9 Las w krajobrazie

(1)

(2)

Sukcesja ekologiczna na lądzie

kończy się zazwyczaj klimaksem w postaci

formacji leśnej

Lasy są najpotężniejszymi ekosystemami lądowymi

• Zajmują:

-

8 % powierzchni całego globu

-

30 % powierzchni lądów

(3)

(4)

(5)

Las jako bufor środowiskowy

• Dzięki swojej dużej biomasie, a także dużej

zawartości wody w glebie, ekosystemy leśne

działają jako bufor (regulator) w szeroko pojętym

środowisku

(wewnętrzne, krajobraz, biosfera).

• W ten sposób wspomagają inne ekosystemy:

wodne, stepowe, …. antropogeniczne

(6)

(7)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Środowisko wewnętrzne lasu (fitoklimat i gleba)

• Retencja

- regulacja stosunków wodnych - ograniczanie erozji • Klimat lokalny - wilgotność powietrza - opady - temperatura - promieniowanie - wiatr

• Inne funkcje ochronne - lawiny - hałas - oczyszczanie wód - oczyszczanie gleby - fitoremediacja - oczyszczanie powietrza

• Produkcja tlenu i absorpcja dwutlenku węgla

(8)

Fitoklimat leśny

(w porównaniu z przestrzenią otwartą)

• ŚWIATŁO

- mniejsze natężenie (do 100 x; Bk - 5%, So - 20%) - przewaga rozproszonego; światło obrazkowe

- zubożone widmo ( mniej promieniowania fotosyntetycznie czynnego)

• TEMPERATURA

- średnia roczna nieznacznie niższa (~ 1 °C)

- średnia okresu wegetacyjnego niższa (~ 1,5 °C) - średnia okresu spoczynku wyższa (~ 0,5 °C) - amplitudy roczne mniejsze o kilka stopni

- amplitudy dobowe mniejsze o kilkanaście stopni - pod okapem nie ma przymrozków radiacyjnych

(9)

• WODA

- większa wilgotność powietrza (średnio ~ 5%; do 25%) - znacznie mniejsza ewaporacja (~ 50%)

- dociera ~ 75% opadów (intercepcja ~ 25%)

- znacznie większy udział opadów poziomych ( do ~ 50%) • WIATR

- wnika na ~ 50 m do zwartego drzewostanu z okrajkiem

- wnika na ~ 250 m do rozrzedzonego drzewostanu bez okrajka - pionowe ruchy powietrza związane ze stosunkami termicznymi

(10)

Gleby leśne

(w porównaniu z glebami nieleśnymi)

• Duża ilość materii organicznej

• Charakterystyczne typy próchnic: mull, moder, mor

• Charakterystyczne typy gleb: bielicowe, rdzawe; płowe, brunatne • Stosunkowo kwaśne (pH przeważnie od 4 do 7)

• Duża aktywność edafonu

• Większa aktywność grzybów niż bakterii

• Silnie przerośnięta korzeniami; dużo kanałów korzeniowych • Duża porowatość

• Latem nieco zimniejsze, ale zimą płycej zamarzają • Właściwości retencyjne

• Specyficzne stosunki wodne: wierzchnia warstwa, rizosfera, poziom wód gruntowych (funkcje regulacyjne)

(11)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Retencja

(12)

Retencja

(zatrzymywanie, powstrzymywanie)

Podstawą mechanizmu retencji wody opadowej w lesie jest spowolnienie jej odpływu.

Większość wody opadowej wsiąka w glebę leśną (której

wierzchnia warstwa jest chroniona przez okap i ściołę), przez co szybki spływ powierzchniowy zamieniany jest na powolny spływ wewnątrzgruntowy.

Zamiast przez kilka godzin, woda odpływa przez kilka dni. Dzięki temu pozostaje długo w zasięgu systemów korzeniowych drzew oraz nie powoduje erozji ani dużych wahań poziomu wody w ciekach.

Woda jest więc retencjonowana zarówno w glebie leśnej, jak i biomasie organizmów. Cechy retencji ma też zatrzymywanie jej na powierzchni koron, pni, ścioły, gleby …

(13)

(14)

(15)

Erozja

Warstwa gleby piaszczystej (~piasek słabogliniasty)

o miąższości 18 cm, przy nachylenie stoku 10º,

uległaby zmyciu w następujących okresach (lata):

- przy nagiej glebie

18 -

pod uprawą rolną

110 -

pod pokrywą trawiastą

82 000

-

pod lasem liściastym

575 000

(16)

(17)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Retencja

- regulacja stosunków wodnych - ograniczanie erozji • Klimat lokalny - wilgotność powietrza - opady - temperatura - promieniowanie - wiatr

(18)

(19)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Retencja

• Inne funkcje ochronne - lawiny - hałas - oczyszczanie wód - oczyszczanie gleby - fitoremediacja - oczyszczanie powietrza

(20)

(21)

(22)

(23)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Retencja

• Produkcja tlenu i absorpcja dwutlenku węgla

(24)

Środowiskotwórcza rola lasu

• Retencja

(25)

(26)

(27)

• Orientacyjnie można przyjąć, że występuje u nas ponad

50 000 gatunków:

-

bezkręgowców

31 000

-

kręgowców

600

ryb 116 płazów 18 gadów 9 ptaków 365 ssaków 98

- grzyby

10 000

-

rośliny niższe (glony)

4 000

-

rośliny wyższe (organowce) 5 000

(28)

• Udział drzew i krzewów w zestawie

gatunkowym

roślin nasiennych jest

stosunkowo mały:

- drzew:

około 45 gatunków (2 %)

(29)

Ile gatunków bytuje w polskich

lasach

?

• Około 32 000 gatunków, a więc 65 %

(

Podczas gdy lasy pokrywają tylko 30 % kraju)

• Część z nich bytuje jednocześnie w innych

ekosystemach tworzących krajobraz

• Większość z tych gatunków może żyć jednak

(30)

(31)

Pytania

• Do czego dąży sukcesja ekologiczna na lądzie?

• Porównaj powierzchnię lasów na kuli ziemskiej i uch udział w biomasie biosfery?

• Dzięki czemu ekosystemy leśne mogą tak skutecznie pełnić swoją rolę buforów (regulatorów) środowiskowych?

• Wymień najważniejsze aspekty środowiskotwórczej roli lasu? • Kształtowanie środowiska wewnętrznego przez las?

• Mechanizm retencyjnych właściwości lasu?

• Retencyjne właściwości lasu a jego funkcje wodo- i glebochronne? • Wpływ lasu na klimat?

• Las jako bariera dla lawin i hałasu?

• Oczyszczający wpływ lasu na powietrze, wodę i glebę? • Absorpcja dwutlenku węgla i produkcja tlenu przez las? • Znaczenie lasu dla bioróżnorodności?

(32)