ALFRED UCHMAN Uniwersytet Iagiellonski
CZY SKAMIENIAWSCI SLADOWE Z FLISZU KARPACKIEGO MAJ.\ ZNACZENIE STRATYGRAFlCZNE?
UKD 56.016:551.78(438.924.51) W literaturze geologicznej wielokrotnie byly wypo- do tych typ6w wykazywaly stosunkowo niskie tempo wiadane opinie dotyc~ce przydatnosci stratygraficznej ewolucji. Dodatkowo sposob bytowania zwierzllt, uwi-skamienialo!ici sladowych. Dotyczy to zwlaszcza utwo- doczniony w skamienialosciach sladowych, byl raczej row z granicy kambr/prekambr (5, 6) oraz utworow wymuszany przez srodowisko i mimo post~pu ewolucyj-paleozoiku. W paleozoiku szczegolne znaczenie straty- nego malo si~ zmienil w podobnych niszach ekologicz-graficzne przypisywane jest formom produkowanym nych. Prowadzilo to do produkowania podobnych struk-przez trylobity, np. Cruziona, Rusophycus (4, 11, 15, 16 tur przez zwier~ta zroZnicowane taksonomicznie. Tak i in.~ Znacznie rzadziej probowano wykorzystae skamie- wi~, pojedyncze skamienialoSci sladowe z wyjlltkiem nialosci sladowe w stratygrafii mlodszych utworow. led- nielicznych, coraz bardziej wlltpliwych przykladow (for-fill z takich prob zaprezentowal M. Ksi/lZkiewicz (9, 10) my zwillZane z trylobitami), nie majl!, wi~kszego znaczenia dla skamienialoSci Sladowych z fliszu polskich Karpat. stratygraficznego.
Autor ten podal zasi~gi stratygraficzne dla wielu ich- Pewne moZliwoSci w badaniach stratygraficznych nogatunk6w, uWaZajllc je za wskainiki wieku. Wyrazil daje analiza ichnoasocjacji. Zmiany srodowiska powodu-przy tym wl!,tpliwosci w trwalose swoich ustaleri., piszllC jll zmiany skladu ichnoasocjacji w obr~bie zblizonych (10, s. 48): p6iniejsze badania mogll przynieS6 nowe facji. OczywjScie po:iltdane SIl w tym przypadku szybko znaleziska mog~ zwi~kszye pionowy zasi~g indywidual- przebiegajllce zmiany srodowiska obejmuj~ duZe ob-nyeh iehnorodzaj6w i iehnogatunkow (dum. autor). Ba- szary. Pozwala to wyroZniae jednostki ichnostratygraficz-dania przeprowadzone przez autora w polskich Kar- ne. lednostki takie zostaly zaproponowane dla fliszu patach fliszowych w poludniowej ~sci plaszczowiny podhalanskiego (oligocen) (13, 14) i skorelowane z izo-magurskiej (strefa krynicka i bystrzycka - alb-oligo- ehronicznymi poziomami tufitowymi (13). Obszar ze-cen) potwierdzajll te wl!,tpliwoSci. Zasi~gi wiekowe nie- wn~trznych Karpat fliszowyeh eharakteryzuje si~ 0 wiele ktorych form r6Znill si~ od podanyeh przez KsillZkiewicza bardziej skomplikowanll tektonik/b gorszym stanem
od-(tab.). sloni~ia oraz znacznie wi~k~ zmiennoscil!, facjalnll od
W wyniku postwu badan nad skamienialosciami fliszu podhalaIiskiego. Brak tez tak uZytecznych pozio-sladowymi, nastll,piiy znaczne przesuni~ia granic zasi~- mow izochronicznych, jak tufity, ktore moma by sledzie gow wiekowyeh wielu ichnorodzajow w stosunku do na wi~kszym obszarze.
danych przedstawionych przez W. Hantzschela (8). Dras- W poIudniowej ~ plaszczowiny magurskiej moz-tyeznym przykladem tych zmian jest znaleZienie mezo- na jednak zauwaZye pewne ogolne tendencje zmian zoicznych Cruziana (2), ktore nie mogiy bye produkowane iehnoasocjacji w cienko- i sredniolawieowym fliszu na przez trylobity, wymade z koncem paleozoiku. Kolejny przelomie paleocenu i eocenu oraz eocenu i oligocenu raz okazuje si~, Ze zr6Znicowane taksonomicznie zwi~ (artykul w przygotowaniu). Na przyklad warstwy inoce-ta mogl!, produkowae morfologicznie zbliZone struktury. ramowe (senon-paleocen) i formacja szczawnicka (Cm)
Badania autora doty~ tylko fragmentu jednej jed- (paleocen-eocen dolny) wykazujl!, duZe podobienstwo nostki. MoZna przypuszczaC, Ze systematyczne badania ichnoasocjacji. Dominujl!, w nieh: Chondrites, Piano[ites, w innych rejonach Karpat przyniOSI!, dalsze nowe dane, Phycosiphon. W utworach eocenskich eharakterystyczne korygujll,Ce podawane dotychczas zasi~gi wiekowe. sI!, formy nale:iltce do grafogliptidow (np. Paieodictyon, Wi~kszosc skamienialoSci sladowych byla produko- Protopaieodictyon, Megagrapton i inne) oraz formy pro-wana przez wieloszczety i stawonogi. Organizmy nale~ dukowane przez jerowce nieregularne
{Taphrhelmmthop-388
ZAS~I WIEKOWE WYBRANYCH SKAMIENIAWSCI SLADOWACH WG M .. KSIl\ZKIEWICZA /10/ i WG AUTORA
M. KsiQ2:lciewicz, 1977 Autor Ogniwo litostr., lokalizacja ta.kZe:
Rlwbdoglyphus eenoman - senon eocen sr. w-wy beloweskie Zbludza Granularia senon - paleocen eocen/oligocen form. malcowska Nowy Tug Glockerichnus glockeri neokom eocen Sr. w-wy belowskie Zbludza Gyrochorte hoteryw - eocen d. eocen g. w-wy z Iazowska Krynica Muenstaria senon - paleocen eocen Sr. w-wy belowskie Labowiec Tuberculichnus berias - eocen d eocen Sr. w-wy belowskie Zelainikowa Wlk.
Tubulichnium senon - eocen sr. eocen g. w-wy z Iazowska Iazowsko Acanthorhaphe berias - eocen Sr. eocen/oligocen form. malcowska Nowy Tug· Me!agra,toTl: senon - eoeen d. eocen/oligocen form. malcowska Nowy Targ He ;colit us sampelayoi senon - eoeen sr. eocen/oligocen form. malcowska Nowy Tug· Spirorhaphe zumayensis senon - r:!eocen eocen Sr. w-wy beloweskie ZeleZnikowa Wlk. Desmograpton senOIl. - . eoeen d eocen Sr. w-wy beJoweskie Sidzina
Helminthoida labirynthica senon -? eoeen Sr. eocen g. w-wy z Iazowska Zasadne
Wiek ogniw litostratygraficznych wg K. Birkenmajera, N. Oszczypko (1) i N. Oszczypko et al. (12)., • - formy wymienione przez M. Ciszewskiego i B. 01szewskll (3); d. - dolny, sr. - srodkowy, g. - gomy, w-wy - warstwy, form. - formacjll
sis Seolicia, Subphyllochorda). Ichnoasocjacje senons-ko:.paleocenskie wskazujIJ: na gorsze natlenienie dna (por. 7) w stosunku do utworow eocenu. Potwierdza to takZe ciemniejsza barwa mulowc6w we tliszu senonsko-paleo-cetiskim.
Tak wi~c pojedyncze ichnorodzaje i ichnogatu~ SIadowe w Karpatach tliszowych naJprawdopodobm~J nie majIJ: znaczenia stratygraficznego. Ich wykorzystanie w tym celu powinno prowadzic do wyroZnienia jednostek ichnostratygraficznych na podstawie zmian ichnoaso-cjacji, zw~ych ze zmianami srodowiska na duZy'ch
obszarach. - 0
LITERATURA
1. B irk e n m a j e r K.. 0 s z c z y P k 0 N. -Ann. Soc. Geol. Pol., vol. 59 s.145-181.
2 oB r 0 m I e y RO., A s g a a r d U. - Palaeo-geogr., Palaeoclimat., Palaeoecol., vol. 28 s. 39 - 80. 3. C i e s z k 0 w ski M., 0 I s z e w s k a B.
-Ann. Soc. Geol. Pol., 1984 vol. 56 s. 53 -71. 4. Cri m e s T.P. - Trace fossils (Geol. Jour. Spec.
Issue), 1970 or 3 s. 101-126. 0
5. Cri m e s T.P. - Geol. Magaz., 1987 nr 124 s. 97-119.
6. Cri m e s T.P., And e r son M.M. - J. Paleo-ntology, 1985 vol. 59 s. 310-343.
7. E k d a I e AA., M as 0 n T.R. - Geology, 1988 vol. 16 s. 720-723.
8. Ha n t z s c h e 1 W. - Trace fossils and Pro-blematica. Treatise on Invertebrate Paleontology, 1975.
9. K s i IJ: Z k i e w i c z M. - Trace fossils (Geol. Jour. Spec. Issue), 1970 or 3 s. 282-322. . 10. K s i Q, Z k i e w i c z M. - Palaeont. Polomca, 1977
vol. 36 s. 1-208.
11. 0 r low ski S., R a d wan ski A., R 0 n i e-w i c z P. - Trace fossils (Oeo1. Jour. Spec. Issue), 1970 or 3 s. 345 - 360.
12.
0
s z c z y P k 0 N., Dud z i a k J., M a I a t a E. - Studia Geol. Pol., w druku.13. Pie n k 0 w ski G., W est w a I e w i c z -- M 0 g i I s k a E. - Lethaia, 1986 vol. 19 s.
53-65.
14. R 0 n i e w i c z P., Pie ti k 0 w ski
o. -
Tra-ce Fossils (Geol. Jour. Spec. Issue), 1977 or 9 s. 273-288.15. S e i I a c her A. - Abh. Akad. Wiss.-Lit. Math.-Nat Kl., 1955 Jg. 10 s. 86-183.
16. S e i I a c her A. 0 - Trace fossils (Geol. Jour. Spec.
Issue), 1970, Or 3 s. 447-476.
SUMMARY
KsiQ,Zkiewicz (9, 10) had presented stratigraphical ranges and suggested stratigraphical meaning of some of the selected trace fossils from flysch sediments of the Polish Carpatbian Mts. The present author's investiga-tion in the Polish Outer Carpathians in southern part of the Magura Nappe (Senonian - Oligocene) enlarged stra-tigraphical ranges of some of the trace fossils (tab.).
The progressive increase of the new data concerning stratigraphical ranges shows very low stratigraphic sig-nificance of trace fossils. A complex analysis of ichno-associations seems to provide more reliable data to distinguish ichnostratigraphical units. The present study shows differences clearly visible between Senonian - Pa-leocene and Eocene ichnoassociations of thin- and me-diumbedded flysch deposits from the southern part ofthe Magura Nappe. The Senonian - Paleocene ichnoassocia-tions dominated by Chondrites, Planolites and Phycosi-phon are thought to be related to dysareobic conditions. The Eocene ichnoassociatioIiS dominated by 0
grapho-glyptids (Paleodictyon and others) and ichnogenera pro-duced by irregular echinoids (SeoliciG, Taphrhelmintho-psis and others) represented probably the more oxic
conditions. 0
Translated by the author PE310ME
M. KcewneBH'I (9, 10) npBBeJI B03pacTBLIe rp8.HHI(LI HeKOTopldX CJIeJJ;OBLIX OK8.MeHenocreH B nOJIbCKHX Kap-naTU, IIpe..D;lIonarrul BX C1'panrrpa4>H'lecKoe 3ua'l~HBe.
HCCJIeJJ;oBaHWl, npoBeJJ;eHHbIe aBTOPOM B nOJIbCKOH
'Ia-cm BHelDHHX KapnaT B IO)f(JIOH '1a'Ia-cm MarypcKoro DOXPOBa (a.m.6 - o.mrro:QeH), yxa:n.maroT Ha TO, 'lT0
'1acn. HXHOpOJJ;OB H BXHOBH,lI;OB HMeeT 60nee IIIBpOICBH
CTpa11lrpli4>H'lecnm JJ;Bana30H (Ta6n.).
OTMe'laeMLIe Bce HOBhle CTpamrpa4>H'lecKHe
JJ;Bana-30HhI 60JIbDIHHCTBa CJIeAOBblX OKaMeBenocreH
YXa3b1-B8.lOT Ha HX O'leHb MaJIoe CTpaTHIpa4>H'leCKoe 3Ha'leHBe. KOMIIJIeICCHLIii aHaJIB3 H3MeHemm HXHoacco:QBaT(Bii no-3BOIDIeT 0,IJ;HalC0 BLI)J;emrn. HXHOCTpanrrpa4>H'lecme nOJJ;pa3JJ;eneHWI. B TOHKo- H cpeJJ;HecnOHCTOM 4>JIHIlIe IO)f(JIOH 'IacTII MaI)'PCKoro nOlcpoBa 38.Me'laeTCll Pa3nH-'{He ceHoH-DaneO:QeHOBIdX H 3On;eHOBLIX HXHoaccO:QBa-UHi. B ceHoH-naneo:QeHOBIdX aCCO:QBa.:QBSIX npeo6na.na-o lOT Chomirites, Planolites, Phycosiphon H JJ;pyme 4>oPMLI, CBDaHHble c xyJJ;llIHM KHCJIOpOJJ;HLIM pe:lKllMOM. 30:Qe-HOBhle accO:QBaD,HH, B KOTOPLIX npeo6na.naroT rpa4>o-r.JlHIl'I'llJJ;L (Paleodictyon H JJ;pyrHe) H 4>oPMLI, npoH3Bo-,l(HMbIe HenpaBHJIDHLIMII MOpCKlIMH e)l(aMH (Seolicia, Taphrelminthopsis B JJ;pyme), nO-BH)l;BMOMY, npe,r(CTa-BJUIIOT cpeJJ;y C nyqruBM AOCTynOM ICIICJIopoJJ;a.
