WITOLD CHMIELARZ Uniwersytet Warszawski
Streszczenie
Zasadniczym celem niniejszego artykułu jest wskazanie rónic w metodach oce-ny witryn internetowych. Za przykładowe przyjto serwisy z brany odzieowo-obuwniczej. Pocztek pracy powicono analizowanej brany i załoeniom badania. Nastpnie scharakteryzowano metodyki i procedury uywane dla oceny witryn inter-netowych. Kocowe fragmenty artykułu zawieraj zestawienia porównawcze i wnio-ski z przeprowadzonego badania.
Słowa kluczowe: metody oceny witryn internetowych, metoda AHP, ranking stron internetowych, brana odzieowo-obuwnicza, kryteria oceny przedsiwzi informatycznych. 1. Wprowadzenie
Prezentowana praca to kolejny raport z bada dotyczcych rónych form i narzdzi rozwoju biznesu elektronicznego w Polsce. Ich podstawowym celem jest – od kilku ju zreszt lat - moni-toring i ocena serwisów internetowych funkcjonujcych na polskim rynku elektronicznym z punk-tu widzenia klienta. Po licznych analizach i ocenach stron polskiej bankowoci elektronicznej i serwisów internetowych w najpopularniejszych branach (komputerowa, turystyczna, ksigarnie, rynek samochodowy, nieruchomoci, porednictwo pracy, aukcje), artykuł przedstawiany obecnie dotyczy dziedziny – wydawa by si mogło dalece standardowej, a jednoczenie nieprzystajcej do sprzeday internetowej – odziey, bielizny i obuwia. Tym niemniej - jak stwierdzili eksperci – ze wzgldu na relatywnie niskie ceny oraz małe ryzyko, zwizane ze standaryzacj rozmiarów w Internecie towary z tego zakresu opłaca si kupowa, s atrakcyjne, modne i wystpuj w du-ym asortymencie. Uwagi te dotyczyły, co prawda głównie bielizny, ale ilociowo i wartociowo s to artykuły dominujce na tym rynku i w zwizku z tym naley si z nimi liczy. Zwłaszcza, e w roku 2005 i 2006 brana ta zajmowała drugie miejsce wg badania PBI/Geminus (odpowiednio 6,62% i 12,39% odsetek internautów robicych zakupy). Tylko sklepy odzieowe przycignły w ubiegłym roku ponad 1,4 mln klientów (11, 69% rynku elektronicznego) [2]. Ponadto jest to bran-a uwabran-ana za bezpieczn – w latach kryzysu gospodarki elektronicznej 2001-2003 dominowała na rynkach elektronicznych wielu krajów osigajc 15-20% ogółu zakupów w Internecie.
Problemem decyzyjnym pojawiajcym si na kanwie prowadzonego monitoringu jest ko-nieczno wyboru pomidzy funkcjonujcymi w brany odzieowej witrynami internetowymi takiego wariantu, który wskazywałby najwiksz uyteczno (efektywno) ze wzgldu na przy-jty zbiór kryteriów (cech charakterystycznych, atrybutów, mierników, czynników). Celem nad-rzdnym jest okrelenie takiej konfiguracji kryteriów która bdzie podana (optymalnie postrze-gana) z punktu widzenia klienta finalnego pozwoli na podstawie racjonalnego wyboru zmaksyma-lizowa jego korzyci. Jednoczenie w tym przypadku trzeba zauway, e bdzie równie ko-rzystne z punktu widzenia dostawcy – bdzie on wiedział jakie s preferencje klientów i do ich potrzeb dostosowa kanały i sposoby dostarczania okrelonych usług i towarów. O ile w
bada-niach serwisów specjalistycznych (finansowych, nieruchomoci itp. ) trzeba si ju niejednokrot-nie odwoływa do opinii ekspertów w danej dziedziniejednokrot-nie, to przy takich branach jak: odzie, obu-wie, ywno, czy produkty kosmetyczne i podobne mona si równie – albo i przede wszystkim odwoła do przecitnych konsumentów. To włanie ich oceny mog słuy za punkt odniesienia do selekcji i rankingu wariantów rozwiza serwisów stosowanych w biznesie elektronicznym. 2. Załoenia i procedury badania
Podstawow zalet stosowanej dotd metody selekcji i rankingu stron była moliwo przed-stawienia zbiorczego wyniku oceny za pomoc jednej liczby dla kadego serwisu, liczby która jest porównywalna z wynikiem opisujcym inne serwisy i to porównanie umoliwia. Metoda ta jednak posiadała szereg wad, takich jak:
- jednostkowe i równowane traktowanie wszystkich kryteriów, co np. przy znacznej przewa-dze kryteriów funkcjonalnych, dawało im absolutn przewag nad innymi - wyjciem z sytu-acji mogło tu by zastosowanie współczynników preferencji z punktu widzenia uytkownika, standaryzacja, grupowanie kryteriów, czy na ustalenie skali preferencji (metod uzgodnie ekspertów bd np. metod porównania parami (metoda AHP (Analytic Hierarchy Process) - T.L. Saaty),
- subiektywizm oceny – wyjciem moe si tu sta właciwy dobór zespołu ekspertów i ured-nienie lub standaryzacja ocen. Pomoc mogła si tu równie sta metoda AHP – jeeli nie na poziomie wariantów, gdy – na pierwszy rzut oka - wydaj si by równowane, a przecie midzy nimi mamy włanie wybra - to przynajmniej na poziomie kryteriów dla ustalenia w miar zobiektywizowanej (ze wzgldu na oceny eksperckie) skali preferencji.
- kłopoty z okreleniem wielkoci i istotnoci poszczególnych kryteriów, poza kosztowymi – tu moe pomóc właciwy dobór ekspertów i ich intuicja badawcza, co – jak wykazały dotych-czasowe badania niestety nie zawsze jest wystarczajce. Przy powtarzalnoci bada eksperci nabieraj rutyny i zaczynaj traktowa swoje obowizki pobienie. Metoda AHP – skłaniajc do porówna kryteriów parami i wyznaczania relacji dominacji w okrelonej skali zmusza do bardziej przemylanej oceny kryteriów (moe by uyta w dwóch płaszczyznach: w stosunku do innego kryterium, lub w stosunku do tego samego kryterium zastosowanego w innym wa-riancie). Problemem jest to, e eksperci maj znacznie wicej zada do wykonania i wyraaj znacznie mniejszy entuzjazm w stosunku do uczestnictwa w eksperymencie.
- w zalenoci od podziału na kryteria i wyznaczone skale preferencji otrzymujemy czasem róne wyniki oceny – tu moe poradzi intuicja i dowiadczenie kierownika projektu, metoda AHP – jako całkowitoliczbowa metodyka wielokryterialna daje podobne rezultaty.
Aby osign zaprezentowany na pocztku artykułu cel i jak wynika to z powyszych uwag - zastosowano razem eksperck metod punktowej oceny wielokryterialnej, nastpnie t sam me-tod zmodyfikowanej załoeniami procedury AHP i na kocu meme-tod AHP w czystej postaci za-proponowanej przez T.L. Saaty’ego [5].
Polega ona w duym uproszczeniu na:
- okreleniu celu, moliwych wariantów oceny, kryteriów oceny wariantów dostosowanych do specyfiki problemu – czynników wpływajcych na ocen globaln problemu,
- obliczenie dominacji kryteriów poprzez porównanie parami wystpujcych w nich czynników i ich subiektywn ocen wg przyjtej skali, a nastpnie obliczenie standaryzowanego wektora preferencji kryteriów na poziomie globalnym,
- porównanie parami wariantów ze wzgldu na spełnienie kolejnych kryteriów i lokalne upo-rzdkowanie wariantów – obliczenie ocen syntetycznych - oraz interpretacja wyników oceny. W wieloczynnikowej metodzie modyfikowanej wprowadzono zmiany w dotychczasowej pro-cedurze postpowania w trzecim i dziewitym etapie postpowania. Procedura pierwotna zastoso-wana tu do oblicze składała si z nastpujcych kroków:
1. zebranie oceniajcego zespołu ekspertów złoonego z projektantów serwisów internetowych, firm i producentów witryn internetowych i/lub dobranych celowo oraz kocowych uytkow-ników,
2. wspólne ustalenie kryteriów globalnych, szczegółowych oceny serwisów internetowych, grup kryteriów i kryteriów ogólnych oraz ich hierarchii i relacji pomidzy czynnikami oceny, 3. zgodnie z załoeniami metody AHP - porównanie parami preferencji (kryteriów) globalnych
i utworzenie macierzy dominacji wg skali Likerta (1 – brak preferencji, 3 - słaba preferencja, 5 – rednia preferencja, 7- silna preferencja, 9 – bardzo silna preferencja); utworzenie wektora wag preferencji – mogcych zobiektywizowa wskazania ekspertów,
4. okrelenie punktowych zasad oceny kadego z kryteriów oceny witryn internetowych (np. skala: 0 - brak cechy, wysokie koszty; 0,25 – niski (zadowalajcy) poziom cechy; 05 – redni (dostateczny) poziom cechy; 0,75 – wysoki (dobry) poziom cechy; 1 – bardzo wysoki (bardzo dobry) poziom cechy, niski poziom kosztów), w szczególnoci transformacja kryteriów eko-nomicznych na skal punktow,
5. zebranie danych o specyfice sektora/brany oraz poszczególnych serwisach internetowych wystpujcych w danej dziedzinie,
6. charakterystyka serwisów w danym sektorze/brany,
7. przypisanie kategoriom z grup kryteriów odpowiednich punktów na podstawie przyjtych zasad przez poszczególnych ekspertów,
8. zebranie wyników w formie tabel indywidualnych, zestawienie (przez sumowanie, urednie-nie, przyjcie dominanty) z nich tabel zbiorczych,
9. obliczenie współczynnika spójnoci – w przypadku gdy jego warto wynosi mniej ni 0,1 modyfikacja tabel zbiorczych wektorem preferencji uzyskanym z metody porównania parami kryteriów (uzyskane z metodyki AHP), w przypadku przeciwnym powrót do punktu trzeciego i ponowne okrelenie macierzy dominacji,
10. analiza wyników ostatecznych i wycignicie wniosków.
Metody Saaty’ego uyto tu wic głównie do dalszej (osignitej ju czciowo poprzez ured-nienie) obiektywizacji ocen eksperckich witryn internetowych osignitej w kolejnych punktach 4-8 powyszej procedury.
Aby si przekona jak wyglda sytuacja w sklepach z odzie (w tym: z bielizn) i obuwiem, działajcych na terenie Polski oraz majcych swoje witryny w Internecie przeprowadzono analiz ich stron internetowych. Analizie zostało poddanych pocztkowo dwadziecia dwie witryny, które zaliczaj si do grona najpopularniejszych, funkcjonujcych na polskim rynku [2]. Nastpnie usu-nito z nich witryny, które przekierowywały na systemy aukcyjne oraz te które zawiesiły w danym czasie działalno. Ostatecznie pozostało do analizy dziewitnacie nastpujcych serwisów: www.biust.pl, www.lulu.pl, www.rockmetalshop.pl, www.intymna.pl, www.atrakcyjna.pl,
www.garderoba.pl, www.eLady.pl, www.twojamoda.pl, www.bieliznapolska.pl, www.sk8 -shop.pl, trendy.pl, www.bonprix.pl, www.koszulki.com, www.alebuty.pl, www.top-sklep.pl, www.citysport.com.pl, www.e-facet.pl, www.wylegarnia.com i www.noceidnie.pl zajmu-jcych si wyłcznie sprzeda i dystrybucja artykułów odzieowych i obuwniczych.
Strony te zostały na dolnym poziomie preferencji ocenione pod ktem czterech podstawo-wych cech uytkopodstawo-wych: zakresu oferty sklepu i funkcjonalnoci, warunków dostawy, wizualizacji (wygldu strony) i sposobu poruszania si po stronie.
W ofercie sklepu znalazły si nastpujce mierniki szczegółowe: zakres asortymentu, opis produktu, cena produktu, ceny podobnych produktów lub usług, udostpnienia darmowe, koszty transportu, koszty zamieszczenia reklamy, opinie kupujcych, statystyki sprzeday, katalog cen produktów, usług, transportu, bonusy, nagrody, darmowe wejcia itp.
Wród atrybutów warunków dostawy wyróniono: sposób dostawy: poczt, kurierem, odbiór osobisty, elektronicznie; koszty dostawy, terminy dostawy, rodzaje udostpnianej płatnoci.
Wizualizacj scharakteryzowano na podstawie: kolorystyki, liternictwa (łatwo czytania, wielko czcionki, wypunktowania, rozmieszczenie ikon i odnoników na stronie, kolorystyka, rodzaj, faktura tła), tła (kolorystyka, kompozycja z pierwszym planem, rozwodnienie, symbolika, efekty), zdjcia lub filmy (jako, ilo, format, moliwo ogldania w powikszeniu).
Sposób poruszania si po stronie oceniono na podstawie: podziału witryny, rodzaju udostp-nianej informacji, mapy witryny, łatwoci kontaktu ze sprzedawc, łatwoci poruszania si po stronie (nawigacji), łatwoci dostpu do wyrónionej informacji, moliwoci wyszukiwania infor-macji, istnienia linków do stron o podobnej tematyce, aktualno strony: w jakich odstpach czasu informacje s aktualizowane, czy dane s przestarzałe, czy umieszczone biece informacje.
Pierwsza ocena została przeprowadzona wieloczynnikow metod ekspertów. Najpierw roze-słano ankiet do trzydziestu ekspertów uczestniczcych do tej pory w monitoringu bran e-biznesu w Polsce. Ponad 40% z nich wypełniło ankiety dotyczce tej brany. Z wypełnionych indywidual-nych tabel oceny zbudowano tabel zbiorcz, na podstawie której wyliczono redni ocen eksper-tów oraz wskaniki oceny wyników na tym poziomie. Zgodnie z pierwotn procedur przeprowa-dzono nastpnie porównanie i ocen wyników.
Nastpnie zastosowano modyfikacj metody tradycyjnej. Na górnym poziomie (porównania parami kryteriów oceny) zastosowano metod burzy mózgów – eksperci, którzy wypełnili ankiet w wyniku dyskusji zbudowali macierz zbiorcz preferencji [3, 6]. Policzono indeks spójnoci CI (CI - consistency index) – poniewa jego warto przewyszyła 0,1 powtarzano procedur szaco-wania zbiorczej macierzy preferencji dopóki ostatecznie nie osignito wartoci równej 0,03451. Zgodnie z metoda AHP obliczono nastpnie kwadrat tej macierzy oraz kolejno - na podstawie sumy wierszy – wektor wag, oraz znormalizowany wektor preferencji (przez odniesienie do sumy elementów wektora preferencji poszczególnych jego elementów). Nastpnie wyniki poziomu dol-nego przeskalowano wektorem preferencji (eliminacja subiektywizmu lokaldol-nego) i oceniono wy-niki.
Trzeci eksperyment polegał na przeprowadzeniu całej oryginalnej procedury zastosowanej przez Saaty’ego. Ze wzgldu na pokan ilo czynników oceny etap ten (okrelenia preferencji wariantów wzgldem kadego z kryteriów) okazał si bardzo pracochłonny. Poniewa jednocze-nie eksperci zgłaszali kłopoty z porównaniem preferencji dla poszczególnych kryteriów zastoso-wanych dla witryn brany, korzystano te z procedury transformacji tradycyjnych tabel (macierzy) danych na tabele (macierze) Saaty’ego, bazujc na podziale rónic pomidzy maksimum a mini-mum oceny na przedziały odpowiadajce zastosowanej odwrotnie proporcjonalnie skali Likerta
(im wiksza odległo tym nisza ocena). W wyniku przemnoenia ustalonego wczeniej wektora preferencji globalnej (ocena istotnoci kryteriów) przez macierz preferencji wariantów wzgldem kadego z kryteriów uzyskano syntetyczn ocen kocow wyboru serwisu internetowego w tej brany oraz wycignito wnioski.
3. Analiza wyników i wnioski
Zgodnie z załoon procedur kady z ekspertów uczestniczcych w badaniu wypełnił dla kadego serwisu tabel ocen uzgodnionych kryteriów wg zestandaryzowanej skali 0-1. Nastpnie wszystkie tabele przesłane przez ekspertów zostały zsumowane i wycignito redni z ich ocen.
6,88 8,83 10,71 10,92 11,54 12,13 12,17 12,46 12,54 12,67 12,67 13,41 13,50 13,58 13,71 14,13 14,38 16,38 17,83 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 20 www.twojamoda.pl www.alebuty.pl www.citysport.com.pl www.wylegarnia.com www.bieliznapolska.pl www.sk8shop.pl www.bonprix.pl www.top-trendy.pl www.noceidnie.pl www.lulu.pl www.top-sklep.pl www.garderoba.pl www.atrakcyjna.pl www.e-facet.pl www.intymna.pl www.koszulki.com www.biust.pl www.rockmetalshop.pl www.e-Lady.pl
Rysunek 1. Ranking uytecznoci sklepów z odzie i obuwiem wg rednich ocen ekspertów
Z prostego podsumowania rednich punktów oceny za najlepsz witryn sklepu w zakresie odziey i obuwia uzna mona e-Lady.pl, które osignły 17,83 punktu, co było rezultatem wy-pełnienia ponad 74% maksymalnie moliwej iloci punktów. W rankingu money.pl witryna ta znalazła si dopiero na 7 pozycji. Na nastpnych miejscach znalazły si .rockmetalshop.pl (16,38 punktu i odpowiednio 68% oraz 3 miejsce w rankingu money.pl) oraz serwis www.biust.pl (14,38 punktu, blisko 60% i 1 miejsce w rankingu money.pl).
Ostatnie pozycje zajmuj www.twojamoda.pl - 6,88 punktu i 29%, 8 miejsce w rankingu mo-ney.pl, www.alebuty.pl - 8,83 punktów, 37% oraz www.citysport.com.pl - 10,71 punktów i 45%. Wynika z tego, e przy stosowaniu tej metody opinie ekspertów róniły si znacznie od opinii klientów wyraonej iloci odwiedzin i dokonaniem zakupów w powyszych sklepach. Zastana-wiajca jest równie olbrzymia – sigajca prawie 50 punktów procentowych rozbieno
pomi-dzy najlepszymi, a najgorszymi ocenami uzyskanymi w opinii ekspertów. I pomimo, e prawie 85% serwisów przekracza w opinii ekspertów 50% próg realizacji maksymalnej iloci moliwych do osignicia punktów, to wynik ten musi niepokoi, poniewa oznacza de facto wyjtkowo niski stopie realizacji wymogów uytkowników. Ranking punktowy sklepów z odzie i obuwiem przedstawiono na Rys. 1. 16% 17% 22% 26% 38% 42% 43% 43% 51% 53% 56% 58% 59% 60% 62% 63% 66% 67% 68% 68% 70% 70% 73% 74% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% Statystyki sprzeday Linki Opinie kupujcych Mapa witryny Nagrody Termin dostawy Katalog cen i usług Aktualno Moliwo wyboru Koszty transportu Kontakt ze sprzedawc Łatwo dostpu do informacji Rodzaje płatnoci Informacje ekonomiczne Opis i cena produktu Tło Zdjcia lub filmy Rodzaj informacji Podział witryny Kolorystyka Wyszukiwanie Nawigacja Liternictwo Zakres asortymentu
Rysunek 2. Ranking kryteriów oceny sklepów z odzie i obuwiem wg rednich ocen ekspertów
Podobne rozbienoci wystpuj w stopniu realizacji poszczególnych kryteriów. Pierwsze miejsca zajmuj kolejno: zakres i cena asortymentu (74%), liternictwo (73%) oraz nawigacja (70%). Na odwrotnym biegunie znajduj si: statystyki sprzeday (16%), linki (17%) i opinie kupujcych (22%). Wród najwyszych ocen najwicej dotyczy grupy dotyczcej charakterystyki asortymentu, jego cen oraz moliwoci wyszukiwania (patrz. Rys. 2.).
0,36 0,43 0,52 0,53 0,54 0,57 0,59 0,59 0,59 0,59 0,60 0,61 0,63 0,63 0,63 0,66 0,67 0,71 0,79 0,00 0,10 0,20 0,30 0,40 0,50 0,60 0,70 0,80 0,90 www.twojamoda.pl www.alebuty.pl www.wylegarnia.com www.citysport.com.pl www.bieliznapolska.pl www.top-trendy.pl www.sk8shop.pl www.bonprix.pl www.garderoba.pl www.lulu.pl www.top-sklep.pl www.noceidnie.pl www.intymna.pl www.biust.pl www.atrakcyjna.pl www.e-facet.pl www.koszulki.com www.rockmetalshop.pl www.e-Lady.pl
Rys. 3. Ranking zmodyfikowanej uytecznoci sklepów z odzie i obuwiem wg zmodyfikowanej metody AHP
Rónice pomidzy opiniami ekspertów i klientów sugeruj subiektywizm ich ocen w trakcie waluacji poszczególnych witryn. Aby go zmniejszy zastosowano szacowanie preferencji po-szczególnych kryteriów parami wg procedury zaproponowanej przez T.L.Satty’ego. Uzyskan macierz podniesiono do kwadratu i zsumowano wartoci dla poszczególnych kryteriów. Nastpnie znormalizowano wartoci uzyskanego w ten sposób wektora preferencji odnoszc go do ogólnej wartoci podsumowanych kryteriów (preferencje globalne). Kolejnym krokiem stało si przemno-enie zbiorczej tabeli rednich ocen ekspertów na poziomie lokalnym. Globalizacja preferencji zmieniła nieco uzyskane wyniki. Dwa pierwsze miejsca si nie zmieniły, na trzeciej pozycji zna-lazł si natomiast sklep koszulki.com, uprzednio na czwartym miejscu. Uzyskano jednak w ten sposób kolejno rón od tej, która wystpuje w rankingu money.pl. Podobnie niewielkie przesu-nicia nastpiły na miejscach najgorszych. wiadczy to o niewielkiej w tym przypadku – wraz ze stosowaniem zmodyfikowanej metody tradycyjnej – dalszej obiektywizacji uzyskanych wyników. Ranking kocowy na poziomie globalnym ukazuje Rys. 3.
Rezultaty osignite w wyniku powyszego badania wskazuj na ograniczon przydatno zmodyfikowanej metody tradycyjnej do obiektywizacji oceny uytecznoci stron internetowych w porównaniu z urednieniem wyników ocen ekspertów. Wydaje si, e mogło to by spowodo-wane uzyskanym w wyniku oblicze dokonanych na tabeli preferencji wyjtkowo wysokim wskanikiem zgodnoci.
0,00 0,05 0,03 0,01 0,04 0,12 0,00 0,14 0,02 0,11 0,08 0,05 0,01 0,01 0,03 0,15 0,06 0,09 0,02 0,01 0,00 0,04 0,05 0,02 0,11 0,04 0,06 0,10 0,09 0,07 0,11 0,08 0,01 0,03 0,09 0,02 0,07 0,00 0,00 0,02 0,04 0,06 0,08 0,10 0,12 0,14 0,16 www.wylegarnia.com www.twojamoda.pl www.top-trendy.pl www.top-sklep.pl www.sk8shop.pl www.rockmetalshop.pl www.noceidnie.pl www.lulu.pl www.koszulki.com www.intymna.pl www.garderoba.pl www.e-Lady.pl www.e-facet.pl www.citysport.com.pl www.bonprix.pl www.biust.pl www.bieliznapolska.pl www.atrakcyjna.pl www.alebuty.pl Tradycyjna Saaty
Rys. 4. Porównanie rankingu tradycyjnego i przeprowadzonego za pomoc metody AHP dla skle-pów internetowych z odzie i obuwiem
Natomiast zupełnie inne rezultaty osignito podczas zastosowania oryginalnej metodyki AHP. Zmieniła ona kolejno wystpowania witryn w rankingu tej brany. Na pierwszej pozycji znalazł si sklep www.rocketmetalshop.pl (uprzednio na trzeciej pozycji), na drugiej e-Lady.pl (poprzednio dziewita), a na trzeciej koszulki.pl (uprzednio trzynasta). Podobnie zmieniła si kolejno w kocówce rankingu. Spowodowane zostało to obiektywizacj rozpatrywania prefe-rencji wariantów (tu poszczególnych serwisów) wobec tego samego kryterium, dodatkowo standa-ryzowanego wektorem preferencji globalnych. Metodyka ta lepiej uwzgldnia preferencje wzgl-dem poszczególnych par kryteriów okrelonych na poziomie globalnym likwidujc i równowa-no i po czci ograniczajc subiektywizm ocen, udowadniajc w ten sposób swoj przydatrównowa-no w zastosowanej sytuacji. Rónice pomidzy wynikami metody tradycyjnej i AHP s bardziej wi-doczne na Rys. 4.
Naley przypuszcza, e serwisy które znalazły si na czele przedstawionych rankingów przoduj nie tylko w iloci odwiedzin, ale równie najbardziej odpowiadaj wyobraeniom i intu-icjom ekspertów o tym jak powinna wyglda witryna internetowa dla tej brany, co jest cenn wskazówk dla analityków i projektantów e-biznesu.
Bibliografia
1. http://internet-filter-review.toptenreviews.com/internet-pornography-statistics.html
2. http://manager.money.pl/strategie/marketing_i_sprzedaz/artykul/internetowy;biznes;skazany; na;sukces,62,0,190270.html
3. Metody wielokryterialne na polskim rynku finansowym, red. T. Trzaskalik, PWE, Warszawa, 2006.
4. Rabij M.: Nie tak róowo, w: Newsweek Polska, nr 15 z 15.04.2007, str. 52-54
5. Saaty T.L.: How to Make a Decision: The Analytic Hierarchy Process, European Journal of Operational Research, No 48, 1990, str. 9-26, T. L. Saaty: Fundamentals of The Analytic Ne-twork Process, ISHAP, 1999,
6. Saaty T.L: Fundamentals of the Analytic network process, ISAHP, Kobe, nr 8, 1999,
APPLYING OF MONITORING DATA FOR COMMUNAL WATER NETWORK MANAGEMENT
Summary
The computer monitoring systems for water networks have been implemented in Polish waterworks in arising range in the last 10 years but their use there does not meet their potentialities. These systems are used currently as self-contained pro-grams for collecting the data of water production and of water pressures in area pump works informing the water net operators about the general state of their object while could and should be used as elements of the water net management systems. Such an information system for management of communal water networks is pre-sented in the paper.
Keywords: communal water network management, computer decisions making systems, GIS, mathematical modeling of water network systems
WITOLD CHMIELARZ
Wydział Zarzdzania Uniwersytetu Warszawskiego ul. Szturmowa 1/3; 02-791 Warszawa
