Marek Bidziński
"Kontrola cywilna nad siłami
zbrojnymi Rzeczypospolitej Polskiej",
Andrzej Żebrowski, Warszawa 1998 :
[recenzja]
Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia 12,
168-170
nieuczciw ej konkurencji z 1926 roku) oraz n a tle innych u staw odaw stw europejskich oraz praw a U nii E u ro p ejsk iej. P o z w a la to czy teln ik o w i n a szerszy o g lą d i p e łn iejsze z ro zu m ie n ie tem atu.
Ilość m iejsca pośw ieconego rozw ażaniom n a tem at poszczeg ó ln y ch ty p ó w nieuczciw ej reklam y j e s t p ro p o rc jo n a ln a do ilo ś ci p ro b lem ó w , ja k ie ro d z ą w c o d zie n n y m ż y c iu i c z ę sto tliw o ś ci w ystępow ania. W zw iązku z pow yższym założeniem autorka najszerzej opisuje reklam ę w prow adza j ą c ą w b łą d i re k la m ę p o ró w n a w c zą .
O sobiście najciekaw sze w y d a ją m i się rozw ażania odnoszące się do reklam y ukrytej (rozdział V I) . W iąże się o n a z fak tem , iż k las y cz n a re k la m a m a co raz m n ie jsz ą skuteczność. W z w iąz k u z ty m p ro d u c e n c i re k la m sz u k a ją n o w y c h sp o so b ó w , ab y p rz y k u ć u w a g ę w id z a (c z y te ln ik a , s łu c h a c z a ) i sp raw ić, b y n a d łużej z a p a m ię ta ł p e w n e treści. W y k o rz y s tu ją p rz y ty m n a tu ra ln ą p o trz e b ę kon su m en tó w , którzy zag u b ien i w przytłaczającej ilości to w aró w , usług oraz ich reklam , p o sz u k u ją o biektyw nych w skazów ek, ułatw iający ch im dokonyw anie w łaściw ych w y b o ró w rynkow ych. M o w a tu o trz e c h ro d z ajac h działań: re k la m ie o d red ak cy jn ej, c zy li u k ry tej w m ate ria ła c h red ak c y jn y c h , lo k o w a n iu p ro d u k tó w (p ro d u ct p la c e m e n t) o raz re k la m ie su b lim in aln ej (p o d p ro g o w ej). A u to rk a o p isu je te z ja w is k a w c iek aw y sp o só b , u ro z m a ic a ją c lic z n y m i p rz y k ła d am i, a n a stę p n ie u k a zu je, w ja k i sp o só b o d n o sz ą się do teg o z ag a d n ie n ia u sta w o d a w stw a k ra jo w e n ie k tó ry c h p a ń stw eu ro p ejsk ich , k o n w e n cje m ię d z y n aro d o w e , p raw o U n ii E u ro p ejsk iej o raz p o lsk ie ustaw y: o z w a lc za n iu n ieu czciw ej k o n k u re n cji i p ra w o p rasow e.
S poro m ie jsc a zo stało ró w n ie ż p o św ię c o n e k la u z u li g e n era ln e j, n a któ rej z o sta ła o p a rta k o n s tru k c ja U s ta w y o z w a lc z a n iu n ieu c zc iw e j k o n k u re n c ji (art. 3 te g o a k tu ) i w z a je m n e m u sto su n k o w i p o m ię d z y art. 3, a „ rek lam o w y m " art. 16. Z a g a d n ie n ie to ro d z i lic z n e p ro b lem y in te rp re ta c y jn e . A u to rk a o p o w ie d z ia ła się z a z w ią z k ie m p o m ię d z y o g ó ln y m i ro z w ią z a n ia m i art. 3 i szczególnym rozw iązaniem art. 16, przyjm ując definiującą, u zupełniającą oraz k o rygującą funkcję k lau zu li generalnej.
M o n o g ra fia ta j e s t n a p is a n a b ard zo fa ch o w o , p o d b u d o w a n a z o sta ła rz e te ln ą w ie d z ą a u to rk i, zaró w n o teo re ty c z n ą, ja k i p ra k ty c z n ą (au to rk a je s t p ra c o w n ik iem U n iw e rsy tetu Ja g iello ń sk ieg o , g d z ie z a jm u je się m .in. p ra w e m p ra so w y m i p ra w e m k o n k u re n c ji o raz r a d c ą p raw n y m ).
P u b lik a c ję o p a rto n a szerokiej b a z ie ź ró d ło w ej o b ejm u jąc ej ak ty p ra w n e o raz b a rd zo lic z n e p o z y cje literatu ry p olskiej i z ag ran icz n ej, d zięk i c ze m u je s t ró w n ież c en n y m in fo rm ato rem bibliograficznym .
Jest to o b o w iązk o w a p o zy cja dla w szy stk ich o só b zajm u jący c h lub in teresu jący ch się reklam ą. W a rta j e s t p o le c e n ia ró w n ie ż w s z y s tk im k o n su m e n to m , k tó rz y c o d z ie n n ie d o k o n u ją ja k ic h ś w y b o ró w p o d w p ły w e m reklam y.
A n n a B arć-K rupińska
Andrzej Żebrowski, K ontrola cywilna n a d siłam i zbrojnym i Rzeczypospolitej
Polskiej,
Dom Wydawniczy Bellona, Warszawa 1998, ss. 396
A ndrzej Ż ebrow ski je s t oficerem W o jsk a P olskiego, od 1997 ro k u doktorem n au k hum anistycz n y c h w z akresie n auki o polityce. A u to rem licznych publikacji z zak resu z asad k on tro li cyw ilnej n a d siłam i zbrojnym i, k om petencji o rganów kieru jący ch resortem obrony narodow ej, p o d staw p raw nych fu n k c jo n o w a n ia arm ii. S w o je p ra c e d ru k o w a ł w „ M y śli W o js k o w e j" , „ W ied z y O b ro n n e j", „ P rz eg ląd z ie P ra w n ic z y m " .
K o n tro la cyw ilna n a d siła m i zb ro jn ym i R ze czyp o sp o litej P o ls kie j je s t efek tem je g o b ad ań n a u k o w y ch , stu d ió w i p rz em y śle ń w łasn y ch . K s ią ż k a u k a zu je p o sz c ze g ó ln e etap y k sz tałto w an ia k o n tro li cyw ilnej n a d w ojskiem . C ałościow o u jm u je p ro b lem aty k ę k o n tro li w okresie transform acji
ustrojow ej. N iezw y k le w a żn ą rz e c zą p o d k re ślan ą w ielokrotnie przez autora je s t ro la arm ii w czasach p o k o jo w y c h , g d zie n ie j e s t p rz e z n a c z o n a b e z p o ś re d n io do o b ro n y p ań stw a. Z a d a n ia je j p o le g a ją w ó w czas n a stw arzaniu w a ru n k ó w do m o b ilizacy jn eg o i op eracy jn eg o w szech stro n n eg o p rzy g o to w a n ia się do d z ia ła ń w o jen n y ch . P o te n c ja ł sił z b ro jn y c h n a le ży u trzy m y w a ć n a o d p o w ied n io w y s o k im p o zio m ie, an alizu jąc n a b ieżąco e w en tu aln e z ag ro ż en ia b ezp ie c z eń stw a państw a.
P ra c a sk ła d a się z c z te re c h ro z d z ia łó w o b sz e rn ie u jm u ją c y c h tem at.
W ro z d z ia le p ie rw sz y m a u to r o m a w ia ro d z a je k o n tro li, k ry te ria a tak ż e stru k tu rę sy ste m u spraw ow ania kontroli. Szczegółow o opisuje funkcjonujący w siłach zbrojnych system kontroli, który obejm uje: in sp ek cję g o to w o ści b o jo w e j, k o n tro lę k o m p lek so w ą, k o n tro lę p ro b lem o w ą, k o n tro lę gospodarczą, w izytację, sam okontrolę, rozliczenie, n ad zó r służbow y. W nioskuje, że system kontroli sp ełn ia sw o ją ro lę ty lk o w ted y , gdy je s t o d pow iednio z ap lan o w an y , w łaściw ie zorg an izo w an y , su m ien n ie p rz ep ro w a d z o n y , u c zc iw ie p o d su m o w a n y , a n a stęp n ie je s z c z e raz spraw dzony.
R ozd ział drugi zaw iera osobiste rozw ażania A n d rzeja Ż ebrow skiego n a tem at kontroli w ujęciu historycznym . W ydarzeniem , któ re zd an iem autora w yw arło pow ażny w p ły w n a pow stanie organów k o n tro li b y ło u tw o rz en ie K rajow ej R ad y N aro d o w ej z in icjaty w y P P R , w n o c y z 31 g ru d n ia 1943 ro k u n a 1 sty czn ia 1944 roku. K o le jn y m b y ło p o w o ła n ie K o m ite tu O b ro n y K raju. W a ż n a ró w n ież b y ła, w ed łu g Ż eb ro w sk ieg o , k iero w n ic za ro la P Z P R , re aliz o w a n a p o p rz ez d o b ó r o só b n a k iero w n icz e stan o w isk a p ań stw o w e i w o jsk o w e o raz k o n tro lo w an ie d z ia łan ia w ła sn y c h c zło n k ó w d e sy g n o w a n y c h n a w s k az a n e p rz ez p a rtię sta n o w isk a. T a k ą o p in ię z n ajd u jem y w je g o książce.
Ż eb ro w sk i inform uje nas, ż e po p o w o ła n iu U rz ęd u P rezy d en ta oraz p rzek azan iu P re zy d en to w i k o m p ete n cji R ad y P a ń stw a , p rz ew o d n ic zą cy m K o m ite tu O b ro n y K ra ju zo stał P re z y d e n t a prezes R ady M in istró w spraw ow ał funkcję p ierw szego zastęp cy przew odniczącego. P rzy S ekretarzu K O K działało m ię d z y re so rto w e k o le g iu m o c h ara k te rze o p in io d aw c zy m , d o ra d cz y m i in fo rm acy jn y m . S tały m i c zło n k am i k o leg iu m byli: S z e f S ztab u G e n eraln eg o o raz S z e f U rz ę d u O ch ro n y P aństw a. S e k retarz K O K , ja k o o rg a n w y k o n a w c z y , re a liz o w a ł p o w ie rz o n e m u z a d a n ia p o p rz ez B iu ro B ezp ieczeń stw a N arodow ego. N a stęp n ie K O K zo stał p rzek ształco n y w zak resie składu osobow ego i stru k tu ry w R a d ę B e z p ie c z e ń s tw a N aro d o w eg o .
W ro z d ziale trze cim a u to r p re ze n tu je o b o w iązu jące re g u la cje p ra w n e oraz p ro p o z y cje d o stosow ania ich do now y ch w arunków polityczno-społecznych. O m aw ia kontrolę w ładzy ustaw odaw czej n a d siłam i zbrojnym i. O pisuje, kto je s t u p raw niony do p rzep ro w ad zan ia k o n tro li parlam en tar nej i w ja k im zakresie. P rzedstaw ia elem enty funkcji kontroli p arlam entarnej, tak ie jak: interpelacje, z a p y ta n ia , d e zy d e raty i opinie.
O bjaśnia nam , ja k P rezydent R P spraw uje kontrolę nad arm ią, inform uje, że je s t o n przełożonym w s z y s tk ic h ż o łn ie rz y o raz p ra c o w n ik ó w c y w iln y c h w o jsk a . Z a k re s je g o u p ra w n ie ń m a z w ią z e k z zag ro żen iem b ezp ieczeń stw a publicznego. F u n k cje k o n tro ln e m a tak że R ad a M inistrów , k tó ra za pośrednictw em m inistrów , w o jew o d ó w i innych o rganów adm inistracji państw ow ej i sam orządow ej k ie ru je , k o o rd y n u je , n a d zo ru je i k o n tro lu je re a liz a c ję d z ia ła ń z m ie rz a ją c y c h do z ap e w n ie n ia b ezpieczeństw a w ew nętrznego i zew nętrznego państw a. K o m itet S p raw O bronnych R ady M inistrów j e s t w e d łu g a u to ra k o le jn y m p rz e jaw em k o n tro li cy w iln ej rz ą d u n a d arm ią. N ie j e s t o n o rg a n em a d m in istrac ji p ań stw o w ej, a le re aliz u je k o m p ete n cje p re ze sa R ad y M in istró w w z ak resie spraw o b ro n n y ch , a p rz ed e w szy stk im k o o rd y n u je p ra ce w z ak resie w p ro w ad z an ia re fo rm w sy stem ie obro n n y m . S am p re m ier ró w n ież je s t p rz e ło ż o n y m w sto su n k u do w sz y stk ic h żo łn ierzy i p ra c o w n ik ó w c y w iln y c h w o jsk a sto so w n ie do R e g u la m in u O g ó ln eg o S ił Z b ro jn y c h R zeczy p o sp o litej P o ls k ie j. K o n tro lu je o n , k o o rd y n u je , n a d z o ru je p ra c e M in is tra O b ro n y N a ro d o w e j, k ie ru je p ro c ese m leg islacy jn y m , w y stę p u je z w n io sk ie m do N IK o p rzep ro w ad zen ie k o n tro li w re so rcie obrony narodow ej. W y d aje rozporządzenia, zw o łu je posiedzenia, przew odniczy obradom , pow ołuje sek retarzy i p o d se k reta rzy w M O N o ra z S z e fa O b ro n y C y w ilnej.
A n d rz e j Ż e b ro w s k i p rz e d s ta w ia k o n tro lę re s o r to w ą p ro w a d z o n ą p rz e z ró ż n y c h m in is tró w w z ak re sie sw o ic h u p ra w n ień , a ta k ż e k o n tro lę z w a n ą p rz ez sieb ie k o n tro lą n iez aw is łą , k tó rą spraw ują:
1. T ry b u n a ł K o n s ty tu c y jn y -ja k o g w a ra n t p rz e s trz e g a n ia k o n s ty tu c ji w p ro c e s ie tw o rz e n ia p ra w a d o ty czące g o o b ro n n o śc i i bezp ieczeń stw a.
2. T ry b u n a ł S ta n u , k tó ry z g o d n ie z k o n s ty tu c y jn ą z a s a d ą p ra w o rz ą d n o ś c i sto i n a stra ż y p rz e strz e g a n ia p ra w a p rz ez w s z y s tk ie o rg a n y p a ń stw a , ró w n ież w o jsk o w e.
3. N a jw y ż s z a I z b a K o n tr o li - w k tó re j is tn ie ją w y s p e c ja liz o w a n e k o m ó rk i z a jm u ją c e się sp ra w o w an iem k o n tro li arm ii.
4. Sąd N ajw yższy - Izb a W ojskow a SN spraw uje n adzór n ad orzecznictw em sądów w ojskow ych. 5. N a c z e ln y S ą d A d m in is tra c y jn y k o n tro lu ją c y w s z y s tk ie ak ty a d m in is tra c y jn e , ró w n ie ż w ojskow e.
6. R z e c z n ik P ra w O b y w a te ls k ic h - k tó ry m o że ż ą d a ć w y ja ś n ie ń i p rz e d s ta w ie n ia a k t k a żd e j spraw y z a w y ją tk ie m sp raw W o jsk o w y c h S łużb In fo rm acy jn y ch .
7. P ro k u ra to r G e n era ln y ja k o z w ie rz c h n ik p ro k u ra to ró w w o jsk o w y ch .
A u to r opisuje k o n tro lę sp o łeczn ą z a p o śre d n ictw em tak ic h instytucji, jak: z w iązk i z aw odow e, sp o łeczn ą inspekcję pracy, sam orząd p racow niczy, instytucje sam orządow e, instytucję skarg, środki m aso w eg o przekazu.
W ro z d ziale c zw a rty m o m aw ia k o n tro lę c y w iln ą sp ra w o w an ą p rzez M in istra O brony N a ro d o w ej. K ończąc sw oje ro zw ażan ia Ż eb ro w sk i stw ierdza, że u p o d sta w cyw ilnej kon tro li n a d siłam i z b ro jn y m i w P o lsce leży a p o lity czn o ść w o jsk a , k tó ra p o w in n a stanow ić p u n k t w y jśc ia przy k s z ta łto w a n iu s y s te m u k o n tro li. P rz e d sta w io n y w k s ią ż c e m a te ria ł m a d u ż e w a rto ś c i p o z n a w c z e i kształcące. U k a zu je isto tę k o n tro li cyw ilnej n a d a rm ią, je j z ło żo n o ść i w ażkość. P ro w ad z i do tw ierd z en ia , ż e k o n tro la c y w iln a n ie m o ż e d o p ro w a d z ić do sy tu a cji, ż e k a ż d a z m ia n a rz ą d u lub M in istra O b ro n y N aro d o w e j w p ro w a d z a isto tn e zm ian y w k o n c ep c ji je j fu n k cjo n o w an ia. O rgany k o n tro li cyw ilnej n a d siłam i z b ro jn y m i p o w in n y m ieć d o k ład n ie sp recy zo w an e z a d a n ia i ściśle o k re ś lo n y z a k re s u p ra w n ie ń . P r a c a j e s t k o m p e n d iu m w ie d z y , k tó re m o ż e b y ć w y k o rz y s ta n e w d alszy ch p racach p ro w a d zo n y c h n a d re g u la cją p ra w n ą z ag ad n ie ń z w iąz an y ch z c y w iln ą k o n tro lą n a d arm ią.
O gólnie rzecz biorąc książka A ndrzeja Ż ebrow skiego to rzetelne i w nikliw e opracow anie tem atu, p o m im o w ie lu a u to rsk ic h u o g ó ln ie ń i u p ro szczeń . Z d ec y d o w a n ie p o lec am K o n tro lę c yw iln ą n a d siła m i zb ro jn ym i R zeczyp o sp o litej P o ls k ie j w szy stk im d ecy d e n to m i legislatorom . B ardzo w a żn ą rz ec zą je s t apolityczność i apartyjność arm ii i to żeby organy cyw ilnej kontroli n ad a rm ią nie m ogły u ż y ć sił z b ro jn y c h d o re a liz a c ji w ła s n y c h c e ló w i p a rty k u la rn y c h in te re s ó w . D e c y z je z w ią z a n e z u ż y ciem w o jsk a m u s z ą b y ć p o d e jm o w a n e p rzez k o m p eten tn e oso b y c y w iln e o w ie le lepiej ro z u m ieją ce u w a ru n k o w a n ia w ty m z a k re sie n iż o so b y w o jsk o w e.
M a r e k B id z iń s ki
Włodawa. M iasto i region na przełom ie X X /X X I wieku,
praca zbiorowa pod
red. Edwarda Olszewskiego, Lublin Włodawa 2002, ss. 393.
C zęsto fascynujem y się znaczącym i w ydarzeniam i z lat o siem dziesiątych i d ziew ięćdziesiątych X X w ieku, jak ie zaszły w Polsce, czy E u ro p ie Środkow o-W schodniej. O pisuje się j e z reguły przez p ry z m a t c ały ch p a ń s tw czy regionu. N a to m ia st au to rzy m o n o g ra fii W łodaw a. M ia sto i region n a p rz e ło m ie X X /X X I w ieku u k a z u ją n a m , ja k i w p ły w m iały te w y d a rz e n ia n a p rz y g ra n icz n e m iasto W łodaw ę. Przez co m ożem y w interesujący sposób poznać te fakty w innej konw encji. Z najd ziem y tam n ie ty lk o o p is n a jn o w sz y ch d ziejó w , ale i in fo rm aje d o ty czące p rzy ro d y czy k u ltu ry . T akie w ła śn ie p o d e jś cie do te m a tu c z y n i tę p ra cę b ard zo in te re s u ją c ą i g o d n ą p o le c e n ia k a żd e m u czytelnikow i.
