2002a, b, 2003). G³êbokoœæ wystêpowania naturalnych zbiorników geotermalnych w ska³ach mezozoicznych waha siê od 1000 do 4500 m. Ca³kowite zasoby energii cieplnej w utworach mezozoicznych znajduj¹cych siê pod ka¿d¹ gmin¹ województwa ³ódzkiego zosta³a oszacowana (Soko³owski & Kempkiewicz, 2001) na 10 873 mln tpu. Wody te mog¹ byæ wykorzystane nie tylko do produkcji energii w zak³adach geotermalno-gazowych, ale i do celów leczniczo-rehabilitacyjnych (Maci¹g i in., 2000), rolni-czych i rekreacyjnych.
Przez region ³ódzki przebiega jeden z g³ównych line-amentów obszaru Polski, ci¹gn¹cy siê od Szczecina, przez Rzeszów po Kosów (Ukraina). Jest to strefa o kierunku NW–SE, sk³adaj¹ca siê z szeregu równoleg³ych do siebie elementów linijnych (Graniczny & Mizerski, 2003). Lineament ma z pewnoœci¹ genezê tektoniczn¹, gdy¿ w wielu miejscach pokrywa siê z istniej¹cymi uskokami, lub strefami zluŸnieñ tektonicznych w obrêbie utworów kompleksu lara-mijskiego (Po¿aryski, 1970, 1986). Lineament jest tak¿e udo-kumentowany na przekrojach geofizycznych (Guterch & Lewandowska-Marciniak, 1983) Jego wystêpowanie w osi niecki szczeciñsko-³ódzko-miechowskiej mo¿e jednak sugero-waæ jego wp³yw na subsydencjê i sedymentacjê w czasie for-mowania siê kompleksu laramijskiego. Obecnoœæ szeregu, kulisowo u³o¿onych lineamentów, czytelnych równie¿ w regionie ³ódzkim, sugeruje, ¿e lineament Szczecin–Kosów jest wielk¹, prawoskrêtn¹, przesuwcz¹ stref¹ uskokow¹ (Doktór i in., 1988). Analiza rozk³adu mi¹¿szoœci i facji utworów mezo-zoicznych po obu stronach lineamentu sugeruje jednak, ¿e wzd³u¿ tego roz³amu pierwotnie nastêpowa³y ruchy pionowe.
Wa¿nym zagadnieniem, wymagaj¹cym dalszych badañ s¹ ruchy neotektoniczne zachodz¹ce na obszarze regionu ³ódzkiego, jak te¿ m³ode ruchy tektoniczne zwi¹zane z
przenoszeniem naprê¿eñ nasuwaj¹cych siê ku pó³nocy Karpat na przedpole, jak równie¿ precyzyjna ocena wp³ywu czasz l¹dolodów plejstoceñskich na deformacje tektoniczne utworów plejstoceñskich i ich pod³o¿a.
Literaura
CIESLIÑSKI S. 1958 — Nowe dane o stratygrafii albu, cenomanu i dolnego turonu okolic Burzenina nad Wart¹. Kwart. Geol., 2: 801–806. DOKTÓR S., GRANICZNY M. & PO¯ARYSKI W. 1988 — The main photolineaments of Poland and the surrounding areas and their connec-tion with geology. Biul. Inst. Geol., 359: 61–70.
GRANICZNY M. & MIZERSKI M. 2003 — Lineamenty na zdjêciach satelitarnych Polski — próba podsumowania. Prz. Geol., 51: 474–482. GUTERCH A. & LEWANDIOWSKA-MARCINIAK H. 1983 — Sej-smicznoœæ Polski. Fizyka i ewolucja wnêtrza Ziemi. PWN, Warszawa. MACI¥G A., MARCISZEWSKI A. & RANDAK M. 2000 — Mo¿li-woœci wykorzystania wód geotermalnych na terenie miasta Poddêbice. VIII kurs PSG nt. Metodyka i technologia uzyskiwania uzytecznej energii geotermalnej z pojedynczego otworu wiertniczego. Sucha Beskidzka 8–9 czerwca 200 r.: 79–92.
PO¯ARYSKI W. 1970 — Rowy tektoniczne kimeryjskie na tle ewolu-cji strukturalnej Ni¿u Polskiego. Kwart. Geol., 14: 271–279.
PO¯ARYSKI W. 1986 — Waryscyjski etap platformowego rozwoju tektonicznego centralnej Europy. Prz. Geol., 34: 117–127. SOKO£OWSKI J. & KEMPKIEWICZ K. 2001 — Mo¿liwoœci wykorzystania energii geotermalnej w £odzi i województwie ³ódzkim. Techn. Posz. Geol., 210: 3–13.
TRZEPIERCZYÑSKI J. 2001 — Pozycja wêgli brunatnych na tle geo-synoptyki utworów trzeciorzêdowych województwa ³ódzkiego. Techn. Posz. Geol., 208: 3–12.
TRZEPIERCZYÑSKI J. 2002a — Struktura megakompleksu kredowe-go województwa ³ódzkiekredowe-go dla potrzeb geosynoptycznych (cz. I). Techn. Posz. Geol., 213–214: 69–82.
TRZEPIERCZYÑSKI J. 2002b — Geosynoptyka potencja³u z³o¿owe-go megakompleksu kredowez³o¿owe-go województwa ³ódzkiez³o¿owe-go (cz. II). Techn. Posz. Geol., 215: 27–35.
Mapa geoœrodowiskowa Polski w skali 1 : 50 000 — pomoc w zarz¹dzaniu
i ekorozwoju na szczeblu regionalnym
Ma³gorzata Sikorska-Maykowska*
Obserwowane wzrastaj¹ce zainteresowanieinforma-cjami geoœrodowiskowymi w Polsce wynika zarówno z coraz wiêkszej œwiadomoœci ekologicznej spo³eczeñstwa, jak i z wymagañ stawianych przez obecnie obowi¹zuj¹ce ustawodawstwo (prawo ochrony œrodowiska, prawo wod-ne, prawo geologiczne i górnicze, ustawa o odpadach, usta-wa o zagospodarowaniu przestrzennym, prawo budowlane, prawo ochrony przyrody). Oprócz spe³niania wymaganych standardów jakoœci œrodowiska akty prawne okreœlaj¹ wymagania dotycz¹ce wykonywania szeregu opracowañ bezpoœrednio lub poœrednio odnosz¹cych siê do œrodowiska naturalnego cz³owieka. Dlatego te¿ ca³oœæ zagadnieñ, jakie zawiera Mapa geoœrodowiskowa Polski w
skali 1 : 50 000, jest przedstawiana w odniesieniu do
aktu-alnie obowi¹zuj¹cego prawa.
Opracowywane warstwy tematyczne mapy kierowane s¹ do szerokiego grona odbiorców, w tym do jednostek zaj-muj¹cych siê zarz¹dzaniem œrodowiskiem i planowaniem przestrzennym realizowanym przez administracjê
publiczn¹ szczebla powiatowego i wojewódzkiego, któ-rych zakres dzia³ania jest zwi¹zany przede wszystkim z:
ochron¹ œrodowiska,
strategi¹ rozwoju i zagospodarowania przestrzennego, rozwojem regionalnym,
zarz¹dzaniem kryzysowym, zarz¹dzaniem zlewniami, inwestycjami i infrastruktur¹, rolnictwem i leœnictwem.
Mapa geologiczno-gospodarcza Polski w skali 1 : 50 000
(MGGP) jest wykonywana przez Pañstwowy Instytut Geo-logiczny od roku 1997. Po 5 latach od edycji pierwszych arkuszy, rozpoczêto jej aktualizacjê z jednoczesnym roz-szerzeniem o now¹ warstwê informacyjn¹: Zagro¿enia powierzchni ziemi. Zaktualizowane arkusze, wzbogacone o nowe zagadnienia, edytowane s¹ pod nazw¹: Mapa
geo-œrodowiskowa Polski w skali 1 : 50 000 (MGP) w formie
dwóch plansz: Plansza A — zawiera ca³oœæ zaktualizowa-nej treœci Mapy geologiczno-gospodarczej Polski, Plansza B — zawiera nowe warstwy tematyczne.
Informacje, jakie zawarte s¹ na Planszy A mo¿na zesta-wiæ w czterech podstawowych grupach tematycznych:
z³o¿a kopalin oraz górnictwo i przetwórstwo kopalin, 1003
Przegl¹d Geologiczny, vol. 52, nr 10, 2004
*Pañstwowy Instytut Geologiczny, ul. Rakowiecka 4, 00-975 Warszawa
wody powierzchniowe i podziemne, warunki pod³o¿a budowlanego, ochrona przyrody i zabytków kultury.
W zwi¹zku z tym, ¿e Mapa geologiczno-gospodarcza
Polski jest wykonywana i rozpowszechniana ju¿ od oœmiu
lat oraz, ¿e ma swoj¹ bibliografiê, g³ówna uwaga zostanie tu zwrócona na now¹ tematykê przedstawian¹ na Planszy B
Mapy geoœrodowiskowej Polski.
Warstwa tematyczna Geochemia œrodowiska obejmuje przetworzone zasoby danych PIG z zakresu geochemii dotycz¹ce gleb i osadów wodnych (Sikorska-Maykowska & Strzelecki, 2001; Instrukcja ..., 2002). Na mapie jest przedstawiana: lokalizacja miejsc opróbowania, zanie-czyszczenia gleb metalami ciê¿kimi, zaniezanie-czyszczenia gleb pierwiastkami promieniotwórczymi, zanieczyszczenia gleb zwi¹zkami organicznymi, zanieczyszczenia osadów wodnych metalami ciê¿kimi, wielkoœæ emanacji radono-wych, klasyfikacja gleb w nawi¹zaniu do Rozporz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dn. 9 wrzeœnia 2002 r. w sprawie standardów jakoœci gleb oraz standardów jakoœci ziemi, oraz klasyfikacja osadów wodnych w nawi¹zaniu do Roz-porz¹dzenia Ministra Œrodowiska z dnia 16 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów oraz stê¿eñ substancji, które powo-duj¹, ¿e urobek jest zanieczyszczony.
Celem opracowania warstwy Sk³adowanie odpadów (Sikorska-Maykowska i in., 2003; Sikorska-Maykowska & Dobak, 2004) jest wskazanie terenów predysponowa-nych do lokalizowania w ich obrêbie sk³adowisk odpadów, przy jednoczesnym respektowaniu ograniczeñ wyni-kaj¹cych z wymagañ ochrony œrodowiska przyrodniczego. Obszary te powinny spe³niaæ kryteria lokalizacji sk³ado-wisk odpadów zgodnie z ustaleniami zawartymi w Ustawie o odpadach z dn. 27 kwietnia 2001 r. oraz w Rozporz¹dze-niu Ministra Œrodowiska z dn. 24 marca 2003 r. w sprawie szczegó³owych wymagañ dotycz¹cych lokalizacji,
budo-wy, eksploatacji i zamkniêcia, jakim powinny odpowiadaæ poszczególne typy sk³adowisk odpadów. Obszary wytypo-wane w ramach tej warstwy tematycznej powinny byæ uwzglêdniane przy typowaniu wariantów lokalizacyjnych nie tylko sk³adowisk odpadów, ale równie¿ na etapie uzgadniania warunków zabudowy i zagospodarowania terenu przy rozpatrywaniu lokalizacji obiektów szczegól-nie uci¹¿liwych dla œrodowiska i zdrowia ludzi oraz obiek-tów mog¹cych pogorszyæ stan œrodowiska. Oprócz uwzglêdnienia ograniczeñ prawnych, odnosz¹cych siê do tego typu inwestycji, przedstawiane na mapie obszary potencjalnej lokalizacji sk³adowisk obejmuj¹ równie¿ zasiêgi wystêpowania w pod³o¿u warstwy utworów s³abo przepuszczalnych, stanowi¹cych dobr¹ naturaln¹ izolacjê dla po³o¿onych ni¿ej poziomów wodonoœnych. Przedsta-wiane przyk³ady Mapy geoœrodowiskowej Polski pochodz¹ z arkusza Kutno (Koz³owska, 2004).
Na zakoñczenie nale¿y dodaæ, ¿e Mapa geoœrodowiskowa
Polski, bêd¹ca de facto baz¹ danych geoœrodowiskowych,
bêdzie nadal rozbudowywana o nowe warstwy tematyczne i trwaj¹ prace nad nowym systemem jej aktualizacji.
Literatura
Instrukcja opracowania i aktualizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1 : 50 000, 2002 — Pañstw. Inst. Geol.
KOZ£OWSKA O. 2004 — Mapa geoœrodowiskowa Polski w skali 1 : 50 000, ark. Kutno, warstwa tematyczna „Sk³adowanie odpadów”. Pañstw. Inst. Geol.
SIKORSKA-MAYKOWSKA M. & DOBAK P. 2004 — Aneks do Instrukcji opracowania i aktualizacji Mapy geologiczno-gospodarczej Polski w skali 1 : 50 000 — wykonanie warstwy tematycznej Sk³ado-wanie odpadów. Pañstw. Inst. Geol.
SIKORSKA-MAYKOWSKA M. & STRZELECKI R. 2001 — Geoche-mia œrodowiska — propozycja nowej tematyki na Mapie geologicz-no-gospodarczej Polski. Prz. Geol., 49: 698–701.
SIKORSKA-MAYKOWSKA M., STRZELECKI R., GRABOWSKI D. & KOZ£OWSKA O. 2003 — Sk³adowanie odpadów — propozycja nowej tematyki na Mapie geoœrodowiskowej Polski. Prz. Geol., 51: 308–310.
1004
