Poziom spirialisowy w tortonie przedgórza Karpat

To samo,

ohoć

w

mniejszym stapn:i.u,

możemy ·Obserwować

w

s:pą~gu

profili

wszystkiich 3

grup.

Węgli

brunatn.YJCh joest

tu

mało,

ich

pokłady są cieńsze

i

zaJlll'iiast

nich

często "Wy\S!tępują na-muły

i

:ily.

Ma

tu

IPI"ZYiPuszcż.aln:ie pewne

!Zinar

crenie falkt,

że

nie

wszystkile prof.ile

prz.ebiły

mdlooen.

Największe .róż,nire .międiz:y

grupami

obser-WIUjenny

w

występowaniu środlwwe:go

poziomu

il~węgli.SJte,go. Stqpień

·

jego

wy'kszJtałcenia

jest

rócżmy. Węgle brunatbile występują

:w

:nim .jedn~

obficiej

.rrilż

w

poz.i>omie spągowym.

W

grupie

I (piasu:z.ystej)

.

, jak

już

:lJaiZOOJC,ZO-no, obserWujemy

je~go wyraźny śl.ad

w

tr.zooh profiila~ po1łożonych

w

oen:trum

obszaru.

Ob-SZ<all' ten zreszJtą

wyik,alzuje

du0e

podobieństwo

do re jOlilu PoznOOlliJa

leżące~go

na

.

gr:aJnicy

dwóch

prowi!łlcji

lillx>logiczny.qh

ii

~

III.

W :następnych

dwóoh

~gru~pach:

H

·

i

III,

por zirim środllrowy występuje wyraźniej~ il1ii€1ki~y

jednak ma

lte\nd€1Il1Cję do

pmesuWiail'lia

się

i

.

·to naijCZ~ęściej

w

ikie:runiku

pooilomu ,górnego

i

j!OOI;

wtedy

·tlr:udlny

do wydlz:iele-rrla.

Nalerży. wyraźnie rz.~aczyć, że

to,

co

jpOwie-dzi.alno, jest tyi]!lro

. próbą

OOIZlpcmi.OiinOIWail'liilaJ

i

po-rówtnaiillii<1

prof:iilów

.i gl"UJp

pod

kąrtlem

liiollogicz-.nym,

a.

nie

srbrattygM!f.iicrzmym.

Na

:ziakończ.elnlie jesrzJC:re kilka UIWlałg ogólnych dotyczących

p!l"ZYJPUisoozailnego

.k:ieru:ruku

tran-spor·tu

i

pochodzenia materiału

!kllastycmego.

W

ok:re6ie

sedymentaJcjd:

mioceńskiej

po-~.

meroroiJczna ;tego obszall'U

ule~atła

.powal!nym

ruchom

01bni!żlającym.

Nie

. były

one

wszędzie

równe,

w

ogóLnym jed!nalk obrazie

si:ln:iejsze

w

kieruniku ·

;pólnocnO-:zaohodn:im.

W

~u

z

tym

miąŻSZJooć

osadów

mi!oceń­

skich

l'IOOla

z

SE na NW. W iYJin

samym

ikie-,runilru S7Aedł iPJ:"óZY\plliSZIC~ai1nie

·

tmnsporl

marte-riału !ldastycznego. Dostarczał ,go obszar

sta-tych gór

i

wyży;n środkowopolskrob (głównie

piaskowce trdlasowe

i

juoojskie)

mte:nsy;wtn:ie

denudOIWia!Il~h

W\'3lkwt€lk

słabych

ruchów

tełkto­ ndczn.yoh,

spowroowan.ych

·wpływem

orogenezy

atlJpejsk!iej.

Sk:onsllruowa100 matpa

prow.im.cjj

litologiemych miocenu Wliel!kopol'Ski. zdaje

się

.potw.ierdzac

tę hi(poterz.ę.

Im

dalej

;

na zachód,

tym

hanxilziiej

1rósł ud:zilał ma1teria:jju

d061taroz'o-nego z

połudnlia (Sudety)

i

.północy (Skandy"

nawia).

I'lr7Jel,ma!W:La. talkże

za tym

zwiększająca si:ę

w

rtym

!kierunku

IZa'WiaJI'i;ość w

ooadacll

mu-slrowitu,

!którego :głównym módłem są kwaśne ska•ły jplwboirldk::rme

bog.aJte rw

potas zw~a

grr'l(lll1'iJty,

orarz;

w

mnd•ejszym stoprou liczne

sloo-zy

metalffiO!l"fioz.ne,

jak:

,gnejsy,

fy~lity, łupki

mUSkow~ :i!'bp. ·

SUMMARY

Hirtlherrto; the dcler.milnatii'On 'Od' InOil'!Pholog~ical as

weJ.ol as gool-og.ilcal boundan'ia<i of the brown ooaol

formaotion in the Wielik'OipiOilslka l'€1g'il(}n was very dmilcWt.

Ait the laiSit iiiJme, however, the odaita l()lbtai.ned from

30 prlliilas of the bOii'e-holles enalbled t10 perfoorm

s'UJC'h a d€ł1Jimlitation. 14 of these bore-4locles have

p'ier!Ced the Milolcene doei!)01Silt5 a!nld enoClllllnteored tlhe Olilg1ocene sediimenrtls or the l'IOOkls of Meos•ozoilc

su:b-sti'aitum, 13 in 1:Jur.n - in 80-90 per cent met

m

alil

probaobiO.ity the Mlioocene dapdsiots. Three bore-holeis reaahed the Mesozoile rocks w11lhlolut enoounteriing the Midclene seldimen.ts.

PE3,10ME

,l{o CHX rrop TPY.QHO 6biJIO rrposecTII Mop<PonorHtJec-Ime IIJIH reonomt~ecJme rpaHH~bi 6ypoyronbHbiX

<Pop-Ma~Hlł Ha TeppHTOpHH BeJIHKOH IlOJibllllł. IlonbiTKa

T.ai<OrO paCtJJieHeHIHI CTaJia B03MO>KHa JIHIIIb B llOCJie,Q-Hee speMH; 6naro.Qapn MaTepHaJiy, nonytJeHHOMY H3

30 IIpOqllłJiefi 6ypOBbiX CKBa>KHH. 113 BCeX CKBa>KHH

- 14 npo6yplłJIO MlłO~eH, yrJiy6JISłfiCb B OJIHrO~eHO· Bbie 06pa30BaHHSł, 13 IIO BCefi BepOHTHOCTH, .QOCTHr-JIO MlłO~eHOBbiX o6pa30BaHHfi B 80 - 900/o H 3

CKBa->KiłHbi .QOIIIJIIł AO Me3030fiCKHX nopO.Q, He BCTpeTHB

MlłO~eHOBbiX o6pa30BaHHfi.

HENRYK JURKIEWICZ, PIOTR KARNKOWSKI P. P. Poszukiwania Naftowe

POZIOM SPIRIALISOWY

W TORTONIE PRZEDGORZA KARPAT

· Z poziomu iłołupków iladlanhy!Qrytawyoh

(gra/bo-wianu) opisywane są w litet'aturze geologicznej

pol-skiej, czeskiej d radzieckiej lic:zme występowania

spi-riaJ:is6w. . ·· . ' , . . ·

W ZSRR poziom spixialisowy znany jest na dużych

przestrzeniach, bo ciągnie sdę od Półwyspu

Apsze-rońskiego przez obsz.aJI nadcozarnomorsk.i aż do ,

przed:-górza Karpat. Boz1iom ten jest uważany za baNizo

ważny Teper . W· poddale stratygraficZi!lym. miocenu.

Dysponując dużym materiałem porówtnawczym z wierceń wykonanych przez Przemysł Na,ftowy, mo··

żerny dość dokładnie nakraić zasięgi opisywanego ~iomu w rejonie przed'gór.za Kal'lpat. Sp1ma.lisy

wy-stępują tu w zewnętrznej, czyli niesfał!diowanej stre-fie miocenu (ryc. 1).

Znaczenie spi~ial:Ls6w dla stratygrafioi mi'OCenu

pod-kreśla dobLtnie W Krach (10) w pracy pt. "Uwagi

w sprawie podiziaiu miocenu Poł.ski", gd:zJie pisze.

"Spirialis valvatina, Spirialis stenogyroa i inne cha-24

rakterystyC2lile są dla basenów zilmkniłętych o sililej

.koncentracj-i ~'Oli w wodzie, sporadycmie ·występują

pod gipsami, a masowo oponad n.imi w g~abowian.ie

dolnym". ·

Inni badacze miocenu, jak: K. Kowalewski (6, 7), E. ŁUcżkowska · (12, 13),

s.

Alexandrowtiocz (1), Z. Kli~ 1(5), cwyuni€miadą ,ldiclzme · cwyst~a ~illisów wśród :fiauny Oibwortn'iiclowed

w

lii:hol!u·pkach

·Illadi!l(Ilhydil'y'1io!wyoh (~bolwłilaatioe).

PO'lJiom SI)irialioowy jest szczególnie ważny w

pra-cach · geologiczno-poSIZukiwawczy:dh prowadzonych

w rejonie przedgórza KaTpat. Daje się on bowiem

makroskopowo w skale wyodrębnić jako rpasawe

białe punkclki, a przy użyciu illiPY 5x można

wy-różnić drobne· (ryc. 2, wielkośeli 1-2,6 mm) pteropO!dy

z rodzaju Spirialis (ryc. 3). Awizuje on jedin'OC7..eś.noie

o ·zbliżaoniu się wiercenia do serobi anhydrytocwej i podłoża. Maiksymalny JPionawy zasięg poziomu spi-ria•llis·awego og;ra•nJicza sdię od 30 do 50 m w iłołupkach

Ryc. 1. Szkic zasięgu. strefy sp-irialisowej na

obszarze Przedgórza

Karpat środkowych

1 - zasięg strefy sptriali-sowej. 2 - strefa bezspi-rfalisowa, a~ miocen steb-nika, 4 - brzeg Karpat i

Gór Swlętokrzysklch

li

. l l l

KARPATY

FiQ, 1. Sketch ot the

Spirłalis zone extension within the Middle Car.:. pathłans Foreland area

1 ....,. SpłrłaltB zone exten-'lon, 2 - zone without the

SpłrhttB specimens, 3 Miocene of Stebnik, 4 -margin of the Carpathians

O ę

'P

24 32 40km

and Swtęty · Krzyt Mts ·

Pojecl'yncze spirialisy spotYka się rówil.ież w

gra-howianie górnym 1i buhłowie wśród allochtonicznej

fauny otwornicowej. Pod serią anhydrytową (w·

gór-nym opolu łupkowym) spiriaJisy są równie rzadk-o.

Litologicznie poziom spi'l.'li.alisowy zaznacza się jako

seria szarozielcmawych i ciemnoszarych iłów wyraź­

n.ie odcinająca się w protlilu pionowym od wyżej

ległych utworów piaszczysto-ilastych, szacych, silnde

węglanowych.

Dysponują-c kompletnym materiałem <l'ld2eniowym,

można strefę spiriałisową podmelić na 4 poziomy

skalne różne litologicznie (ryc. 4):

a) bezpośrednio nad osadami cllemieznymi wystę­ pują warstwy złożone z łupków ciemnoszarych,

mi-kowych z dużą zawartością uwęglanych szczątków

ro-śld.nnych, rza·dko przewarstwlanych smugami łupków

brunatnych. Iłołupki odznaczają się większym

stop-niem kompak-cji oraz mniejszą zawartością węglanów

od wyżej leżących utworów górnotortońskkh. Często

wśród łupków występują denkle warstewkli piasku

jasnoszarego, drobnoziarmstegK>, typu mułków. Miąż­

szość opisywanego poziomu skał mieŚCli się w róż­

nych rejonach w granicach od 3 do 10 m. Występują

tu liczne drobne (0,3-1 mm) SIPi.rliallllly oraz uboga

planktoniczna fauna otwornicowa, reprezentowana

Ryc. 2~ Rozsiane skorupki spirialłs6te na. płaszczyźnłe

łupliwosci skalv. Pow. 5 X. ·

Ftg. 2~ Seatte-red Spirłalłs shells on the ·

Cleavage

plane of the rock. Enla.rgered X S

Ryc. 3. Spirialis va1vatina R s s. wypreparowany

w

ilolupku szarozielonym. Pow. 25 X

Fig. 3. Spirialis valvatina Rss. pr.epared off the grey

green clay sl.ate. Enlarged X 25

"

~ ;: 00 ~-.,o o o Q:

"'

2> !?<:

..

-o o ~"'

•

!? E '!! E S?

•

9 ~, <

"'

.::. Prof. l 1/IOIOQtC/r. ~

d

·umm

=

=

·

._;

c==j =.,~u::;::::i o o

i

,I(Jiup~. łJOI?. sdnof llltiiJ(tiJif

l włladl<am. DtQSioOWCOI/II lfObO

IWifiOIIVCt:

,lr)lu(MIS/Qftfi/«:0/0fJIOłlC/Oiłł flllapllłSitldro/il'1f""wlllot/lł

fJIOSitOWCO#' /tlllłTfyeh tlo/uplt1~$11:JtJ01101)1141t

i'

•

•

lad

.... ,.,

...

~

!

Ch_arolłlflysty;.o · Mlltrol'oun•sl ·c/no

PoiiOir' OfMmOIIIłDW'J ·· , .

. --~ --o

•

o ...

~

fup/łiCf~/IIC(J~ _~

ntfft1Pf'l$1t1•~tuftiw

Prmnm 1/10/ttJvnclY""!_~

r«JJIOIn((fflł • otoltłomi,",SPQf}f' ;

or1~wom~ lMl l'aUIHJ wu/IHH><I"!Jd' o

~

lup/ł!CtrtnlłOIItlf*.WUDMł..

mtltowt.Huuaflfamt~

raibnJQIMIIłl muM JOSI'IfJiflt'IJC"'

tlt'hydrytv e~~_tMe. IC.,IJI"ł'flllfQCMł(llfltSIQtiłl

/~SNIC.wOfJI'IJft

Ryc. 4. Profil litologiczny oraz ógólna

charaktery-styka młkrofa.unistyczna serii spiriaZisowej .

Fig. 4. Lithological profile a.nd the gerneral

micro-faunłstic cha.ra.cter of the Spirialłs series

głównie przez n:!eliC7Jile okazy Globigerlna bulloides.

Liczne są -natom.iast '1"8Jdiolarri.a, · łuski i zęby ;ryb oraz

')tolity. '

. b) waJrstwy te złożone są z łupków ciemnoszarych

nieco piaszczystych z muskowitem i uwęglonymi

sZczątkami roślin. Są one więcej waJpnliste i ·kruche od łupków niżej leźącyCJh w wal'ISitwie "a". Często :zJdarzają się wkładki tufów wulikan:ioznych od kilku

cm do 3 ·m miąższości. Spiriałisy występują tu

ma-sowo i widQczme są nawet okiem n1ie uzbrojonym jako

drobne białe punkciki (ryc. 2), rOzsiane na

ciemnliej-szym tle skały. Miążsrość poziomu "•b" mieści się

w granlicaoh okol!O 10

m.

·

Fauna otwornicowa jest tu bardro liczna złożona

główme z form Globigerina bulloides d' O

r

b,

Glo-bigerinella aequilateralis · · B r a d y, Globigerinoides

triloba R s s. · · · ·

W· gómej partii opisy-Wanej warstwy oprócz

Wymie-nionych otwomdc zaczynają· się dość licznie pojawiać

Bulimina aculea,ta d' O r b, Cibicides ungerianus

d' O r b, Sphaeroidina bullotdes d' O r b, G landulina

laevigata d' O rb, V<tlvulineria friedbergi B i e d a,

Cassidulina• punctata R s s, Angulogerina angulosn

(W i l i a m s o !D),. GLobigerinoides imdigena Ł u c

z-kow_ska, Eponides scaligera Łuczkowska,

Ci-bicides crassiseptatus Ł u c z k o w s k a, Uvige-rina bellicostata. Ł u c z k o w s k a, UVtgerina tenuistriata R s s., Siphotextularia inopinata Ł u c

z-k o w s k a· oraz pojedyncze Quinqueloculina

akneria-na d' O r b, Sigmoilina tenuissima R s s,

Otoboro-talią scitula Br a d y, · ·Eponides omnivagus .Ł u c

z-kowska · i focmy o aglutynujących skorupkach:

Dendrophrya excelsa G 'r z y b, Dendr(yphrya

latissi-ma · Gr :z. y b, Haplophragmciides sp. i Cycla.inminu

sp c ~Tialisy · są tu barozo Hozne i charakteryzują ·się ·dUżymi wYmiarami, dochodZącymi a nawet

prze-kraczającymi 2,5 mm. · ·

··c). ten z~ Slka.lny :złożony jest z iłOłupków ·

s:za_

rozielonych ;przeważnlie · plastycznych, . W}"kazujących

~iej~zy stopień Jromi>akcji orarz ·riiec;o więlksżą wap .

n-istośc od łupków niżej ległych. Zdarzają Slię tu"

rów-nież cienkie lamelki jasnośzaryclt tufitów

wulkanicz-nych. ·Miąższoś-ć sar-ii szarozielonej wynosi średnio

ok. 15m. . · · · ·

' Widboe'ż-ne są tu ~ówrueż okiem Illie uz:brOjonyro

wy-stępujące ni·~owo spiri~llisy jako białe plamy dobrz~

·odbijające się na szarozielonym tle skały. Otwomice

są tu bardzo li~. Na pierwSzy plan Wy'blijają się

·duże: Ammodiscus miocenicus Kar re -r

oraz

Den-drophrya excelsa. Gr z y b, Dendrophrya latissima

G.r z y.rb, Haplophragmium . sp, ti Cyclammina sp.

Liczne są również. -otwornice-waJI)tienne, jak· Valvu ..

lineria friedbergi · B i e d a, Bulimina a.culeata

d' O rb., Bulimina elongata d' O rb., Bulimina

gib-ba For n a s i n i, Pseudoglandulina rotunda.tct

· R s s.,· G landulina laevigata od' O rb., Cibicides

pseu-doungeriam.us · (C u s h m), Cibicides ungerianus

. (d'O rb.) var. orna ta C u s h· m. Ci bicides ungerianus

(d'O rb.) var. laevis R

z

h k, Sphaeroidina bulleides

: d' O r b., Pullenia miocenica K l e i n 'P e 11,

Gyroidi-' na neosoldani B r o t z e n, Gyroidina soldani d' O rb., · ~ Nonion scOJphum (Ficłttel .et Moll), Nonion

sol-i dani d'Orb., Globorotalia· scitula B:rady,

Uvi-; gerina bellicostata Ł u c z k o w s k a,

Uvige-; rina tenuistriata R s s., Sigmoilina tenuissima

(R s s.), Quinqueloculina obl-igua R s s.,

Quinquelo-' culina akneriana d' O rb., Quinqueloculina ovalis

(B o r n) i Jnne gatuni!li wyst~ujące poj~ynczo: .

d) :ponad opisywa!Ilym ~Omem ;,c" ·leżą iłołupki

· sza•re iub ciem.IlJOS"Lare_ nieco rzapliaszczone ·lub z

cien-kl.in:i warstewkami piaskowców drobnoż.iarnistych doś~

zwięzłye!h. Całość porLiomu "d" jest Silnie WB/Pnista,

a miąższość jego wynosi tOk. 10 m. Spirialisy

w

tej

sel"ii występują tylko sporadycz-nie .f widoczne są

makroskopowo jaJko rzadko rOZII'zucone białe pla·mki

na pŁaszczyznach łupliWIOŚci skały. OtwOII"'lice są

bar-dro liczne i wyłą-cmie o wapienri:ych skorupkach.

Ja-ko . dominujące naJleży wymienić Quinqueloculin.a

akńeriana d' O r b., Trllocutina conscobrina d' O r b

oraż rzadoziej. sp(łtykane _Quinqueloculina badenensis

d' O rb., Quinqueloculina ooo.lis (B ot" n.),

Quinque-26

loculina tamarkiana d' O r b. i Sigmoilina

tenuissi-ma (R s s.). Wśród kwlnkwelokulial trafiają się

nie-licznie · CibiCides ungerlanus (d' O rb.), Cibicides

pseudoungeria.nus (C u s h m.), Gyroidłna neosoldtcm-i

B rot z e n, Gyroidina soldani d' O rb., RotaUa

bec-cari L i n n e, Bulimina aculea.ta · d' O r b. i inne

pojedyncze flOirmy. . '

Stwierdzić -należy, że poziom spirialisowy wystę­

puje w obrębie trzech charakterystycznych zespołów

otwornic:

·a) · grlJobig:eryinO!WiegO, b) diE!01drofrtilowgiO, IC)

bulimi-OJOwego (myliolidowego), wyd2lielonych przez Zb.

Kirchnera (5)

dlai

miocenu przedgórza Karpat środ­

lrowych.

Opisywany poq;iom spirialisowy został stwierdzony

na północnym obszarze przedgórza KaTpat, natomiast

w strefie berzanhydrytowej przy brzegu Karpat

(ryc. l) brak jest poziomu spirialisowego.

W rejonach, gdzie lbrak jest osadów chemicznych,

nde obserwuje. się tak wyraźnego 2Jl"Óźnicowania fauny

otwornicowej jak na obszarze strefy zawierającej

poziom anhydrytów. Na więksżych odcinkach profili,

dotyczy to niższych partii tortonu, obserwuje się

mo-. notonię fauny otwornicowej, złożonej przeważnie

z nielicznych ·przedstawicieli należących zaledwie do

ki.liku rodzajów, jak: Globigerlna, Dendrophrya.,

Hap-lophragmoides, Bulimina rzadko Quinqueloculina.

świadczy to 10 bardzo szybkiej sedymentacji osadów

w stosunkowo krótk:im czasie, co powodowały nie

sprzyjające warunki w środowisku morskim dla

roz-woju fauny.

Ten krótki, lecz chaTaikterystyC'lllly cykl iłów

spi-rialisowych mznaczył się na wielkim ooszane

neo-geńskiego 7lbiornilka. Ciągnie się on od wscthodnliej

granicy kraju pocz_ąwszy od· rejonu Lubaczowa przez

okolice Leżajska, Niska, Mielca, Podborza i Dąbrowy

Tarnowslclej. Dość .liczne występowande spiruuisów

podaje Kowalewski (6) w gralbowianie 'Z facji iłóW

głębokowodnych, z tak zwanych przez· niego warstw

paktenowych ·górnych. na całym połOOniowym

obrze-żeniu masywu świętokrzyskiego oraz z Górnego ślą­

soka. Alexandrowicz (l) podaje rów:nlież liczne

spiria-lisy z iłów marglistych leżących bezpośrednlio nad

utworami gtpsovvymi w połlldiiliowo-zachodniej częśCi

Zagłębia Górnośląskiego. Po2liom spil'!ialisowy znany

jest .na dUŻych obszarach południowej części Związku

Radzieckiego. Jest on zatem horyzontem przewodnim nie tylko w miocenie Zakaukazia i UkraJilny

Zachod-niej, lecz także dla półinocnego ObS'ŻarU przedgórza

Karpat, połudintiowego obrzeżenia masywu święto­

krzyskiego i Zagłębia Śląskiego.

Rozwój liłów spil"ialisowych łączy Się z nową tra-

ns-gresją morską, wkraczającą na wysychające osady

gipsowo-anhydrytowe. Sprzyjające warunki. sUn:!e

za-90lonego morza., którego genezę IU!Jleży łączyć rz

roz-mywaniem utworów salinalnycll, pozwoliły na

roz-. wój mikroorganizmów stenohalicznych, wymagających

· odpowiediiltiOi msolonego . środowiska. ·

Warstwy. nadsplrialisowe (buhłow) składają się

z -naprzemianległych łupków i piaskowców. W dolnej

czę~ tych warstw występuje lić?Jna fauna należąca

. do poziomu moma.linowego (5), a .następnie

pseudo-asocjacje zł<>Wne z otwornic fliszowych i mioceńskich.

Fauna ta jest typowa dla wysładzającego sdę, ciepłego

i raczej . · płytkiego zbiomika marsitleg o. Nie widać

. wyraźnego zalęwu buhłowsk:iego (14, 15). po osadżeni u

· się grabowian

u.

·

~Y tymi diwoma ·

pO'lJI.omami

istnieje na obszarze .północnej części !pl'Zeldgórza

Kar-·!)alt zgodność kątowa osadów, co może 1byc wskaźni­

kiem ciągłości sedymentacyjnej między grabowianem

·, a buhłowianem. Stąd też uchwycenie granicy na

pod-stąwie badań makrofauny między graboWianem

a buhłoWianem jest często utrudnione, ponieważ nif'

.zaiWSZe wystfi!PUlią tu wysłtiarlozająco •baiglalte ,zespoły

mięczaków, pozwalające ;na rozgraniczanie tych dwóch

serfii. Jest to możliwe .na podstaWile badań mikrofąu­

nistyC7Jilych. Występujący poziom a-rromalinowy · (5)

oznacza .pierwszy okres sedymentacji buhłowu. W dąl­

nym buhłowhmie letżącym bezpośrednio na serii

spi-rlalisowej występuje z reguły dość duże zapiaszczenie

'O miąższOści w grandcach od 100 do 200

m.

Ten ,detrytyczny charakter osadów może się wiązać

z nową transgresją JliJOil"Ską lub ze spłyceniem

zbior-nika albo oz przesunięciami się linii brzegowej morza.

Wskutek jednego z powyższych czynników nastąpdla

bionomiezna zmiana w środowisku morskim, z czym

też należy wiązać .zmianę w zespołach otwornic, np.

raptowm.e i :przeważnie masowe pojawienie sdę

Ano--malina sp. nie WYstępującej w osadach niżej ległych.

Nie na całym obszarze strefy anhydrytowej poziom

aonomaJ.inowy spoczywa bezpośrednio na poziomie.

my-. :Uolidowym, czyH g6mej partii serii spirialiisowej.

W rejonach Jarosławia, Kańczugi, Mirocina, a c~­

śclowo także w rejonie Dąbrowy Tarnowskiej między

poziomem anomalinowym i myliolidowym występuje

strefa fauny allochtonicznej, złoŻIOnej głównie

z

otwor-nic dolnotortońskich. Również 1 zapiaszczenie osadów

jest tu mniejsze. Fakt ten wskazywałby również na

ciągłość sedymentacy}ną między poziomem

anomali-nowym i spia.'dlll1JISIOiwym w wynnlienionych ~rejoo.a.ch.

Właśnie na zmianaCh składu zespołów fauny oraz na

zmianie osadów, !która szczególnie jest dobll'ze

za-znaczona

we

wschodniej części basenu

perykarpac-kl_l,~ {14), 21013łb:M qpoaa-ty p!Od.zi.ał miooanu

pon.adan-hydrytawego.

·Wśród polskich autorów utrzymują się dwa różne

poglądy na podział tortonu. ·

Kowalewski (6, 7) dzieli torton na górny i dolny.

Zalicza on fację głębokowodną - poziom iłów

pek-te~.owych z licznymi spirialisami do wyższych

od-działów tortonu górnego. Przyjmując pogląd tego

autora, poziom spirialisowy należałoby umieścić

w tych właśnie oddziałach tortonu górnego. Krach

(~11). utrzymuje pogląd Friedberga (2--4) i

Nowa-ka (14, 15) trójdzielnego pod:s:ału tortonu na dolny,

środkowy i górny. Trójdzielny podział tortonu

przyj-muje również Kirchner (5) na podstawie badań mi-·

krofaunistycznych. Według Kracha i Kirchnera,

po-ziom spi11!alisowy WYStępuje w tortonie środkowym.

W radzieckiej literaturze . geologicznej seria

spi-rdalisowa miocenu Zakaukazia i Zachodniej Ukrain-ny umieszczona jest w tortonie górUkrain-nym. Natomiast

miocen ponadspirialisowy począwszy od poziomu

Ci-bicides badenensis ( = poziomowti anomalinowemu w

rejonie przedgórza Karpat polskich, rprzy:p. autorów)

zaliczany jest do saxmatu (16, 17, 18).

LITERATURA.

l. Alexandrowlicz S. - Zarys straJtygrafii

mikrofaunistycznej miocenu

śląsko-krakowskie-go. ,.Kiw.all'lbaln.ilk ~y" 1958, lOT l. .

2. F r 1 e d b er g W. - Utwory .mi<Jceńskie w

Eu-ropie -i próby podziału tych utworów Pal.ski.

"Kosmos" Cz. l, s. 23-75, Cz. 2, s. 311-367.

Lwów 1911-1912. ·

3. Fr1iedberg W. -Uwagi nad nowszymi

pró-bam-i podziału naszego miocenu. "Rocz PTG" 7.

Kraków 1931. • · ·

4. F r i e d b er g W. Versuclle edner Strarti-·

graph:e des Miociins von Polen auf Grund

sei-nell' Molusikenfauna.

Buli.

Acad. Pol. Sci. Lett

(B), I. Kraków 1939.

5. Ki r c h n er Z. - Stratygrafia miocenu

przed-gó-rza Karpat środkowych na podstaWile

mikro-fauny. "Acta Geol. Pol." 1956, nr 4.

6. K o w a l e w s k-i K. - Stratygrafia miocenu

p<J-łudniowej Polski ze szczególnym uwzględn:ieniem

porudmowegio ob~ Góll' SWiiębolkmy&klicll.

,.,Kiw!alrtt. ·Geol" 1958, iOil' l

7. Kowa l e w ski K. - Uzupełn!ienlila i nowe

da-•ne dotyczące .podziału miocenu w Polsce. "Przegl.

Geol." 1957, nr l i 2. .

8. K r a c h W. - Badania nad miocenem śląsko­

krakowskim. Pr. geol. śląs. nr 7. Kraków. 1939.

9. K r a c h W. - Materiały do znajomości

mioc<!-nu Polski. "Rocz. PTG". Z. l i 2. Kraków 1956.

10. Krach W. - Uwag~i w sprawie podziału

mio-cenu PolskL "Przegl. Geol." 1956, nr 3.

11. K·r a c h W. - W 51Prawie stratygrafii polskiego

:tortonu; "Prząl. Geol." 1957, -nr 11.

12. Ł u c z k o w ska E. ....;.. Mikrofauna mioceńska

przedgórza karpackiego. "Kwart. Geol." 1958,

nr l. ·

13. Łuczkowska E - O tortońskich

otworni-cach z warstw chodenickich i. grabowieckich

okolic BOC'hn:i. "Rocznik PTG" 23. Kraków 1955.

14. Nowak J. - Dniestr a gipsy tortońskie.

"Rocz. PTG" 14. Kraków 1938.

15. N o w ak J. - Miocen północnej krawędzd

Kar-pat. "Roci PTG" 17. Kraków 1947.

16. Pisz w a n o w a L. S. Nowy je da10·nyje

o mikrofaunile TirSsienskoj s:ie-rili

sr:iedniomioceno-WYCh otłożenii Zaka:rpatskoj obłasti Zapadirl.oj

Ukrainy. "Tr. Wsies. nieft. geol. razwied." 1950,

wyp. 51, Mikrofauna SSSR. sb. IV, str. 289-29S,

17. S jer o w

a

M. J. - Stratygrafij a i fauna fo- ·

ramin!Mer .m-iocenowych otłożenii Priedkarpatja.

Mater. _po biostratigrafii zapadirlych obłastlej

Ukrainskaj SSR. Moskwa 1955.

18. Wie n g l i n ski J. W. - O

mi!krop81leonto-łogiczeslcich issledowanij ach sriedniorniocenowych

otłożenii . Wierchnio Tissiensikoj wpadiny

Zakar-patskoj obłasti Tr. Lwow Geoł. Obsz. Pale<>nt.

se):'. Nr 2. Lwów 1953.

SUMMARY

The SPiriaUs ho.rizan bas a :wilde ex~. nO!t

onrly in the Polish Ca.rpathial!lLS Froi-eland Sirea (~i.g.-1)

but al.Sio withm the ternistoty of v.s.S;R.,

ar

the Bl:aok

Sea region, as we11 as in t·he Wes.t tJ!kiraine, Th!ls

se~riers ooou:rs directly above tbe liowell' Tortónian

sailletro~UJS horizon. · . ' ·

Witbln this Spirialis series, iliQwr · ho.ri?Jc)ns· · .. have

been d~hed (FJg. 2), viz: · • -.: . ;

a) hooizon Olf dark grey or blalc!k; slightly ~

an.d rmicaooous c1ay-slates baving ;rSJre specirnieilS of

foraminifer, partioularly Globige.rina bulloides

Ra-d.iola.ria as well as fish teebh and ooli:tes; ·• ' .

b) horiwn of dark ~y, ISilig!h.tly ar~~

cl.ay...slates 'Wliltlh interbeddingJS of , tuffites.' There

r()(lCUit' in a mass the big .specianens <Jf Spirialts;. th!e

foraminiferal faU.na ,is very ~ous; · . · . · · ·'

c) horioon of · g;rey grEen, plastic, c:aliCaJrelouS

c'lay-slates. The SJpeC.i.:meru;_ of Spirialis a:re vary

riu-merous; ., · · , . -'

d) boriron of d.aTk grey, aJr'eliacoous; s~ly

. calcall'eous clay-6·lart:es. The SpiriilHs specimeriiS oeOOJr

sporad:ically tbere. Forami.nifel'IS are n.umei'IOIUS !lll1d

beloog almost to thre Myliolidae family. - ·· · ···

The Spirialis horizon., W!Lth reg81r!d to :Lts limiteld

vertical spread and bo the wilde ~onaa extensfon

bas a double signifiC81lloe; ..

l) ·as a10 imporrtant referetl!Cie i)Orint iJn

thE!

·

oor.re-lation of the Tortonia.n layers, · .. · ,

2) it may be <>f use ai the geologircaiJ. prospoottiln!g

works, as an indicator advising the aJ'P!l)roach of

bor!mg

to the '!:ower l'rolrboal.Laal ~ d~ an-d

bo the .Miocetne oobsotralbum ltoo.

PE310ME

CrrHpHaJIHcosrur cepHH mHpoKó pacrrpocTpaHeHa He TOJibKO Ha TeppHTOpHH IIOJibCKOro rrpeArOpbfl HaprraT (pHc. l), HO TaKme B rrpeAeJiax CCCP, B

IlpH'lepHo-Mopbe H 3arraAHOłt "YKpaHHe. 3aneraeT oHa

HerrocpeA-crBeHHo Ha HHH\HeTOpTOHCKOM COJieHOCHOM ropH30HTe.

B CIIHpHaJIHCOBOłt cepHH BbiAeJieHbl 4

JIHTOJIOrH'IeC-KHX ropH30HTa (pHC. 2)

a) ropH30HT TeMHO-CepbiX HJIH qepHbiX, CJia6o H3

-BeCTKOBHCTbiX, CJIIOAHCTbiX rJIHHHCTbiX CJiaH~eB,

CQ-AepmaBHHX peAKHe cłlopaMHHHcłlepbl, B OCHOBHOM GLobi

-gerina bulloides, Radiolaria, 3y6bl pbi6 H OTOJIHTbl. 6) ropH30HT TeMHo-cepbiX, cnerKa rrec'IaHHCTbiX

rJIH-HHCTbiX CJiaH~eB C IIpOCJIOitKaMH TYcłlcłlHTOB. B HHX

MaCCOBO BCTpe'lalOTCfl KpyiiHbie CIIHpHaJIHCbl. <l>opaMH

-HHcłlepoBafl <!>ayHa O'IeHb 6oraTa.

B) ropH30HT 3eJI~HbiX, IIJiaC-TH'IHbiX, H3BeCTKOBHCT-blX

rJIHHHCTbiX CJiaH~eB. CnHpHaJIHCbl B HHX

MHOrO-'IHCJieHHlll. .