Kryteria identyfikacji obiektów litofacjalnych jako potencjalnych pułapek złożowych w utworach dolomitu głównego (Ca2) u podnóża platform i mikroplatform węglanowych w środkowo-zachodniej Polsce

Kryteria identyfikacji obiektów litofacjalnych jako potencjalnych pu³apek

z³o¿owych w utworach dolomitu g³ównego (Ca2) u podnó¿a platform

i mikroplatform wêglanowych w œrodkowo-zachodniej Polsce

Krzysztof Kwolek

1

, Zbigniew Miko³ajewski

1

Criteria of identification of lithofacies objects as potential hydrocarbon traps in the Main Dolomite (Ca2) strata at the toe-of-slope of carbonate platforms and microplatforms in the central-western Poland. Prz. Geol., 58: 426–435.

A b s t r a c t . In terms of oil reserves of Poland, the Lubiatów oilfield in the Miêdzychód area is the second largest after BMB oilfield. The discovery of this structural-lithological trap in a toe-of-slope position in relation to the Main Dolomite (Ca2) carbonate platform opened a new hydrocarbon opportunities in this unit. One of the conditions for trap occurrence in the “Lubiatów-type” deposits of the toe-of-slope zone in relation to Ca2 carbonate platforms and microplatforms is the presence of appropriate reservoir facies. These facies are characterized by occurrence of thick packets of porous Main Dolomite rocks (Ca2 lithosomes) composed mostly of sublittoral, redeposited carbonate sands (packstones, floatstones, sporadic rudstones), deposited below wave-base and resulting from activity of traction and suspension currents and gravity flows. The only method to detect such facies is via high resolution seismic images, preferably from three-dimensional (3D) surveys. Unfortunately, intensive exploration studies carried out in this zone between 2005–2008 did not bring measurable effects, that is discovery of new hydrocarbon deposits. Several boreholes drilled in Ca2 lithosomes found water-bearing horizons only. In several other dry holes, none of the facies assumptions made prior to drilling were confirmed. Comparison of seismic images of area of those dry holes made it posssible to find a geometric criterion for seismic detection of Ca2 lithosomes located at the toe-of-slope of carbonate platforms and microplatforms. This geometric criterion, along with the seismological one, should constitute an important interpretational premise in identifying or excluding areas with potential hydrocarbon traps in the Main Dolomite rocks in the area under study.

Keywords: Zechstein Main Dolomite, carbonate platform slope, lithologic traps, 3D seismics

W utworach cechsztyñskiego dolomitu g³ównego (Ca2) u podnó¿a platform wêglanowych w œrodkowo-za-chodniej Polsce zidentyfikowano dotychczas (g³ównie dziêki sejsmice 3D) oko³o 30 obiektów litologicznych — potencjalnych pu³apek z³o¿owych. Wierceniami rozpozna-no 10 z nich, w tym tylko jeden, Lubiatów–Sowia Góra, okaza³ siê przemys³ow¹ akumulacj¹ wêglowodorów. Szczególnie wart podkreœlenia jest fakt, ¿e jest to drugie pod wzglêdem wielkoœci zasobów (po BMB — Barnów-ko–Mostno–Buszewo) z³o¿e ropy naftowej w Polsce. Dziewiêæ pozosta³ych obiektów okaza³o siê negatywnych pod wzglêdem z³o¿owym, przy czym w szeœciu z nich (Dalsze, Wiêc³aw, Bogdaniec, Mokrzec, Kaczlin NW i S³oñsk) stwierdzono wystêpowanie korzystnej facji zbiornikowej Ca2.

Do czasu odkrycia w 2002 r. otworem Lubiatów-1 (Puszcza Notecka, rejon Miêdzychodu) z³o¿a ropy nafto-wej Lubiatów, najwiêksze znaczenie w poszukiwaniach wêglowodorów w utworach dolomitu g³ównego (cechszty-nu) na Ni¿u Polskim mia³y bariery zewnêtrzne oraz strefy wewnêtrzne platform i mikroplatform wêglanowych. W œrodkowo-zachodniej Polsce, w strefie barierowej lub w obrêbie szeroko rozumianej platformy wêglanowej dolo-mitu g³ównego (Ca2), odkryto do tej pory ok. 30 z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego, ze z³o¿em BMB na czele, o zasobach geologicznych ok. 65 mln t. Jedynym wyj¹tkiem jest z³o¿e ropy naftowej Sulêcin, po³o¿one u podnó¿a mikroplatformy wêglanowej o tej samej nazwie (ryc. 1). Odkrycie tego z³o¿a otworem Sulêcin-1 w 1972 r. by³o

dzie³em przypadku, poniewa¿ jakoœæ materia³ów sejsmicz-nych z 1970 r., jakimi wówczas dysponowano, nie pozwa-la³a na precyzyjne odwzorowywanie granic sejsmicznych — otwór zaprojektowano w SW czêœci „struktury podsol-nej” (Piela & Marciñski, 1971). Mi¹¿szoœæ utworów dolo-mitu g³ównego z³o¿a Sulêcin zmienia siê od ok. 13 m do ponad 17 m (Sulêcin-9, Ca2 nie przewiercony), a jego pu³apka jest od strony zachodniej i pó³nocnej (w górê po wzniosie) ekranowana litologicznie poprzez zast¹pienie spêkanych i porowatych dolomitów dolomitami silnie zasolonymi, z domieszk¹ anhydrytu, przez co nieprzepusz-czalnymi dla p³ynów z³o¿owych (Karnkowski, 1999).

Odkrycie z³o¿a Lubiatów otworzy³o nowy front poszu-kiwañ wêglowodorów w utworach dolomitu g³ównego. Front ten jest bardzo rozleg³y: gdyby rozwin¹æ strefê pod-nó¿a platform i mikroplatform wêglanowych Ca2 w œrod-kowo-zachodniej Polsce jej ³¹czna d³ugoœæ wynios³aby ok. 700 km (ryc. 1).

Pierwszym otworem wiertniczym w historii poszukiwañ wêglowodorów w strefie przedbarierowej („podnó¿owej”), który zaprojektowano metodycznie by³ otwór Wiêc³aw-1.

Pierwszych przes³anek sejsmicznych, wskazuj¹cych na mo¿liwoœæ wystêpowania pu³apek litologicznych w utwo-rach dolomitu g³ównego w strefie podnó¿a platformy, dostarczy³o zdjêcie sejsmiczne Barnówko–Lubiszyn (1996). Na sk³onie platformy gorzowskiej, na po³udnie od kulminacji Mostna z³o¿a BMB stwierdzono wystêpowanie, bezpoœrednio poni¿ej granicy sejsmicznej Z2, silnego ujem-nego refleksu (Ca2str), tego samego który korelowano na platformie w obrêbie z³o¿a BMB (Górski, 1997; Górski i in., 1999). Na mapach amplitudowych i pseudoporowatoœci horyzontu Ca2str obiekt Wiêc³aw rysuje siê jako wyraŸna strefa anomalna. W jej obrêbie wykonano otwór Wiêc³aw-1 (1998), który by³ pierwszym zaprojektowanym

metodycz-1

Polskie Górnictwo Naftowe i Gazownictwo SA w Warsza-wie, Oddzia³ w Zielonej Górze, pl. Staszica 9, 64-920 Pi³a; krzysztof.kwolek@pgnig.pl; zbigniew.mikolajewski@pgnig.pl K. Kwolek Z. Miko³ajewski

nie otworem w historii poszukiwañ wêglowodorów w stre-fie przedbarierowej. Jego wynik potwierdzi³ obecnoœæ utworów dolomitu g³ównego o mi¹¿szoœci 82 m, wykszta³conego w znacznej czêœci jako dolomity ziarniste, bardzo porowate, ale niestety zawodnione.

Na mo¿liwoœæ wystêpowania z³ó¿ wêglowodorów w stre-fie przedbarierowej Ca2 w rejonie Sulêcin–Templewo–Miê-dzyrzecz, w warunkach zbli¿onych do tych, jakie panuj¹ na

z³o¿u Sulêcin, zwraca uwagê Antonowicz z zespo³em (2000),

twierdz¹c, ¿e […] bariera w tym rejonie posiada cechy

wska-zuj¹ce na jej bardzo stromy sk³on od strony morza otwartego, co sprzyja³oby obsuwaniu siê osadów w dó³, podczas gdy sam sk³on móg³by staæ siê zapor¹ dla migracji. Zapis sejsmiczny

horyzontów cechsztyñskich poni¿ej bariery nie wyklucza równie¿ interpretacji zak³adaj¹cej lokalne zgrubienia w Ca2. Na podstawie analizy wykonanej przez zespó³ Antonowicza (Antonowicz i in., 2000) zaprojektowano i wykonano (w roku 2002) otwór D³ugoszyn-1, który usytuowano w zatoce na pó³nocnym sk³onie mikroplatformy Sulêcina. Wynik odwier-cenia otworu nie potwierdzi³ za³o¿eñ projektowych — nawiercono 14,5 m utworów dolomitu g³ównego wykszta³conego w facji g³êbokowodnej. Otwór D³ugoszyn-1 zlokalizowano na podstawie danych sejsmicznych 2D,

kie-ruj¹c siê przede wszystkim hipotetycznym za³o¿eniem, pole-gaj¹cym na mo¿liwoœci wystêpowania zwiêkszonych mi¹¿szoœci porowatych dolomitów Ca2 o genezie redepozy-cyjnej, uszczelnionych od strony sk³onu dolomitami nieporo-watymi. Przes³anki sejsmiczne wynikaj¹ce z charakterystycznego zapisu sejsmicznego w interwale anhy-dryt podstawowy (A2)–anhyanhy-dryt górny (A1g), wskazuj¹cego na obecnoœæ mi¹¿szych i porowatych dolomitów Ca2, mia³y znaczenie drugorzêdne. Te ostatnie zaczê³y odgrywaæ g³ówn¹ rolê dopiero po odkryciu z³o¿a Lubiatów. „Zapisu lubiatow-skiego” zaczêto szukaæ wzd³u¿ wszystkich znanych i rozpo-znanych sejsmicznie platform i mikroplatform wêglanowych w œrodkowo-zachodniej Polsce.

Poza z³o¿em Lubiatów (stref¹ Lubiatów–Sowia Góra) w latach 2005–2008 zbadano wierceniami 7 obiektów. Nieste-ty, w ¿adnym z nich nie natrafiono na z³o¿e wêglowodorów. Nale¿y jednak nadmieniæ, ¿e tylko w przypadku dwóch otworów/obiektów nie potwierdzi³o siê ¿adne z za³o¿eñ pro-jektowych. W piêciu pozosta³ych przypadkach za³o¿enia te potwierdzi³y siê czêœciowo. Nawiercono mi¹¿sze utwory dolomitu g³ównego (Ca2) o dobrych i bardzo dobrych w³aœciwoœciach zbiornikowych, które okaza³y siê zawod-nione. Ich obecnoœæ œwiadczy o poprawnoœci interpretacji

D£UGOSZYN-1 WIÊC£AW-1 LESZCZYNY-1/1K DALSZE-1 MOKRZEC-1 WÊDRZYN-1 KACZLIN-1 S£OÑSK-1K BOGDANIEC-1 NIEMCY GERMANY I IV II III VI V PLA TFORMA GORZOW A GORZÓW PLA TFORM MIKROPLATFORMA ZIELINA ZIELIN MICROPLATFORM PLA TFORMA WIELKOPOLSKA WIELKOPOLSKA PLA TFORM MIKROPLATFORMA CYCHR CYCHRY MICROPLATFORM MIKROPLATFORMA CHARTOWA-GÓRZYCY CHARTÓW-GÓRZYCA MICROPLATFORM MIKROPLATFORMA SULÊCINA SULÊCIN MICROPLATFORM MIKROPLATFORMA KROBIELEWKA KROBIELEWKO MICROPLATFORM PÓ£ WYSEP GROTOW A GROTÓW PENINSULA ZATOKA NOTECI NOTEÆ BA_Y DALSZE-1 ZATOKA RZEPINA RZEPIN BA_Y ZA TOKA WITNICY WITNICA BA Y

równia basenowa – czêœæ p³ytsza basin floor – shallower part zatoka bay wypiêtrzenia highs otwory wiertnicze boreholes

otwory negatywne zlokalizowane u podnó¿a platform i mikroplatform wêglanowych dry wells located at the toe-of-slope I obszary sk³onowe zilustrowane w tekœcieslope area illustrated in text platforma wêglanowa ogólnie

carbonate platform in general przykrawêdziowa bariera oolitowa outer oolite barrier

wewn¹trzplatformowa p³ycizna oolitowa intraplatform oolite shoal

obni¿enie platformowe platform depression stok platformy wêglanowej platform slope

równia basenowa – czêœæ g³êbsza basin floor – deeper part z³o¿a ropy naftowej

oil fields

z³o¿a ropy naftowej i gazu ziemnego oil and gas fields

z³o¿a gazu ziemnego gas fields

Ryc. 1. Rozmieszczenie z³ó¿ ropy naftowej i gazu ziemnego w utworach dolomitu g³ównego (Ca2) w œrodkowo-zachodniej Pol-sce na tle mapy paleogeograficznej dolomitu g³ównego (wg Wagnera i in., 2000)

Fig. 1. Distribution of oil and natural gas deposits in the Main Dolomite (Ca2) rocks in central-western Poland on the background of the paleogeographical map of the Main Dolomite (after Wagner et al., 2000)

zapisu sejsmicznego w interwale A2–A1g. O wystêpowaniu porowatych i mi¹¿szych dolomitów Ca2 œwiadczy ujemny refleks Ca2str, pojawiaj¹cy siê w ich stropie, bezpoœrednio poni¿ej dodatniego refleksu Z2, zwi¹zanego ze stropem anhydrytu podstawowego (A2).

Wystêpowanie ujemnego refleksu Ca2str u podnó¿a platform wêglanowych Ca2 jest g³ównym kryterium w identyfikacji porowatych i mi¹¿szych (20 m) utworów dolomitu g³ównego, a mapy zasiêgu wystêpowania tego refleksu, w po³¹czeniu z mapami anomalii amplitudowych, a tak¿e mapami pseudoporowatoœci utworów Ca2 uzyska-nych na podstawie inwersji dauzyska-nych sejsmiczuzyska-nych — jedy-nym, jak dotychczas, sposobem kartowania potencjalnych pu³apek z³o¿owych typu „lubiatowskiego”. Warto zwróciæ uwagê na jeszcze jedno kryterium, które nale¿y braæ pod uwagê przy prawid³owej detekcji stref o zwiêkszonej mi¹¿szoœci utworów Ca2 u podnó¿a platform i mikroplat-form wêglanowych. Jest to kryterium geometryczne, które mo¿e okazaæ siê pomocne w lokalizowaniu miejsc wystê-powania tych stref jako potencjalnych pu³apek z³o¿owych.

Charakterystyka paleogeograficzna i petrolitologiczna

Strefy zwiêkszonej mi¹¿szoœci utworów dolomitu g³ównego u podnó¿a platform i mikroplatform wêglano-wych zbudowane s¹ g³ównie z sublitoralnych, redepono-wanych piasków wêglanowych (pakstony, flotstony, sporadycznie rudstony) powsta³ych poni¿ej podstawy falowania w wyniku dzia³alnoœci pr¹dów trakcyjnych, zawiesinowych oraz sp³ywów grawitacyjnych. Jedynie najwy¿sze i najni¿sze partie profili reprezentowane s¹ przez bardziej mi¹¿sze kompleksy laminowanych mad-stonów. Utwory dolomitu g³ównego wykszta³cone s¹ jako wapienie b¹dŸ dolomity. Procesy diagenetyczne dopro-wadzi³y miejscami do prawie ca³kowitego zatarcia pier-wotnych cech strukturalno-teksturalnych ska³. Geneza poziomów zbiornikowych, którymi s¹ ró¿nej mi¹¿szoœci przewarstwienia œrednio- i gruboziarnistych wêglanów w kompleksie mu³ów wêglanowych, jest przedmiotem dys-kusji naukowych. Niektórzy uznaj¹ je za materia³ nagro-madzony w wyniku redepozycji zwi¹zanej z progradacj¹ krawêdzi platformy wêglanowej (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007; S³owakiewicz & Miko³ajewski, 2009), inni natomiast wi¹¿¹ je z ci¹giem systemów depo-zycyjnych niskiego stanu morza zbudowanego w znacz-nej mierze z materia³u autochtonicznego (Zdanowski, 2003a, b, 2004a, b). Przemiany diagenetyczne i zwi¹zany z nimi rozwój przestrzeni porowej zachodzi³y wieloeta-powo i by³y zwi¹zane zarówno ze strefami diagenetycz-no-depozycyjnymi (eodiageneza), jak i z etapem pogrzebania (mezodiageneza). Z punktu widzenia pro-spekcji naftowej, najistotniejsze by³o powstanie i zacho-wanie znacznej porowatoœci wtórnej (miejscami powy¿ej 30%), bêd¹cej wynikiem ca³kowitego b¹dŸ czêœciowego rozpuszczenia wêglanowych sk³adników ziarnistych. Proces ten by³ najprawdopodobniej zwi¹zany z oddzia³ywaniem agresywnych roztworów wzbogaconych w CO2lub H2S powsta³ych w procesach przekszta³ceñ

materii organicznej w bituminy (Clark, 1980; Mazzullo & Harris, 1992; Machel, 2005).

Efekty dotychczasowych prac poszukiwawczych Przyk³ad modelowy — z³o¿e ropy naftowej tów. Z³o¿e Lubiatów odkryto w 2002 r. otworem

Lubia-tów-1, który zaprojektowano na podstawie wyników zdjê-cia sejsmicznego 3D Miêdzychód–Sieraków (w latach 2001/2002). Jest to z³o¿e typu strukturalno-litologicznego, którego ska³¹ zbiornikow¹ s¹ porowate dolomity ooli-towo-intraklastowe, przechodz¹ce lateralnie w niepo-rowate dolomity i wapienie wykszta³cone generalnie w litofacji mu³ów wêglanowych (madstonów) — rycina 2.

Z³o¿e Lubiatów zbudowane jest z dwóch czêœci — pó³nocnej, gdzie usytuowano otwory wiertnicze Sowia Góra-1, 2K, 4 i po³udniowej, w obrêbie której odwiercono otwory Lubiatów-1, 2, 6H, 7H. W w¹skim, 200–300--metrowym, przesmyku ³¹cz¹cym oba fragmenty z³o¿a wykonano otwór Lubiatów-4. Obie czêœci maj¹ formê nie-regularnych obiektów o obrysie zbli¿onym do elipsy i kie-runku d³u¿szej osi: W–E — czêœæ po³udniowa i NNE–SSW — czêœæ pó³nocna. Mi¹¿szoœæ utworów Ca2 w czêœci po³udniowej zmienia siê od ok. 70–80 m (wg danych sej-smicznych) na pó³nocny wschód od otworu Lubiatów-1 do ok. 50 m w czêœci œrodkowej z³o¿a. W kierunku po³udnio-wo-zachodnim i zachodnim, tj. w stronê zapadania siê stro-pu utworów Ca2, ich mi¹¿szoœæ redukuje siê do ok. 20 m — mi¹¿szoœci odpowiadaj¹cej granicy widzialnoœci (ang.

limit of visibility) w metodzie sejsmicznej 3D. Œrednia

mi¹¿szoœæ efektywna z³o¿a waha siê od 9,78 m dla czapy gazowej do 24,07 m dla strefy ropnej, a porowatoœæ efek-tywna wynosi odpowiednio od 8,21% do 12,41%. Œrednia przepuszczalnoœæ z³o¿a siêga 5 mD.

Przyk³ady obiektów negatywnych pod wzglêdem z³o¿owym, potwierdzaj¹cych zapis sejsmiczny:

‘Bogdaniec (ryc. 3A, B). Obiekt Bogdaniec rozpo-znano otworem Bogdaniec-1, wykonanym w 2005 r. Strop utworów dolomitu g³ównego stwierdzono w g³êbokoœci 3298,5 m (3219,5 m p.p.m.). Ca³kowita mi¹¿szoœæ utwo-rów Ca2 wynosi 28,5 m. Wed³ug laboratoryjnych badañ próbek rdzeni porowatoœæ efektywna zmienia siê w grani-cach 0,05–30,97%, a przepuszczalnoœæ od bliskiej zera do 72,93 mD. W wyniku badania utworów dolomitu g³ówne-go próbnikiem z³o¿a uzyskano przyp³yw s³abo zgazowanej solanki o wydajnoœci ok. 6,9 m3

/h. Odwiert zlikwidowano. ‘S³oñsk (ryc. 3C). Obiekt S³oñsk rozpoznano otwo-rem S³oñsk-1k, wykonanym w 2008 r. Strop utworów dolo-mitu g³ównego stwierdzono w g³êbokoœci 3532 m (g³êbokoœæ rzeczywista w odniesieniu do pionu 3006,97 m p.p.m.). Ca³kowita, rzeczywista mi¹¿szoœæ stratygraficzna utworów Ca2 w profilu otworu S³oñsk-1K wynosi 45,59 m. Wed³ug badañ laboratoryjnych próbek rdzeni porowatoœæ efektywna zmienia siê w granicach 0,27–30,7%, a prze-puszczalnoœæ od bliskiej zera do 558,7 mD. W wyniku opróbowania utworów dolomitu g³ównego próbnikiem z³o¿a uzyskano przyp³yw niezgazowanego p³ynu z³o¿owe-go (ok. 3,9 m3

/h). Odwiert zlikwidowano.

Przyk³ady obiektów negatywnych pod wzglêdem z³o¿owym, niepotwierdzaj¹cych zapisu sejsmicznego:

‘Leszczyny (ryc. 4A). Obiekt Leszczyny rozpoznano otworem Leszczyny-1, wykonanym w 2008 r. Strop utwo-rów dolomitu g³ównego w otworze Leszczyny-1 stwier-dzono na g³êbokoœci 3237 m (3179 m p.p.m.). Ca³kowita mi¹¿szoœæ utworów Ca2 wynosi 8,5 m. Wed³ug badañ laboratoryjnych próbek rdzeni porowatoœæ zmienia siê w granicach 0,02–13,80%. Strop utworów dolomitu g³ówne-go w otworze Leszczyny-1K stwierdzono na g³êbokoœci 3488,5 m (g³êbokoœæ rzeczywista w odniesieniu do pionu 3194,88 m p.p.m.). Ca³kowita mi¹¿szoœæ utworów Ca2

wynosi 9,91 m. Wed³ug badañ laboratoryjnych próbek rdzeni porowatoœæ zmienia siê w granicach 0,003–4,070%. Wszystkie analizowane próbki okaza³y siê nieprzepusz-czalne. Z uwagi na wynik opróbowania: Leszczyny-1 — przyp³yw ok. 0,7 m3

p³ynu z³o¿owego nasyconego gazem palnym z zawartoœci¹ H2S; Leszczyny-1K — brak

przyp³ywu p³ynu z³o¿owego, poziom dolomitu g³ównego uznano za nieperspektywiczny. Odwiert zlikwidowano.

‘Wêdrzyn (ryc. 4B). Obiekt Wêdrzyn rozpoznano otworem Wêdrzyn-1, wykonanym w 2008 r. Strop utwo-rów dolomitu g³ównego stwierdzono na g³êbokoœci 2906 m (2821,5 m p.p.m.). Ca³kowita mi¹¿szoœæ utworów

dolomi-tu g³ównego wynosi 6 m. Wed³ug badañ laboratoryjnych próbek rdzeni porowatoœæ zmienia siê od zera do 3,80%. Wszystkie analizowane próbki okaza³y siê nieprzepusz-czalne. W wyniku opróbowania utworów dolomitu g³ównego stwierdzono s³aby przyp³yw gazu palnego (bez H2S) ze œladami ciek³ych wêglowodorów. Po

zakoñcze-niu wiercenia (w stropie utworów czerwonego sp¹gowca) i zlikwidowaniu spodu otworu wykonano perforacjê rur 5´´ i wykonano zabieg kwasowania w interwale dolomitu g³ównego. W trakcie syfonowania odwiertu odebrano 243,9 m3 gazu (HC — 12%) i 45,8 m3 kondensatu. Odwiert zlikwidowano. strefa pogranicza stoku platformy wêglanowej i zatokowej równi basenowej Toe-of-slope brak pomiarów no data 3240 3250 3260 3270 3280 3290 3300

A2

DOLOMIT

G£ÓWNY

MAIN

DOLOMITE

A1g

ŒRODOWISKO DEPOZYCJI DEPOSITIONAL ENVIRONMENT PROFIL LITOLOGICZNO-FACJALNY LITHOLOGIC-FACIES PROFILE TEKSTURY SEDYMENTACYJNE SEDIMENTARY TEXTURES LITOLOGIA LITHOLOGY 0 1 PHI 0 1 PHIX 0 1 PHIW NASYCENIE SATURATION zailenie clayness anhydryt anhydrite dolomit dolomite porowatoœæ porosity OBJÊTOŒCIOWA ANALIZA SK£ADU LITOLOGICZNEGO VOLUMETRIC ANALYSIS OF LITHOLOGIC CONTENT 0 1 GRS 0 API 100 GG 0 API 100 G£ÊBOKOŒÆ [m] DEPTH [m] STRA TYGRAFIA STRA TIGRAPHY Nasycenie: Saturation: wêglowodory nieruchome immobile hydrocarbons wêglowodory ruchome mobile hydrocarons woda water GG GRS

ca³kowite profilowanie gamma

total gamma ray

profilowanie gamma (bez uranu)

gamma ray without uranium influence

zawartoœæ uranu content of uranium Tekstury sedymentacyjne: Sedimentary textures: madstony mudstones wakstony wackestones anhydryty anhydrite flotstony + rudstony floatstones + rudstones pakstony packstones biostabilizacja osadu biostabilization of sediments anhydryt podstawowy Basal Anhydrite anhydryt górny Upper Anhydrite A2– A1g–

Ryc. 2. Zestawienie profilowañ geofizycznych z profilem litologiczno-facjalnym dolomitu g³ównego w otworze wiertniczym Lubiatów-1 Fig. 2. Juxtaposition of wireline logs and lithologic-facies profile of the Main Dolomite in the Lubiatów-1 well

Kryteria identyfikacji obiektów litofacjalnych u podnó¿a platform i mikroplatform wêglanowych

na podstawie zapisu sejsmicznego

Kryterium sejsmogeologiczne. Porowate litosomy

Ca2 wystêpuj¹ce u podnó¿a platform i mikroplatform wêglanowych manifestuj¹ siê na sekcjach sejsmicznych, zw³aszcza tych wykonanych technik¹ 3D (o wiêkszej roz-dzielczoœci pionowej), charakterystycznym zapisem sej-smicznym w interwale: anhydryt podstawowy (A2)–dolomit g³ówny (Ca2)–anhydryt górny (A1g). Zapis ten, szczególnie dobrze widoczny w obiekcie modelowym (z³o¿u Lubiatów), a tak¿e w ca³ej strefie Lubiatów–Sowia Góra, charakteryzuje siê nastêpuj¹cym zestawem reflek-sów (Górski, 1997; Górska & £ukaszewski, 2003a, b;

Gór-ska & Burek, 2005; GórGór-ska & Pi¹tek, 2006; Kwolek, 2007; Pi¹tek & Kasprzyk, 2008):

‘poni¿ej dodatniego odbicia Z2, powstaj¹cego na kontakcie soli starszej (Na2) i anhydrytu podstawo-wego (A2), wystêpuje refleks ujemny Ca2str, gene-rowany w stropie porowatych i odpowiednio mi¹¿szych dolomitów Ca2 (co najmniej 20 m); refleks ten zanika poni¿ej charakterystycznego ugiê-cia granicy Z2 nad czo³em litosomu Ca2 (ryc. 5); ‘bezpoœrednio nad litosomem Ca2 amplituda refleksu

Z2 relatywnie maleje; spowodowane jest to zjawi-skiem tuningu refleksów: Z2 i wystêpuj¹cego po-ni¿ej Ca2str;

‘ujemny refleks Ca2str zanika poza litosomem Ca2;

2100

2000

S

N

2000

1900

2100

1 km 1 km

Z2

Na1

Z3

Na2

Na3

Ca2sp

E

W

Z2

Ca2str

czas 2T (ms) two way time czas 2T (ms) two way time

Na2

Ca2str

Ca2sp

Na1

A

3000

3100

2700

2800

2900

3200

Z2

Na1

Z3

Na2

Na3

Ca2sp

S³-1K

m p.p.m. meters below sea level

1 km

W

E

Z2

Ca2str

Z2

B-1 B-1

B

C

Ryc. 3. Przekroje sejsmiczne przez obiekty poszukiwawcze u podnó¿a

plat-form i mikroplatplat-form wêglanowych dolomitu g³ównego potwierdzaj¹ce zapis sejsmiczny: A — obiekt Bogdaniec, B — przekrój równoleg³y do krawêdzi platformy przez obiekt Bogdaniec (zdjêcie sejsmiczne 3D Dzieduszyce–Sta-nowice, Geofizyka Toruñ, 1997); rejon II na ryc.1; C — obiekt S³oñsk (zdjêcie sejsmiczne 3D Chartów N, Geofizyka Toruñ 2007); rejon IV na ryc.1. Lokali-zacja przekrojów na ryc. 6B. Na1 — sól najstarsza, Na2 — sól starsza, Na3 — sól m³odsza; Z2, Z3, Ca2str, Ca2sp — horyzonty sejsmiczne zwi¹zane z odbi-ciami od stropów: anhydrytu podstawowego (Z2), anhydrytu g³ównego (Z3), porowatych (Ca2str) i nieporowatych (Ca2sp) utworów dolomitu g³ównego Fig. 3. Seismic cross-sections through prospects at the toe of slope of the Main Dolomite carbonate platforms and microplatforms, confirming seismic record: A — Bogdaniec prospect, B — cross-section through Bogdaniec prospect, parallel to the platform margin (Dzieduszyce–Stanowice 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ 1997); area II in Fig. 1; C — S³oñsk prospect (Chartów N 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 2007); area IV in Fig.1. Localization of cross-sections shown in Fig. 6B. Na1 — Oldest Halite, Na2 — Older Halite, Na3 — Young Halite; Z2, Z3, Ca2str, Ca3sp — seismic levels derived from reflections from the top of: Basal Anhydrite (Z2), Main Anhydrite (Z3), porous (Ca2str) and not porous (Ca2sp) Main Dolomite rocks respectively

3000 3100 2700 2800 2900 3200

Z2

Na1

Z3

3300 3400

Na2

Na3

Z2

Ca2sp

W E 3000 2700 2800 2900 2600 2500 3100 SW NE

Na1

Z2

Z2

Z2

Na3

Z3

Na2

W-1 L-1/L-1K

A

m p.p.m. meters below sea level m p.p.m. m b.s.l.

_B

2400

1 km 1 km

Ryc. 4. Przyk³ady obiektów poszukiwawczych w utworach Ca2 u podnó¿a platform, negatywnych pod wzglêdem litologicznym i z³o¿owym — przekroje sejsmiczne przez sk³ony mikroplatform wêglanowych: A — Krobielewka (zdjêcie sejsmiczne 3D Krobie-lewko–Lubiatów, Geofizyka Toruñ 2005), rejon III na ryc.1, B — Sulêcina (zdjêcie sejsmiczne Wêdrzyn 3D, Geofizyka Toruñ, 2006), rejon V na ryc. 1. Objaœnienia jak na ryc. 3

Fig. 4. Examples of prospects in Ca2 rocks at the foot of platforms, negative in terms of lithology and reservoir properties — seis-mic cross-sections through slopes of carbonate seis-microplatforms: A — Krobielewko (Krobielewko–Lubiatów 3D seisseis-mic survey, Geofizyka Toruñ 2005), area III in Fig. 1, B — Sulêcin (Wêdrzyn 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 2006), area V in Fig. 1. Explanations as in Fig. 3 trasa syntetyczna synthetic trace

Ca2str

strop Ca2

Ca2 top

strop Na1

Na1 top

strop A2

A2 top

strop A1g

A1g top

Ca2sp

Z2

DT

266,15 473,5 ms/m

NE

Z2

Na1

Z3

Na2

Na3

Z2

Ca2str

SW

2900 3000 3200 3100 3300 3400

Ca2str

Lu-1 1 km

Ca2sp

m p.p.m. meters below sea level

Ryc. 5. Przekrój sejsmiczny przez z³o¿e ropy naftowej Lubiatów — SW sk³on platformy wêglanowej na pó³wyspie Grotowa (zdjêcie sejsmiczne 3D Miêdzychód–Sieraków, Geofizyka Toruñ, 2002). Pa — dolny czerwony sp¹gowiec, A1D — anhydryt dolny, A1g — anhydryt górny, A2 — anhydryt podstawowy, DT — profilowanie akustyczne. Pozosta³e objaœnienia jak na ryc. 3. Trasa syntetyczna z sejsmogramu wg T. Solarskiego (materia³y niepublikowane)

Fig. 5. Seismic cross-section through the Lubiatów oilfield — SW slope of carbonate platform on the Grotów Peninsula (Miêdzy-chód–Sieraków 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 2002). Pa — Lower Rotliegend, A1D — Lower Anhydrite, A1g — Upper Anhydrite, A2 — Basal Anhydrite, DT — sonic log. Other explanations as in Fig. 3. Synthetic trace from seismogram by T. Solarski (unpublished)

Buszewo-8 Ró¿añsko-2 Ró¿añsko-3K Ró¿añsko-1/1A Barnówko-4 Barnówko-7

A

Dzieduszyce-2 Dzieduszyce-1 3240 3180 3230 3220 3200 3240 Bogdaniec-1 1km RÓWNIA BASENOWA BASIN FLOOR Chartów-6 zasiêg wystêpowania granicy sejsmicznej Ca2str

extent of the Ca2str seismic horizon 1km otwór wiertniczy borehole przypuszczalny kierunek przemieszczania siê redeponowanego materia³u

probable direction of redepositional material transport

dyslokacje

dislocation

linie przekrojów sejsmicznych pokazanych na ryc. 3 i ryc. 8

seismic lines shown on Fig. 3 and Fig. 8

KRA WÊD PLA TFORMY WÊGLANOWEJ CARBONA TE PLA TFORM MARGIN Chartów-6

B

C

1km 3240 3230 3230 3220 3200 3250 3250 2920 2940 2960 2980 3000 3020 3040 3060 3080 3100 3340 3320 3300 3280 3220 RÓWNIA BASENOWA BASIN FLOOR RÓWNIA BASENOWA BASIN FLOOR PODNÓ¯E STOKU PLATFORMY WÊGLANOWEJ TOE-OF-SLOPE PLATFORMA WÊGLANOWA CARBONATE PLATFORM PLATFORMA WÊGLANOWA CARBONATE PLATFORM PLATFORMA WÊGLANOWA CARBONATE PLATFORM 2900 2880

C

Ryc. 6. Fragmenty map strukturalnych granicy sejsmicznej Z2 sk³onów platform i mikroplatform wêglanowych: A — obiekt Dyszno na wschodnim sk³onie platformy gorzowskiej, miêdzy z³o¿ami Ró¿añsko i BMB (zdjêcia sejsmiczne Ró¿añsko 3D — Geofizyka Toruñ 1994 i Barnówko–Lubiszyn 3D, Geofizyka Toruñ, 1996), rejon I na ryc.1; B — obiekt Bogdaniec na po³udniowym sk³onie plat-formy gorzowskiej, na S od z³o¿a ropy naftowej Dzieduszyce (zdjêcie sejsmiczne Dzieduszyce–Stanowice 3D, Geofizyka Toruñ, 1997), rejon II na ryc. 1; C — obiekt ¯abice na po³udniowym sk³onie mikroplatformy Górzyca–Chartów (zdjêcie sejsmiczne Chartów W 3D, Geofizyka Toruñ, 2003), rejon VI na ryc.1. Charakterystyczny uk³ad izohips, przypominaj¹cy jêzor osuwiska, pokrywa siê czêœciowo z zasiêgiem wystêpowania ujemnego refleksu Ca2str

Fig. 6. Fragments of structural maps of the Z2 seismic boundary of carbonate platform and microplatform slopes: A — Dyszno pro-spect on the eastern slope of the Gorzów Platform, between BMB and Ró¿ansko deposits (Ró¿añsko 3D seismic survey — Geofizyka Toruñ, 1994 and Barnówko–Lubiszyn 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 1996), area I in Fig. 1; B — Bogdaniec object on the southern slope of the Gorzów Platform, south of the Dzieduszyce oilfield (Dzieduszyce–Stanowice 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 1997), area II in Fig. 1; C — ¯abice prospect on the southern slope of the Górzyca–Chartów microplatform (Chartów W 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ, 2003), area VI in Fig. 1. Characteristic pattern of isohypses, resembling a landslide tongue, partly overlapping the extent of the Ca2str negative reflection wave occurrence

‘refleks dodatni Ca2sp, powstaj¹cy na kontakcie porowatych utworów Ca2 oraz kompleksu sk³adaj¹cego siê z warstwy nieporowatego dolomi-tu (lub wapienia) w sp¹gu Ca2 i anhydrydolomi-tu górnego Werry (A1g).

Typowy zapis sejsmiczny wystêpuj¹cy w z³o¿u Lubia-tów („zapis lubiatowski”), porównany z tras¹ syntetyczn¹ wygenerowan¹ na podstawie profilowania gêstoœciowego RHOB i akustycznego DT w otworze Lubiatów-1, przed-stawia rycina 5. Nale¿y jednak pamiêtaæ, ¿e ujemny refleks Ca2str mo¿na pomyliæ z dolnym ekstremum bocznym refleksu Z2 (ang. side lobe), dlatego te¿ w celu pewniejszej identyfikacji porowatych dolomitów Ca2 u podnó¿a plat-form wêglanowych, o mi¹¿szoœci 20 m, konieczne jest, aby wystêpowa³ pe³en zestaw tych refleksów.

Odró¿nienie ekstremum bocznego od rzeczywistego ujemnego refleksu Ca2str teoretycznie wydaje siê byæ sto-sunkowo proste, poniewa¿ bezwzglêdna wartoœæ jego amplitudy nie powinna przekraczaæ 30–40% amplitudy refleksu g³ównego (Brown, 1999). Niestety, z uwagi na interferencjê refleksów Z2, Ca2str i Ca2sp, a tak¿e doœæ czê-ste nak³adanie siê refleksów krotnych, nie zawsze jest to mo¿liwe.

Potencjalne pu³apki litologiczne w utworach dolomi-tu g³ównego u podnó¿a platform i mikroplatform wêgla-nowych identyfikuje siê na podstawie mapy granicy refleksyjnej Ca2str oraz map amplitudowych opracowy-wanych w ramach analizy litofacjalnej utworów Ca2 (Górski, 1997; Górska & £ukaszewski, 2003a, b; Górska & Burek, 2005; Górska & Pi¹tek, 2006; Pi¹tek & Kasprzyk, 2008), tj.:

‘ekstrakcji amplitud dla granicy refleksyjnej Ca2str, ‘ekstrakcji amplitud dla granicy refleksyjnej Ca2str (PreSTM — migracja czasowa przed sk³a-daniem),

‘œrednich wartoœci amplitud w interwale Z2–Ca2str, ‘œrednich wartoœci amplitud w interwale Z2–Ca2str

(PreSTM — migracja czasowa przed sk³adaniem),

‘bezwzglêdnych sumarycznych wartoœci amplitud w stropie i sp¹gu dolomitu g³ównego (ang. composite

amplitude),

a tak¿e analizy wyników trójwymiarowej inwersji sejs-micznej opracowanych w formie map:

‘porowatoœci inwersyjnych w interwale dolomitu g³ównego,

‘porowatoœci inwersyjnych w interwale dolomitu g³ównego (PreSTM — migracja czasowa przed sk³adaniem).

Kryterium geometryczne (morfologiczne)

Niemal wszystkie obiekty u podnó¿a platform i mikro-platform wêglanowych, w których nawiercono mi¹¿sze i porowate utwory dolomitu g³ównego (litosomy Ca2), maj¹ charakterystyczn¹ geometriê budowy przestrzennej. Wspólne typowe cechy geometryczne tych litosomów daje siê zaobserwowaæ zarówno na przekrojach sejsmicznych, jak i mapach strukturalnych. Na tych ostatnich widoczny jest charakterystyczny sto¿kowy lub „kroplowaty” kszta³t izohips, przypominaj¹cy jêzor osuwiska (ryc. 6). Przy obserwacji takich „osuwisk” pomocna jest trójwymiarowa wizualizacja platform pokazana na rycinie 7. Fakt ten wydaje siê przemawiaæ za redepozycyjn¹ genez¹ tego typu form, wed³ug której powsta³y one w wyniku przemieszcza-nia siê materia³u ziarnistego z przykrawêdziowej bariery oolitowej (Jaworowski & Miko³ajewski, 2007; S³owakie-wicz & Miko³ajewski, 2009).

Na przekrojach sejsmicznych prostopad³ych do kra-wêdzi platformy geometria sk³onu platform wêglano-wych, u podnó¿a których wystêpuj¹ interesuj¹ce nas litosomy Ca2, wyra¿ona jest charakterystycznym prze-biegiem granic sejsmicznych Z2 i Ca2str (ryc. 3A, C; 5; 6A; 7A; 8A; 9A, B):

‘od krawêdzi platformy do równi basenowej granica Z2 ma profil zbli¿ony do „roz³o¿onego fotela”, ‘litosom Ca2 (i refleks Ca2str od niego pochodz¹cy)

wystêpuje pod charakterystycznym wyp³aszczeniem granicy sejsmicz-nej Z2,

‘nad czo³em litosomu Ca2 wystêpuje wyraŸne ugiêcie granicy sejsmicz-nej Z2.

Z kolei na przekrojach równo-leg³ych do krawêdzi platformy widocz-ne jest wyraŸwidocz-ne zgrubienie kompleksu A2–Ca2–A1g (ryc. 3B; 8B).

Trudno nie zauwa¿yæ, ¿e geometria sk³onu platform, u podnó¿a których nie potwierdzono obecnoœci litosomów Ca2, ró¿ni siê od opisanej. Przede wszystkim nie obserwuje siê w takich przypadkach charakterystycznego wy-p³aszczenia granicy sejsmicznej Z2, która zapada jak równia pochy³a od dolnej krawêdzi klifu do podstawy sk³onu platformy (ryc. 4; 9C, D).

W analizie porównawczej geome-trii sk³onów platform bardzo wa¿ne jest, aby przekroje sejsmiczne mia³y jednakow¹ lub zbli¿on¹ skalê pionow¹ i poziom¹, gdy¿ tylko wtedy mo¿na ³atwo odró¿niæ przekroje, na których wymienione cechy granic

sejsmicz-obiekt Dyszno Dyszno prospect z³o¿e gazu RÓ¯AÑSKO RÓ¯AÑSKO gas field z³o¿e gazu RÓ¯AÑSKO RÓ¯AÑSKO gas field obiekt Klêpin Klêpin prospect

z³o¿e ropy naftowej BMB

BMB oil field z³o¿e ropy naftowej

BMB

BMB oil field

Ryc. 7. Trójwymiarowa wizualizacja stropu anhydrytu podstawowego (A2) w zachod-niej czêœci platformy gorzowskiej (interpretacja — Geofizyka Toruñ, 1994–1997, opra-cowanie graficzne P. Kutek, niepublikowane). Obiekty: Dyszno — na sk³onie platformy wêglanowej miêdzy z³o¿ami BMB i Ró¿añsko i Klêpin — na SW od z³o¿a BMB przy-pominaj¹ jêzory osuwiskowe

Fig. 7. Three-dimensional visualisation of the top of Basal Anhydrite (A2) in western part of the Gorzów Platform (interpretation — Geofizyka Toruñ, 1994–1997, graphics by P. Kutek, unpublished). Prospects: Dyszno (on carbonate platform slope between BMB and Ró¿añsko) and Klêpin (SW of BMB deposit looking like the landslide tongues)

Na1

Na2

Z2

Ca2str

2800 2900 3000 3100

N

S

Z2

Ca2sp

3000 3100

E

W

Na1

Ca2sp

Ca2str

Z2

Na2

Ch-6

m p.p.m. meters below sea level

m p.p.m. meters below sea level

A

B

1 km

1 km

Ryc. 8. Przekroje sejsmiczne przez obiekt ¯abice na po³udniowym sk³onie mikroplatformy Górzyca–Chartów (zdjêcie sejsmiczne Chartów W, Geofizyka Toruñ 2003): przekrój prostopad³y (A) i równoleg³y (B) do krawêdzi platformy. Lokalizacja przekrojów na ryc. 6C. Objasnienia patrz ryc. 3

Fig. 8. Sesmic cross-section through the ¯abice prospect on southern slope of the Górzyce-Chartów microplatform (Chartów W 3D seismic survey, Geofizyka Toruñ 2003): cross-sections perpendicular (A) and parallel (B) to the platform margin. Localization of cross-sections as in Fig. 6C. For explanations see Fig. 3

Na1 równia basenowa basin floor anhydryty PZ1 “klin” szumów i artefaktów PZ1 anhydrites noises and artefacts

“wedge”

dolny side lob refleksu Z2 lower side lob

of Z2 reflex Na1 Na1 Ca2sp Ca2str Z2 równia basenowa basin floor równia basenowa basin floor stok platformy platform slope stok platformy platform slope platforma wêglanowa carbonate platform platforma wêglanowa carbonate platform wyp³aszczone podnó¿e stoku z litosomem Ca2 quasi-flatten toe-of-slope with Ca2 lithosome

wyp³aszczone podnó¿e stoku z litosomem Ca2

quasi-flatten toe-of-slope with Ca2 lithosome

Na1

A

B

C

D

stromy klif steep cliff stromy klif steep cliff anhydryty PZ1 “klin” szumów i artefaktów PZ1 anhydrites noises and artefacts

“wedge”

stromy klif steep cliff

dolny side lob refleksu Z2 lower side lob

of Z2 reflex

Ryc. 9. Schemat geometrii sk³onu platformy wêglanowej: A — rejon z³o¿a ropy naftowej Lubiatów (por. ryc. 5); B — rejon obiektu Bog-daniec (por. ryc. 3A); C — wschodni sk³on mikroplatformy Krobielewka, w rejonie otworu Leszczyny-1/1K (por. ryc. 4A); D — pó³nocno-wschodni sk³on mikroplatformy Sulêcina, w rejonie otworu Wêdrzyn-1 (por. ryc. 4B). Objasnienia patrz ryc. 3

Fig. 9. Geometry of slope of the carbonate platform: A — Lubiatów oilfield area (see Fig. 5); B — Bogdaniec prospect area (see Fig. 3A); C — eastern slope of the Krobielewko microplatform in area of Leszczyny-1/1K well (see Fig. 4A); D — north-eastern slope of the Sulêcin microplatform in area of Wêdrzyn-1 well (see Fig. 4B). For explanations see Fig. 3

nych Z2 i Ca2str wystêpuj¹, od tych, które s¹ tych cech pozbawione. Nale¿y równie¿ nadmieniæ, ¿e analiza ta jest znacznie utrudniona, kiedy strefa sk³onu i jego podnó¿a jest zaburzona tektonicznie, jak to ma czêsto miejsce, np. wzd³u¿ wschodniego sk³onu pó³wyspu Grotowa i u pod-nó¿a platformy Ca2 miêdzy Chrzypskiem a Pniewami (Pi¹tek & Kasprzyk, 2008).

Wobec niejednoznacznoœci kryterium sejsmogeolo-gicznego kryterium geometryczne mo¿e pozwoliæ na typo-wanie lub wykluczanie rejonów wystêpowania poten-cjalnych pu³apek naftowych w utworach dolomitu g³ówne-go u podnó¿a platform i mikroplatform wêglanowych.

Podsumowanie i wnioski poszukiwawcze

Wyniki dotychczasowej prospekcji pu³apek z³o¿owych w utworach dolomitu g³ównego w strefie sk³onowej plat-form i mikroplatplat-form wêglanowych w œrodkowo-zachod-niej Polsce stanowi¹ pokaŸny materia³ badawczy, który w po³¹czeniu z danymi archiwalnymi wymaga bardzo szcze-gó³owej i interdyscyplinarnej analizy. Jej celem powinno byæ oczywiœcie skuteczniejsze lokowanie ewentualnych kolejnych otworów poszukiwawczych w tej wci¹¿, jak siê wydaje, perspektywicznej strefie.

Analiza sejsmogramów syntetycznych wykonana w tych otworach jednoznacznie wykaza³a, ¿e refleksy sej-smiczne wystêpuj¹ce bezpoœrednio pod granic¹ Z2 (ryc. 4): ujemny (w przypadku otworu Wêdrzyn-1 bardzo sil-ny) — interpretowany jako Ca2str i, poni¿ej, dodatni — interpretowany jako Ca2sp, nie s¹ zwi¹zane z utworami dolomitu g³ównego. A zatem interpretacja zapisu sej-smicznego na etapie projektowania tych otworów by³a b³êdna. Nale¿y w tym miejscu zadaæ pytanie: czy pomy³ki tej mo¿na by³o unikn¹æ? Wydaje siê, ¿e tak, ale tylko w przypadku ca³kowitej pewnoœci, ¿e obserwowana odpo-wiedŸ sejsmiczna w interwale Ca2–A1g to odbicia typu

side lob albo artefakty. Niestety, pewnoœci takiej nie by³o.

Dopiero wymienione otwory, jako „modelowo negatyw-ne” (ryc. 4A, B; 9C, D), dostarczy³y informacji na temat profili utworów dolomitu g³ównego, która w korelacji z odpowiadaj¹c¹ im geometri¹ sk³onu platformy i w powi¹zaniu z teori¹ redepozycyjn¹ powstawania litoso-mów Ca2, powinna pozwoliæ w przysz³oœci, wobec nie-jednoznacznoœci kryterium sejsmogeologicznego, wy-eliminowaæ tego typu pomy³ki.

Niestety, stosowanie kryterium geometrycznego, co trzeba wyraŸnie podkreœliæ, nie gwarantuje odkrycia z³o¿a w utworach dolomitu g³ównego w strefie sk³onu platformy. Kryterium to powinno jednak poprawiæ detekcjê litoso-mów Ca2 jako potencjalnych pu³apek strukturalno-litolo-gicznych. Zagadnienie predykcji charakteru nasycenia w tego typu pu³apkach wykracza poza ramy niniejszego arty-ku³u i zostanie omówione w kolejnej publikacji przygoto-wywanej do druku. W opisywanych warunkach sejs-mogeologicznych i na obecnym poziomie technologii, metody sejsmiczne nie s¹ w stanie skutecznie rozwi¹zaæ tego problemu. Obecnie, jedynym wsparciem mo¿e byæ analiza kryterium geochemicznego i, prawdopodobnie, strukturalnego.

Autorzy dziêkuj¹ Kolegom z Departamentu Poszukiwania Z³ó¿ PGNiG SA w Warszawie za mo¿liwoœæ wykorzystania materia³ów z prezentacji multimedialnej dotycz¹cej rejonu plat-formy gorzowskiej, a tak¿e Kole¿ankom i Kolegom z PGNiG SA z Oddzia³u w Zielonej Górze za udostêpnienie materia³ów z

pre-zentacji multimedialnej dotycz¹cej rejonu mikroplatform Górzycy–Chartowa i Sulêcina.

Literatura

ANTONOWICZ L. (red.) 2000 — Poszukiwanie pu³apek z³o¿owych u podnó¿a bariery dolomitu g³ównego. Arch. PGNiG SA, Warszawa. BROWN A.R. 1999 — Interpretation of three-dimensional seismic

data. 5th

edition. AAPG Memoir 42. Tulsa, Oklahoma.

CLARK D.N. 1980 — The sedimentology of the Zechstein-2 Carbona-te Formation of easCarbona-tern Drenthe, the Netherlands. Contr. Sediment., 9:131–165.

GÓRSKA W. & BUREK G. 2005 — Opracowanie badañ sejsmicznych 3D Goszczanowo–Grotów. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

GÓRSKA W. & £UKASZEWKI M. 2003a — Opracowanie badañ sej-smicznych 3D rejon: Miêdzychód–Sieraków (II etap interpretacji). Arch. PGNiG SA, Warszawa.

GÓRSKA W. & £UKASZEWKI M. 2003b — Opracowanie badañ sej-smicznych 3D rejon: Chartów W. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

GÓRSKA W. & PI¥TEK J. 2006 — Opracowanie badañ sejsmicznych 3D rejon: Krobielewko–Lubiatów (powi¹zanie z rejonem Goszczanowo–Gro-tów) — reinterpretacja. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

GÓRSKI M. (red.) 1997 — Opracowanie badañ sejsmicznych 3D rejon: Dzieduszyce–Stanowice. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

GÓRSKI M., KRÓL E., KUNICKA-GÓRSKA W., TRELA M. & URBAÑSKA H. 1999 — Wydzielenie pu³apek wêglowodorów w utworach poziomu dolomitu g³ównego poprzez rozpoznanie zmian lito-facjalnych i strukturalnych na podstawie zintegrowanej interpretacji sejsmiki 3D i danych otworowych w rejonie Gorzowa. Prz. Geol., 47, 12: 1080–1095.

JAWOROWSKI K. & MIKO£AJEWSKI Z. 2007 — Oil- and gas sedi-ments of the Main Dolomite (Ca2) in the Miêdzychód region: a deposi-tional model and the problem of the boundary between the second and third depositional sequences in the Polish Zechstein Basin. Prz. Geol., 55, 12/1: 1017–1036.

KARNKOWSKI P. 1999 — Oil and gas deposits in Poland. Geosynop-tics society GEOS. Cracow.

KWOLEK K. (red.) 2007 — Projekt prac geologicznych dla wierceñ poszukiwawczych w utworach dolomitu g³ównego u podnó¿a platfor-my wêglanowej Krobielewka. Arch. PGNiG SA, Warszawa. MACHEL H.G. 2005 — Investigations of burial diagenesis in car-bonate hydrocarbon reservoir rocks. Geosci. Canada, 32, 3: 103–128.

MAZZULLO S.J. & HARRIS P.M. 1992 — Mesogenetic dissolution: its role in porosity development in carbonate reservoirs. AAPG Bull., 76, 5: 607–620.

PI¥TEK J. & KASPRZYK H. 2008 — Opracowanie badañ sejsmicz-nych: Sieraków–Pniewy 3D. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

PIELA J. & MARCIÑSKI J. 1971 — Projekt badañ geologicznych za rop¹ naftow¹ i gazem ziemnym w rejonie Sulêcina. Arch. PGNiG SA, Warszawa.

S£OWAKIEWICZ M. & MIKO£AJEWSKI Z. 2009 — Sequence stra-tigraphy of the Upper Permian Zechstein Main Dolomite carbonates in Western Poland: a new approach. J. Petrol. Geol., 32, 3: 215–234. WAGNER R., DYJACZYÑSKI K., PAPIERNIK B., PERYT T.M. & PROTAS A. 2000 — Mapa paleogeograficzna dolomitu g³ównego (Ca2). [W:] Kotarba M.J. (red.) Bilans i potencja³ wêglowodorowy dolomitu g³ównego basenu permskiego Polski. Arch. WGGiOŒ AGH, Kraków. ZDANOWSKI P. 2003a — Lowstand systems tract deposition of the

Main Dolomite in the Gorzów region (Polish Zechstein Basin). [In:] 2nd

IAS Meeting of Sedimentology, Opatija: 225.

ZDANOWSKI P. 2003b — Lowstand fans and wedges of the Main Dolomite in the Gorzów Wielkopolski region Polish Zechstein Basin).

[In:] 12th

Bathurst Meeting International Conference of Carbonate Sedi-mentologists. 8–10 July, Durham: 116.

ZDANOWSKI P. 2004a — Stratygrafia sekwencji dolomitu glównego (cechsztynu) w rejonie gorzowskim ze szczególnym uwzglednieniem utworów LST. [In:] VIII National Meeting of Sedimentologists, Polish Sedimentological Conference. 21–24 June, Zakopane: 133.

ZDANOWSKI P. 2004b — Wide restricted lagoons (salinas) of the Main Dolomite as a final stage deposition of carbonate lowstand

sys-tems tracts in the Gorzów Wielkopolski region. [In:] 23rdIAS Meeting

of Sedimentology. 15–17 September, Coimbra: 291.

Praca wp³ynê³a do redakcji 14.10.2009 r. Po recenzji akceptowano do druku 12.01.2010 r.