Suraż, woj. białostockie, st. 3

Lech Pawlata,Teresa

Węgrzynowicz

Suraż, woj. białostockie, st. 3

Informator Archeologiczny : badania 22, 56-57

56

1967 г. rozpoznanie zabudow y osiedla w pńŁnocno-wschodnlcJ jego рагШ oraz u stalen ie (o sta­ teczne) c h a ra k te ru u m ocnień obronnych.

O d k ry to d a lsz e e le m e n ty k o n s tru k c y jn e trz e c h dom ostw , a w Ich o b ręb ie p o zo stało ści z n a c z n ie zn isz c z o n y c h plecy k o p u la s ty c h . U dało się. rów nież u s ta lić w p rzy b liżen iu ro zm iary d o m o s tw w S o b le ju c h a c h . P o w ierzch n ia Ich w a h a ła się w g ra n ic a c h od 32 m* d o 3 5 m . W b e z p o ś re d n im są sie d z tw ie d o m o stw o d k ry to sz e re g różnej w ielkości Ja m o d p ad o w y ch . Ich ś r e d n ic e w a h a ły się w g ra n ic a c h od 0 ,8 0 d o 1 ш , a w ypełnisko sta n o w iły liczne u ła m k i n a c z y ń (n ie k tó re w tó rn ie przepalone), kości zw ierzęce I fra g m e n ty p rzed m lo ló w c o d zie n n eg o u ż y tk u w y k o n a n y c h głó w n ie z ro g u 1 kości.

In te re su ją c e g o o d k ry cia d o k o n a n o p od podłogą Jednego z d o m o s tw zw iązan eg o z n a j­ m ło d szą fazą o sied la. O dkryto m ian o w icie rogi Jelen ia w łożone częściow o d o n a c z y n ia g lin ia n e ­ go I z d e p o n o w a n e po d podłogą. Na p o d k re śle n ie z a słu g u je ta k i e o d k ry cie w k ilk u Ja m a c h fra g m e n tó w k o ści lu d z k ic h (m . In n y m i zach o w an ej w cało ści c z a sz k i m łodej k o b iety w w ieku około 2 5 lat).

G a d a n ia we w sc h o d n ie j części o b ie k tu d oprow adziły do o d k ry c ia b ard zo sła b o zach o w a- n y c h frag m en tó w w a łu o b ro n n eg o . A naliza p rz e k ro ju pop rzeczn eg o przez w a ł w rejo n ie s ty k u ze s tra ty g ra fią m a jd a n u pozw ala n a odtw orzenie p oszczególnych faz o sa d n ic z y c h . S p o trz e ż e n la p o k ry w ają się częściow o z u s ta le n ia m i d o k o n a n y m i w tra k c ie b a d a ń p ro w a d z o n y c h n a ty m s ta n o w is k u w la ta c h sz e ść d zie sią ty c h (Z. B ukow ski). W o k re s ie V E B /lIa C n a p rz e s m y k u m ięd zy Jezioram i: D obrylew sklm I S o b le ju sk lm zało ż o n a z o sta ła niew ielkich ro zm iaró w o s a d a o tw a rta , z k tó r ą z w iązan y ch Je s t k ilk a sła b o o b ecn ie czy teln y ch J a m o d p ad o w y ch . Na p o c z ą tk u o k re s u H aC o sied le o tw a rte zo stało otoczone n a sy p e m ziem nym . Z ab u d o w ę m a jd a n u s t a n o ­ w iły Ju ż w ty m czasie d o m o stw a d re w n ia n e z podłogam i w form ie k le p e k g lin ia n y c h . Nieco później w środkow ej fazie o k re s u H aC osiedle otoczone zostało d rew n ian y m w alem skrzyniow ym , k tóry p ostaw iony został n a częściowo zniw elow anym n asy p ie ziem nym . W m łodszej 1 n ajm łodszej fazie osiedla w S o b leju ch ach do u m o c n ie ń o b ro n n y ch przylegał od stro n y Jeziora lalochron.

B a d a n ia elek tro m a g n e ty c z n e .

P ro w ad zo n o Je rów nolegle z p ra c a m i w ykopaliskow ym i n a p o w ierzch n i całego m a jd a n u o sie d la . U z y sk a n e d a n e w p ro w ad zo n e z o sta ły do k o m p u te ra , k tó ry n a Ich p o d sta w ie w ykreśli! u k ła d z a b u d o w y m a jd a n u . W ce lu w eryfikacji u z y sk an eg o k o m p u tero w eg o o b ra z u zab u d o w y o sie d la w y k o n a n o w kilk u s e k to ra c h k o n tro ln e w yk o p y so n d ażo w e, k tó re w p ełn i potw ierdziły d a n e u z y sk a n e dzięki b a d a n io m elek tro m ag n ety czn y m .

B a d a n ia przy ro d n icze.

W yko n an o sz e re g w ierceń w ró żn y ch p u n k ta c h m a jd a n u i w rejo n ie poza zasięg iem u m o c n ie ń o b ro n n y c h (s e k to r półno cn o -w sch o d n i). P o b ran o liczne p ró b y p aly n o lo g iczn c. W c e ­ lu u z y s k a n ia j a k n ajw ięk szej ilości m a k ro szczq lk û w p o c h o d z e n ia o rg an iczn eg o w y p łu k iw an o z a w a rto ś ć w sz y stk ic h w y ck sp lo ro w an y ch w b.r. Ja m o d p adow ych. C ało ść z e b ra n e g o m a te ria łu p o d d a n a z o s ta n ie b a d a n io m sp e c ja listy c z n y m w la b o ra to riu m M u zeu m w Londynie.

Z grom adzono około 6 5 0 kg ceram ik i o raz szereg przedm iotów codziennego u iy tk u , a w śród n ich m . ln. 7 dobrze zach o w an y ch ciężarków g lin ian y ch do k ro s leń. k ilk a szydeł 1 igieł k o ścia­ n y ch , rogowe groclkl do strz a ł, rozcleraczc k am ien n e, fragm enty p taszk ó w g lin ian y ch o raz kilka d ro b n y c h fragm entów bliżej nieo k reślo n y ch przedm lolów •w ykonanych z b rą z u I żelaza.

B a d a n ie b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

S u r i ż ,

w o j. b ia ł o s t o c k ie , • t , 3

B a d a n ia prow adził m gr Lech P aw tata. K o n su lto w ała d o c. d r h a b . T e re sa W ęgrzynow icz, F in a n s o w a ł WKZ w B ia ły m sto k u . T rzeci s e z o n b a d a ń (po b a d a n ia c h d r J e rz e g o □ łosika w la ta c h 1 9 6 6 -1 9 6 7 ). O s a d a k u ltu ry łużyckiej z V o k re s u e p o k i b rą z u I o k re s u h alsz ta c k ie g o . O s a d a póż- n o śre d nl o w ie c z n a .

B a d a n ia m iały c h a r a k te r rato w n iczy - te re n p rzew idyw anej b u d o w y u ż y tk o w a n y ja k o ko p co w isk o I pole o rn e. S ta n o w is k o zlokalizow ane Je s t n a p a rc e li W ład y sław a L llw lń ezu k a, m iejscow ego k o le k c jo n e ra zabytków . Z o stało o no w zn a c z n e j części zn iszczo n e przez głęb o k ie d o ły n a k arto fle . P rz e b a d a n o o b s z a r 120 m 2 n a w ią z u ją c od północy 1 z a c h o d u do w ykopów z la t

1 9 6 6 -1 9 6 7 . .

O d k ry to łą c z n ie 15 obiektów , w tym : 9 Jam . 3 dołki słu p o w e 1 p a le n isk o (?) k a m ie n n e - z o k re s u o sa d n ic tw a k u ltu r y łużyckiej, o ra z ś la d y p ó źn o śred n io w ieczn eg o b u d y n k u 1 p ie c k a ­ m ie n n y .

J a m y k u ltu r y łużyckiej k s z ta łtu kolistego 1 ow alnego ś re d n ic y do 2 m , w pro filu n leck o w ate i tra p e z o w a te , s k o n c e n tro w a n e były z a sad n iczo n a półn o c od o b s z a ru b a d a n e g o w la ta c h p o p rz e d n ic h . U kład stra ty g ra fic z n y w sk azu je, źe p ierw o tn ie z n a jd o w a ła się tu k u lm in a c ja w z n ie sie n ia . Z w a rstw y k u ltu ro w ej 1 obiektów w ydobyto fra g m e n ty sła b o p rofilow anych, g ła d z o ­

K o n se rw a to r Z ab y tk ó w A rch eo lo g i­ c z n y c h w B ia ły m sto k u

Inform ator A rcheologiczny 1988

5 7

n y c h 1 c h ro p o w aco nyc h n a c z y ń ja jo w a ty c h , b eczółkow atych, w azow a ty c h 1 m is. Z aledw ie kilka fra g m e n tó w J e s t o rn a m e n to w a n y c h (o rn a m e n t paznokciow y). O prócz c e ra m ik i w ydobyto n ie ­ z n a c z n ą Ilość m a te ria łu k rz e m ie n n e g o o te c h n ic e łuszcznlow ej, połów kę ok rąg łej, w p rz e k ro ju so czew k o w atej b u ła w y k a m ie n n e j, s z p u n t k a m ie n n y , o raz fra g m e n t p rz ę ś llk a g lin ian eg o . I n te re s u ją c o p rz e d s ta w ia się fa k t Inten sy w n eg o w y stęp o w an ia w w a rstw ie k u ltu ro w e j, o ra z w s t r o p a c h obiektów , liczn y ch k a m ie n i sta n o w ią c y c h m ie jsc a m i d o ść zw arty b ru k . Część

k am ieni p o siad a w yraźne śla d y użytkow ania.

Z o sa d n ic tw e m p óźnego śred n io w iecza zw iązane J e s t o d k ry cie p ieca, o raz p ro s to k ą tn e g o b u d y n k u w p o s ta c i row kow atego z ag łę b ien ia podw aliny. O w aln y w p la n ie p ie c o w y m ia ra c h 100 X 9 0 c m s k o n s tru o w a n y zo stał z d u ż y c h k am ien i u szczeln io n y ch m niejszym i. S k le p ie n ie tw orzyły p ły ty w a p ie n n e . O tw ó r zn ajd o w ał się w p artii połu d n io w ej. W okolicy p lc c a k o n c e n t­ ro w ała się c e ra m ik a 1 k ości zw ierzęce, W s p ą g u w a rstw y k u ltu ro w e j u ch w y co n o śla d y ś r e d n io ­ w iecznej orki.

M ateria ły 1 d o k u m e n ta c ja z n a jd u ją się w M uzeum O kręgow ym w B iały m sto k u .

Badan i к będ^ kontynuow ane.

T a r n o w ie c , w o j. ta r n o w s k ie , » t. 1_____________

B a d a n ia prow adził m gr A ndrzej S z p u n a r. F in a n s o w a ła D yrekcja O k rę ­ gow a D róg P u b llczn y cn w T arnow ie. S ió d m y sezo n b a d a ń . O s a d a w ielo­ k u ltu ro w a .

P rz e b a d a n o o b s z a r 1 a r a , o d k ry to 3 oblekły, s ą to Ja m y z c e ra m ik ą k u ltu r y łużyckiej. M ateria ł z n a jd u je się w PAK-Tam ów.

B a d a n ia b ę d ą k o n ty n u o w a n e .

T o ru ń , sŁ 23 - p a trz o k re s w pływów rzym skich.

T u r D olny - В u s Inka, gm . M ichałów , woj. kieleckie, s t. 3 - p a trz e p o k a b rą z u . U h r u s k, gm . W ota U h ru s k a , woj. ch ełm sk ie, s t. 11 / 5 0 · p a trz późne średniow iecze.

I

» t· 1

B a d a n ia prow adził m gr J a c e k B laszczyk. F in a n s o w a ł WKZ w S ie ra d z u . Ó sm y sezo n b a d a ń . S ta n o w isk o w ielo k u ltu ro w e: c m e n ta rz y s k o k u ltu ry łużyckiej z o k re s u halsztack ieg o , o s a d a k u ltu r y p o m o rsk iej z o k re s u w czesno la te ń sk ie g o , o s a d a k u ltu ry przew orskiej z o k re s u późno la te ń s ­ kiego I rzym skiego, o s a d a w czesn o śred n io w ieczn a.

B a d a n ia były k o n ty n u a c ją p ra c rozp o częty ch w 1979 r. P rz e b a d a n o o b s z a r 7 7 0 m 2 . O d k ry to 3Θ ob iek tó w re p re z e n tu ją c y c h k u ltu r ę łużycką, p o m o rsk ą , p rz e w o rsk ą 1 p ra p o lsk ą ,

Do k u ltu r y łużyckiej n ależ ał 1 g ró b c ia ło p a ln y (n r 14Θ). N iestety był o n całkow icie z n iszczo ­ n y. Z ach o w ał się Jed y n ie fra g m e n t b r u k u n ak iy w ają ceg o g ró b o raz położony niżej w ieniec z b u d o w a n y z lu ź n o u ło żo n y ch k a m ie n i. Z naleziono w gro b le u ła m lk l c e ra m ik i po zw alają go d a to w a ć n a o k re s h a ls z ta c k i.

Do k u ltu r y p o m o rsk ie j zaliczono 6 Ja m o sad n iczy ch . W w ięk szo ści były to o b ie k ty o w aln e o ś re d n ic y od SO do 110 cm . W y p ełn lsk a Ich sta n o w iła b rązo w a ziem ia. W e w n ą trz Jam z n a jd o w a n o u ła m k i c e ra m ik i z c h a ra k te ry sty c z n y m i d la k u ltu r y p o m o rsk iej zd o b ie n ia m i p la ­ sty czn y m i. W ystępow ały rów nież n ieliczn e k o ści zw ierzęce. O d k ry te z a b y tk i p o zw alają d ato w a ć w sz y stk ie Ja m y n a o k re s w czesno la te ń sk i,

Z o sa d n ic tw e m k u lt u iy p rzew o rsk iej zw iązan e były 2 c h a łu p y (n r 2 3 124). 4 Ja m y o sa d n ic z e o raz dw a p a le n isk a . W śród o b iek tó w n a leż ący ch d o tej k u ltu ry n a jc ie k a w sz ą o k a z a ła się c h a łu p a n r 24. Był to o b ie k t o k sz ta łc ie p ro s to k ą ta z zao k rąg lo n y m i n a ro ż n ik a m i, o w y m ia ra c h 4 ,8 m X 4 ,0 m . W ew n ątrz c h a łu p y (praw ie n a ś ro d k u ) znajdow ało się o k rąg łe p a le n isk o [o ś re d n ic y ok. 6 0 cm), z b u d o w a n e z k a m ie n i ułożo n y ch w d w óch w a rstw a c h . W w y p e łn lsk u o b ie k tu , k tó re s ta n o w iła b r u n a t n a ziem ia, zn ale zio n o d u ż ą Ilość u łam k ó w n aczy ń , kości zw ierzęce o raz d w a przęśllkl. In te re s u ją c e było rów nież p a le n isk o ozn, n r 16. Z b u d o w an e było z k a m ie n i u ło żo n y ch w d w óch w a rs tw a c h w ja m ie o ś re d n ic y ok. 8 0 cm . Pom iędzy k a m ie n ia m i z n ale zio n o Jed n o c a łe n a c z y n ie , d u ż ą Ilość u ła m k ó w c e ra m ik i o ra z k ości zw ierzęce.

Z In n y ch z n a le z isk z w iązan y ch z k u ltu r ą przew o rsk ą w arto w ym ienić d w a d e n a ry (A ntonl- n u s a P lu s a 1 C rysplny], k tó re zn ale zio n o w pobliżu Ja m o sa d n ic z y c h lej k u ltu ry .

Z o sa d n ic tw e m w czesn o śred n io w ieczn y m zw iązan y ch było 21 o b iek tó w (l c h a ta . 15 Jam U n iw e rsy te t Łódzki

K a te d ra A rcheologu

PP P raco w n ic K o n serw acji Z ab y tk ó w O d d ział w K rakow ie, P ra c o w n ia A r c h e o l o g i c z n o - K o n s e r w a t o r s k a w T arn o w ie