Stratygrafia dewonu w otworze wiertniczym Solarnia IG-1 na podstawie konodontów

UK!D 5111.'143.4111:H.01U konodoDt,.: Il00._ (438,zs.-.aAJ Solanl1.a k. Lubl1ńca - otwól")

AlinaJ SIEWN1AK

Stratygrafia dewonu w otworze wiertniczym Solarnia IG-1 na podstawie konodontów

!WSTĘP

W 1970 r. w Samodzielnej Braoowni Głębokich Struktur Oddziału Górnośląskiego IG przystąpiono do opracowywania konodontów z osa- dów :dewonu. Pie:rwsze próbki do badań pobrane zostały z otworu Sola- rnia 10-11. W otworrDe tym, 1lla gł~ 847,20-1706,5 m, pod osadami

ka:rłbonu nawiercano osady wapienno-dolomityczne i piaszczyste, które S.

Bukowy Wlrtępnie zaliczył do dewonu~ Określenie wieku ~h osadów

wymagało dokumentacji paleontologicznej. Stwierdzono wprawdzie w nich korale i ramienionogi, ale są one źle zachowane i trudne do oznaczenia.

Przydatne dla celów stratygraficznych okazało się opracowanie znalezio- nych w tych 'OSadach konodontów.

P.r8bki do ,badań polbrano głównie oZ twardych, ,z·więzłych wapieni i do- lomitów pociętych żyłkami kalcytu oraz wapieni z przeławiceniami mar- gli. ność prObek do badań :była ogranicwn.a z ~'gi na niepełn.e rdzenio- wanie otworu. Opróbowany :został odcinek profilu od głębokości 847,20 do 1457,0 m; 'Pobrano stąd 72 próbki. Obecność 'konodontów stwierdzono tylko w lO.pr6bkach pochodzących z głębdkości 847,2~119'1,2 m. Każda

pró})ka zawierała zwykle nie więcej ni'Ż kijka lronod:ontów. Stan ich za- chowama I11Ue lbytJ: naj'lepszy, część 'by!ła połiamaIoo. Wszyst'kie 'kOl11odanty

występujące w omawianyclh osadach mają barwę ciemnoszarą. Oznaczeń

konodontów dokonano na podstawie opracowań przedstawionych w piś­

miennictwie.

Pragnę podIzięllrować mgł' M. Chorowskiej oraz drowi S. Bukowemu za uldz:i.elenie szeregu rnd, wskazówek i krytycznych uwag przy opraco- wywaniu nmdejszeglO rtematu. Pani DaD.IUcie Lis z Praoowtni Fdtograficz- nej Oddziału Górnośląskiego Składam podziękowanie za wykonanie :fo- tografii.

ANALIZA ZESPOŁU KONODONTÓW

J·ak wspdmniano wyżej, konodonty :znalezione w osada-ch dewonu otworu wiertniczego Solarnia są nieliczne i nie najlepiej zachowane. Są

1 nakład-na lokalizacja i szczegółowy prom lttologic2lIl,. znajduje się w opracowaniu S. Bukowego ł A. Siewn1ak pt.: ,,.PIrofU paleozolku w Solarmkoło LUbllńca" przygotoWl'Wa- nym do druku.

Kwsrtalnłk Geologiczn,., t. 1'1, nr '2, l11'i'3 r.

~

!""

-I

~

~

i

8·

B

i

l

ł ł

!'1

-;.

i

~Q, Ół>(} D~

<lo

K

C»

f ;:

: g

~o _Qo!) p.. F

~

<::)

~Sl

II

ffifl

~

~ t=

ł= l-

t= t=

J

~ ^....

... ...

1=

~ MJ

.. •

..

""I-F-

""la F- r..lal=

"

~ ,

~rnl _{.. ...}

; I ~

{'; ~ ~

'11,111,1111111111'111'1',111 I

'1111111111111111111111111111 I I I 1 1 I I I I I I I 1·1 I

§ _~

'" ^{" "}

'" ^{l' "}

.. ..

..

..

.. ..

..

.. ..

.. .. ·

·

..

..

..

.. ..

.. ..

..

Gt,bokof( w metrllCh

Prdil Utoiogia.ny Odc:.inkl rdEeniowe

Miejsce poorania pr6bek

A""-....' ...

Iry_hodul ap . Clplodadocletla ap.

Hlncleoclell. 8p.

HI"cIeOcI.ua cł. a _ .IIlChoff at %legieł' lerlocl,," aymmatreu. Branoan et Mahl LanGhod1M lPo

NothOjlNthalla lPo

O.arkocllM er. alall&"" (Stauf'.r, O.arkodlM et: ku, ... harI llaehoff at Zlagw . OlaMooclna ef. ballal lI.choff et z ...

Ozarlcodlna • .

PoIYIM'hua: oaymmełr\cua ovaIll' ZI • .,I . . . t KlAoppa, PoIYIIMthu. c,. bravlUamlnua .r."oo" al Ma)ll Poly.,ath ... follatwr Iryant

I'oIY9".'h,," dacoro.,," S'auffar

l'oIY'łnelhus lInguifor"". Unl;lu1forml. Hinde PoI~. "orm.UI MIIl.r et Younl;lqul"

PoIY9nethus, ef nonnall. Mitler al YoIJn!ICIU\.t PolygMthul rabultlcoatMuI alehof'.t ZlaIIlar PoIYII".th .. 1 ef. aetnIcoatatu. ar."..,.. at Maili P.aIY9I!AthuI lp .

Palmatolapla lp.

P,laniadl... &po

I ,

I

I I

~ ~

~

f

~ i

243

one ł"ówmeż 'W rbad8lllym 'Odc:i!Irlru profilu ~trzendone ,mer6wno- miernie, występują jedynie na pewnych głębokościach (fig. 1). Szczegó-

łowy zasięg stratygraficzny oznacWIlych gatunków przedstawia tabeJJa L Na obecność osadów !ranu (głębokość 847,2-847,6 m) wskazuje ,wy-

stępowanie następujących gatunków: PolygnathuB asymmetricus ovalis Z i e g l e1' et K l a ip p er, P. foIiatus B r y a n t, Palmatolepi8 sp. oraz ApatognathuB inversuB S a n n e m a III n i IcrioduB symmetricus B 1" a 'Ił­

son et M ehl.

Wśród tyoh gatunków ważny stratygraficznie jest Polygna.thus asym- metricus ovalis, który pojawia się na początku franu w poziomie to la, a zanilka w poziomie

to IP

rodzaju' Palmato1.epis wskazywałaby ogólnie na dewon górny. Pozostałe

gatunlki stanowią częste składniki, zespołów konodontowylOb występują­

cych w utworach fran-u. Tak więc na ,głębokości. 847,2-847,6 m mielibyś-

my osady należące do franu, ściśle do poziomu to la -to

lP. '

Zespół konodontów występującyc'h. na głębokości 873,0-879,1 m re- prezentowany jest zarówno przez gatunki znane z dewonu górnego, jak

również gatwn:ki uWBlŻane do niedawna za przewodnie dla dewonu środ­

kowego.

Z gatunków cytowanych dotychczas ^wyłącznie z górnego dewonu spD-

'tyIkamy ,twtaj: PolygnathW8lC'f. brevUiaminus B r a III s o n et Me h l i P .d.

8emicoBtatu8. Do gatulIlków środkowodewońSkidh należy PolygnathuB lin- guiformiB linguifcmnis H !i. n d e. W. Ziegler (1965 oraz zestawienie udo-

stępnione mi jpl"Zez M. Szulcrz:ewskiego) :wzyjmuje, że gatUlIl'E!fk Polygnat- hus linguif~ linguifcmnis może pmt!cllOdlZić 00 dewanu górnego - franu (poziom to la - 'to@ - 'zOna Polygnathus aBymmetricus).

Na głęboko9ci 873,s--.879,1 m stwiert:łzono !również obecność konodon- . tów gałązJkowych, a :wśród nich gatunlku Hindeooella of. adunca B i s- c h o f f et Z i e g l e r opisanego.z osadów eiflu. W badanym materiale nie obserwuje się gatu'ników z rodzaju PalmatolepiB tak charakterystycz- nych <Na dewonu górnego. Ale i w osadach zaliczonych w omawianym profi'lu do dewonu' 'górnego (franu) rodzaj ten reprezentowany jest za- ledwie przez 1 okaz, :i. to źle zacllowany, tI"Udny do ozn.'aczema gatunko- wego. T,ak ^więc brak PaZmatolepiB nie może stanowić pewnej przesłan'ki

przy wyciąganiu wniosków stratygrafioczn~h. Nie jest wyklu.czone, że

zgodnie z tym, ja'k przyjm.uje W. Ziegler, gatunek ten przechod~ w nie- wielkiej ilości egzemlplarzy do dewonu górnego ('Poziom to la - to 113).

O takiej ewen'tuta!lności świadc.zyłaJby obecność -gatunków znanych z de- wonu górnego (Polygnathu8 d. breviliaminu8 i P. d. BemicoBtatus). ZJbyt

mał,a jednak ilość okazów nale'ŻąCych zarówno do gatunku Polygnathus linguifOll"miB linguiformis, jalk i gatunków mu towa'l'zyszących nie pozwała

na wyciągnięcie !pewnych wniosków stratygraficznych odnośnie do tego odcinka profHu.

DistribUJ1lims of COIl'OOOll!Us ,in the examiJned part of the section lo! booe hole Solarnia !G-l

1 - w~iente; !2 - dolomity;' 3 - brekcje, zlepieńce; " - wąpienie z wkładk,aml ma.rg1l.; D - margle; B - mieJsce stwiel"dzenia konodontów

1 - llmetPtonea; 2 - d.olGmI.tł!ll; 3 - breccillS, cong!omeratel; ł - ilimestonel wi-th

~ intercal.a.tiollB ot marla; 5 - marls; 6 - stte ot occurrence 0If conodonts

244

Należy poIdkreślić, że już c metr niżej - na głębokaści 879,1- 880,1 ^{ID -} występuje gatunek znany dotąd tylko z dewonu środkowego

(eifel, żywet), tj. POlygnathm robusticostatus B i

s

Brak konodOIl't6w w próbkach pdbranych z głębokości 847,6-851,0 i 867,0-873,0 m., a 'WIięc powytżej oma:wd:a:nego odcl!nlka lPl'ofi1u, dodat-.

kowo utrudnia wypowiedzenie się co do jego wieku.

Konodonty stwierdzone w interwałach 977,0-980,0 m oraz 1189,1- 1190,2 m wSkazują raczej na środkowodewoński wiek tego odcinka pro- filu. Ga'tunek Polygnathus nonna~ M i ił II. e ^'1" et Y c u n g q u i s t i P.

decoros~ S t a u f rf e r Zllane są zarówno z żywetu, jl:tk i ·z dewonu górnego.

Obok wymienion)1{!h wyżej stwierdzono również obecność Polygnathus linguijo'I'TfIJs lingu.ijormi8 oraz Ozarkodina d. kutscheri B i s c h o f f et Ziegler i O. dl. ballQ Bischoff et Ziegle'l". Ostatnie dwa ga- · tuIlki znane są wyłącm.ie z osadów dewonu śroc:łkowego (eif'lu).

WN1IOSKJI STRATYGRAFICZNE

Badania konodontów pmeprowadzone w otworze wiertniczym Solarnia IG-l pozwalają na wyciągnięcie następujących wniosków:

l.W profilu wiercenia Solarnia na głębokości 847,2~47,6 m wystę­

pują osady dewonu górnego - franu :należące do poziomu to la - to ^I~.

2. Na głębolrolśc:iacl:t 847,6-851,6 m i 867,0-873,0 m nie stwierdzono konodontóW'. .

3. Odcim!łk prdfilu od 'głębalroSci 873,0 do 879,1 m zawiera mieszany

zespół konodon'tów górno-i środkowud.ewońskich, stąd też trudność w zde-

finiowaniu jego wieku. ;

.4. Osady dewonu środkowego zostały udokumentowane na głębc:;1rości

879,1---880,1 oraz na głębo1rości 977,0-1180,2 m. Są to prawdopodobnie osady żywetu.

5. W osadach z głębokości 11&0,2-1457,0 m nie 9twierdzono kono- . dont6w.

Oddział G6moIUąak1

wtytutu Geologtcmego SQlDOwiec, ul B1ełego 5

Nadesłano dnia '1 czerwca 18'12 r.

plSMIBNNICTWO

BISCHOFF G., ZlEGLER W. (1957) - nie Oooodontencl1rooohlgie des Młrfltelderons und des i11efsten Oberdevons. Abb. Hes!. L .- A. Bodenlorsch., nr 22.

Wiesbaden.

CLARK D. L., ETH'INGTON R. L. 41966) - Conodon'ts and bioS'tratigrapby ot the Lower and iMiddle Devonian

ar

CHOROWSKA M. (1969) - 'SWaty(§l"afia dewonu z Jaroszowoa na podstawie kono- dont6w. Kwart. geol., 13, p. 60-00, nr 1. Warszawa,

FLAJS G. (H~OO) - Die Ml>tteldE!'VJOlnfOberdevtcm - G.reme dm PaaiiolZlOikum voo. Graz.

N. J1b. Geol. Paliioot. Abb. B, W, p. 221...MO, nr 3. Stuttgart.

245

KREBS W. ~1959) - Zur Gntlze MitteilOber-Devon und 1JI.n' Gliederong des obenrten lMittel-Devons und der 'tieferen Adorf-Stufe nacb Oonooonten. Senck-en- iberguma Lethea, 40, p. 367-383, nr 51iJ. Fl'8nkfurt a.M.

KREBS W., 2ID00tLER W. tl965) - Uber die Mitte1devon Oberde'von-Grenze in der Riftazies bej Aae'ben. Fortschr .. Geol. Bbeinld. u. Westt., 9, p. 7~1-754.

Kre!eld.

NEHRING M. (1967) - Konodonty dolIllego famenu z profilu Winowno w okolicy SdIewIierza. Bti'l1ł. lIlst. Geol., 209, ;p. 113-169. Waa:szawa.

NEHRING M. (1971) - Mikroskamieniałości z osadów dewonu z otworu wiertniczego Jamno lG~l. Kwart. geol., 15, p. 28~, nr 2. Warszewa.

PHnJp G. IM., JACKSON J. H. ~1967} - Lower Devonian subspecies ol tbe conodont PoZyonathus UnguifonniB B i n d e from southeastern Australia. J. Pa- loeont., 41, nr 5, p. 126.Z--<1266.

SZULC~WSIO: M. (ilI971) - Upper Devonian oonodonts, atratigra!phy and fa cia!

deveJoprnenJt in 'tbe Ho1y Cross M18 . .Ada ~eoL paL, !l, p. 1~128, Dl' 1.

Warszawa.

Wl'rrEKlNDT H. ~1965') - ZurConodontenchronologie des Mitteldevons. Fortscbr.

Geol. Rbeinld. u. Westf., 9. p. 831--646. Krefeld.

WOLSKA Z. (il96?,) - Gómodewońskie konodonty z IPOłudniowo-za.chodniego regionu Gór Swdę1xllkny\SkiICb. Ada palaeant. ·poL, 12, p. 363--456, .nu: 4. Warszawa.

ZIEGLER W. (1009) - Cooodonłenfeinsitratig;raphiBche Un'tenlucbengm an der Grooze WtteldevonlOberdevon und in der Adorfstufe. Notizbl. Ress.

L~A. BodenfGl'SCb, 8'/', p. 7-77. WieS'baden.

ZIEGLER W. ~1'002) - Taxionomieund Pbylogenie Oberdevonischer Conodonten und ihre strattgra!pbische Bedeutung. Abh. Bess. L-A. Bodenforsch., 38.

p. 156. Wiesbaden.

ZIEGLER W. (1965) - Eine VerfeiDerung der Conodontengliederung an der Grenze Mittel.Qberdevon. Fortschr. Geol. Rbeinld .. u. Westf., 9. Krefełd.

AJJlma CEBHJIK

ClPATHl'PAIf)WI ,mmOHA B CKBAmUłE COJIJIPHJI Hr-l HA OCHOBAIIUH KOHO,lJ;OHT

Pe3JOMe

Ha OCHOBlUllfB XOBO,ll;OBT OIIpe.D;eJIeB B03pacT cpe,D;IIe H BepXUe)J;eBOBCJCBX OTJlOJ[Cmd: B CKBa- :miBe CoJIJlPBJl Hr·1 OJCOJlO 1II06mr.mul. 0ca,I0rs, 3aJIeraJOllJ,Jie Ba r.ny6BBe 847,W--847,60 M

omeceBl>I lt HHlmCMY 4IPaBY - ^ropmOHT to la-to lp. ^{Ha rny6me} 847,60-851,60

M.

-873,0 ltOBO,ll;OHT He 06HapYJKeHO. Ha'lB'H1lS( c rn:y6HHld 873,0-879,1 38J1eraeT CMeIlJ8llH/UI rpymra.

cpe,JJ;Re H BepltBe,u;eBOHCEBX KOHO,ll;OHT, D03TOM}' OJroJl1łaTeJIbHoe OIIpe.I(eJIeHHe B03pscm OTJlOJlreHHił BeCLMa 38.Tpy,ll;lłHTeJlbHO. KOHO,ltOBTJol, OTMC'łeHm.te Ba rny6max 879,1-880,1 AC Jt 977,0-1180,2 M II03BOJIl1JOT OTBCCTll3TH OTJlO:ateBJtB: lt cpep;ueM}' 1J;CBOBY, BepOJlTHO lt lEHBeTy.

B OTJlOJJreIllDlX, 38JIeraIOlIlRX Ha rn:y6Jm:e 1180,2-1457,0 M ltOHO,ll;OHTloI Be 06Hapyzem.I.

.246

Alina SIEWNIAK

STRATIGRAPBY OF DEVONIAN IN BORE BOLE SOLARNIA IG-l DETERMINED ON CONODONTS

Summary

C~donts have been a basis to determine Middle and Upper Deronian .age at

deposits pierced in lbore hole SQ1amda IG-Ill1l1ea:r LuhJdcl,ec.

DeposLts sitwated 08'1: a depth of 847,20-847,60 m atl'Ie thought 'Ix> be 'Of iLowe:r Fl"asman age - hortizon 00 la - 1:0 It!. At a depth of 847,60'-851,00 m and a depth -of 867,1l--8'lI3,O m -conodiOlnts have not beenenoountered. Beg.innio·g with a depth of 873.0-879,:1 m there ~ !found a mixed alSL'Jemblage of Middle and UlPper Devonlain conodonts, thus the !Closer defin<i.tdO!n of the age of these deposits is ;rather difficult.

'The COinooonts enICOwtered from 879/1 to 8'80,1 m and from 977,0 1:0 11180,2 m allow th'Ei depasilts to be referred to the Middle Devutn!Lan, moet Pl"obably '00 .the GiveUian.

ConodIcmts are ablselnt ID the deposits at a d~th of ·11180,2--'1457,0 m.

---

---

Fig. '1

Fig. 2.

Fig. 3

~ig .. 4, Fig. 5.

Fig. '7.

Fig. '8.

TABLICA I

a, b. PoZygnathus asymmetTicus ovalis Z d. e g 1 e r et K 1 a p p e 1"

a - SWOIIla oralna; b - strona aborama a - oral side; b - aboral side

Apatognathus inversus S a ^III n e m ^{IS III} n

a, b. Polygnathus cl. semicostat'US B r ^IS n s ^{0 III} et M eh 1 a - strona oralna; b - s'trona abora'lna

a -oral side; b - aboral side 6. PoZygnath'US sp.

PoZygnath'US decOTOSUS S tau f fer BTyanthod'US sp.

a, lb. PoZygnath'US cl.bTeviZiaminus Bra n S o·n et M e h I a - strona 'ora'm; b - &troIna aboralJn,a,

a - oral side; b - a1boral side

Kwart. ,eo1., or 2, 197J TABLICA 1

Alina SIEWNIAK - -S-tra-tygr.afia dewonu na podst.awle ltonodont.6w

TABLICA II

Fig. 9 a, Ill; 13 a, lb. Polygnathus Zing'lJ,iformis ling'lJ,iformis Hi n d e 'a - strona oralna; Ib - strona aboralala

a - oral Side; b - abolrai side

Fig. 10 e., b. PoZygnathus Tob'lJ,sticostatus B i is e h 0 f f et Z i e g 1 e r 'a - strona or.alna; Ib - strona aboralala

a - oral side; b - alboral side Fig. 1'1 PoZygnathus foUatus B;r y ant

Fig. 12 'a, lb. Icriodus symmetriC'U8 Bra n 'S 0 n et Me h 1 'a - strona ora1na; b - strona a1boralma

a - oral side; b - aboral side

Kwart. g 01., nr 2, 1973 TABLICA II

A1dna SI'EWNIAK - Sbratygratla dewonu na podstawie konodont6w

TABLICA III

Fil. 14 ~ b. Pol'llrrnath1.&IJ cl. norntalis Mill e r et You n g qui s t a - strona oralna; b - slirona aboralna

a - oral sioe; b - aboral side

Fig .. 15 a, ·b. P01'llgnathuB normalis Mill er et You III g q~u i s t a - strona oralna; b - strona aboralna

a - oral sioe; b - .aboral side Fig. 18 a, b. PahnctoZepis sp.

Fig. 17 a, b. Nothogna.theUa sp.

a - okarz; widzdany z boku a - side view

Fig. 108. Ozcrkodina cf. elegans (5 tau ff e r) Fig. 19. Ozcrkodtna sp.

Fig. 211); Ozarkodina cl. kutscheri Bios c h 0 f f ~t Z 1 e g 1 e r Fig. 21. Ozarkodina cl. baUai Base h 0 f f et Z ie g 1 e r

Kwart. geo!., n.r 2,. 1973 'I ABLlCA III

AlIna SIEWNIAK - St:atygrafia dewonu na podstawie koncd:>nt6w