Janusz Królikowski
"Istruzione "Donum vitae" su rispetto
della vita umana nascente e la
dignita della procreazione (*22
febbraio 1987)", Città del Vaticano
1990 : [recenzja]
Collectanea Theologica 62/3, 194-196
ró ż a i c h ę tn ie o p o w ia d a o n ich w s a la c h w y k ła d o w y c h u c z e ln i te o lo g ic z n y c h i s e m in a r ió w o r a z w k a p lic a c h , k o śc io ła c h i s a la c h sz k o ln y c h . P u b lic y st y k a J . G а с i a sta n o w i d o b r y p r z y k ła d u p r z y s tę p n ia n ia p r o b le m ó w i s p r a w tru d n y c h .
N a k s ią ż k ę s k ł a d a się p ię ć c z ę śc i: 1. K r a j , lu d z ie , h i s t o r i a ; 2. J e r o z o l i m a ;
3. J u d e a ; 4. S a m a r i a i G a l i l e a ; 5. „ I d ź c i e n a c a ł y ś w i a t ” . N ie tr u d n o z a u w a ży ć, że te n u k ła d g e o g r a fic z n y m a p o d te k s t te o lo g ic z n y i d o b rz e p r z y s t a je d o s c h e m a tu H isto r ii Z b a w ie n ia z a w a r t e j w S t a r y m i N o w y m T e s ta m e n c ie . W śró d p o d a n y c h w k s ią ż c e i n fo r m a c ji z n a la z ło się k ilk a d ro b n y c h p o tk n ię ć . N ie o b n iż a ją w y so k ie j o cen y , n a j a k ą o n a z a s łu g u je , n ie m n ie j je d n a k w n a stę p n y m w y d a n iu , d o k t ó r e g o n a p e w n o d o jd z ie , p o w in n y b y ć u su n ię te . W y d a w c a p o w in ie n te ż z a d b a ć o z m ia n ę fo r m a tu . M a r g in e s o d str o n y g r z b ie tu j e s t sta n o w c z o z a w ą s k i i u t r u d n ia c z y ta n ie k sią ż k i. J e s t to w a ż n y , a le w ł a ś c iw ie je d y n y p o s t u la t p o d a d r e s e m w y d a w n ic tw a , k t ó r e g o i n ic ja t y w a z a s łu g u je n a p r a w d z iw e u z n a n ie.
R e fle k s ję J . G a c i a k o ń c z ą sło w a : „ N ie m o ż n a n a p is a ć z a m k n ię te j k s ią ż k i o Z ie m i Ś w ię t e j, k ie d y w sz y st k ie s p r a w y , p r o b le m y i s p o s tr z e ż e n ia p o z o s t a ją o tw a r te t a k d la c z y te ln ik a , k t ó r y m oże p rz e ż y ć je in a c z e j, j a k i d la a u to r a , k t ó r y m a ch ęć z n isz c z y ć sw ó j m a sz y n o p is i ro z p o c z ą ć w sz y stk o od n o w a , w sz y stk o in a c z e j” . R z e c z y w iśc ie , k a ż d y c z ło w iek p r z e ż y w a s p o t k a n ie z Z ie m ią Ś w ię t ą n a sw ó j sp o só b . W ciąż b ę d z ie p o w s ta w a ła lit e r a t u r a p i s a n a p ió r e m sz c z ę śliw c ó w , k tó r z y s t ą p a li ś la d a m i o só b i w y d a r z e ń p r z e d sta w io n y c h w B ib lii. K a ż d y m o ż e też p rz e ż y ć w sz y stk o n a n o w o i w sz y stk o in a c z e j. A le d o b rz e s ię sta ło , że a u to r n ie z n isz c z y ł m a sz y n o p isu . T e g o r o d z a ju w sp o m n ie n io w a p u b lic y s t y k a , u b o g a c o n a o n ie b a n a ln ą z a d u m ę , je s t n ie sły c h a n ie p o ż y te c z n a i p o trz e b n a . L e k t u r a t e j i p o d o b n y c h k s ią ż e k t r w a le z o s t a je w p a m ię c i k a ż d e g o , k to się n a n ią d e c y d u je .
k s . W a ld e m a r C h r o s t o w s k i, W a r s z a w a
C o n g re g a z io n e p e r l a D o ttr in a d e lla F e d e , I s t r u z i o n e " D o n u m v i t a e ” s u r i s p e t t o d e l l a v i t a u m a n a n a s c e n t e e l a d i g n i t a d e l l a p r o c r e a z i o n e (22 f e b b r a i o 1987), L i b r e r i a E d itr ic e V a t ic a n a , C itt à d e l V a tic a n o 1990, s. 167 ( D o c u m e n t i e s t u d i , t. 12).
22 lu te g o 1987 r. K o n g r e g a c ja N a u k i W ia ry o g ło siła w ie lk ie j w a g i d o k u m e n t D o n u m v i t a e , k t ó r y p o d e jm u je p r o b le m y s z a c u n k u d la r o d z ą c e g o się ż y c ia lu d z k ie g o i g o d n o śc i je g o p r z e k a z y w a n ia . T a s a m a K o n g r e g a c ja w z a in ic jo w a n e j s e r ii w y d a w n ic z e j D o c u m e n t i e s t u d i p r z y p o m n ia ła d o k u m e n t, d o d a ją c k o m e n ta r z e teo lo g ó w , k tó r e u k a z a ły się n a ła m a c h L ’ O s s e r v a t o r e R o m a n o p o o g ło sz e n iu I n s t r u k c ji D o n u m v it a e . W a rto zw ró cić n a n ie u w a g ę p ię ć la t p o u k a z a n iu się I n s t r u k c j i , g d y ż w c ią ż n ie ty lk o p o z o sta je , a le s t a je się c o ra z b a r d z ie j a k t u a ln a p o d ję t a ta m fu n d a m e n t a ln a p r o b le m a ty k a d o ty c z ą c a p o c z ą tk ó w ż y c ia lu d z k ie g o , s z a c u n k u d la n ie g o i g o d n o śc i je g o p r z e k a z y w a n ia .
M ic h e l S c h o o y a n s , p r o f e s o r U n iw e r sy te tu K a t o lic k ie g o w L o u v a in L . N ., k o m e n t u ją c I n s t r u k c ję D o n u m v i t a e z w r a c a u w a g ę n a j e j p r o fe ty c z n y c h a r a k t e r , k t ó r y w y r a ż a się w je j p r z y sz ło śc io w y m n a sta w ie n iu , w w y jś c iu n a p r z e c iw człow iekow li, w s p o jr z e n iu n a p r z y sz ło ść je g o ż y c ia i je g o g o d n o śc i p o c z ą w sz y od s a m e j p r o k r e a c ji. I n s t r u k c ja je s t d o k u m e n te m p r o ro c z y m , p o n ie w a ż b ę d z ie m ia ła „ g łę b o k ie i tr w a łe k o n se k w e n c je ” d la c a łe j p r z y sz ło śc i lu d z k o śc i (p o r. s. 92), 1) d e k la r u ją c , że w sz y stk ie b y ty lu d z k ie m a ją t a k ie s a m o p r a w o sz a c u n k u , 2) b r o n ią c je d n o śc i m a łż e ń sk ie j i ro d z in n e j p r z e d p o g a r d ą i d e s t r u k c ją ze str o n y te c h n o lo g ii o r a z p r z e d ro z b ic ie m z w ią z k u s e k s u a ln o śc i i p r o k r e a c ji, to ż sa m o śc i „cy w liln ej” i „ g e n e ty c z n e j” , 3) w s k a z u ją c w ła ś c iw ą p o z y c ję p r a w a i je g o o b o w ią z k i w z g lę d e m c z ło w iek a , je g o ż y c ia , g o d n o śc i i sz c z ę śc ia , 4) p r z y p o m in a ją c p o tr z e b ę d o w a r to śc io w a n ia w m o r a ln o śc i w sp ó ł
c z e sn e j z n a c z e n ia in te n c ji i d e c y z ji, z w ła sz c z a n a o b sz a r z e b a d a ń n a u k o w y c h . T e n p r o ro c z y w y m ia r I n s t r u k c j i D o n u m v i t a e c z e k a n a p o d ję c ie d r e a liz a c ję .
A n g e l R o d r ig u e z L u n o , p r o fe s o o r te o lo g ii m o r a ln e j w In sty tu c ie J a n a P a w ła I I i A te n e o R o m a n o d e lla S a n t a C ro c e, a n a liz u je c ią g ło ść n a u c z a n ia M a g is te r iu m w o d n ie sie n iu od z a g a d n ie ń : 1) sz a c u n k u n a le ż n e g o e m b rio n o m lu d z k im i 2) g o d n o śc i p r o k r e a c ji w k o n fr o n ta c ji z w sz e lk ie g o t y p u sz tu c z n y m i z a p ło d n ie n ia m i, w z e sta w ie n iu j e j z c e la m i m a łż e ń s t w a o r a z w o g ó le z g o d n o śc ią o so b y . B a r t h o lo m e w К i e 1 y, p r o f e s o r p sy c h o lo g ii i te o lo g ii m o r a ln e j n a P a p ie s k im U n iw e rsy te c ie G r e g o r ia ń sk im , o m a w ia g łę b o k ie z w ią z k i, ja k ie is tn ie ją m ię d z y w ie d z ą i m o r a ln o śd ią , a k tó r e w sp o só b sz c z e g ó ln y s t a j ą się w i d o czn e d z is ia j w k o n te k śc ie r o z w o ju w ie d z y b io m e d y c z n e j, k t ó r a p o s t a w iła p r z e d m o r a ln o ś c ią w ie le n o w y ch i n ie zn a n y c h w c z e śn ie j w y z w a ń . D o b rze że te w y z w a n ia z o sta ły z a u w a ż o n e p r z e z K o ś c ió ł i p o d ję t e w n a u c z a n iu , tr z e b a je sz c z e b y w ty m d u c h u z o st a ły p o d ję t e i z r e a liz o w n e ja k o o d p o w ia d a ją c e n a tu rz e i g o d n o śc i o so b y lu d z k ie j. A n g e lo S с o 1 a , p r o f e s o r I n s ty tu tu J a n a P a w ła I I o r a z P a p ie s k ie g o U n i w e r s y te tu L a t e r a ń s k ie g o , z w r a c a u w a g ę n a p r in c ip iu m te o lo g ic z n e p r o k r e a c ji lu d z k ie j, k tó r e m u w ie le m ie js c a p o św ię c a I n s t r u k c ja D o n u m v i t a e . P r z e d e w sz y stk im p o d k r e ś la k o n ie c z n o ść z w ią z k u se k s u a ln o śc i z p r o k r e a c ją , k t ó r a je s t w y r a z e m a u te n ty c z n e g o z n a c z e n ia s e k s u a ln o ś c i; je s t w ty m c z ę śc ią k o n s ty tu ty w n ą b y tu lu d z k ie g o stw o r z o n e g o n a o b r a z B o ż y . J e s t to p r a w d a , k t ó r ą tr z e b a u z n a ć je d n o z n a c z n ie w p r z e p o w ia d a n iu o r a z w te o lo g ii, w w ie r n o śc i w o b ec n a u c z a n ia M a g is te r iu m K o śc io ła . D io n ig i T e t t a m a n z i , p r o f e s o r te o lo g ii m o r a ln e j i p a s t o r a ln e j w S e m in a r iu m w M e d io la n ie , w s w o je j r e f l e k s ji r o z w ija p ie r w s z ą c zę ść I n s t r u k c ji K o n g r e g a c ji N a u k i W ia ry p o św ię c o n ą sz a c u n k o w i w o b ec e m b rio n ó w lu d z k ic h . P o d s ta w ą sz a c u n k u je s t w id z e n ie ż y c ia lu d z k ie g o p rz e z p r y z m a t k a te g o r ii d a r u ; to p o z w a la je d n o z n a c z n ie z r o z u m ie ć n a t u r ę i to ż sa m o ść e m b rio n u lu d z k ie g o , a z w ła sz c z a to , ż e je g o n a t u r a i to ż sa m o ść s ą t a k ie sa m e , ja k k a ż d e j o s o b y lu d z k ie j, a w ię c p r z y s łu g u je m u t a k a s a m a g o d n o ść . P r z y ję c ie teg o a k s jo m a t u je s t w y s t a r c z a ją c e d o o k r e śle n ia , j a k i sz a c u n e k n a le ż y się e m b rio n o m lu d z k im .
A lb e r t C h a p e l l e , p r o f e s o r te o lo g ii m o r a ln e j w In sty tu c ie S t u d ió w T e o lo g icz n y ch w B r u k s e li, p o św ię c a sw ó j k o m e n ta r z g o d n o śc i p r o k r e a c ji lu d z k ie j o ra z , w ty m k o n te k śc ie , n ie k tó r y m in te r w e n c jo m z w ią z a n y m z p r z e k a z y w a n ie m ży cia. N a c z e ln ą n o r m ą m o r a ln ą , w e d łu g k t ó r e j n a le ż y w id z ie ć te p ro b lem y , je s t g o d n o ść m a łż e ń s tw a : m a łż o n k o w ie s ą w sp ó łp r a c o w n ik a m i B o g a d la d a r u ż y cia.
E lio S g r e c c i a , d y r e k to r C e n tr u m B io e ty k i U n iw e r sy te tu K a t o lic k ie g o w R z y m ie , z w r a c a u w a g ę n a n ie k tó r e a s p e k t y z d e o n to lo g ii m e d y c z n e j, k tó r e w y n ik a ją z I n s t r u k c ji D o n u m v i t a e , a z w ła sz c z a p r o b le m o d p o w ie d z ia ln o śc i le k a r z a z a r o d z ą c e się ży cie, z a je g o g o d n o ść o r a z g o d n o ść je g o p r z e k a z y w a n ia ; o d p o w ie d z ia ln o ść t a u k a z u je p r a w d z iw ą p o z y c ję le k a r z a w sp o łe c z n o śc i. G é r a r d M é m e t e a u , p r z e w o d n ic z ą c y K o n f e r e n c ji W y d z ia łó w P r a w a oraz w ic e p r e z y d e n t K o n f e d e r a c ji P raw n lik ó w K a t o lic k ic h w e F r a n c ji, o p ie r a ją c się n a w y p o w ie d z i I n s t r u k c ji K o n g r e g a c ji N a u k i W ia ry a n a liz u je z w ią z k i m o r a ln o śc i z p r a w e m cy w iln y m . P o d k r e śla k o n ie c z n o ść in te r w e n c ji i z a a n g a ż o w a n ia się a u to r y t e tu p u b lic z n e g o w o b ro n ę ż y c ia c z ło w ie k a i je g o g o d n o ści n a w sz y stk ic h je g o e ta p a c h , m im o że s ą on e c z ę sto n ie w y s t a r c z a ją ce i o g ra n ic z o n e w sw o ic h s k u tk a c h . P r a w o c y w iln e m u s i m ie ć p ie rw sz o r z ę d n y W zgląd n a ży cie i n a ro d z in ę o r a z n a o b ro n ę ic h n a c z e ln y c h p r a w i w a r to śc i. K o m e n ta r z e d o I n s t r u k c j i D o n u m v i t a e z a m y k a w y p o w ie d ź o je j a u to r y tecie z 24 g r u d n ia 1988 r .: m a o n a c h a r a k t e r d o k tr y n a ln y w k w e s tia c h m o ra ln y ch , z o st a ła z a a p r o b o w a n a p rz e z p a p ie ż a i p r a w o w ic ie o p u b lik o w a n a p rz e z K o n g r e g a c ję N a u k i W iary .
O publikow ana ponownie przez K on gregację N auki W iary Instrukcja
Donum vitae oraz kom entarze do niej przypom inają, że w obecnych w aru n
kach trzeba na nią zw rócić now ą uw agę. Dokum ent ten nie został n ale życie doceniony przez polską teologię oraz nie b ył w ystarczająco uw zględniony w toczącej się w Polsce d ysku sji w okół projektu u staw y o obro nie poczętego życia ludzkiego. N ie doczekaliśm y się w Polsce jakiegoś ko m entarza do Instrukcji, czego oczekuje m. in. K on gregacja N auki W iary: „zw raca się z ufnym w ezw aniem i zachętą do teologów, a zw łaszcza m ora listów , by pogłębili treści nauczania M agisterium Kościoła i uprzystępnili je w iern ym ” (Zakończenie). Poniew aż In stru kcja Donum vitae ma charakter przyszłościow y, a naw et proroczy (profetyczny), ja k zaznaczył M. Schooyans w sw ojej rea k cji na nią, dlatego jest czas, aby podjąć konieczne prace nad je j recepcją i pełnym w łączeniem w życie Kościoła.
