~redn1m stropie pokladu
609
(tu~) w kopalnl .. ~nu row" znaleziono w masie lupku w~Iowego, obfi.tu-jll.<:egow
faun~ mo.r&kl:l, fragmenty c~ciowo 'Ilw~ gIonycl1 d un1neraliwwanych drewien kC>rdait6w. W polrlad7Jie 610 w lropaLni "MikuIezyce", a takie w kopalrni "ByItom" napotkano - ~dnie z uprzed-nill, info.rmaojll. prof. S.z.
Sropy - Slkupienia w~ gIa ,gl6wnie wiiryrtowe,go 0 niemacznymzm!ineraJi-zowaniu, lecz nie zawierajll.ce (przYill8'jmniej w ze-branych prObkach) s'kamienialych struktur komOr-kowych. Pokll8.d ilIO w kOiPalni "Radzionk6w" (00-powiada'jll.<:Y, podobnie jak poklad 610
z
,,iMliku!lczy<:", pokladowi 600 (617) w lropalni "KinurOw" zaslugujerowniei na uwag~, poniewai w przylkrywajll.<:ym go po:ziomie morskim ,,And1'zej" (1-<1) znaleziooo kilka-naScie skal<:ityzowany<:h szcZll,'t!k6w roalimlych z za-chow-a nil, budowll, anatomicznll. oraz w.i.ele konkrecj.j syderytowych ze sladamd struktuJr ilkankowy<:h.
iSklad chemiczny bul w~glowy<:h z V i odpowia-dajll,cego mu WIll pokladu j'aidowiecki.ego
z
rejonu <>strawy (,10,) oraz ze znalezi-onych przez autora nie-typowych bul w~lowych z polrladu w~g1a spodpo-zi-omu mors'kIego .... koksowego.. w kopalni ,,RyduMo-wy" kolo RYlbnika podano w .zalll.czonej taheli.
Sldadnik
I
Rejon Ostrawy±
I
RydultowyH20
+
'2,62 1,03 1,48 COz 25,06 19,20 17,53 SiOz 1,50 8,95 10,55 A]z03 14,00 18,02 3,65 Fe 17,50 24,16 18,01Cao
16,43 10,46 16,18 MgO 9,10 1,90 7,60 Mn 0,20 ~ 0,09 0,62 C 7,88 12,28 10,07 H 0,10 0,22 1,01 S 0,06 0,09 13,22 = N 0,08 0,05 nie omaczono(Anali~ cheDlicznll pr6bek z kopalni "Rydultowy" wy-koliano w Katedrze Surowc6w Mineralnych AGH w Kra-kowie).
Z . zamieszczonego zestawienla skladu' chemiczne-go bul w~lowych z rejonu Ostrawy oraz zblizo-nyoh do nich konkrecj!i z kopailn.i "Rydultowy" wy-nb, ze z wyJll,Itkiem wySOlkiej: zawa.r.toSci. s1a!l."ki i wOOm-u W· pr6bce z ,;Rydult6w", a z drugliej Iftro-ny obni.2lonego w niej udziafu AlPa, powstale slklad-nilci Sll, w "duz.ym stopniu porownywalne. Do rozpa-trzenia poZOBtaje problem, czy stwierd.zone Il'omice w zawar,toSci wymienionych skladnikOw pozwalajll na przYlj~1e da3.ej idllcych anal()gi-i, dotY'CZll,Cyeh .ge-nezy porOwnYWaIlych utwor6w. stosunk,1().wo niski procent A!J.:pa w prcSbce.z ko,pa.lni "Rydwtowy" Wy-nika z mniejsze.go zmliec·zys:zczema masy organiez-nej materialem ilastym, 00 wS'Za'lcie nie zmieni~ za-sadniczego eharakteru tego rodzaju konkrecji jako utw0I'6w zlbliri;onyoh do bul w~lowych.
o
wiele istotniejsza wydaje' si~ rMni.ca VI wyst~ powandu woaoru i s:iaa."ki, kt6retp
skladniki w tak duzym na,gromad'zeniu (pny dostatecznej zawaTitoocl Zelaza) WSkazujll. .na Srodow.ii!lko wys,ooe l:edukcY']ne, Jakie moglo utmymae 6i~ w masie or,ganicm.ej torfu W . przypadku zatopienia go niepr.zewi.etr.zanll, WOOIl. 'morskll, 0 charakterze zastoisk()wym.· Stosunkowo wy-soka, ale pOll'Ownywama z bulam=i. Ostrawy, zawar-jx)Se wapnia w na.szym materiale nie PN-eczy wyzej . scharakteryzowanym warunlrom srodowdskaminera-lizuall.cego, gdyri skladnik ten pochod:zi w znacznej mier.ze z roZlkruszonych !i naplaw!ionyeh w ma.s~ billy skorujpelk fauny morskiej.
Zaobserwowane fakty natury 1i.tologj.cmo-facjal-nej, a zwlaezcza stwierdzenie' obecnooci dwnkll'ecj:l ID WYiE'8tnych ceClbach bul w~glowY<:h w lropalni
"Ry-dultowy" W&ka,~uje na duR prawdopoddbieils'bwo
244
wysi~powan!a iaicle ba'l"ciziej typowych lorm OMA-wianych ut'worow' w niekt6ryclt pokiadach w~gla w ~~e 06ad6'w gil'U'PY warstw brzeinych.
IPrzedstawlone w nillliejszym aa.-tyku[e wyniki przeprowadmnych bad-an stanowJIl ma,niem . auto.ra dostateczne uzasadnienie dla podj~ia dalszych szcze-gowwych poszukiwan i studi6w w tyro kierunku.
Po
ostatecz.nego ll'ozsItrzygni~a proble:mu wyst®O-wanda tY'POWycil bul w~l()IWych w Polsce wydatnie mogliby si~ przy~ynie pra<:ownicy slurlby gaologicz-nej a ~za geo'logowi.e specjalnot\ci wQglowej. Po nich tail: przede wS!ZySJtkdm kierUijemy p.r:ooSbt: p Sik:rupula1me notowanie w terenie wsze1kJ.ch falk-tOw mogllCych miee ZW'ill,lZek z bulamd w~owymi oraz pobierBiIJie odpowiednich prObek skalnych do daIszego opracowywania laJboratoTyjnego.LITERATURA
1. B r z y ski B. - struktury tkankowe skamie-l11ialych sZ'Cz~tk6w fiory karbonmej (namur A) z Gorno.slll,skiego Zag,l:dlia W~glowego. Ada paleobot. (w druku).
.2. Gotiha n W. - Die sog. "ech'ten Versteinerun-gen." (ill11tulSkxu.state) der Pflanzen und die Kon-jk:Iretionen (iIl11kruS'tate). Natull"wissenschaftlichen ,Wochenachriift. Neue FoIge, 1900, VDIiI Band,
/Ilr 17.
3. Gothan W., Pa,tteisky K. ~ Die Torf-dolomite van 5 Jaklowetzer Floz der Ostrauer Schicl:l;ten. Zen. des Obersch:lesischen Berg.-IUnd Huttenmiilliltisc'hen Vereins zu Ka,towi<:e, P,929, Jahll". 68, H. 10.
4. Hi.r in eT M. - Der FossHdnhalt der Doiamit-iklnollen dtl!l." westdeutschen pa·ral1Jschen Kohlen-J>ecken. (in P. K'Uk.uk 1938).
5. K u ib art B. - 'Dbar die CycadafHiicinen Hete-ra.ngqum und Lyginodendron aus dem Ostrauer Kohlenibecken. OsteN'eichische· boten. Zej,t. 1914, J'Bln'. 1/;2: &--,19.
6. Ku kuk P. - Ge()llogie des Niedel'1l'lb.einische--Westfal<ischen Steinkohlengebietes. Textband.
iBerlin IS38~ .
7. LH'Pop
.:t. -
RoolilIlnosc Polski w epokaoh mi-Irlwnych. War&zawa 1957.8. M a t I K. - Pozycj'a stratygraficzna dw6ch naj-. wy2lszych poziQm6w morskich' war&tw brzeZnnaj-.yeh
(nam'llll' A) w rejonie 'lrylbnickim. PTG. 1965, 'to XXX!V. ...
9. M a 't:l K. - Stratygra:fia g6rnych WB.il'S'tw br,zez-Irlych vi Rylbnicki.m Okr~u W~wym ze 8Zcze-g61nym uwzglE:dnieniea:n n.i.ecki jejkowiclciej. Prace Gaol. PAN, Oddzi:aJ: KJrak6w, 1969 (w dru-Iku).
10. Patteisky
K,
Perjatel F. - Die Torf-dolomite· VOID ifiinlften Jaklowetzer Floz der OstraueT Schichten. Zeit. des Oberschlesischen Berg. - und Huttenmlinnischen Verein zu Kato-\WIice, 1929. Jagh. 68, H. HI.11. Sol m s -L a III b a c h H. - Bowmanites Roea:ne-Iri, eine neue Sphenophyllum4rulk,ti!tlka'tion. Jabr. K. K. Gaol. Reichsanst. Wien. 1895.
SUMMARY
So far, coal balls (fossil blocks of Cll1'boniferous pea.t containing plant fragments with ;preserved anatoonic structure) have not been encountered in the Polish part of the Upper Silesian Coal' Basin. The Polish palaeobotanic-geological literature lacks any more detaIled description of such CarbOniferous fossil remain.g so ·important from the scientifical point of view.
The author present some most important data concerning coal balls, their exterior, genesis, internal structure, chemical composition, mode of occurrence in deposits, geographical distribution, importance for natural scien~e, a.o. In addition, he describes and
compares some atypical coal balls gathered by him
in the mine ''Rydultowy'', near Rybnlk, and points
to the coal measures found to occur in the external
zone of the so-ealled Marginal Beds (paralic
series-Namurlan A), in which, according to his opinion,
addItional interesting fossils of this kind may be expected to appear, characterized by a more typical development.
PE3IOME
YroJIbHbIe EeJIBaKH (OKaMeHeJIbIe rJIbrobI RaMelI-HOyrom.'HOro TOIXIm, CO,l{epE8IQHe paCTHTeJIbHlde
oc-TaTltH c coxpaHeHHbIM· ~aTOlIOI:'IecKHM CTPOeHHeM) 1<0
CHX nop He BCT.pe'laJIHCb B IlOnbCKoA 'IaCTH
BepxHfl-CHJIe3CKOro yroJIbHOro 6acceAHa. B I10JIbCKOA
reoJIOro--I1aJIeOOoTaHH'IeCKoti: JIHTepaTYPe HeT TaKEe 60nee
~eTam.HbIX OIIHCaHHA 3THX B&:m:HbIX OKallfeHeJIOCTeA
:s:ap60Ha.
ABTOP rrpHBO,!{HT pH,!{ OCHOBHbIX ,!{aHHbIX yrom.HbIX
:m:eJIBaKOB. OmrCbIBaeTCSI HX BHeIlIlUd!: BH;U;,
IIpaHCXOE-.u;eH!Pte, BRYTPeHHee CTPQeHHe,· XHMH'lecKHi!: COCTaB,
MeCTOHaxoE.u;eHHe B OCa,!{Ke, reorpaqmqecKoe
pac-IIpoCTpaHeHHe, HX 3Ha'leHHe B ecTeCTBOOHaHHH H T.I1.
OIlHCbJ;BaJOTCSI H COIlOCTaBJISIJO'l'CSI C .u;pyrmm COOCTBeH-HIde HaxO.u;K:H HeTH1IH'DIbIX yroJIbHbIX EeJIBaKOB Hg
maXTbI "PbI.u;yJl'l'OBbI" 6JIH3 r. PbroHHlta. no MHeRHlO
aBTopa, H8H60JIee I1epcrreKTHBHbIMH B OTHOmeHHTof
.u;am.HeAumx HaXO~OK 60nee THIIH'IHbJX :m:eJIBIlKOB
SlBJISIJOTCSI yroJIbHble I1JIaCTbI KpaeBbIX enOeD (I1apa-JIH'lecKaH cepHSI, HaMlOP A).
