A C T A U N I V E R S I T A T I S L O O Z I E N S I S ___________________FO LIA OECONOMICA 47. 1985
D a rzy N acew ski*
ROLA I M IE JS C E NOWO UPRZEMYSŁOWIONYCH KRAJÓW ROZWIJAJĄCYCH S I Ę W GOSPOOARCE ŚWIATOWEJ
Problem ta k zwanych k ra jó w s ła b o r o z w in ię t y c h gospodarczo po j a w i ł s i ę po I I w o jn lo ś w ia to w e j w w yniku przem ian s t r u k t u r a ln y c h , j a k i e d o k o n a ły s i ę w gosp o d arce ś w ia to w e j 1 o b r ó s ł w b o g atę l i t e r a t u r ę . P rzem ian y t e spowodowały z m n ie js z e n ie r o l i k ra jó w s ł a bo r o z w in ię t y c h , co w sposób w yraźny u w id o c z n iło s i ę w system a t y c z n ie z m n ie js z a ją c y * s i ę Ic h u d z ia le w h an d lu św iatow ym . O i l e je d n a k sposób p o d e jś c ia do tego problem u do niedaw na podyktowany b y ł tro s k ę o lo s ty c h k ra jó w 1 szukaniem różnego ro d z a ju form po- m ocy, co z n a jd o w a ło w yraz m iędzy in n ym i w proklam ow aniu p rz e z ONZ k o le jn y c h dekad ro z w o ju , o t y l e o s t a t n i o p a t r z y s i ę na te zagad n ie n ia r a c z e j z punktu w id z e n ia g lo b a ln y c h problem ów g o s p o d a rk i ś w ia to w e j ( a w ię c ró w n ież z punktu w id z e n ia in te r e s ó w k ra jó w wy soko r o z w in ię t y c h g o s p o d a rc z o ). Także k r a j e s o c j a l i s t y c z n e , n ie w y łę c z a ję c P o l s k i , eę w cc ra z większym s to p n iu z a in te re s o w a n e tym zag ad n ien iem . N ie oznacza to je d n a k , Ze o b e c n ie i s t n i e j e zgod ność poględów w s p ra w ie r o z w ię z a n ia teg o p rob lem u.
O r, a d iu n k t w K a te d rz e H andlu Z a g ra n ic z n e g o U Ł.
Na p r z y k ła d k la s y c z n e p o z y c je , t a k i e Ja k » G . M y r d a 1 , T e o r ia ekon om ii a k r a j e gospodarczo n le r o z w in i ę t e . Warszawa 1958;
N u r k s e . Problem y tw o rz e n ie k a p i t a ł u w k r a ja c h g o sp o d ar n i ®5a ° r o z w in ię t y c h . Warszawa 1962, cz y tez wybór m a te r ia łó w
* K r a je s ła b o r o z w in ię t e gospodarczo we w s p ó łc z e s n e j g osp o d ar c e ś w ia t o w e j, Warszawa 1965.
2
Na p o d k r e ś le n ie z a s łu g u je f a k t , Ze z c h w ilę w y s t ą p ie n ia w P o ls c e z ja w is k k ryzyso w ych na p o cz ę tk u l a t o s ie m d z ie s ią ty c h nasze o b r o t y z k r a ja m i k a p i t a l i s t y c z n y m i r o z w in ię t y m i i z s o c j a l i s t y c z nymi z m a la ły , podczas gdy z k r a ja m i r o z w ija ją c y m i w yka zyw a ły t e n d e n c ja do w z ro stu i n ajp ra w d o p o d o b n ie j r o l a wymiany z k r a ja m i
Sposób p o d e jś c ia do k w e s t i i n ie d o ro z w o ju k ra jó w T r z e c ie g o ś w ia t a u le g a ł w o k r e s ie powojennym e w o l u c j i . Początkow o w id z ia n o m o ż liw o ść r o z w ią z a n ia problem u p oprzez d o s t a r c z a n ie t y * krajom b e z p o ś re d n ie j pomocy g o sp o d a rcz e j . N ie p r z y n io s ło to o cz e klw e n ych r e z u lt a t ó w , z je d n e j s t r o n y ze w zględu na n ie d o s t a te c z n y w ie lk o ś ć t a j poirocy, a z d r u g ie j s t r o n y c z ę s to ze w zględu na niem ożność w c h ło n ię c ia t e j pomocy p rz e z k r a j e e ła b o r o z w i n ię t a . W la t a c h s z a ś ć d z le s ię t y c h z a c z ę to fo rso w a ć h a s ło “ pomoc p rz a z h a n d e l" . Po le g a ć to m ia ło na usuw aniu różnego ro d z a ju p rzaszkó d j a k i e napo t y k a ł ra sw ej drodze e k s p o rt k ra jó w s ła b o r o z w in ię t y c h gosp o d ar c z o , co m iędzy in n ym i z n a la z ło w yraz w u d z ie la n iu t y m ‘krajom ró ż nego ro d z a ju p r e f e r e n c j i c e ln y c h i h an d lo w ych 3 . D z ia ła n ia t a k i e m ia ły p r z y c z y n ić s i ę do s tw o rz e n ia k o rz y s tn y c h warunków d la ro z w oju g osp o d arczeg o , a z w ła s z c z a d la rozw oju p rze m ysłu p rz e tw ó r czego w k r a ja c h r o z w ija ją c y c h s i ę . B y ła to próba w yrw an ia w ie lu k ra jó w z błęd neg o kręgu u b óstw a, o d e jś c i a od rozw oju m o n o k u lto ro wego i u ła t w ie n i e w szechstro nn eg o rozw oju g o sp o d arcze g o .
L a t a s ie d e m d z ie s ią t e ze sw oim i kryzysow ym i z ja w is k a m i p r z y c z y n i ł y s i ę do w e r y f i k a c j i w ie lu poględów , m iędzy in n ym i z w e r y f i ko w ały ró w n ież p o g lęd o s k u te c z n o ś c i pomocy d la k ra jó w s ła b o ro z w in ię t y c h pop rzez mechanizm h an d lu z a g ra n ic z n e g o . O kazało s i ę » w ie lu p rz y p a d k a c h , Ze samo s tw o rz e n ia z a c h ę t pop rzez u ła t w ie n i a w h a n d lu zag ranicznym J e s t z b y t słabym bodźcem do za p o czę tk o w a n la p rocesów rozw oju g o sp o d a rcz e g o . Na w la le spraw z a c z ę to p a tr z e ć w sposób b j r d z l e j g lo b a ln y i d o s trz e g a ć k o n ie c z n o ść ro z w lę z y w a n la problemów k ra jó w s ła b a r o z w in ię t y c h p oprzez ls t o t n ę zm ianę s t r u k t u r y g o s p o d a rk i ś w ia t o w e j. P o j a w i ł s i ę te rm in “ nowy ła d ekonomi c z n y “ . W c z a s ie ob rad V I s p e c j a ln e j s e s j i Zgrom adzenia O g ólne
r o z M ija ją c y m i s i ę b ę d z ie w z r a s ta ć , ch oć z d r u g ie j s t r o n y k r a j a te będ$ n aszym i c o ra z g r o ź n ie js z y m i ko n k u ren tam i na ryn k a c h k ro jó w k a p i t a l i e t y c z n y c h wysoko r o z w in ię t y c h .
3 P u tr z na te n te m a tt S . W e i n t r a u b , Trad e P r e f e - re n c e e f e r L e s s - U e v e lo p e d C o u n t r ie s , New Y o rk , W a s h in g to n , London 1967, D. N a c e w s k l , e k s p o rt a r t y k u łó w przem ysłow ych k ra jó w s ła b o r o z w in ię t y c h gospodarczo a syBtem p r e f e r e n c j i c a l- n y c ii, “ s t u d ia Praw no-Ekonom iczne" 1970, t . V .
4 P o j a w iła o l ę ró w n ież b o g ata l l t a r a t u r a na ta n tem at, ja k np.t 0 nowy ła d m iędzynarodow y, R a p o rt d la K lu b u R z y a e k le g o , r e d . 3« T i n b e r g e n , Warszawa 1978» Nowy m iędzynarodow y ła d ekono m icz n y, i/erszawa 1979; B . O a s l r t a k i , Nowy m iędzynarodow y la d łłk o n o s ic z n y j z a ło ż e n ia i r z e c z y w is t o ś ć , “ Sp raw y M ię d z y n a ro d
?-go ONZ 1 V 1974 r . uchw alono d e k la r a c ję o u s ta n o w ie n iu nowego m iędzynarodowego ła d u ekonom icznego, w d e k l a r a c j i t e j s tw ie r d z a s i ę M iędzy in n y m it "Obecne w y d a rz e n ia d o p ro w a d z iły do z ro z u m ie n ia te g o . Ze i n t e r e s y r o z w in ię t y c h k ra jó w i i n t e r e s y k ra jó w ro z w i j a ją c y c h s i ę n ie mogę być d łu Z e J iz o lo w a n e od s i e b i e i l e i s t n i e j e ś c i s ł y wzajemny zw ię z e k m iędzy d o b ro b y t« * k ra jó w r o z w in ię ty c h a wzrostem i rozwojem k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę i że d ob rob yt • lę d z y n a ro d o w e j s p o łe c z n o ś c i Ja k o c a ł o ś c i z a le ż y od d o b rob ytu j e j
5 p o s z c z e g ó ln y c h c z ę ś c i .
L a ta s ie d e m d z ie s ią t e u w id o c z n iły ró w n ież bardzo w y ra ź n ie i s t n i e j ą c e i p o g łę b ia ją c e s i ę z ró ż n ic o w a n ie w ramach grup y k ra jó w
r o z w ija ją c y c h s i ę . Można w yo d ręb n ić wśród n ic h p r z y n a jm n ie j c z t e r y g ru D yt n afto w e (g łó w n ie państw a n a le ż ą c e do O P E C ), nowo u- p rzem ysło w io n e ( k t ó r e są przedm iotem n aszych ro z w a ż a ń ), 2*> n a j s ł a b i e j r o z w in ię t y c h k ra jó w ś w ia t a 6 , o ra z p o z o s ta łe s ła b o ro z w i n i ę t e .
L a t a s ie d e m d z ie s ią t e u w id o c z n iły ró w n ież nowe z ja w is k o po le g a ją c e na tym, ze problem y k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę nogą być rozw iązyw ane d z i ę k i te o u , że k r a j e wysoko r o z w in ię t e w id zą w t y * ró w n ież swój I n t e r e s . C hodzi t u t a j o p o ja w ie n ie s i ę w k r a ja c h ka p i t a l i s t y c z n y c h wysoko r o z w in ię t y c h problem u ta k zwanych przemy- e łó w s c h y łk o w y c h , k tó r y c h d a ls z e u trzym yw an ie zw i«zą n e j e s t z po n o s z e n ie * w y so k ich kosztów s p o łe c z n y c h . Z a ry s o w a ła s i ę w pewnej b ie r z e z b ie ż n o ś ć in te r e s ó w .
K ry z y s g osp o d arczy l a t s ie d e m d z ie s ią t y c h u ja w n ił k o n ie c z n o ść d ok on ania zmian s t r u k t u r a ln y c h w p rz e m y ś le wysoko r o z w in ię t y c h p aństw k a p i t a l i s t y c z n y c h , a tym e a * y o dokon ania d a ls z y c h zm ian w międzynarodowym p o d z ia le p r a c y . Z a la n y t e p o le g a ć m ia ły b y na t y * , ża wysoko r o z w in ię t e k r a j e k a p i t a l i s t y c z n e s u k c e s y w n ie o g r a n i» c z a ć będą p ro d u k c ję przem ysłow ą w pewnych g a łę z ia c h na rz e c z k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę . P ro c e s p rz e m ie s z c z a n ia ty c h p rzem ysłów do k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę z o s t a ł ju ż zap oczątkow any i mamy w e" 1980, n r 1, s . 25-40; 3 . K u 1 1 g . N a d z ie je T r z e c ie g o ś w ia t a . Nowy m iędzynarodow y ła d ekon om iczny. Warszawa 1981.
O e k la r a c ja o u s ta n o w ie n iu nowego m iędzynarodowego ła d u eko nom icznego, "Sp raw y M ięd zynaro d ow e" 1974, n r 8-9, s . 151-154.
6 Na temet n a j s ł a b i e j r o z w in ię t y c h k r a jó w ś w ia ta p a t r z i 0 . D u d z i ń s k i , N a j s ł a b i e j r o z w in ię t e k r a j e " t r z e c ie g o ś w ia
t a * w la t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h , "Sp raw y M ięd z yn aro d o w e" 1980, nr 1. 3 . 117-128.
d z i s i a j do c z y n ie n ia z nowym z ja w is k ie m t nowo up rzem ysłow ionym i k r a ja m i r o z w ija ją c y m i s i ę .
Zdaniem Z . F i e j k l 7 , k o n ie c z n o ść p rz e m ie s z c z a n ia p rzem ysłów z r o z w in ię t y c h do r o z w ija ję c y c h s i ę k ra jó w w ynik a z trz e c h p r z e s ł a nek j
1. L ic z n e g a łę z ie p rzem ysłu w k r a ja c h r o z w in ię t y c h w k r o c z y ły w w iek d o j r z a ł o ś c i i p r z e s t a ł y być n o śn ik am i p o stęp u te c h n ic z n e g o . 2 . Rozwój przem ysłow y p ro w a d z i do n a p ię ć s p o łe c z n y c h w k r a ja c h u p rz e m y sło w io n y c h . Zarówno s t r u k t u r a p r o d u k c ji, J a k i s to s o wane te c h n o lo g ie p r z e s t a j ę odpow iadać oczekiw aniom sp o łe czn ym .
3 . Znacznemu p o g o rs z e n iu u le g ła s y t u a c ja w podaży* .surowców 1 e n e r g i i w la t a c h s ie d e m d z ie s ią t y c h na s k u te k z ja w is k kryzysow ych i r e a k c j i na n ie państw n a fto w y c h .
P o d o b n ie , choć s z e r z e j p a tr z y na te z a g a d n ie n ia T. K o ł o d z i e j 8 , k t ó r y w ym ien ia s z e ść p r z e s ła n e k p rz e m ie s z c z a n ia przem ysłów do k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę :
1 ) w zro st kosztów s i ł y ro b o c z e j z a t r u d n ia n e j w p rze m ysła ch k ra jó w wysoko r o z w in ię t y c h co j e s t je d n ę z p rz y c z y n z m n ie js z a n ia 9 ię k o n k u r e n c y jn o ś c i p r o d u k c ji ty c h p rzem ysłów ,
2 ) p o g o rs z e n ie s y t u a c j i w podaZy surowców i e n e r g i i , a w ię c ic h wyższe ceny o ra z n isp ew n ość term inów d o sta w ,
3 ) zau w ażaln a n ie c h ę ć s i ł y ro b o c z e j w k r a ja c h r o z w in ię t y c h do podejm owania p ra c c i ę ż k i c h , b ru d n yc h , n ie b e z p ie c z n y c h cz y mono to n n y c h ,
4 ) k o n ie c z n o ść p o n o sz e n ia c o ra z w yższych nakładów na o c h ro nę ś ro d o w is k a n a tu r a ln e g o ,
5 ) n ie k o r z y s tn e zm iany w s t r u k t u r z e popytu d la wyrobów p r z e mysłów s c h yłk o w ych (w z o lę d n ie n i s k i e tempo w z ro s tu p op ytu na tego typ u dobra ),
6 ) p rzem ian y w s t r u k t u r z e p rzem ysło w ej k ra jó w wysoko r o z w i n ię t y c h gospodarczo p o le g a ję c e na p o ja w ia n iu s i ę nowych w io d ęcych g a ł ę z i p rz e m y s łu , k tó r e s t a j ę s i ę n o śn ik am i p o stęp u te c h n ic z n e g o i te c h n o lo g ic z n e g o .
Do przem ysłów sch y łk o w y ch z a l i c z a s i ę t a k i e p rz e m y s ły ja k
Z . F 1 e j k a . Prób y re g u lo w a n ia ś w ia to w e j s t r u k t u r y • jr z e c y s łu , "Sp raw y M ięd zynaro d ow e" 1979, n r 7-8, s . 115-116,
T . K o ł o d z i e j . P rz e m ie s z c z e n ie mocy p ro d u k c y jn y c h do rzw . nowo u p rz em ysło w io n ych k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i e , 'K a o i- t a l j . m ” 1960, n r 1 a . 69-70.
l e k k i j w łó k le n n ic z o - o d z ie ż o w y . s k ó rz a n o - o b u w n ic z y .a le ta k ż e p rz e m ysł c i ę ż k i j s t a lo w y , c z ę ś c io w o m o to ry z a c y jn y (sam ochodowy), a t a kże pewne p ra c o c h ło n n e fa z y p rz e tw ó rs tw a w nowoczesnych przem ys ła c h (n p . e le k t r o n ic z n y m ). Do k ra jó w nowo u p rzem ysłow io nych za l i c z a s i ę t a k i e j a k A r g e n ty n a , B r a z y l i a , Hongkong, I n d i e , In d o n e z j a , Korea P ł d . , M a le z ja . M eksyk. P a k is t a n , S in g a p u r , T n j l a n d i a , T a jw a n , T u r c ja , W enezuela i i n . 9
K r a je te p o s ia d a j? pewne z a l e t y , k tó r e p r z e s ę d z a j? o l o k a l i z a c j i ty c h p rzem ysłó w . I ta k k r a j e A z j i P łd .- W s c h , p o s ia d a j? du że re z e rw y t a n i e j s i ł y r o b o c z e j, n a to m ia s t w k r a ja c h A m eryk i Ł a c i ń s k i e j w y s tę p u je p o łę c z e n ie o b f i t e j t a n i e j s i ł y ro b o c z e j z du żym i zasobam i su ro w co w o - e n erg e ty cz n y m i.
O b ecn ie u d z ia ł k ra jó w r o z w ijn ję c y c h s i ę w ś w ia to w e j p r o d u k c ji p rzem ysło w ej s z a c u je s i ę na o k , 9%, z te n d e n c ję do w z ro s tu tego u d z ia łu . N ato m ia st w ramach g o s p o d a rk i k a p i t a l i s t y c z n e j u d z ia ł ten w yn o si o k . 12%. T a b e l a 1 S t r u k t u r a p r o d u k c ji p rzem ysło w ej k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h w la t a c h s ie d e m d z ie s ię ty c h (w £ ) Grupa k ra jó w 1973 1975 1977 1979 1980 R o z w in ię te R o z w ija ję c e s i ę 89.1 10,9 8 7 ,9 12,1 8 8 ,3 11,7 88,6 11.4 87,9 12,1 Ź r ó d i o ; Na p o d s ta w ie “ M o n th ly B u l l e t i n o f S ta - t i s t i c s UN Ja n u a r y " 1978, Oecumbor 1980.
Trzeb a je d n a k p a m ię ta ć , Ze na ten w z r a s t a ję c y u d z ia ł w p ro d u k c ji p rzem ysło w ej wpływ w yw arło stosunkowo n i e w i e l e k ra jó w roz- w ij a ję c y c h s i ę . I ta k 75,6 t e j p r o d u k c ji p rzyp ad a t y l k o na 10 p a ń s tw : B r a z y l i ę , M eksyk, A r g e n ty n ę , K oreę P ł d . , I n d i e , T u r c ję , In d o n e z ję , Hongkong i T a j l a n d i ę .
Podobna s y t u a c ja w y s tę p u ją w h an d lu ś w i a t o w y m . Na k r a j e s ł a
bo r o z w in ię t a przyp ad a o k . 9& św iato w eg o e k s p o rtu wyrobów
przomy-D B T « H a i e !it i r Z y ^Zf do t 0 j g r u p y k r a j ó w r ó w n i e ż k r a j e e u r o -
-T a b e l a 2 U d z ia ł w św ia to w y« e k s p o r c ie w l a t a c h 1960-1960 (w % ) Grupa k ra jó w 1960 1965 1970 1975 1980 U przem ysłow io ne 76,1 78,2 8 0 ,0 7 3 ,6 6 9 ,7 R o z w ija ję c e s i ę 2 3 ,9 2 1 ,8 2 0 ,0 2 6 ,4 3 0 ,3 W tym i OPEC 6 ,1 6 ,0 5 ,7 13,0 14,8 ś r e d n io u p rz e m ysłow ione 4 ,8 4 ,7 5,1 5 ,7 *7.5 9 G r e c j a , P o r t u g a l i a , B r a z y l i a , M eksyk, Hongkong. S in g a p u r , K orea P ł d . , T a jw a n .
Ż r ó d ł o i Oane ONZ. MFW, OECO. za i " R y n k i Za g r a n ic z n e " 1982, n r 6 , a . 3 .
s ło w y c h , a l e 7Oui tego u d z ia łu J e s t z a s łu g ? n ie l i c z n y c h k ra jó w , t a k ic h j i k j Hongkong, K orea P ł d . , T a jw a n . B r a z y l i a , S in g a p u r, I n d i e , M eksyk, A r g e n ty n a , P a k is t a n , T a j la n d ia i M a le z ja .
Z danych t a b . 2 w y n ik a , Ze u d z ia ł k r a jó w r o z w ija ją c y c h « l ę w h an d lu światowym w ykazu je t e n d e n c ję do w z r o s tu , a l e - j a k noZna s ię dom yślać - znacznę r o l ę o d g ry w a ją w t y « w z g lę d z ie k r a j e OPEC. N a to m ia s t u d z ia ł grup y k r a jó w , k t ó r a nas I n t e r e s u j e , s y s te m a ty c z n i e . choc wolno r o ś n ie , by o s ię g n ę ć poziom 7 . 5% w 1980 r .
d e sz cz e w y r a ź n ie js z y J e s t w z ro st u d z ia łu w h an d lu światowym a r t y k u ła m i przem ysłow ym i grup y p aóstw nowo u p rz e m y s ło w io n y c h . W zrost tego u d z ia łu dokonuje s i ę zarówno kosztem p ań stw uprzem y s ło w io n y c h k a p i t a l i s t y c z n y c h , ja k i s o c j a l i s t y c z n y c h . Je s z c z e b a r d z ie j eksponowany p o z y c ję z a jm u ję k r a j e nowo u p rzem ysłow io n e w h an d lu światowym p osz cze g ó ln ym i w yrobam i p rzem ysło w ym i. I tak na p r z y k ła d w światowym h an d lu o d z ie z ę u d z ia ł ten d o ch o d z i do 401*.
K r a j e t e s t a ł y s i ę o b e c n i e g ro ź n y m i ko n k u ren tam i w w ie lu b r a n ż a c h p r z e m y s ł u , a z w ł a s z c z a o p a r t y c h na s ta n d a rd o w ych t e c h n o l o g i a c h , j a k n p . p r z e m y s ł t e k s t y l n y i o d z ie ż o w y . P r z e w i d u j e s i ę , ż a w n i e d ł u g i m c z a s i e k r a j e te będę odgryw ać z n a c z n ę r o l ę w ś w i a t o w e j p r o d u k c j i 1 e k s p o r c ie t a k ic h b ra n Z , J a k i p r z e m y s ł s t o c z n i o w y ^ G r e c j a , J u g o s ł a w i a , H is z p a n ia , K orea P ł d . , T a j w a n ) , p r o d u k t y p r z e m y s ł u m o t c r y z a c y jnego ( B r a z y l i a , M eksyk,
/
T a b a 1 a 3
• • ' * ; • v ‘
E k s p o rt wyrobów gotowych w edług reg io nó w 1970-1979
Grupa k ra jó w 1970 1973 1975 1977 1979 w rnld d o i . « * ¿ w ia t 2 0 0,5 360,9 514,2 66 6,1 9 6 6 ,7 U p rz e m ysło w io ne 184,4 326,9 46 8,8 597,6 8 5 7.5 R o z w ija ją c e s i ę 16,1 3 4 ,0 -45,4 6 8 ,5 109,2 W tym» ś r e d n io u p rz e 9 .1 2 2 .5 3 2 ,1 4 9 ,0 81,9 m ysło w ion e w % Ś w ia t 100,0 100,0 100.0 10 0.0 100,0 U p rz e m ysło w io ne 9 2 ,0 9 0 ,6 9 1 ,2 89 ,7 8 8 ,7 R o z w lja ję c e s i ę 8 .0 9 .4 8 ,8 10,3 11,3 IV t ym i ś r e d n io u p rz e m ysło w ion e 4 ,5 6 ,2 6 ,2 7 .4 8 ,5
Ź r ó d ł o : Na p o d s ta w ia danych GATT, ONZ, za t " R y n k i Z a g ra n ic z n e * 1982, n r 6, s . 3 .
H is z p a n ia , K orea P ł d , ) , o b r a b i a r k i ( B r a z y l i a ) , u rz ą d z e n ia i s p rz ę t przem ysłow y ( H i s z p a n ia . K o rsa P ł d . , T a jw a n )1 0 .
T e n d e n c je , k tó r a z o s t a ł y pow yZaj p rz e d s ta w io n e s ta n o w ię z a g r o ż e n ia d la in te r e s ó w p o ls k ie g o h an d lu z a g ra n ic z n e g o z tego w zg lęd u , Za k s z t a łt o w a n ie s i ę nowej s t r u k t u r y e k s p o rtu k r a jó w no wo u p rz em ysło w io n ych z b l iZ a s i e do s t r u k t u r y e k s p o rtu p o ls k ie g o na r y n k i k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h r o z w i n ię t y c h . B ę d z ie to w p r z y s z ł o ś c i wymagało a lb o s p r o s t a n ia t a j k o n k u r e n c ji, a lb o d osyć r a d y k a ln e j zm iany s t r u k t u r y naszego e k s p o r tu .
10 G . K o o p m a n , T e n d e n cje rozwojowe w h an d lu ś w ia t o wym. “ W i r t s c h a f t d i e n s t “ 1981, n r 1 0 , c y t . za i “ R y n k i Z a g r a n i c z n e " 1 9 8 2. n r 6 , s . 3 .
D z i a ł a n i a , o k tó r y c h b y ło nowa powyżej z n a jd u j« ró w n ież sw oje o d p o w ie d n ik i w form ach z in s t y t u c jo n a liz o w a n y c h na forum różnych o r g a n i z a c j i m iędzynarodow ych, t a k ic h J a k UNCTAO c z y UNIDO. W ta k zw anej D e k l a r a c j i i P l a n i e D z ia ła n ia k ra jó w s ła b o r o z w in ię t y c h p r z y j ę t e j i proklam ow anej w L im ie w y s u n ię to p o s t u la t g łę b o k ic h przem ian s t r u k t u r a ln y c h w p o s t a c i z o rg a n iz o w a n ia p rz e m ie s z c z a n ia p rze m ysłu do k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę . Powołano do ż y c i a tzw . system k o n s u l t a c j i przem ysłow ych i p r z y j ę t o z a ło ż e n ia , że co n a j m niej 25& ś w ia to w e j p r o d u k c ji p rzem ysło w ej w roku 2000 p rzyp ad ać b ę d z ie na k r a j e T r z e c ie g o ś w i a t a . We wspomnianym P l a n i e O z ia ła - n ia wysuwa s i ę ró w n ie ż t a k i e p o s t u la t y J a k p r z e k s z t a łc e n ie s y stemu k o n s u l t a c j i przem ysłow ych w system m iędzynarodow ych nego c j a c j i i w ię ż ą c y c h p o stan o w ień m iędzynarodow ych w z a k r e s ie p rz e m ieszczeń p rze m ysłu do k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę o ra z u s ta n o w ie n ie g lo b a ln e g o funduszu do p o p ie r a n ia u p rz e m y s ło w ie n ia k ra jń w r o z w ija ją c y c h s i ę . Fundusz ten w edług z a ło ż e ń ma o s ię g n ę ć kwotę 300 mld d o i . w roku 2000. W ię k sz o ś ć środków na rz e c z funduszu ma p o ch o d z ić z k ra jó w wysoko r o z w in ię t y c h g o sp o d arcz o , J a k ró w n ież z k r a jó w OPEC. Fundusze te m ia ły b y być przekazyw ane krajom ro z w ija ją c y m s i ę na u p rz y w ile jo w a n y c h w a ru n k ach .
W spraw ę tę c o ra z p o w a ż n ie j a n g a ż u ję s i ę k o r p o r a c je ponad narodowe s z u k a ją c k o r z y s t n e j l o k a t y d la sw oich k a p it a łó w w k r a ja c h r o z w ija ją c y c h s i ę . W praw dzie n ie j e s t to głów ny o b s z a r l o k at k a p ita ło w y c h k o r p o r a c j i ponadnarodowych a l e o c e n ia s i ę , że 1/3 lo k a t p rzyp ad a na ten o b s z a r . 0 t r w a ł o ś c i t e j t e n d e n c j i może przekonyw ać fa k t r o z l u ź n ie n i a trz e c h n ie r o z łą c z n y c h d o tę d fa z p r o d u k c ji p r z e m y s ło w e j: 1 ) p rz y g o to w a n ia p r o d u k c ji (p r a c e ro z w o jo w o - k o n s tru k c y jn e ) , 2 ) w y tw a r z a n ia , 3 ) z b y tu ( k o m e r c j a llz a c j i. ) . D la k ra jó w k a p i t a l i s t y c z n y c h wysoko r o z w in ię t y c h m a le je r e la t y w n ie z n a c z e n ie fa z y w y tw a r z a n ia , n a to m ia s t ch cę one p o z o s ta w ić pod sw o ją k o n t r o lę fa z ę p ie rw s z ą i t r z e c i ą 11.
W takim te ż k ie ru n k u zm ie rza p o l i t y k a k o r p o r a c j i ponadnarodo wych . T a k i rozw ój s y t u a c j i s ta n o w i poważne z a g ro ż e n ie d la e k s p o r tu wyrobów p rz e tw o rz o n yc h z k ra jó w s o c j a l i s t y c z n y c h na r y n k i k r a jów k a p i t a l i s t y c z n y c h wysoko r o z w in ię t y c h .
Ś w ia to w y h a n d e l o d z ie * «
Grupa k ra jó w 1974 1975 1976 1977 1978
W №Ld d o i .
ś w ia t 14,9 16.8 2 0 .7 2 3 .5 2 8 ,5
U przem ysłow iona 8 .1 9 .1 10.3 12.1 14,4
R o z w ija ją c e s i ę 4 .7 5 .4 7 .9 8 .6 10,5 S o c j a l i s t y c z n a 2 .3 2 .3 2 .5 2 .9 3 ,5 w % ś w ia t 100.0 100,0 100.0 100.0 100,0 U przem ysłow io ne 54 .6 54 .5 4 9 .4 51.3 50,8 R o z w ija ję c e s i ę 3 1 .8 32.1 38.3 3 6 ,4 37 .0 S o c j a l i s t y c z n e 13.6 13.4 12.3 12 .4 12.2 Ź r ó d ł o » Na p o d s ta w ie » "M o n th iy B u l l e t i n o f S t a t l a t i c a U N ". D u ł y 1980. s . LXXX o ra z L i LXX.
J arzy Nacuwala
T d b a 1 u 5
w p ro st u d z ia łu k ra jó w r o z w ija ją c y c h s i ę w ś w ia to w e j p r o d u k c ji w n ie k t ó r y c h " c z u ły c n " b ran Z ach (w % )
B ra n że 1964 1985 (p r o g n o z y ) Dobra p o ś re d n ia h u tn ic tw o 6 .3 15,0 n a t a le n ie ż e la z n e 8 ,0 3 0 .7 chem ia c ię ż k a 5 .5 1 6 . 7 nawozy s z tu c z n e 9 ,i 2 4 ,0
Dobra konsum pcyjne trw a łe g o
u Zytk u . T e k s t y l i a 1 a k ó ry • ' f . ’ f ■ p r z ę d z a ln ic tw o 1 tk a ctw o 2 1 ,5 3 7 . 7 u b ra n ia i k o n fe k c ja 8 .6 2 1 ,1 a k ó r y , b ł a a y , f u t r a 0 .9 2 8 . 3 obuw ie 4 . 6 14,0 K o n s tr u k c je M ech aniczne i e le k t r y c z n a . m echanika o g ó ln a 4 . 1 1 5 . 2 s p r z ę t r o l n i c z y 2 . 9 10.2 ■ o to c y k le i ro w ery 0 . 5 1 7 , 3 s p r z ę t e le k t r o n ic z n y powszechnego u Zytk u 7 . 6 1 3 . 7 2 r ó d ł o t C ro is e a n c e m o n d la le a t s t r a t e g i e da s p e c l a l l e a - t i o n . P a r ł a 1976, z a t T . K o ł o d z i e j , P rz e m ian y w a lę - d zynarodow v« p o d z ia ła p r a c y a z a t r u d n i a n ia , "S p ra w y M ię d z y n a ro dowe" 1979. n r 6 , a . 9 9 .
J e r z y N acew ski
ROLE AND PLACE OF N EW LY-IN DUSTRIALIZED DEVELOPING COUNTRIES IN THE WORLD ECONUMY
I t was v e r y e a sy to d is t i n g u is h among th e d e v e lo p in g c o u n tr io a in th e s e v e n t ie s a group o f c o u n t r ie s c h a r a c t e r iz e d w ith a h ig h dynam ics o f i n d u s t r i a l p r o d u c tio n grow th and evan h ig h e r dynam ics o f e x p o rt g ro w th . T h ia group o f c o u n t r ie s known a s n e w ly - in d u a - t r i a l i z e d c o u n t r ie s i n c lu d e s : A r g e n t in a , B r a z i l , I n d i a , I n d o n e s i a ,
South K o re a , M a la y s ia , M e x ic o , P a k is t a n , S in g a p o r e , Taiw an and 3 0- me o t h e r c o u n t r ie s .
The a r t i c l e i s on atte m p t a t e v a lu a t io n o f t h i s phenomenon, i t s ca u se s and p r o s p e c ts o f i t s f u r t h e r developm ent a g a in * t th e b a ck ground o f the econom ic s i t u a t i o n i n th e w o r ld . Tha a u th o r p o i n t s
a t dangers f a c in g the P o l is h e x p o r t , e s p e c i a l l y o»' the l i g h t i n d u s t r y p r o d u c ts , ca u se d by grow ing co m o o tit i v e n e s o o f e x p o rts from the above m en tion ed group of court; r i e s .
