Andrzej Wyrwa,Ewa Springer
Łekno, gm. Wągrowiec, woj. pilskie.
Stanowisko nr 4 (grunty wsi Tarnowo
Pałuckie)
Informator Archeologiczny : badania 19, 133-134
155
-w n ç tr ia 8 * 3, S in, k tö ra była pod Melona na dwa pom l « E t te n la o w y m iarach J , 5 i 3 ,3 to o r a t 3, 5 i 4 ,5 m . BOdjneli ten był w ta o e io n y rö w n o c te in le t m ire m południowym I Św iątyni, fundam enty jego były posadow io n e we wepölnym e te r o k o p rte e tr r e n n y m w kopie, na ktörego (feile zaleg ała w arstw a a p a le ilto y , N asuwa to przy p n ę t e r e n i e , i e p r a c e budowlane to e ta ły p rre rw a n e n a e tap ie układania iundam entöw , nie były zatem dokończone w I fazie. W [I fa z ie ro m a ń sk ie j te re n ten z o stał zniw elow any, a do p r a c budowlanych powrdcono tu d tąilero w Ш fa z ie ro m a ń sk ie j. N a połutfeile od ww. budynku odsłonięto ro z le g łą płytę w apienną, nad k td rą za le g a ła w arstw a z a w ie ra ją c a liczn e fra g m e n ty łupanych kam ieni granitow ych 1 piaskowcowych - b y t m o te był to "piec budowy*.
P o stro n ic północnej eksplorow ano c z ę ś ć północno-w schodnią zabudowań k la s z to ru gotyckiego, N » tr a fiono tu en* la , aa p o zo stało ść d o b rze rachow anego pieca p iek arn iczeg o ż XIV w. Ponadto prowadzono p ra c ę w s e k to rz e IX o d sła n ia ją c zachodni w ew nętrzny mu г k ra ż ganka* s z e re g pochówków zakceuilków w o b rę tte zachodniego sk rz y d ła krużganka, "Nie n a tra fio n o n a to m ia st na p o zo stało ści m uru północnego I św iąty n i, który wg re k c ó stru k e ji w 1л len p rz e b ie g a ć w tej p a r tii, N ależy zatem są d z ić , lż podobnie ja k na południu p ra c e budowlane 1 fa z y z o sta ły p rz e rw a n e /a tw ie rd z o n o w arstw ę sp a len izn y /,
Z licznych zabytków ruchom ych na w ym ienienie zasługuje z n alezien ie piaskow cow ej bazy niew ielkiej
kolum ny /b y ć m oże z b ifo riu m / o ra z po r a z p ie rw sz y kilku fragm entów w itraży .
Można zatem stw ierdzić* lz b ieżący se zo n p rz y n ió sł nowe w atne elem en ty dla re k o c e tra k c ji dziejów a rc h ite k tu ry k la s z to ru lu bańskiego.
ŁODYGOWOj gm* K isie lic e p a trz
woj. e lb lą s k ie o k re s h alsztack i Stanow isko 2
ŁOSOSNA C e n tra ln e Muzeum W łókiennictwa woj, b ia ło sto c k ie w Lodzi
Stanow isko 1
Badania prow adził m g r Ja c e k M oszczyński, Finansow ał KZA w B iałym stoku, P ie rw sz y sezon badań. G ro d zisk o w cze sn o śred n io w ieczn e / v m 1IX/X - p o t ХШ w. /,■
C elem badań było u zy sk an ie w stępnych w iadom ości na te m a t g ro d z isk a . P ołożone je s t ono n a w zgórzu będącym punktem kulm inacyjnym rp z le g le jsz e g o niegdyś w yniesienia /o b e c n ie p raw ie całkow icie zn iszczo n e go w wyniku d z ia ła ln o śc i g o sp o d a rcz ej/* W części zachodniej grodzisko--zostało zn iszczo n e p rz e z w ybieranie żw iru. Można p rz y p u sz c z a ć , że zn iszczen iu uległo ok. 20% obiektu. M iejsce to je s t z n a tu ry obronne, od zachodu zam k n ięte r z e k ą Loeośną* z p o zo stały ch stro n otoczone bagnam i, ferednica grodziska wzdłuż Unii pó łn oc-południe wynosi około 70 m« w zdłuż licdl w schód-zachód /d o obryw u/ wynosi około 66 m .
Wykop o w y m iarach 23 x 3 m założono w południowej c z ę ś c i grodzi л ka w zdłuż lin ii północ -połuchtle. U sytuow anie w t a i sp o só b wykopu podyktowane było sy tu a c ją jak ą zaobserw ow ano w obrywie po s tro n ie z a - choifcilej· Chciano w t a i sposób uchw ycić zarów no obiekty będące po w ew nętrznej stro n ie wałów* sam wał* ja k rów nież sp raw d zić funkcję obiektów w idocznych ur obrywie* a podnCża wału.
W c z ę ś c i północnej wykopu udało e lę uchwycić z a ry s y dwóch obiektów m ieszkalnych zorientow anych n a Ilnll E-W* Pochodzi stą d zn aczn a ilo ść c e ra m ik i p rz e m ie s z a n e j w skutek zaw alenia się sam ych obiektów o ra * częściow o wału.
Badania wału g ro d z isk a ujaw niły fra g m e n ty spalone k o n stru k c$ drewnianej* Był to w ał drew niano - ziem ny, Stan zachow ania o d sło n ię te j p a r tii wałów m e pozw ała w te j chw ih n a o k re śle n ie ic h konstrukcji· Z n alezio n o tu lic z n e fra g m e n ty c e ra m ik i o ra z k o śc i z w ie rz ę c e . Na podstaw ie przeprow adzonych badań m o ż na mówić o co n ajm n iej dwóch fazach istn ie n ia grodu*
O prócz c e ra m ik i 1 k o śc i zw ie rz ę c y c h badania w ykopaliskowe p rz y n io sły ta k ż e k ilk a zabytków m e ta lo wych: zaw ieszk a dzw oneczków ats, fra g m e n t kabłąccka* k la m e rk a do p ask a 1 b liżej n ieo k reślo n e frag m en ty blaszek* D otychczasow y sta n badań pozw ala o k re ślić chronologię znalezionej c e ra m ik i na V III1 Ш /Х - pdł* ХШ w*
U podnóża wabi n a tra fio n o n a obiekty pochodząca praw dopodobnie z o k re su h alsztack ieg o . *.· Z badań pow ierzchniow ych pochodzi sp o ra U o ść c e ra m ik i l ż u ż e l Św iadcząca □ intensyw nym o sa d n ic t w ie wokół g ro d z isk a . Badania w ykazały duże w alory poznaw cze stan o wieka n r 1 w L o so śn e j.
M a te ria ły o ra z dokum entacja zn ajd u ją a lę w Mużeum O kręgowym w Białym stoku. P rz e w id u je s i ę kontynuację badań.
K onserw ator Zabytków A rcheologicznych w P ile
Badania prow adził d r A ndrzej W yrwa p rz y w spółudziale m g r Ewy S p rin g e r, Finansow ali WKZ w Pile* U niw ersytet lœ , A dam a t f c * k iew icza Z MW, Drogi sezon badań. O sada przygrodow a lub pod g ro d zie / ? / # o aa da p rz y k la sz to rn a /ок. IX /? /-X V w ,i n a stę p n e /. ŁEKNO, gm .W ągrow iec
woj. p iia k ie Stanow isko n r 4
1*4
-W n aw ląto ttid <fcrba<teń % 1983 r , kcanjriuowiuaa sondażow e p r a .d wykopaliskowe.
Stanow isko n r 4 w Ł eknie /n u m e ra c ja wg W .H sn sla / o k re ślo n e je a t w lite ra tu r z e y ko podgrodzie lub ooada przygrodowa* Je a t ono «sytio>wane po zachodniej stro n ie je z io r a leknerisklego i na zachód od sta n o w i ska n r 3 , T e re n Je st wydłużonym ow alem ro z c ią g a ją c y m etę n a lin ii E -W , G ran icę północną stanow iska two* r r y p o łu d n io w o -n c o o d il h rs e g je z io ra . południową - o k re śl* z a się g pola upraw nego ob, E W itta, z a cb o talą - p a s z a ro śli ciągnących s ię n a lin ii N -5 p rz e d bagnistym obniżeniem / obecnie podm okła łą k a / od stro n y za- *cfo4klej, G ran ica wecho<ktia w ydzielona je s t umownie 1 stanow i Ją linia arow a o d d z ie la ją c a stanow isko o r 3
od stanow iska n r 4d b iegnąca n a Ш т N -5 m iędzy pierw ezyra a drugim h ek ta re m /1 ba * a ta n .n r 3 /, Kol ml* n ację stanowiska, n r 4 stanowi aiew teU d g a rb t e rœ owy /w y s. ok. 11 i d - wg r e p c r a na stanow isku n r 3 o war*
t o ś d 1 1 ,9 5 /, G a rb ten biegnie na IlnU N*St G runty s ta n . n r 3 1 4 są o b ecn ie w łasn o ścią pryw atną ob. В, Witta* C elem badań było szczsgOŁowsse rozp o zn an ie jego c h a ra k te ru / osada p rz y grodow a czy podgrodzie? / 1 s p r e cyzow anie jego chronologii* Badania prow adzeń o m etodą sondaży, W ytyczono dwa wykopy:
Wykąp 1 O długości 5 m 1 s z e ro k o ś c i 3 m , wytyczono w a r z e 39 A* 6 / 3 x 4 m w a r z e 59 A 1 3 i 1 03 w * f « 58 B /w pobliżu um ow nej 1 zachodniej g ran icy sta n o w isk · n r 4 , p rz y p a s ie z a ro śli od stro n y w schodniej, E k sp lo ra c ję prow adź o ra w arstw am i kulturow ym i, * w ich ra m a c h w arstw am i m echanicznym i.
W arstw ę I stanow iła s z a ro -b ru n a tn a , d o ść tłu s ta ziem ia próchnic zna /h u m u s /. Wydobyto z n ie j duże U a ś tt ce ra m ik i naczyniow ej, w w a rstw ie te j w ystępują drobne /tłu c z e ń / 1 w ięk sze f r . ceg ieł r o i w łóczone praw do* podobnie % ru m o w isk a n a stanow isku n r *3, duże fra g m e n ty żu żla żelaznego. Z naleziono te ż fr, po ro ża, f r, przedm iotów żelaznych« kości z w ie rz ę c e i rozw łóczenych k o śc i ludzkich, W tra k c ie e k s p lo ra c ji w arstw y I zaobserw ow ano w ystępujące na je j pow ierzchni ciem n e p lam y , k tó re ołs>eślono jako obiekty k ulturow e * obiekt n r 1 l w 2, w chodzące w w arstw ę Ц,
Obiekt tir 1 w ystępuje rta spągu w a rstw y 11 s tr o p ie U p r z y zachodniej śc ia n ie wykopu, stanow i go s z a r o brunatna ziem ia ha m usow a z d ro b in am i plasku. Z "obiektu** wydobyto m a te ria ł c e ra m ic z n y 1 oat no logiczny. Obiekt n r 2 stanow i cism o o -b rta ta tn a / b rą z o w a / ziem ia p ró c h n ic z a p rz e m ie sz a n a t m o rg ie m i drobnym i d r o* binarni gliny# wchodzi we w schodnią śc ian ę wykopu; o d sło n ięto go tylko częścio w o , a ra k m a te ria łu zabytko wego, W c z ę ś c i środkow ej wykopu rta gł. 10 m zary so w a ł e lę owal B z o ro -b ru n a m e j p ró ch n icy z drobinam i p lask u , Z nałezlcsw w m e j f r . c e ra m ik i naczyniow ej. "O biekt” zale g a ł do głębokości ok. 3 ,7 5 tu.
W arstw ę П w wykopie 1 stanow i sz a ro -b ru n a tn a p ró ch n ica o odcieniu żółtym г n ie lle m y m i d ro b in am i w ęgla drzew nego, grudkam i gliny * w szystko p rz e m ie sz o n e с d ro b n o z ia rn is ty m p la sk ie m calnowym* E k sp lo ra c ję w wykopie zakończono.
C h a ra k te r od sło m ę tych "obiektów " ne obecnym etap ie badań ze względu os bardzo m ały o b sz a r e k s p lo ra c ji je e t tru d n y do o k re śle n ia , N ie n atrafio n o n a żadne k o n stru k cje drew niane. C hronologia w arstw z o stan ie u sta lo n a po a n a liz ie m a te ria łu c eram iczn eg o 1 zabytków w ydzielonych, Z w arstw po b ran o p ró b k i geologiczne, ic h tio lo g ie m * , dentfrologlczne ltp .
Wykop g o dłu g o ści 5 m* sz e ro k o ś c i 2 m usytuowano w a rz e 54 ćw . В h a 3 ha sia tk i aro w ej. Wykop ten poło* żony Je st n a ku lm in acji g a rb u terenow ego biegnącego p rz e z stanow isko n r 4 po Unii N -5, Badania prow adzono w arstw am i m echanicznym i w ra m a c h w oretw kultnrcw ych.
W arstw a t /b o m u ·/ etanow i cie m n o -b ru n a tn a p ró ch n ica z d u żą ilo ś c ią c e ra m ik i naczyniow ej, drobnych o k r u* chów c sg ły , kości zw ie rz ę c y c h 1 ludzkich o ra z przedm iotów m etalow ych, sz k ła l|p . W ystępują też okruchy Intensyw nie p r z sp alo n ej g ilijj /p o le p y / 1 d robiny węgli drzewnych« P o le p a z w arstw y Г stanow i fra g m e n ty obiektu zaleg ając eg o w w a rstw ie Д , gdzie d o sta ła się w wyniku głębokiej o rk i /p rz e m ie s z a n ie /.
W arstw a U* Stanowi Ją sz a ro * b ru n a tn a p ró ch n ica z drobinam i polepy l soczew kam i popiołu. W yróżniono Ją ze względu u a zak łó cen ia spowodowane w ystępow aniem w a le j dużych p łaszczy zn polepy b arw y c e g la sto - ló łte j. W stępni* o k r e ś la s ię , że polepa te a lasow i praw dopodobnie "podłogę" / ? / b łlż e j je s z c z e nie o k r e ś lo n e j budowli. D otychczas o d sło n ięto tylko Jej fra g m e n ty : " ś c ia n ę " północną, w schodnią 1 n a ro ż n ik północno- w schodni, P o z o sta ł* c z ę śc i /o le a k s p lo ro w s n e / kontynuuje s i ę w k ieru n k u p ołuA iow ym i zachodnim . P olepa w eksplorow anym wykopie m a m ią ż sz o ść od 7 do 10 ł w ięcej cm - zalega o s em -ro -b ru n atn ej ziem i p ró c h n i c z e j. Glina /p o le p o / m a b arw ę ż ó łtą , b ru n atn ą, cegła etą. W idoczne są ua n ie j śla d y odcisków traw i słom y o ra z d z ia ła n ia ognia. Ne k ieru n k u E*W z o sta ła on* zniszczona p rz e z głęboką o rk ę / śla d y bruzd o s z e r, ok, 28 c m /. Ze w zględu n a zbyt m ałą p ła szczy zn ę o b se rw a c ji n ie ustalono je s z c z e dokładnie c h a ra k te ru i zna czen ia o dsłoniętego obiektu, p e łn ie js z a odpowiedź będzie m ożliw a dopiero po następnych sezo n ach . Pod "podłogą" w c z ę ś c i południow o-w schodniej za le g a n ia polepy znaleziono skupisko sioroy / m ierzw y? /, W gil* nie znaleziono tak że b ry ły żużla. Z w arstw y wydobyto duże Ilo ści c e ra m ik i naczyniow ej k o ści zw terzęcy ch , łu sek ry b ich 1 przedm iotów m etalow ych. P od "podłogą* zaobserw ow ano cienką w arstew k ę c ie m n o sz a re j p ró c h n ic y z dużą ilo śc ią zwęglonego d rew n a.
W arstw a Ш p ia s z c z y sta p ró ch n ica b arw y * żaro * b ru n atn ej, W w arsrw le tej o dsłonięto k ilk a sk u p isk c e ra m ik i naczyniow ej. Wokół Jednego ze sk u p isk w ystępują soczew ki popiołu 1 f ra g m o ity zwęglonego drewna* Z w ar* stw y tej wydobyto hiełd r y b ie , kości z w ie rz ę c e ltd . E k sp lo ra c ji w wykopie t e względu na złe w arunki a tm o s fe ry czn e n ie zakończono.
Badania będą kontynuowane. ŁEKNO, gm. W ągrowiec
woj, p ilsk ie Stanow isko n r 3
G runty w si T arnow o P ałuckie
Badania prow adził d r A n d rzej M, Wyrwa /a rc h e o lo g , h isto ry k / p rz y w spółpracy m gr Ew y S p rin g e r /a r c h e o lo g /, E lż b ie ty M u c h a /a n tro p o lo g /, m gr Beaty WtdeLsfciej /a n tro p o lo g /, mgr. Ludwika F lja ł» /p la s ty k /.
K onserw ator Zabytków A rcheologicznych w P ile
