Permskie sole potasowo-magnezowe na obszarze środkowej i południowo-zachodniej Polski — obecny stan rozpoznania

nie powinno przekraczaæ 600–700 tys. t/rok. Dodatkowym aspektem wp³ywaj¹cym na efektywnoœæ ekonomiczn¹ by³oby powstanie kawern, bêd¹cych doskona³ymi zbiornika-mi na wêglowodory w pobli¿u naftoportu lub projektowane-go gazoportu w Gdañsku. Ze wzglêdu na wielkoœæ produkcji, jak i czas trwania przedsiêwziêcia (min. 30 lat), mog³yby powstaæ zbiorniki o pojemnoœci 18–21 mln t (co odpowiada np. rocznemu zapotrzebowaniu Polski na ropê naftow¹).

Literatura

PERYT T. M., TOMASSI-MORAWIEC H., CZAPOWSKI G., HRYNIV S. P., PUEYO J. J., EASTOE C. J. & VOVNYUK S. 2005 — Polyhalite occurrence in the Werra (Zechstein, Upper Permian)

Peribaltic Basin of Poland and Russia: evaporite facies constraints. Carbonates and Evaporites, 20: 182–194.

PERYT T. M., PIERRE C. & GRYNIV S. P. 1998 — Origin of polyhalite deposits in the Zechstein (Upper Permian) Zdrada platform (northern Poland). Sedimentology, 45: 565–578.

PIZON A., PERYT T. M. & DÊBSKI J. 1985 — Œrodowisko powstania polihalitów cechsztyñskich w rejonie Zatoki Puckiej. Prz. Geol., 33: 659–663.

POBORSKI J. 1975 — O halogenicznych zjawiskach krasowych w permie górnym na wyniesieniu £eby. Prz. Geol., 23: 325–328. STÊPNIEWSKI M. 1973 — Niektóre pierwiastki œladowe w cechsztyñskich minera³ach solnych z rejonu Zatoki Puckiej. Biul. Inst. Geol., 272: 7–68.

STOLARCZYK F. 1972 — Nowe dane o permie wschodniej czêœci syneklizy peryba³tyckiej. Kwart. Geol., 16: 113–130.

WERNER Z. 1972 — Z³o¿a soli potasowych w rejonie Zatoki Puckiej. [W:] Przew. 44 Zj. Pol.Tow. Geol., 37–46.

Permskie sole potasowo-magnezowe na obszarze œrodkowej

i po³udniowo-zachodniej Polski — obecny stan rozpoznania

Grzegorz Czapowski*

Na obszarze Ni¿u Polskiego sole potasowo-magnezo-we skupione w ogniwach: starszej (K2p) i m³odszej (K3p) soli potasowej, rozpoznano w wysadach w Inowroc³awiu, Górze, Mogilnie czy K³odawie (np. Charysz, 1973; Hancz-ke, 1969; Garlicki, 1956; Knieszer, 1960; £aszkiewicz, 1958; Stañczyk-Stasik, 1976). Sole te zosta³y udokumento-wane w kategoriach z³o¿owych jedynie w wysadzie k³odawskim (np. Chlebowski, 1958; Werner, 1958, 1962), jako tzw. pok³ad przemys³owy w obrêbie ogniwa m³odszej (K3p) soli potasowej. Pok³ad ten, gruboœci 15–30 m, o œred-niej zawartoœci K2O — 8,5% i MgO — 8,1%, jest zbudowany z g³ównie z halitytu i karnalitowca kizerytowego i przebiega w obrêbie skrzyd³a pó³nocnego NE antykliny solnej. Zasoby bilansowe soli K-Mg w czêœci œrodkowej wysadu k³odaw-skiego oceniono na ponad 22 mln t, ich systematyczna eks-ploatacja nie jest prowadzona, jednorazowo w 2000 r. wydobyto tu 1,4 tys. t (Przenios³o, 2004).

Serie soli potasowo-magnezowych typu pok³adowego, rozpoznane na obszarze przedsudeckim (np. Podemski, 1972, 1973, 1975), nie zosta³y dotychczas udokumentowa-ne z³o¿owo. Pok³ad starszej soli potasowej (K2p) na mono-klinie odwiercono w 90 otworach rozmieszczonych od granicy pañstwa po rejon Sulechowa i Nowej Soli, na po³udnie granica jego zasiêgu przebiega od Gubina po Now¹ Sól. Pok³ad ten zalega na g³êbokoœci od ok. 917 m w rejonie Nowej Soli do ok. 1510–1880 m w rejonie Rybaki na zachód od Krosna Odrzañskiego. Gruboœæ pok³adu zmienia siê od 0 do 20 m, maks. siêga 30 m, jest zbudowa-ny z przemienzbudowa-nych warstw gruboœci dcm do l m, utworzo-nych z asocjacji: halit+sylwin i halit+anhydryt+polihalit. W stropie i sp¹gu tej serii dominuje polihalit. Œrednia zawartoœæ K2O w tych ska³ach wynosi 1–9% (4–9% w par-tiach bogatszych), maks. osi¹ga 25%. W rejonie Rybaki (Podemski, 1975) pok³ad ten, silnie zaburzony tektonicz-nie, ma gruboœæ 3,5–26 m i zalega na g³. ok. 1510–1870 m. Pok³ad buduje g³ównie sylwin, skupiony w 2–3 cm

war-stewki i smugi oraz rozproszony w halicie, ponadto poliha-lit. Zawartoœæ K2O w tych ska³ach wynosi 9–18% (otwór Rybaki 14). Z kolei pok³ad m³odszej soli potasowej (K3p) odwiercono w 20 otworach, w pasie szerokoœci 10 km, od Nowej Soli po rejon Sulechowa, gdzie zalega na g³. 838–1068 m. Tworz¹ go 2 strefy potasonoœne, przedzielo-ne kilkunastometrow¹ seri¹ soli kamienprzedzielo-nej:

a) strefa górna gruboœci do 12 m (buduje j¹ sylwin, kizeryt, polihalit, zawartoœæ K20 mieœci siê w granicach 1–16%),

b) strefa dolna gruboœci do 6 m (tworzy j¹ sól kamienna z anhydrytem i skupieniami polihalitu, zawartoœæ K20 wynosi 1–4,5%).

Literatura

CHARYSZ W. 1973 — Cechsztyñskie piêtro soli m³odszych (Z3) w regionie kujawskim. Pr. Inst. Geol., 75: 1–68.

CHLEBOWSKI T. 1953 — Dokumentacja geologiczna k³odawskiego z³o¿a soli potasowych. CAG PIG, nr 3928/394.

GARLICKI A. 1956 — Sole starsze na wysadzie k³odawskim ze szczegó³owym uwzglêdnieniem poziomów soli potasowo-magnezo-wych. CAG PIG, nr 3928/470.

HANCZKE T. 1969 — Mineralogia i petrografia soli cechsztyñskich kopalni K³odawa. Pr. Muz. Ziemi, 16: 3–52.

KNIESZER L. 1960 — Sole potasowo-magnezowe w pó³nocnej czêœci kopalni soli w K³odawie. CAG PIG, nr 3928/471. £ASZKIEWICZ A. 1958 — Minera³y solne Inowroc³awia. Kwart. Geol., 2: 239–247.

PODEMSKI M. 1972 — Cechsztyñskie sole kamienne i potasowe cyklo-temów Z2, Z3 w okolicach Nowej Soli. Biul. Inst.Geol,, 260: 5–62. PODEMSKI M. 1973 — Sedymentacja cechsztyñska zachodniej czêœci monokliny przedsudeckiej na przyk³adzie okolic Nowej Soli.

Pr. Inst. Geol., 71: 1–101.

PODEMSKI M. 1974 — Wyniki dotychczasowych badañ soli potasowych w strefie przedsudeckiej. Prz. Geol., 21: 7–12. PODEMSKI M. 1975 — Sole cechsztyñskie w rejonie struktury Rybaki. Biul. Inst. Geol., 286: 5–63.

PRZENIOS£O S. (ed.) 2004 — Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce wg stanu na 31.12.2003 r. Pañstw. Inst. Geol. STAÑCZYK-STASIK I. 1976 — Utwory epigenetyczne w kopalniach soli regionu kujawskiego. Pr. Geol. PAN, Oddz. w Krakowie, 90: 1–64. WERNER Z. 1958 — Dokumentacja geologiczna z³o¿a soli potaso-wo-magnezowych i soli kamiennej w K³odawie. CAG PIG, nr 3928/369. WERNER Z. 1962 — Dokumentacja geologiczna z³o¿a soli potaso-wo-magnezowych i soli kamiennej w k³odawskim wysadzie solnym. CAG PIG, nr 3927/209.

317 Przegl¹d Geologiczny, vol. 54, nr 4, 2006

*Pañstwowy Instytut Geologicznyul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa