SUMM ARY
Spore-pollen-plankton analysis comprised sediments from 5- drillings in north-westem Poland. The analysis made it possible to differentiate the upper Paleocene (boreholes Szczecin IG-I, Goleniów IG-I and Goleniów IG-2), varying in coniposition of floral assemblages from individual drillings. The Upper Paleocene is characterized by an assemblage of the Paleocene type as well as very small number of Gymnospermae pollen and predominance of triporate grains. including Normapolles. An assemblage transitional between the Paleocene and Eocene ones was found in the borehole Kąty 4P/IG and the Lower Eocęne assemblage - in the boreholes Goleniów IG-2 and Trze-bież 2T/IG. The assemblages are characterized by an in-crease in share of Gymnospermae pollen without sacci, tricolpate and· tricolporate grains and, at the same time, disappearance of the Normapolles group. Marine in-fluences are reflected by the presence of plant micro-plankton, mainly Dinoflagellatae.
Fairly good development of vegetational cover in this area in the Middle Eocene resulted in origin of brown c0al layers (boreholes Szczecin IG-I and Goleniów IG-2). Spectrum obtained for these sediments is characterized by disappearance of the Normapolles group, predominance of Angiospermae pollen, marked share of Gymnospermae pollen grains without sacci, and fairly high shę.re of various species of spores. The Upper Eocene (borehole Szczecin IG-1) is primarily evidenced by marine plant microplankton. Lower Oligocene assemblage (previously regarded as the Middle Oligocene), found in the boreholes Szczecin IG-I and Goleniów IG-2, reflects development of forests of various species of Gymnospermae and the vegetation with
·grains of tricolpate and tricolporate pollen, mainly in coastal zone open reservóirs with marine microplankton with Dinoflagęllatae.
PE31-0ME
,lJ.nfl oCaAKOB 1113 nf!Tll1 CKBa>Kll1H pacnono>KeHHblX B cesepo~3anaAHOIA nonbwe 6b1n CAenaH cnoposo-nbmb-L\eBo-nnaHKToHHb1IA aHan1113. Ha ocH0BaH111111 ero pe3ynbTa-TOB B03MO>KHo 6bino Bb1AeneH111e sepxHero na:neo~eHa (lUel..\MH iiff-1, roneHIOB tllr-1, roneHIOB tllf-2), pa3HOfO <?nop111cT1114ecK111 B oTAenbHblX CKBa>K111Hax. BepxHMIA nane-OL\eH xapaKTep11311pyeTCR, KpoMe KOMnneKca naneol..\eHo-soro T111na, oYeHb Manb1M Kon1114ecTBoM nblnbl..\bl Gymno.,. . spermae, nepesecoM TpexnopoBblX ·3epH, s .TOM 4111cne
Normapolles. nepeXOAHbllA KOMnneKC Me>KAY naneol..\eHOM 111 3ol..\eHoM 6b1n o6Hapy>t<eH s cKsa>t<111He KoHTbl 4n/"1r, H111>KHenaneOL\eHOBbllA - B CKBa>K111HaX roneHIOB "1r-2 l1 Twe6e>t< 2T/"1f .. B KOMnneKCe TOM ysen114111saeTCR KOJll1-4eCTBO 6e3MewKos~IA n,blnbl..\bl Gyr.inospermae. a TaK>Ke Tpex6op03AOBolA 111 Tpex6opo3AOBonoposolA nbl!lbl..\bl np111 o.AHospeMeHHOM 11c4e3HOBaH111111 nbl!lbl..\bl Normapolles. Ha Bnl1RHll1e r1opR yKa3blBaeT np111cyTCTBllle paCTlllTeJlbHOfO MlllKponnaHKToHa, rnaBHblM o6pa3ÓM Dinoflagellatae. B cpeAHeM 30L\eHe 6yRHaR paCTlllTenbHOCTb nplllBOAlllT K o6pa30BaH11110 nnacToB 6yporo yrnfl (lUel..\lllH "1f-1, f o-neHIOB tllf-2). CneKTp 1113 n111x ocaAKOB xapaKTep1113111pyeT-Cfl 111c4e3HoseH111eM rpynnb1 Normapolles, nepesecoM nbl!lb-L\bl Angiospermae, np111 3Ha4111TenbHOM y4acT111111 6e3MewKo-B.blX 3epH nb1nbl..\bl Gymnospermae 111 AOBOnbHO 6onbWOM Kon1114ecTse pa3HblX BlllAOB cnop. BepxH111IA 30L\eH (lUel..\IAH tllr-1) AOKyMeHT111posaH npe>t<Ae scero MOpCKlllM paCTll1-TenbHblM MlllKponnaHKTOHOM. CpeAHe30L1eHOBb1e KOMnneK-Cbl (Hlll>KHeon111roL1eHOBb1e). BblAeneHHble 1113 oCaAKOB Ll\e-L\lllH "1f-1 Ili foneHIOB t11r-2. yKa3blBalOT Ha pa3BlllTll!e pa3HO-BlllAHblX necos c Gymnospermae, a TaK>Ke Ha pacT111Tenb-tiOCTb c Tpex6op03AOBblMlll Ili Tpex6op03AOBonopOBblMlll 3epHaM111 nblnbl..\bl, KOTopaR pacTeT Ha 6eperax OTKpblTblX 6accelAHoB c MopcK111M MlllKponnaHKTOHOM c Dinof/agellatae.
MARIA DANUTA GIEL Instytut Geologiczny
STRATYGRAFIA MIKROPALEONTOLOGICZNA DOLNEGO PALEOCENU
·
W WIERCENIU GOLENIÓW IG-2
UKD 563.12(212.3/.5): 551.781.31: 550.822(438.252Goleniów IG-2 +4-15 +4-11) Wiercenie Goleniów IG-2, położone w północńej części
niecki szczecińskiej (głęb. 457 m), wykonane w 1981 r. było opracowane przez Zakład Geologii Złóż Węgla Brunat-riego IG (2). Z dolnej części odwiertu przebada1;10 1 I próbek, które pochodziły zgłęb. 410,8-421,8 m (11,0 m miąższości). Próbki do badań mikropaleontologicznych pochodzą z pias-ków i piaskowców wapnistych (głęb. 410,8-415,5 m), prze-chodzących (głęb. 4l5,5-422,0 m) ku dołowi w wapienie organodetrytyczne. Te osady spoczywają na zwartych jasno-szarych wapieniach górnego kampanu (głęb; 422,0 -457,0 m). Opis litologiczny badanych utworów został opracowany przez E. Ciuka (2).
Jedynych danych mikropaleontologicznych dotyczących występowania morskich osadów dolnego paleocenu w rejonie Szczecina i Goleniowa dostarczyła E. Gawor--Biedowa z wiercenia Kąty 4P/IG (Ark. Police). Z głębo-· kości 129,4-130,3 mi 133,7-140,3 m opisała ona gatunki otwornicowe, na podstawie których oznaczyła powyższe osady na dolny paleocen - mont (3).
ANA.LIZA ZESPOŁU OTWORNICOWEGO Osady organodetrytyczne po przemacerowaniu i prze-szlamowaniu zawierały głównie. szczątki fauny. Spośród nich wyróżniono różnoosiowe igły gąbek krzemionkowych, elementy szkieletowe korali, gałązki mszywiołów, ciałka wapienne strzykw i rozkruszone skorupki małży. Szczątki organiczne pochodzące z piaskowców wapnistych były przekrystalizowane. Na głębokości 415,5-417,0 m wy-stępowała fauna, którą opracował G. Jakubowski z Muzeum Ziemi. W residuum mineralnym występowały głównie ziarna kwarcu i glaukonitu oraz konkrecje pirytowe.
W badanych osadach organodetrytycznych wyróżniono 5 I gatunków otwornic należących do 29 rodzajów. Wy-stępujący zespół otworniCowy miał charakter bentoniczny. Brak w nim było form zlepieńcowatych, a plankton reprezen-towały pojedyncze otwornice źle zachowane. Na ogólną liczbę występujących otwornic tylko 13% gatunków prze-: chodzi do trzeciorzędu z górnej kredy. Są to : Guttulina
communis d'Orb. G. haritkeni Cush. et Oza., G. muensteri (Reuss), G. roemeri (Reuss), Eponides toulmini Brotz., Pulsiphonina prima (Plumm.), Gaveline/la danica (Brotz.), Gavelinelfa ekblomi (Brotz.), Mississippina binkhorsti (Reuss). Około 53% otwornic występujących w badanych osa-dach stanowią gatunki, które na terenie Polski Środkowej i Północnej pojawiają się od danu lub montu. Są to: Astacolus arcuatus (Phili.), A. ornatus (Phili.), Globulina gibba (d'Orb.), G. gibba multistriata Poż. et Szczech., Guttulina problema d'Orb., Pseudopolymorphina paleocenica Brotz., P. frondea (Cush.), Sigmomorphina soluta Brotz., S. brotzeni Hofk., S. pseudoregularis Cush. et Thomas, Trifarina cuneata (Brotz.), T. europaea (Cush. et Edw.), Rosa/ina koeneni Brotz., R. selandiana Poż. et Szczech., Nonion graniferum (Terq.), Protelphidium sublaeve (Ten Dam), EIJ?hidiella prima (Ten Dam), Elphidium cf. lamarcki (d'Orb.), Cibicides aurouzae Rouv., C. proprius (Brotz.), C. lectus Vasil. C. succedens Brotz., Karreria fallax Rzehak, Coleites reticulo-sus (Plumm.), Lamarckina naheolensis Cush. et Todd, Ceratolamarckina tuberculata (Brotz.). Wymienione ga-tunki datują badane osaqy na dolny paleocen. Reprezen-tują one borealny typ fauny otwornicowej, analogiczny do występlJjącego w krajach skandynawskich (1) oraz na obszarze Niżu Polskiego (4, 5, 11). ·
Około 31 % badanych otwornic stanowi grupa otwornic ciepłolubnych, do których należą: Disc'>rbis quadrata (Terq.), D. mariei. (van Bell.), D. corrugata (Cusch. et Berm.), D. papillata (Poż. et Szczech.), Rosa/ina parisiensis d'Orb., Dorothia keijzeri (van Bell.), Thalmannita madru-gaensis (Cush. et Ber.), Pararotalia tuberculifera (Reuss), P. minima/is Hofker, Globorotalia globigeriniformis van Bell., G. praepseudomenardi Hofk., Ro talia marginata d'Orb.; R. saxorum d'Orb., R. ·trochidiformis (Lamar.), Boldia reinholdi (Marie), Epistominella limburgensis (Visser). Wymienione otwornice ciepłolubne występują w dużęj ilości okazów, a skorupki ich są dobrze zachowane.
Wymienione gatunki są formami typowymi dla monc-kich osadów Europy Zachodniej, charakterystycznymi dla merydionalnej prowincji zoogeograficznej obejmującej swym
. zasięgiem Basen Paryski, basen Mons, basen
belgijsko--holende~ski oraz przylegającą zachodnią część RFN (8. -10). .
. Występowanie otwornic ciepłolubnych w dolnym paleo-cenie na Niżu Polskim jest zjawiskiem dość rzadkim. Dotychczas opisano je zaledwie z trzech stanowisk (7): z wiercenia Pamiętowo (13) oraz z okolic Kwi_dzynia (6)
Warszawy (wiercenie Okuniew) .. UWAGI KOŃCOWE
Osady organodetrytyczne, występujące w wierceniu Goleniów IG-2, zawierają mikrofaunę otwornicową typu borealnego oraz otwornice ciepłolubne. Ten zespół otwornic jest najbardziej zbliżony do zespołu opisanego przeŻ K. Póżaryską i J. Szczechtirową (14) z monckich osadów wier-cenia Pamiętowo. Jedenastometrowej miąższości osady
montu, udokumentowane mikropale.ontologicznie w wier-ceniu Goleniów I<;:i-2 (głęb. 410,8-421,8 m), należy kore-lować. z warstwami puławskimi wiercenia Pamiętowo, ze
względu na identyczny zespół gatunków występujących
w obu wierceniach. Zalegają one na zwartych, jasnoszarych . wapieniach górnego kampanu i przykryte są lądowymi osadami eoceńskimi (J. Grabowska, wiadomość ustna). Należy zaznaczyć, że osady montu (warstwy puławskie) z ciepłolubną mikrofauną otworni.cową nie były dotychczas notowane w Polsce Zachodniej na obszarze niecki szczeciń skiej.
424
Obecność mieszanego zespołu ciepło- i zimnolubnej mikrofauny otwornicowej dolnego paleocenu w otworze Goleniów IG-2 dokumentuje istnienie połączenia między ciepłym basenem paleoceńskim Europy Zachodniej a boreal-nym zbiornikiem Europy Wschodniej. Połączenie takie istniało przez obszary północne NRD i RFN, co potwier-dzają wyniki badan
y.
Kiesel (9) z okolic Berlina, gdzie oznaczono zespół otwornic ciepłolubnych, będący odpo-. wiednikiem monckiej mikrofauny z otworów GoleniówIG-2 i Pamiętowo. Rezultaty badań potwierdzają ponadto
koncepcję K. Pożaryskiej i J. Szczechurowej (13) o przy-puszczalnych drogach migraĆji otwornic ciepłolubnych z Europy Zachodniej do basenu wschodnioeuropejskiego.
LITERATURA
1. Br ot ze n F. - The Swedish Paleocene and its foraminiferal fauna. Sveriges Geol. Unders. Stock-holm . 1948 no. 493.
2. Ciuk E. - Badania geologiczno-poszukiwawcze złóż węgla brunatnego w Polsce - rejon Goleniów. Arch. Inst. Geol. 1981:
3. G a w o r - B i e d o w a E. - Opracowanie mikro-paleontologiczne próbek z wiercenia Kąty 4p/IG. Arch. Zakładu Stratygrafii Tektoniki i Paleogęografii 1981.
4. Gie 1 M.D. - Stratygrafia podłoża podoligoceńskie go na obszarze Białobrzegi - Jedlińsk - Głowaczów. Kwart. Geol. 1971 nr 2.
5. Gie 1 M.D. - Charakterystyka mikrofauny paleo-ceńskiej z rejonu olsztyńskiego. Ibidem 1972 nr 4. 6. G i e 1 M.D. - Występowanie otwornic ciepłolub nych w paleoceńskich osadach rejonu Kisielice. Prz. Geol. 1975 nr 12.
7. Gie 1 M.D. - Warm-water microfauna in the Paleo-cene in the Polish Lowlands. Bull. Acad. Pol. Sc. Ser. Terre 1981 no. 1.
8. Ho f ker J. - Maestrichtian, Danian and Paleocene Foraminifera. Paleontographica Stuttgart 1966 Bd 10 . 9. Kies e 1 Y. - Die Foraminiferenfaune der
Paleoze-nen und Eoz~nen Schichtenfolge der Deutschen Demokratischen Republik. f>alaont. Abh. Abt. Berlin 1970 Bd 4 H. 2.
10: Mar ie P. - Les facies du Montian (France, Belgi-que, Hollande). Mem. Bur. Rech. Geol. Min. (Colloque Paleogene) Paris 1964 vol. 28 no. 2.
U. Pożary ska K. - Foraminifera and biostratigraphy of the Danian and Montian in Poland. Palaeont. Pol. 1965 no. 14.
U. Pożary ska K. - Badania warstw pogranicznych kredy i trzeciorzędu w Polsce pożakarpackiej. Kwart. Geol. 1967 nr 3.
13. Pożary ska K., Szczech ur a J. - Stratygra-fia dolnego paleocenu w Polsce pozakarpackiej. Ibidem 1968 nr 4.
14. Pożary ska K., Szczech ur a J. - Foramini-fera from the Paleocene of Poland, their ecological and qiostratigraphical meaning. Palaeont. Pol. 1968 no. 20
SUMMARY
The paper present results of micropaleontological studies on Lower Paleocene - Montian sediments. The studies covered core materiał from the borehole column Goleniów IG-2, depth interval 410.8-421.8 m. Calcareous sands and organodetrital limestones occurring in this interval
were found to yield 51 species of foraminifers. The recorded assemblage comprises both foraminifers of the Boreal type and warm-water ones. The character of the microfauna made possible · correlation of the studied sediments from the borehole Goleniów IG-2 with those of the Puławy
Beds in the borehole Pamiętowo.
The presence of a mixed assemblage of warm- and coJd-water foraminifers in Montian strata (Puławy Beds) in the borehole Goleniów IG-2 shows a marine connec-tion between warm Early Paleocene basin of the western Europe and Boreal reservoir of the eastern Europe.
PE3łOME
B CTaTbe npeACTaBneHbl pe3ynbTaTb1 MHKponaneoHTo-nor111yecK111x 111ccneA0BaH111r:1 HH>KHero naneo1.4eHa-MoHTa.
MaTep111an AnH 111ccneA0BaHMH 6b1n nonyYeH 1113 CKBa>KMHbl roneHtOB lllr-2, 1113 rny6MHbl 410,8-421,8 M. B 111ccneAO-BaHHblX M3BeCTKOBblX necKax Ili opraHOAeTpHYeCKHX 1113-BeCTHJtKax on111caHbt 51 BM,D,OB c:popaMMHM<l>ep. Vlccne,a,o-BaHHaJt MMKpoc:payHa co,a,ep>Kana c:popaMMHM<l>epbt 6opeanb-Horo T111na, a TaK>Ke Tennont0611tBb1e c:popaMMH11t<l>epb1. YYeTbtBaJt xapaKTep MMKpoc:payHbt 6btna npoBe,a,eHa Koppe-nRL\HR 3TMX oCaAKOB c nynaBCKMMlll cnoJtM,111 1113 CKBa>KHHbl naMeHTOBO.
np11cyTCTBMe CMeWaHHOrO KOMnneKCa Tenno- Ili XOnO-/.l,Ont06MBOM M11Kpoc:payHbl B oCaAKax MOHTa (nynaBCKMe cno111) 1113 CKBa>KHHbt roneHt0B vir-2 yKa3b1BaeT Ha cy~e
CTB0BaH111e coe,a.111HeHMJt Me>K,a,y TennbtM HH>KHenaneoL\e-HOBblM 6accer:1HOM 3anaAHOM EBponbl 111 6opeanbHblM 6ac-cer:1HoM BOCTO"iHOM EBponbl. .
EWA ODRZYWOLSKA-BIEŃKOWA
Instytut Geologiczny
WYNIKI
BADAŃMIKROFAUNISTYCZNYCH OSADÓW RUPELU
W OTWORZE GOLENIÓW IG-2
Utwory paleogeńskie rejonu szczecińskiego były już
kilkakrotnie w ciągu ostatniego dwudziestolecia prŻed'."
·miotem opracowań mikropaleontologicznych. Pierwszym opracowaniem w tym zakresie była nie publikowana praca doktorska H. Wolańskiej (12), a następnie praca E.
Odrzy-wolskiej-Bieńkowej (8) oraz zbiorowe opracowanie E.
Odrzywolskiej-Bieńkowej, K. Pożaryskiej i E.
Marti-niego (9}. W rejonie Goleniowa początkowo odwiercono otwór Goleniów IG 1 w Zielonczynie, około 16 km na NW od Goleniowa. Niestety utwory kenozoiku były tu rdze-niowane kontrolnie, w związku z czym nie uzyskano ich
pełnego profilu (2). Wyrywkowe analizy
mikropaleontolo-giczne autorki wykonane dla tego wiercenia nie dały pre-cyzyjnych wyników, gdyż nieliczna mikrofauna wskazywała
ogólnie na pogranicze eocenu i oligocenu. Dopiero następny
otwór w tym rejonie Goleniów IG 2, z którego autorka
opracowała 90 próbek pobieranych zgłęb. 146,6-291,5 m,
dostarczył przekonująco dokładnych danych
mikrofauni-styczno-stratygraficznych.
W związku z fragmentarycznym pobieraniem rdzenia
z trzeciorzędu wiercenia Szczecin IG 1 i. Goleniów IG 1,
przekazanego autorce do opracowania przez E. Ciuka
z Zakładu Geologii Złóż Węgli Brunatnych, osady z
wierce-nia Goleniów IG 2 stanowią wzorcowy profil rupelu rejonu
szczecińskiego. Stwierdzone tu biozony otwornicowe są
korelatywne zarówno ze stwierdzonymi w rejonie
szcze-cińskim przez H. Wolańską (12), jak i z rozpoziomowaniem
równowiekąwych osadów na zachodzie Europy (tab.).
Wyniki badań mikropaleontologicznych przedstawiono na tle profilu litologicznego sporządzonego przez E. Ciuka
q)
z Zakładu Geologii Złóż Węgli Brunatnych.STRATYGRAFIA MIKROPALEONTOLOGICZNA Osady rupelu w wierceniu Goleniów IG 2 rozpoczynają
się na głęb. 146 m iłowcami tłustymi, miejscami
pylasto--piaszczystymi z pojedynczymi gruzełkami pirytu oraz
śladami fukoidopodobnych szczątkow organicznych. Na
głęb. 146,8 m występuje przewodni dla rupelu ślimak
UKD 563.12: 551. 781.52.022: 550.822(438.252Goleniów IG-2
+
4-15)Fusus multisulcatus Nyst. Osady te przechodzą ku dołowi
w mułowce czarnooliwkowe pylasto-piaszczyste, niewyraź
nie uwarstwione z pojedynczymi blaszkami łyszczyków
i cialej aż do głęb. 171,7 m łupki zielonooliwkowe z łyszczy
kiem, słabo margliste, miejscami - HCl. Cały ten kompleks osadów został zaliczony przez E. Ciuka (3) do „górnej serii środkowooligoceńskiej".
Badania mikropaleontologiczne ,wykazały, że interwał
ten jes.t częściowo (głęb. 146- 163 m) reprezentowany przez
biozonę Rotaliatina bu/imoides, wskazującą na młodszy
rupel. Biozona ta charakteryzuje się zróżnicowanym
ze-społem głównie bentonicznych otwornic, z przewagą takich
przewodnich taksonów, jak: Trifarina germanica (Cushman et Edwards), Trifarina gracilis (Reuss) oraz licznie
wy-stępujących taksonów: Dentalina obliquestriata Reuss,
Stilo-stome/la spinescens (Reuss), Nodosaria intermittens Roemer,
Karreriella siphonella (Reuss), Spiroplectammina carinata
attenuata Reuss i in. Otwornicom towarzyszą sporadycznie
kolce jeżowców i szczątki ryb (otolity, zęby, łuski i kręgi).
Niżej zanika gatunek Rotaliatina bulimoides, a p'Ojawia
się również ważny stratygraficznie takson Turrilina alsatica
Andreae (głęb. 163-164 m).
Następnie aż do głęb. 191 m mikrofauna jest
reprezen-towana przez nieliczne okazy Cibicides ungerianus (d'Orbig-ny), Stilostomella ewa/di (Reuss), Epistomina elegans (d'Or-bigny), Pu/lenta· bulloides (d'Orbigny), Dentalina
multi-lineata Bornemann, Guttulina irregularis d'Orbigny,
Denta-lina so/uta Reuss, Lenticulina convergens (Bornemann)
i Melonis ajfine (Reuss). W zespołach dominują natomiast szczątki ryb, spirytyzowane ośródki ślimaków, kolce i płyt
ki jeżowców oraz okrzemki z rodzaju Coscinodiscus.
O redukcyjnych warunkach w tej' części zbiornika świadczą masowo występujące konkrecje pirytowe.
Ten odcinek profilu zdaniem E. Ciuka należy aż do
głęb. 180 m do „środkowej serii środkowooligoceńskiej"
i jest litologicznie wykształcony w postaci łupków ilastych, niekiedy pylastó-piaszczystych lub tłustych z pojedynczymi blaszkami muskowitu i pirytem. Łupki te wykazują w stropie barwę szarobrunatną, ku dołowi przechodzącą.
