e ro k o ść podstawy 21 m , długość do najw iększej w ypukłości łuku 28 m .
Inw entarz ruchpm y: ponad 80 zabytków żelaznych / m .i n . 10 grotów do kuszy, frag m en t o s tr o g i/, kościany o rze c h do kuszy, k ilk a n a śc ie kartonów c e ra m ik i.
W początkach XIV wieku zam ek był w ła sn o śc ią k się c ia leg n ic kiego Bolesław a; w roku 1317 k sią ż ę ten p rz e n ió sł zn ajdującą s ię obok zamku, p rzy Stobrow le, ko m orę cła wodnego do B rzegu . P rz e d ro k iem 1348 w posiadaniu Witka ze Smogorzowa* zniszczony w c z a s ie wojen husyckich w roku 1443.
Zabytki, znajdują s ię w Muzeum P iastó w Śląskich w B rzeg u . Badania będą kontynuowane.
STARY OLKUSZ wcjJia to wickle
K onserw ator Zabytków A rcheologicznych
257
Badania prow adził m gr Ja ce k P ie trz a k . FlnanBował KZA w K atow icach. D rugi sezon ba da ii. G ród w czesnośredniow ieczny, re lik ty średniow iecznego kościoła św .Ja n a C h rzciciela, cm e n tarz przyk ościeln y z o k resu średniow iecza /XIV w iek/ l czasów nowożyt nych /XVI-XVIII w ie k /.
B adaniam i objęto północną p a rtię wału w ew nętrznego i foey o ra z zachodnią c z ę ś ć m ajdanu grodu. Kontynuowano p ra c e w obrębie kościoła św .J a n a C h rz c ic ie la , usytuowanego na m ajdanie.
Stwierdzono ró żn ic e w konstrukcji wałów l fo sy. W p a r tii połud niowej p rzy budowle wałów wykorzystano n a tu ra ln e podłoże skalnej w zm acniane ko n stru k cją drew nianą»ziem ną, a fo sę wykuto w sk a le . W p a rtii północnej te re n pod budowę wałów zo stał przygotowany po p rz e z niw elację, fosa nato m iast została wykopana w żó łtej, glin iastej
ziem i. T e ró żnice spowodowane były faktem zlokalizow ania grodu na stoku wapiennego w zn iesien ia.
Na m ajdanie w ystąpiła Intensywna w arstw a sp alenizn y ze znacz ną ilo śc ią m ateriałó w ceram iczn y ch z ХШ /XIV-XIV w ieku. Z n alezio no s z e re g innych zabytków, takich jak g roty bełtów kusz, noże, f r a g m enty o stró g , s z ty le t.
W arstw a ta w skazuje, iż gród zniszczono najprawdopodobniej na początku XIV wieku poczem wybudowano na jego m ajdanie k ościół św, Jana C h rzciciela o ra z założono cm entarz p rzy k o ścieln y .
Badania prowadzone w cbrębie k ościoła odsłoniły nowe m u ry , w tym m u r przy p o ry naro żn ej o ra z k ru chty . T e odkrycia potwierdzi·· ły dane, pochodzące ze źró d eł pisanych, iż k ościół w ielokrotnie p r z e budowywano, P ierw o tn ie była to budowla, w zniesiona na planie p ro sto k ąta, o w ym iarach 16,5 x 10,5 m i posiadała przy p o ry naro żne i boczne. C zas je j pow stania m ożna roboczo datow ać na 1 połowę XIV wieku. W wieku XVI zo sta ła praw dopodobnie przebudow ana 1 pom niejszona do rozm iarów 9,40 x 6 ,8 0 m . K ościół is tn ia ł do wieku XVIII, z tego to bowiem o k resu pochodzi jego w yobrażenie na s ta r e j m apie g órniczej, gdzie je s t on przedstaw iony już jako ru in a .
Badania będą kontynuowane*
STRZELIN woj. w rocław skie
Badania prow adziła m g r Halina Śledzik-K am ińska p rz y w spółpracy dr. M ichała M agnuszewlcza z
Ka-W ojewódzki O środek A r ch eolog Ic z no - Ko η e e r wa-to re k l
