W marcu 2013 roku – rok po inauguracyjnej konferencji – organizatorzy zaplanowali kolejne sympozjum. Tym razem temat przewodni brzmi: Reto-ryka klasyczna a wspóaczesne formy perswazji.
MARIUSZ KOPER
Katedra JZzyka Polskiego KUL MAREK OLEJNIK
Zakaad Filologii Ukraifskiej UMCS
V SYMPOZJUM POLSKO-UKRAISKIE
– KOMUNIKACJA W OBSZARZE TRANSGRANICZNYM POLSKO-BIAvORUSKO-UKRAISKIM
WOLA UHRUSKA, 1-2 CZERWCA 2012
Pierwsze sesje naukowe w Woli Uhruskiej miaay miejsce pod koniec ubie-gaego stulecia. To za spraw_ dyrektora Instytutu Filologii Saowiafskiej UMCS – prof. dra hab. Feliksa CzySewskiego i Wójta Gminy Wola Uhruska – Jana vukasika Rada Instytutu Filologii Saowiafskiej zadecydowaaa o nawi_zaniu Ucisaej wspóapracy z gmin_ Wola Uhruska. Wspóapraca zaowocowaaa wieloma konferencjami i publikacjami naukowymi. WartoUb takich spotkaf zauwaSaj_ waadze gminy oraz caaego powiatu waodawskiego.
Od 2008 roku waSnym wydarzeniem w Syciu naukowym Urodowiska jZzy-koznawczego zajmuj_cego siZ badaniami pogranicza polsko-wschodniosao-wiafskiego s_ sympozja w Woli Uhruskiej. W I sympozjum pt. Wspóapraca transgraniczna Polska-BiaaoruU-Ukraina. Gospodarka – ekologia – kultura wziZli udziaa nie tylko naukowcy z Polski, Ukrainy i Biaaorusi, ale równieS przedstawiciele samorz_du terytorialnego powiatów waodawskiego i bialskie-go, gmin Ruda-Huta, Sawin, Waodawa, Wisznice i gospodarza – Woli Uhrus-kiej. Byli równieS obecni samorz_dowcy z Szacka i Huszczy na Ukrainie. W czasie obrad dzielono siZ m.in. doUwiadczeniami z dotychczasowej wspóa-pracy transgranicznej. W trakcie II Sympozjum pt. JZzyk ukraifski w polskim systemie oUwiaty podjZto problem miejsca tego jZzyka w polskim systemie oUwiatowym. Dyskutowano równieS o sposobach zainteresowania maodzieSy
jZzykiem i kultur_ ukraifsk_. Na sympozjum goUcili przedstawiciele Minister-stwa Edukacji Narodowej, Lubelskiego Kuratorium OUwiaty, lubelskich uczelni wySszych, placówek oUwiatowych i samorz_du terytorialnego. W 2010 roku miaao miejsce III Sympozjum Polsko-Ukraifskie pt. Gospodarka, religia, kul-tura i jZzyk na pograniczu polsko-ukraifskim organizowane przez IFS UMCS w Lublinie, Lubelskiego Kuratora OUwiaty oraz Wójta Gminy Wola Uhruska. W IV Sympozjum pt. Woayf – Podlasie – religia – kultura – historia – jZzyk, które odbyao siZ pod patronatem Jego Ekscelencji Biskupa Markijana Trofimia-ka, ordynariusza diecezji auckiej koUcioaa rzymskokatolickiego, brali udziaa historycy, jZzykoznawcy i literaturoznawcy z Polski i z Ukrainy. NaleSy pod-kreUlib, Se kaSde z sympozjów kofczyao siZ podsumowaniem w postaci wnio-sków, z których wiZkszoUb przez ostatnie piZb lat zostaaa zrealizowana.
W dniach 1-2 czerwca 2012 roku odbyao siZ pi_te z cyklu sympozjów transgranicznych pt. Komunikacja w obszarze transgranicznym polsko-biaao-rusko-ukraifskim. WziZli w nim udziaa naukowcy i pracownicy oUwiaty ze Urodowisk lubelskiego i aódzkiego. Nie zabrakao teS waadz samorz_dowych z Polski i Ukrainy. W obradach sekcji jZzykoznawczej wygaoszono siedem refe-ratów. WiZkszoUb z nich prelegenci poUwiZcili opisowi mikrotoponimii pogra-nicza polsko-ukraifskiego zarówno w aspekcie synchronicznym, jak i diachro-nicznym.
Jako pierwszy referat wygaosia prof. dr hab. Feliks CzySewski. W swoim wyst_pieniu pt. Nazwy terenowe w opisie niejZzykoznawców prelegent zaj_a siZ publikacjami popularnonaukowymi, w których autorzy charakteryzuj_ na-zewnictwa okreUlonego regionu kraju. Referent dotkn_a waSnego problemu, tj. opisu mikrotoponimii dokonywanego przez niespecjalistów. Jak zauwaSya, w wydawnictwach tego typu bardzo czZsto spotykamy wiele baZdów i nieUci-saoUci. Jako przykaad podaa wydany w 2006 roku Saowniczek nazw fizjografi-cznych gminy Wisznice. Przy wydawaniu publikacji regionalnych referent pod-kreUlia koniecznoUb konsultacji ze Urodowiskiem naukowym i specjalistami w dziedzinie onomastyki. Tylko wtedy moSna unikn_b raS_cych baZdów i uchy-bief w opisie mikrotoponimów. Jest to bardzo waSne, gdyS broszury tego typu trafiaj_ do szerokiego grona miaoUników regionu (nierzadko uczniów – przy-szaych badaczy maaej ojczyzny), którym juS na pocz_tku proponuje siZ niezbyt dobre wzorce.
Prof. dr hab. Irena Jaros z Uniwersytetu vódzkiego w referacie pt. Stosunek Polaków do mowy ojczystej czyli od puryzmu do liberalizmu jZzykowego przedstawiaa niektóre postawy Polaków wobec jZzyka ojczystego. Przytoczyaa liczne przykaady puryzmu i liberalizmu jZzykowego w historii jZzyka
pol-skiego. Tao historycznojZzykowe staao siZ pretekstem do rozwaSaf na temat podobnych postaw we wspóaczesnej polszczygnie. Gaówna uwaga zostaaa skierowana na aktualnie dominuj_ce przejawy liberalizmu jZzykowego, np. wobec duSego napaywu do polszczyzny zapoSyczef angielskich oraz innowa-cji jZzykowych usuwaj_cych z jZzyka polskiego elementy oparte na historycz-nym wzorcu. Zachowania jZzykowe wspóaczesnych Polaków, a zwaaszcza ich stosunek do kultury jZzyka, wynika przede wszystkim z liberalizacji normy jZzykowej, która akceptuje jZzykow_ rzeczywistoUb, sankcjonuj_c wiele fak-tów z poziomu uzusu.
Dr Mariusz Koper w referacie pt. Mikrotoponimia historyczna Woli Uhru-skiej i okolic przedstawia wystZpowanie oraz funkcjonowanie osiemnastowiecz-nych mikrotoponimów w gródaach archiwalosiemnastowiecz-nych dawnej ziemi cheamskiej. Na koniec dokonaa analizy semantycznej i strukturalnej kilkunastu nazw tereno-wych naleS_cych administracyjnie do gminy Wola Uhruska. Przy charaktery-styce materiaau historycznego zwrócia uwagZ, Se wyekscerpowane z osiemna-stowiecznych gródea mikrotoponimy mog_ stanowib doskonaay materiaa porów-nawczy z materiaaem wspóaczesnym, zebranym drog_ eksploracji terenowej. Na podstawie takiego porównania z wiZkszym fragmentem mapy toponimicznej (gminy, powiatu czy województwa) moSna wyci_gn_b pewne wnioski zwi_zane ze stopniem nasycenia poszczególnych typów semantycznych i formalnych, a nawet z SywotnoUci_ samych mikrotoponimów, z których wiele ginie np. wskutek parcelacji gruntów.
Mgr Urszula D_browska w referacie pt. Mikrotoponimia gminy Wola Uhru-ska przedstawiaa najbardziej typowe formacje mikrotoponimiczne tej gminy. Autorka referatu zwróciaa uwagZ, Se na terytorium tym przewaSaj_ onimy równe wyrazom pospolitym typu Góra, Pole, Lasek itp. W systemie mikroto-ponimicznym badanego obszaru dominuj_ równieS twory skaadaj_ce siZ z jed-nego komponentu. W referacie zwrócono teS szczególn_ uwagZ na warian-tywnoUb mikrotoponimów oraz wpayw zmian osadnictwa na przestrzeni ostat-niego stulecia na ksztaatowanie siZ nazewnictwa terenowego tego obszaru. Prelegentka zebraaa materiaa metod_ ankietow_ i wywiadu wUród responden-tów, którzy w wiZkszoUci posauguj_ siZ gwar_ polsk_, nieliczni zaU gwar_ ukraifsk_.
Mgr Katarzyna Teodorowicz w wyst_pieniu pt. Mikrotoponimia powiatu hrubieszowskiego na przykaadzie gminy Uchanie zwróciaa uwagZ na sposoby powstawania anojkonimów na pograniczu polsko-ukraifskim. Podstaw_ ana-lizy materiaau mikrotoponimicznego, skaadaj_cego siZ z okoao 200 hasea, byaa klasyfikacja semantyczna Witolda Taszyckiego i strukturalna Stanisaawa
Ros-ponda. Analiza materiaau wykazaaa, Se najwiZksz_ frekwencjZ zanotowano wUród nazw topograficznych, kulturowych i dzierSawczych. W zakresie analiza strukturalnej odnotowano najwiZkszy udziaa nazw prymarnych i compositów.
Dr Dorota Elsheikh w referacie pt. Typowe formacje mikrotoponimiczne powiatu cheamskiego poddaaa analizie materiaa zebrany w wyniku eksploracji terenowej w latach 2007-2010, który zostaa przeanalizowany wedaug klasyfi-kacji semantycznej Witolda Taszyckiego. KlasyfikacjZ tZ poszerzono o roz-wi_zania Henryka Borka, który wyodrZbnia grupZ nazw relacyjnych, czyli to-ponimów wywodz_cych siZ bezpoUrednio od juS istniej_cych nazw geogra-ficznych. Analiza semantyczna zapisanych mikrotoponimów dostarcza infor-macji dotycz_cych topografii terenu, dziaaalnoUci czaowieka, stosunków spo-aecznych, waasnoUciowych na wsi. Ponadto mówi o wzajemnych relacjach i poaoSeniu obiektów.
Dr Marek Olejnik w referacie pt. XIX-wieczna mikrotoponimia powiatu bial-skiego poddaa analizie ponad 170 nazw terenowych, które zostaay wyekscerpo-wane z zespoau Archiwum Radziwiaaów z 1818 r. Materiaa podzielono wedaug klasyfikacji semantycznej Taszyckiego na nazwy topograficzne, dzierSawcze i kulturowe. Referent wykazaa, Se na ksztaatowanie siZ nazw terenowych opisy-wanego obszaru ma rozwój osadnictwa. W przedstawionym materiale wiZk-szoUb stanowi_ miana o genezie polskiej, w znacznej mniejszoUci znajduj_ siZ nazwy Uwiadcz_ce o osadnictwie ukraifskim i Sydowskim. Prelegent zwrócia teS uwagZ na specyfikZ badaf nad mikrotoponimi_ historyczn_ i na problemy metodologiczne, jakie mog_ towarzyszyb takim badaniom.
Po wyst_pieniach wszystkich referentów miaaa miejsce dyskusja. Prelegenci poruszali w niej m.in. kwestie liberalizmu jZzykowego oraz jego daleko id_cych konsekwencji, statusu proprialnego mikrotoponimów, SywotnoUci nazw tereno-wych w gródaach archiwalnych i wspóaczesnej przestrzeni wsi oraz waSnego problemu metodologicznego w opisie formacji mikrotoponimicznych, tj. klasy-fikacji nazw terenowych. W dyskusji udziaa wziZli: prof. F. CzySewski, prof. I. Jaros, dr M. Koper i dr M. Olejnik.
WaSn_ czZUci_ ostatniego sympozjum byaa promocja ksi_Ski Andrzeja Wawryniuka: Gmina Wola Uhruska – powiat waodawski. Historia, geografia, gospodarka, polityka. PublikacjZ wzbogaca jubileuszowy dodatek pt. Zarys historii Rzymskokatolickiej Parafii pw. Ducha GwiZtego w Woli Uhruskiej (1986-2011). Jego autorem jest proboszcz parafii w Woli Uhruskiej ksi_dz Adam Jerzy Krasuski.
Poza celami stricte naukowymi dwudniowe sympozjum byao doskonaa_ okazj_ do wzajemnej wymiany doUwiadczef miZdzy samorz_dowcami z
wo-jewództwa lubelskiego i obwodu woayfskiego po stronie ukraifskiej, a takSe Urodowiskami kulturalno-oUwiatowymi, funkcjonariuszami straSy granicznej, przedsiZbiorcami i politykami. Spotkaniom przedstawicieli nauki, kultury, oUwiaty, samorz_du, sauSb mundurowych, polityki przyUwiecaa cel nadrzZdny, tj. wyznaczanie gaównych kierunków wspóapracy w obszarze transgranicznym na najbliSsze lata. Zadania te s_ sukcesywnie realizowane i poszerzane na podstawie nowych horyzontów wspóadziaaania na pograniczach jZzykowo-kulturowych. JuS dziU organizatorzy zapraszaj_ na kolejne sympozjum, które odbZdzie siZ 31 maja 2013 roku. Nie zabraknie w nim bloku lingwistycznego. Tym razem bZdzie on poUwiZcony onomastyce na pograniczu polsko-wschod-niosaowiafskim.
ANNA MAJEWSKA-WÓJCIK Katedra JZzyka Polskiego KUL
YCIE PRYWATNE POLAKÓW W XIX WIEKU, OLSZTYN, 3-4 GRUDNIA 2012
3 grudnia 2012 roku waadze Instytutu Historii i Stosunków MiZdzynarodo-wych Wydziaau Humanistycznego Uniwersytetu Warmifsko-Mazurskiego w Olsztynie dokonaay uroczystego otwarcia pierwszej konferencji poUwiZco-nej sferze prywatpoUwiZco-nej Polaków w XIX wieku. PodjZcie tej tematyki ma na celu – jak zaznaczyaa organizatorka konferencji – spojrzenie na intryguj_c_ historiZ stulecia z perspektywy czaowieka epoki, który obok uwikaania w przestrzef publiczn_ Sya i kreowaa swój indywidualny prywatny Uwiat. Próba wnikniZcia i podjZcia analizy tej rzeczywistoUci prowadzi do nowego spojrzenia ba-dawczego daj_cego szanse na ciekawe, inspiruj_ce refleksje zwi_zane z mo-tywacjami dziaaaf jednostki, nierzadko irracjonalnych z perspektywy wspóa-czesnej.
KonferencjZ zainaugurowaa prof. Andrzej Zakrzewski (CzZstochowa) pre-lekcj_ W krZgu ziemiafstwa poaudniowo-wschodniej Wielkopolski. Dwór Ostrowskich w Maluszynie – rodzina, przyjaciele, znajomi, któr_ wprowadzia nas w klimat XIX-wiecznego dworu Ostrowskich herbu Korab. OpowieUb o zwi_zkach i koligacjach rodzinnych Aleksandra Ostrowskiego zostaaa
