Ziemniak Polski 2010 nr 4
ZASTOSOWANIE
ZASTOSOWANIE
RZODKWI OLEISTEJ W FORMIE MU
RZODKWI OLEISTEJ W FORMIE MULCZU
CZU
W UPRAWIE ZIEMNIAKA
W UPRAWIE ZIEMNIAKA
dr hab. Anna Płaza
Akademia Podlaska, Katedra Szczegółowej Uprawy Roślin ul. B. Prusa 14, 08-110 Siedlce, e-mail: plaza@ap.siedlce.pl
spółczesna uprawa ziemniaka jadal-nego charakteryzuje się wysokimi na-kładami finansowymi. W celu poprawienia rentowności produkcji poszukuje się możli-wości ograniczenia lub wyeliminowania naj-bardziej kosztochłonnych zabiegów agro-technicznych. Znaczny udział w strukturze kosztów zajmuje stosowanie obornika. Stąd też wyłania się potrzeba poszukiwania takich sposobów wzbogacenia gleby w substancję organiczną, które pozwolą utrzymać żyzność gleby i plon bulw na właściwym poziomie przy możliwie najniższych kosztach. W roz-wijającym się systemie integrowanej uprawy ziemniaka duże znaczenie mogą mieć mię-dzyplony ścierniskowe pozostawione do wio-sny w formie mulczu.
W
Technologia uprawy ziemniaka z zastoso-waniem mulczu polega na wyeliminowaniu z jesiennej uprawy orki głębokiej oraz ograni-czeniu wiosennej uprawy do jednego, płyt-kiego zabiegu, którego zadanie polega na wymieszaniu rośliny międzyplonowej z gle-bą. W międzyplonie zaleca się wysiewać ro-śliny dobrze zakrywające glebę i nie wytwa-rzające zbyt dużej, zdrewniałej masy nad-ziemnej, która przemarza w okresie zimy. Najczęściej są to: gorczyca biała, rzodkiew oleista i facelia.
Międzyplony pozostawione do wiosny w formie mulczu pełnią wiele korzystnych funk-cji: chronią glebę przed erozją wietrzną i wodną, zapobiegają wymywaniu składników pokarmowych, zwłaszcza azotu, do głęb-szych warstw gleby, w okresie jesienno- -zimowym gromadzą wodę z opadów, spo-walniają proces mineralizacji substancji or-ganicznej i zapobiegają wymywaniu składni-ków pokarmowych w głąb gleby, poprawiają strukturę gleby i polepszają jej
przewiew-ność, ograniczają parowanie wody z gleby, wpływają na głębsze korzenienie się roślin, wzbogacają różnorodność biologiczną śro-dowiska glebowego, dostarczają substancji organicznej, ograniczają zachwaszczenie, przyczyniają się do biologicznego zwalcza-nia szkodników i ograniczają występowanie chorób, zmniejszają koszty uprawy poprzez wyeliminowanie orki przedzimowej. Należy podkreślić, że zielony nawóz pozostawiony do wiosny w formie mulczu powoduje nie-wielki spadek plonu, ale wpływa na poprawę cech jakości nawożonej rośliny w porówna-niu ze stosowaniem go w formie tradycyjnej. Spośród roślin niemotylkowych uprawia-nych w międzyplonie ścierniskowym rzod-kiew oleista wyróżnia się szybkim tempem wzrostu, wykształca delikatną masę nad-ziemną, łatwo przemarzającą w okresie zimy. Pomimo że jest cenną rośliną między-plonową, to w dalszym ciągu brak jest da-nych eksperymentalda-nych oceniających jej wartość nawozową w uprawie ziemniaka. Stąd wyłania się potrzeba prowadzenia tego typu badań.
Próbę częściowego wypełnienia tej luki stanowią badania polowe przeprowadzone w latach 1999-2002 w Katedrze Szczegółowej Uprawy Roślin Akademii Podlaskiej w Siedl-cach, mające na celu porównanie wartości nawozowej rzodkwi oleistej przyoranej jesie-nią i pozostawionej do wiosny w formie mul-czu z wartością nawozową obornika w upra-wie ziemniaka jadalnego. W doświadczeniu badano następujące kombinacje nawożenia międzyplonem ścierniskowym: obiekt kontro-lny (bez nawożenia międzyplonem), obornik (30 t/ha), rzodkiew oleista (29,3 t/ha), rzod-kiew oleista – mulcz (28,9 t/ha).
Ziemniak Polski 2010 nr 4 Rzodkiew wysiewano w połowie sierpnia,
w ilości 30 kg/ha, po zbiorze jęczmienia jare-go uprawianejare-go na ziarno. Pod międzyplon wysiewano nawozy mineralne, których ilość w przeliczeniu na 1 ha wynosiła: 60 kg N, 30 kg P2O5 i 60 kg K2O. Jesienią na
wyznaczo-ne poletka wywieziono obornik bydlęcy i wy-konano orkę przedzimową, wcześniej roz-drabniając rzodkiew oleistą broną talerzową, z wyjątkiem poletek, na których międzyplon pozostawiono do wiosny w formie mulczu.
W pierwszym roku po zastosowaniu mię-dzyplonu ścierniskowego uprawiano ziem-niaki jadalne. Wczesną wiosną wysiano na-wozy mineralne, których ilość w przeliczeniu na 1 ha wynosiła: 90 kg N, 90 kg P2O5 i 120
kg K2O. Na poletkach, na których jesienią
wykonano orkę przedzimową, nawozy mine-ralne wymieszano z glebą za pomocą kulty-watora agregatowanego z broną. Natomiast na poletku z mulczem stosowano bronę tale-rzową i kultywator. Ziemniaki wysadzano w
III dekadzie kwietnia, a zbierano w II deka-dzie września. Podczas zbioru na każdym poletku określono plon ogólny i handlowy świeżej masy ziemniaków, przyjmując za plon handlowy bulwy o średnicy powyżej 40 mm. W pobranych próbach bulw oznaczono zawartość skrobi i witaminy C. Smakowitość oceniono w skali 9-stopniowej.
Plon ogólny i handlowy ziemniaków na-wożonych rzodkwią oleistą, zarówno przy-oraną jesienią, jak i pozostawioną do wiosny w formie mulczu, był większy od plonu na obiekcie kontrolnym (bez nawożenia między-plonem). Natomiast z porównania plonu ziemniaków nawożonych rzodkwią oleistą z plonami na oborniku wynika, że tylko po przyoraniu rzodkwi jesienią oba plony były zbliżone. Zastosowanie rzodkwi formie mul-czu spowodowało spadek plonu handlowego o 11,5 t/ha w porównaniu z nawożeniem obornikiem (tab. 1).
Tabela 1
Plony ziemniaków (t/ha). Średnie z lat 2000-2002
Nawożenie międzyplonem ścierniskowym Plon ogólny Plon handlowy Przyrost plonu handlowego w porównaniu z kontrolą Przyrost plonu handlowego w porównaniu z obornikiem Kontrola 28,0 18,0 0,0 -20,8 Obornik 43,0 38,8 +20,8 0,0 Rzodkiew oleista 42,9 39,1 +21,1 +0,3
Rzodkiew oleista – mulcz 39,2 27,3 +9,3 -11,5
Tabela 2
Wybrane cechy jakości bulw ziemniaka (średnie z lat 2000-2002) i bezpośrednie koszty produkcji wg cen z 2007 roku
Nawożenie międzyplonem ścierniskowym Zawartość skrobi (%) Zawartość witaminy C (mg%) Smakowitość bulw (pkt.) Bezpośrednie koszty produkcji (zł/ha) Kontrola 13,4 20,7 5,6 3237 Obornik 14,2 22,0 6,5 4592 Rzodkiew oleista 14,2 21,9 6,3 4127
Rzodkiew oleista – mulcz 14,3 22,0 6,6 3934
Analizując oddziaływanie obornika i rzod-kwi oleistej na kształtowanie cech jakości bulw ziemniaka, należy stwierdzić, że zarów-no nawozy zielone, jak i obornik powodowały wzrost zawartości skrobi, witaminy C i
sma-kowitości bulw w porównaniu z tymi cechami odnotowanymi w ziemniakach uprawianych na obiekcie kontrolnym (tab. 2). Trzeba pod-kreślić, że stosowanie rzodkwi oleistej w for-mie mulczu, chociaż obniża plony, to jednak 2
Ziemniak Polski 2010 nr 4 nieznacznie poprawia jakość, a zwłaszcza
smakowitość bulw.
Wykazano, że stosowanie pod ziemniaki rzodkwi oleistej w formie mulczu wyraźnie obniża bezpośrednie koszty produkcji w po-równaniu z rzodkwią oleistą przyoraną jesie-nią lub obornikiem: odpowiednio o 193 i 658 zł/ha (tab. 2).
W podsumowaniu należy podkreślić, że wielkość i jakość plonu ziemniaków uprawia-nych po rzodkwi oleistej przyoranej jesienią dorównywała wielkości i jakości plonu ziem-niaków uprawianych na oborniku. Pozosta-wienie rzodkwi do wiosny w formie mulczu, chociaż spowodowało spadek plonu, to jed-nak jego jakość była nieznacznie wyższa niż ziemniaków uprawianych na oborniku. Po-nadto stosowanie międzyplonu w formie mul-czu znacznie obniża bezpośrednie koszty produkcji w porównaniu z obornikiem. Nie bez znaczenia jest też korzystne oddziaływa-nie międzyplonu na środowisko glebowe. Dlatego też nawożenie ziemniaków rzodkwią oleistą, zarówno przyoraną jesienią, jak i po-zostawioną do wiosny w formie mulczu, jest w pełni uzasadnione, zwłaszcza przy niedo-borze lub braku obornika. Dodatkową zaletą
stosowania międzyplonu ścierniskowego jest możliwość uzyskania dopłat w ramach pro-gramu rolnośrodowiskowego.
Literatura uzupełniająca
1. Boligłowa E., Dzienia S. 1996. Wpływ nawożenia
organicznego i sposobu uprawy roli na plonowanie i ja-kość bulw ziemniaka. – Zesz. Nauk. AR Szczec. 172, Rol. (62): 37-42; 2. Nowacki W. 2006. Zasady integro-wanej produkcji ziemniaków. – Ziemn. Pol. 1: 19- -22; 3. Nowakowski M., Gutmański I.,
Kostka-Go-ś-ciniak D., Kaczorowski G. 1997. Międzyplony
ścier-niskowe odmian gorczycy białej, rzodkwi oleistej i face-lii błękitnej jako nawozy zielone i czynniki ograniczają-ce mątwika burakowego w glebie. – Biul. IHAR 202: 201- -211; 4. Płaza A., Ceglarek F., Królikowska
M. A., Próchnicka M. 2009. Nawożenie ziemniaka
ja-dalnego biomasą międzyplonów w warunkach środko-wo- -wschodniej Polski. – Biul. IHAR 254: 137-143; 5. Spiertz J. H. J., Haverkort
A. J., Vereijken P. H. 1996. Enviromentally safe and
consumerfriendly potato production in The Nether-lands. 1. Development of ecologically sound produc-tions systems. – Potato Res. 39: 371-378; 6. Songin
W. 1998. Międzyplony w rolnictwie proekologicznym. –
Post. Nauk Rol. 2: 43-51
